دانلود گزارش کارآموزی در مورد شوینده ها

دانشگاه آزاد اسلامی ـ واحد شهر ری
رشته شیمی کاربردی
گزارش کارآموزی
شوینده ها
محل کارآموزی
شرکت تولیدی و شیمیایی پاکشو

فهرست
فصل (1)
ـ تاریخچه شرکت تولید پاکشو
اهداف اصلی شرکت پاکشو
تحقیق و توسعه
صادرات شرکت پاکشو
محصولات تولیدی شرکت پاکشو
فصل (2)
ـ مواد پاک کننده اصلی (مواد فعال در سطح)
سورفکتانت های آنیونی
سورفکتانت های غیر یونی
سروفکتانت های آمنوتری
سروفکتانت های کاتیونی
سورفکتانت های چند عاملی
تغلیط کننده ها و تثبیت کننده های فرم
فصل (3)
ـ کاربردهای اساسی موادفعال در سطح
ویژگی های بنیادی مواد فعال در سطح
ـ مشخصه های سمت سورفکتانت ها
ـ عوامل افزودنی و مواد اولیه بهداشتی
فصل (4)
تهیه و تولید شامپوها
ـ انواع اصل شامپوها
شامپوهای خشک
شامپوهای معمولی
شامپوهای ملایم
شامپوهای بچه

تاریخچه شرکت تولیدی و شیمیایی پاکشو
شرکت پاکشو از سال 1340 با مدیریت آقای محمد کریم فضلی در کارخانه ای کوچک به مساحت m2 400 که 5 نفر در آن مشغول به کار بودند، آغاز به کار کرد و اولین محصول خود را با نام "مایع ظرفشویی گلرنگ" به بازار فرستاد. در سل 1345 مایع سفید کننده گلرنگ و در سال 1346 جرم گیر گلرنگ را وارد بازار نمود.
در سال های 1353 و 1354 محصولاتی چون پودر لباسشویی و مایع ظرفشویی و صابون را تولید کرد.
پس از انقلاب فرآورده هایی در اولویت توید قرار گرفت که مواد اولیه آن در کشور وجو داشته باشد. در اجرای این سیاست از سال 1368 به بعد تولیدات منحصر به فرد مایع ظرفشویی، سفید کننده، جرم گیر توالت و شیشه شوی مورداستفاده فراوان و غیر قابل پیش بینی از طرف مصر کنندگاه قرار گرفت و در نتیجه شرکت، تشکیلات خود را گسترش داد، به طوری که اکنون فعالیت تولیدی این شرکت با استفاده از خدمات کارکنان این واحد در بخش های گوناگون تولید، تحقیقات، توسعه کنترل کیفیت، امور اداری و همچنین نظرت دقیق چندین کارشناس مجرب و ماهر در دماهای مختلف با موفقیت ادامه دارد.
در طی چندین سال اخیر مدیریت شرکت تولیدی پاکشو علوه بر برنامه ریزی در جهت رشد کیفیت و تنوع محصولات خود با توجه به نیازهای جامعه، برنامه ریزی گسترده ای در استان رشد کیفی خود داشته است و در نظر گرفتن مسائل مختلفی از جمله لزوم تطبیق محصولات شرکت با استانداردهای بین المللی و رقابت با محصولات کشروهای پیشرفته و نفوذ در بازارهای خارجی می باشد و به این جهت ارتباط تنگاتنگی با مراکز عملی کشور برقرار کرده است، که در این روند نیز به موفقیت های چشمگیری نیز نائل گردیده است.
این شرکت علاوه بر بهره برداری از کارشناسان و مشاوران متخصص شیمی در بخش فرمولاسیون خود متخصصان پوست نیز استفاده می نماید، که این تلفیق بین کارشناسان شیمی و متخصصان پوست، شاید برای اولین بار در کشور، برای رسیدن به یک هدف مشترک است.
این شرکت موفق به اخذ تائیدیه از آزمایشگاه بوهم آلمان در مورد چندین محصول خود گردیده است و موفق به اخذ گواهینامه های Iso 9000 نیز شده است. شرکت تولیدی پاکشو با داشتن چندین سال سابقه کار مفید در تولید مواد شوینده و بهداشتی و با داشتن بیش از 100 نوع محصول شوینده و بهداشتی با کیفیت بالا در حال حاضر به عنوان یکی از بزرگترین و فعالترین شرکت های تولید کننده در این زمینه از صنعت به کار اشتغال دارد.
شرکت تولیدی و شیمیایی پاکشو واحد 2 واقع در کیومتر 7 و 8 جاده مخصوص کرج می باشد.
اهداف اصلی شرکت پاکشو
1- شناسایی و توسعه ی بازرهای جدید جهان
2- ایجاد شبکه توزیع و فروش گسترده در سطح کشورهای جهان
3- ارتفای کیفیت محصول و رسیدن به استانداردهای جهانی
4- ارائه خدمات پس از فروش
5- ابتکار و نوآوری در محصولات
6- ایجاد واحدهای تولیدی (پاکشو 1و2و3)
ـ تحقیق و توسعه RandD
واحد تحقیق و توسعه شرکت پاکشو در سال 1374 و با اهداف:
1- گسترش دانش فنی
2- بررسی و حل معظلات علمی و فنی
3- توسعه ی کمی و کیفی
4- مستند سازی مدارک علمی
5- اطلاع رسانی
تاسیس شد و در سال 1376 موفق به اخذ پروانه تحقیق در توسعه از وزارت صنیع شد. واحد R&Dدارای بخش های زیر می باشد:
1- فرمولاسیون فرآورده های بهداشت شخصی
2- فرمولاسیون فرآورده های مو و دندان
3- فرمولاسیون فرآورده های بهداشت خانه
4- فرمولاسیون فرآورده های البسه
5- بخش ارزیابی و کارآیی
6- بخش بسته بندی
7- بخش آنالیز مواد اولیه
8- سنتر مواد اولیه
9- بخش اسناد و مدارک
صادرات شرکت پاکشو
شرکت پاکشو در راستای توسعه صادرات غیر نفتی و جهانی نمودن کالای ایرانی، تاکنون توانسته است بازار نسبتاً خوبی در کشورهای حوزه خلیج فارس. آسیای میانه و آفریقا به دست آورد.
به کشورهایی همچون، عمان، اردن، یمن، کویت، مصر، عراق، قطر، امارات، ازبکستان، قرقیزستان، قزاقستان، اوکراین، روسیه، نیجریه، افغانستان، لبنان، بنگلادش، محصولات شوینده این شرکت صادر می گردد.
محصولات تولیدی شرکت پاکشو (گلرنگ ـ اوه ـ سافتلن)
1- مایع ظر فشویی اَوِه، مایع ظرفشویی آنتی باکتریان
2- شیشه شوی
3- مایع ضد عفونی کننده (سفید کننده)
4- مایع جرم گیر دستشویی
5- نرم کننده حوله و لباس
6- شامپو فرش و موکت
7- مایع دستشویی
8- انواع شامپوها: شامپو بچه عروسکی اَوِه، شامپو پرو ـ ویتامینه اَوِه، شامپو خانواده اَوِه و …
9- مایع دستشویی
10- نرم کننده موی سر
مواد پاک کننده اصلی (سورفکتانت ها1(
سورفکتانت ها از پر مصرف ترین و مهمترین مواد مورد استفاده در صنایع آرایشی و بهداشتی و دارویی می باشند. این مواد در اکثریت قریب به اتفاق فرآورده های آرایشی و بهداشتی به عناوین مختلف از جمله پاک کنندگی، امولسیون کنندگی، اثرات ضد میکروبی، حالت دهندگی، افزایش دهندگی محلولیت، افزایش دهندگی ویسکوزیته، سوسپانسیون کنندگی، کف کنندگی، پایدار کنندگی مورد استفاده قرار می گیرند. هرساله مبلغ بسیار زیادی برای خرید این مواد توسط صنایع مخلتف پرداخت شده و این روند پیوسته سیر صعودی نشان داده است برای مثال بر اساس تحقیقات موسسه Freedonia group میزان تقاضا برای خرید این مواد در ایالت متحده رشد سالیانه ای در حدود %7/2 داشته است.
بر اساس این اطلاعات رشد تقاضا برای این مواد بیشتر مربوط به فرآورده های پاک کننده ضد میکروبی و فرآورده های بهداشتی شخصی می باشد. از بین این مواد انواع آنیونی بدلی اثرات پاک کنندگی قوی و قیمت ارزان بیش از بقیه مورد استفاده قرار می گیرند. سورفکتانت ها بر اساس نوع یونیزه شدن به چند دسته تقسیم می شوند این گروه ها عبارتند از:
ـ سورفکتانت های آنیونی
این سورفکتانت ها از این جهت آنیونی نامیده می شوند که بخش آبگریز آنها دارای شارژ الکتریکی منفی می باشد. فرمول عمومی این مواد به صورت RXM نشان داده می شود که در آن R ین زنجیره هیدرو کربنی M یک گروه خنثی کننده، از قبیل سدیم آمونیوم تری اتانول آمین یا منیزیم و X یک گروه عامل با بار سنتی است که معمولاً یکی از موارد زیر می باشد:
– سولفات
– سولفونات
– کربوکسیدات
– فسفات
سولفات ها
پرمصرفتین انواع سورفکتانتها با خوصا کف کنندگی خوب و قیمت و مواد پر مصرف این دسته حاوی زنجیره هیدروکربنی 12 تا 14 کربنی (C12-C14) می باشد. از بین مواداین دسته الکیل سولفاتها و الکیل اتر سولفاتها عمومیت و رواج بیشتری دارند. الکیل اثر سولفاتها به علت محلولیت بالا و پایداری بسیار خوب در درجه حرارت های بالا بیشتر از الکیل سولفاتها استافه می شود و مواد این دسته دارای طبیعت تحریک کنندگی پوست بوده و ه ساختمان دو لایه چربی در پوست آسیب وارد می کنند. این مواد سبب افزایش تبخیر نامحسوس پوست (TEWL) و خشکی پوست می گردند. اغلب این مواد از قبیل سدیم لوریل سولفات از واکنش کلر سولفونیک اسید (CSA) تهیه می شوند.
الکیل آریل سولفاتها نیز جزء این دسته می باشند که امروز بیشتر در فرآورده های شستشوی ظرف مورد استفاده قرار می گیرند.
مونو گلیسرید سولفاتها نیز از مواد این دسته هستند که مصرف کمتری نسبت به الکیل سولفاتها و الکیل اترسولفاتها در فرمولاسیون شامپیوها دارند. فرمول ساختمانی سدیم لوریل اتر سولفات که از مهمترنی مواد این دسته می باشد به صورت زیر است:
CH3-(CH2)10-CH2OS-3Na+
Sodium Lauryl Sulfate
سولفونات ها
ـ آفلا اولفین سولفاناتها
این مواد از احیاء الکن ها توسط سولفور تری اکساید تهیه می شوند. سورفکتانتهای این گروه در تام PH ها پایدار بوده و کف فراوان و سفتی تولید می کنند. آلفا اولفین سولفوناتها در بین سورفکتانتهای آنیونی بیشتر از سایرین مقرون به صرفه و در دسترس می باشند. از معایت این سورفکتانتها عدم قابلیت افزودن ویسکوزیته فرآورده به دلیل محلولیت آبی بسیار بالا و ایاد خشکی و حالت ناخوشایند در پوست به دلیل طبیعت آنیونی قوی و پاک کنندگی چربیهای طبیعی پوست می باشد.
R-SO-3Na+
(R=C14-16)
Sodium C14-16 alphaolefin sulfonates
سولفوساکسیناتها
مونوو دی سولفوساکسیناتها پس از سولفاتها در رده بندی از نظر میزان مصرف قرار دارند. این مواد کف قابل قبولی ایجاد کرده و برای چشمها نسبتاً ملایم می باشند و به همین علت در برخی شامپوهای شستشوی بدن و شامپوهای بچه مورد استفاده قرار می گیرند. سولفوساکسیناتها ترکیبات دی آنیونی بوده و دارای گروههای عاملی کربوکسیل و سولفونات می باشند. برای تهیه این مواد ابتدا اسید مائیک ایندرید به یک ترکیب دی کربوکسلیک هیدرولیز شده و سپس یکی از عوامل کروبکسیل توسط یک الکل چرب استری شده و توسط سود به صورت ملح سدیم درآورده می شود.
فرمول صفحه 5
ـ تورات ها
این سورفکتانتها به ندرت در فرمولاسیون شامپوها مورداستفاده قرار می گیرند. این مواد دارای خصوصیات کف کنندگی بسیار عالی می باشند. تورات ها نسبتاً ملایم هستند اما ملایمت آنها به اندازه سولفوساکسیفات ها نمی باشند.
فرمول
سولفو استات ها
این سورفکتانتها به دلیل قیمت بسیار بالا به ندرت در فرمولاسیون شامپوها مورد استفاده قرا رمی گیرند. این مواد دارای خصوصیات منحصر به فردی می باشند از جمله پایدار کنندگی کف بسیار عالی و اثرات ضد تحریک کنندگی پوست که در سورفکتانتهای آنیونی بسیار به ندرت یافت می شود.
CH3(CH2)10CH2COOCH2SO3Na
Sulfoacetate
کربوکسیلات ها
ـ لاکتیلاتها:
این دسته از سورفکتانتهیا آنیونی به ندرت به عنوان پاک کننده مورد استفاده قرار می گیرد و مصرف اصلی آنها در صنایع غذای برای کنترل حسابهای ایجاد شده در کیکها و نانهای صنعتی می باشد. این مواد به عنوان امولسیون کننده های روغن در آب نیز می توانند مورد استفاده قرار بگیرند. لاکتیلانها کریستالهای مایع صفحه ای حول قطرات چربی موجود درامولسیون ایجاد کرده و موجب پایداری امولسیون و ممانعت از به هم چسبیدن قطرات فاز پراکنده و جدا شدن فازهای امولسیون می گردند.
RCOOCH (CH3) COO-Na+
Lactylates
ـ ایزتیونات ها:
این ترکیبات برای پوست و چشم بسیار ملایم بوده و در فرمولاسیون شامپویهای خاص می ـوان از آنها استفاده کرد. این سورفکتانتا نیز به ندرت در فرمولاسیون شامپوها مرود استفاده قرار می گیرند و سالیان زیادیست که به میزانگسترده ای در صنایع صابون سازی به عنوان استخوان بندی اصلی سابونهای سیندت جامد بکار برده می شوند. این سورفکتانتها کف کرمی بسیار قابل قبولی ایجاد می کنند.
RCOOCH2CH2SO-3Na+
Isethionates
ـ سارکوزینات ها:
مولکول این مواد شباهت زیادی به سارکوزین دارند. این مواد با حالت دهنده هایی کاتیونی سازگاری نسبتاً خوبی دارند و برای پوست و چشمها ملایم می باشند. این مورفکتانتها در فرآورده های اصلاح بیشتر از شامپوها استفاده می شوند.
RCONH(CH3)CH2COO-M+
Sarcosinates
ـ کریپتو آنیو نمک ها
این مواد طبیعتاً آنیونیک هستند اما به دلیل درجه کربوکسیلاسیون بالا رفتاری شبیه به سورفکتانت های غیر یونی از خود بروز می دهند. این مواد هیچگاه به تنهایی استفاده نمی شوند بلکه به منظور کاهش اثرات تحریک کنندگی مواد به شدت آنیونی به این مواد اضافه می شوند.
CH2(CH3)11CH2(OCH2)7COO-Na+
Cryptoanionic
ـ آسیگلوتامات ها
این مواد سورفکتانتهای آنیونی در کربوکسیلات می باشد که بسیار ملایم بوده و در آبهای سخت بخوبی کف می کنند. این مواد سازگاری بسیار خوبی با پوست دارند و به همین دلیل با وجود قیمت بلاا در فرآورده های پالک کننده بدن مورد استفاده قرار می گیرند.
RCONHCH(CH2CH2COO-M+)COO-M+
Acyglutamate
فسفات ها
این مواد به دلیل خواص کف کنندگی ضعیف و قیمت بالا کمتر در فرمولاسیون شامپوها و فرآورده های پاک کننده بدن مرود استفاده قرار م گیرند. این سورفکتانت ها عموماً به عنوان امولسیون کننده های روغن در آب مورد استفاده قرار می گیرند. فسفاتها به صورت مونو، دی و تری استر موجود می باشند که با بالا رفتن درجه استدی شدن از قدرت امولسیون کنندگی آنها کاسته می شود. تحقیقات زیادی در مورد کارایی شامپوهای حاوی مواد پاک کننده آنیونی خصوصاً سولفاتها، اترسولفاتها و اولفین سولفاتها انجام گرفته است.
ـ اسورفکتانت های غیر یونی:
مواد این دسته اغلب به عنوان ماده پاک کننده اصلی در شامپوها مورد استفاده قرار نمی گیرند. پلورونیک ها از مهمترین مواد این دسته می باشند. این مواد در واقع بلاک کوپلیمرهایی از اتیلن و پروپلین اکسایدها می باشند.
ROPO (OH-)2
PHOSPHATE mono-ester
ROPOOR (OH)
Phosphate di-ester
ROPO (OR)2
Phosphate tri-ester
فرمول عمومی این مواددر شکل زیر نشان داده شده است که در آن a و c تعداد واحدهای اتیلن اکساید و b نشان دهنده واحدهای پروپلین اکساید است:
N=6(averagd)
Mirapol A15(Polyquaternium2)
فرمول صفحه 8
Plaronics
فرمول صفحه 8
مقدار a و c معمولاً بین 100 تا 200 و مقدار b اغلب بین 15 تا 30 متغیر است. پلوریونیک ها مانند ایزتیونات ها برای پوست و چشم ملایم می باشند. کاربرد اصلی سوفکتانت های غیر یونی در فرمولاسیون شامپوها برای اصلاح خصوصیات کف ایجاد شده توسط آنها خصوصاً کیفیت و ثبات کف می باشد. سوپر آمیدها یا مونو ـ دی آلکانو لامیدها از این دسته بوده و برای اصلاح خصوصیات کف شامپوها به کار برده می شوند. این مواد در غلظت های پایین (1-3% وزنی ـ وزنی) می ـوانند سبب افزایش ویسکوزیته و راحتی و اعینی بیشتر شامپوها گردند ـ استئاریک اتانولامیدها به عنوان صدفی کننده های موثر در نظر گرفته می شوند. این مواد همچنین می توانند سبب افزایش میزان کف فرآورده ها شوند. فرمول ساختمانی این مواد به شرح زیر است:
R-CON(CH2CH2OH)CH2CH2OH
Di-stearic ethanolamides
R-CONH – CH2CH2OH
Mono – stearic ethanolamides
ـ سورفکتانت های آمفوتری:
این مواد دارای خصوصیاتاسیدی و بازی و به طور توام می باشند. مثالهایی از این مواد به شرح زیر است:
1- زنجیرهای آلکیل بلند با استخلافات آمینو اسید بر روی N
2- زنجیرهای آلکیل بلند با استخلافات بتائین بر روی N
3- مشتقات ایمیدازول با زنجیر آلکیل بلند
ساختمان مشتقات بتائین به صورت زیر می باشند:
R-N+(CH3)2-(CH2)nCOO-M+
Betaine devivatives
ساختمان ویژه مشتقات بتائین آنها را قادر می سازد که در محلولهای قلیایی به صورت آنیون و در محیط های اسیدی به صورت کاتیون رفتار نمایند. این مواد برای پوست و چشم ملایم بوده و ثبات زیادی بر روی موها دارند همچنین کف حاصل از این مواد کمتر تحت تاثیر PH قرار می گیرد. مشتقات ایمیدازول نیز دارای خصوصیات مشابهی می باشند. این ترکیبات با نام تجاری Mirapol عرضه می شوند. این را می توان با تام انواع سورفکتانت ها در شامپوها به کار برد. این مواد همچنین قادرند محدوده وسیعی از غلظت های الکترولیتها را تحمل کنند. این مواد از نظر ملایمت قابل قیاس با ایزمتونات ها و پلورونیک ها بوده و از مواد مناسب برای استفاده در شامپوهای روزانه و شامپوهای بچه به عنوان ماده پاک کننده اصلی می باشند.
ـ سورفکتانت های کاتیونی
شامپوهای حاوی این مواد دارای کف کمتری می باشند. سورفکتانت های کاتیونی با انواع آنیونی سازگاری داشته و در حضور غلظت های بالا از این مواد رسوی می کنند. این سورفکتانت ها بیشتر به منظور حالت دهندگی و خواص ضد میکروبی مورد استفاده قرار می گیرند تا بدلیل خواص پاک کنندگی.
ـ سورفکتانت های چند عاملی:
این سورفکتانت ها حاصل آخرین تحقیقات و تکنولوژی نوین در صنایع شیمیایی، آرایشی و بهداشتی می باشند. این سورفکتانت ها در ساختمان مولکولی خود دارای دو قسمت آبدوست و دو یا سه قسمت آبگریز می باشند. صنایع مختلف و مراکز تحقیقاتی علاقه زیادی به این نوع سورفکتانت ها نشان می دهند و در صورت همه گیر شدن استفاده از این مواد در صنایع مختلف باید در انتظار انقلابی دراین صنایع باشیم. علاقه مندی محققین و صنایع مختلف به این مواد در سالهای اخیر بدلیل خواص منحصر به فرد این سورفکتانت ها می باشد که می توان آنها رادر چند مورد زیر خلاصه کرد:
1- این سورفکتانت ها نسبت به سورفکتانت های معمولی تمایل بیشتری نسبت به جذب در بین محلولهای مائی نشان می اهند و میزان جذب این مواد در بین سطح مایع ـ هوا، مایع یا مایع ـ جامد در حدود 1000 -100 برابر بیشتر از سورفکتانت های سنتی می باشند و به همین دلیل کارایی این مواد بسیار بالتر بوده و به مقادیر بسیار کمتری از آنها نسبت به سورفکتانت های معمولی در فرمولاسیون ها نیاز می باشد.
2- غلظت بحرانی تشکیل میسل (CMC) برای این مواد 100-10 برابر کمتر از سورفکتانت هایی معمولی می باشد و این بدان معنی است که میزان تحریک کنندگی این مواد بسیار کمتر می باشد زیرا ملکولهای منفرد و تکی سورفکتانت سبب ایجاد تحریک می گردند نه مولکولهای درگیر در مسیل ها. تشکیل میسل در غلظتهای پائین سبب می شود که اینمواد بتوانند در غلظتهای پایین محلولیت مواد کم محلول را افزایش دهند زیرا افزایش دهندگی محلولیت تنها در غلظتهای بالا CMC اتفاق می افتند. این مسئله در برخی از فرمولاسیون ها بسیار حائز اهمیت می باشند. این مواد قادرند مواد مختلف از قبیل مواد هیدروکربنی مانند تولوئن یا هگزان، سورفکتانت های نامحلول و لیپزوم ها را به صورت موثری در فرمولاسیون ها حل کنند.
3- گروههای فعال در این سوفکتانت ها به طور نزدیکتر و فشرده تری می توانند در بین سطح تجمع کنند. (خصوصاً زمانی که فاصله این گروهها در ملکول 4 کربن یا کمتر باشد) بنابراین لایه یکنواخت تر و چسبنده تری در بین سطح از مولکولهای این سرورفکتانت ها ایجاد می گردد و این به معنی پایداری بیشتر لایه ایجاد شده و کاهش بسیار بیشتر در کشش سطحی توسط این مواد نسبت به سورفکتانت های سنتی می باشد.
این فرآیند در بین سطح مایع و هوا موجب پایداری بیشتر کف، در بین سطح مایع سبب پایداری بیشتر امولسیون و در بین سطح مایع ـ جامد سبب پراکندگی مطلوبتر ذرا ماده جامد و پایدار شدن سوسپانسوین می گردد.
4- در انواع یونی این سورفکتانت ها شارژ الکتریکی دو برابر این ملوکورها سبب پراکندیگ موثرتر ذرات جامد در مایع و بر همکنش قوی تر با سایر انواع سورفکتانت ها می گردد. این برهم کنش قوی تر می تواند سب ایجاد اثرات تقویت کنندگی (سینرژیستی) سورفکتانت ها بر یکدیگر گردد. این مسئله بیشتر به دلیل بر هم کنش گروههای آبدوست این مولکولها صورت می گیرد.
5- شارژ الکتریکی قوی تر در انواع یونی این سورفکتانت ها، سبب کاهش حساسیت و تداخل آنها با اکترولیتها در فرمولاسیون می گردد.
تغلیظ کننده ها و تثبیت کننده های فوم2 (کف)
بعضی از سورفکتانت ها در حضور الکترولیتها به آسانی سفت و محصولاتی با ویسکوزیته بالا به وجود می آورند. با افزودن مقدار کمی از الکتولیتها نظیر کلید سدیم و سولفات منیزیم سفت می شوند. ترکیبات بتایشن وقتی الکل سولفاتها اغلب تولید اجسامی با ویسکوزیته بالا می کنند. به هر حال مواد ویژه ای برای بالا بردن ویکسوزیته وجود دارند. محصولاتی صدفی در صورتی که محصول ویسکوزیته بیشتری داشته باشند پایدارترند. از نقطه نظر حباب سازهای حمام با ویسکوزتیه پائین سریعتر در اختر در آب حل می شوند. سلولز در اثر واکنش با اتیلن یا پروپلین اکساید و یا هر دو تبدیل به اترهای سلولز می شوند. یک نمونه تیپیک را می ـوان هیدروکسی پروپیل متیل سلولز نام برد که ویسکوزدهنده است.
پودری است سفید رنگ و بی بو که در آب سرد محلول ولی در آب گرم نامحلول است. ازانوع مختلف اتر سلولزها با درجات مختلف در دسترس است. این مواد وقتی در آب حل می شوند دامه وسیعی از تغییرات ویسکوزیته را به وجود می آورند. بعضی از صمغ های سنتیتیک بعد از انحلال مستلزم خنثی شدن باتری اتانول آمین (یا سایز بازها) هستند.
از نمونه های شناخته شده ای که توسط CTFA معرفی شده که بومرها هستند که پلیمرهایاسید آکرلیک هستند.
همچنین تعدادی از صمغ های طبیعی نیز می ـوان به منظور سفت کردن بکار برد مانند صمغ گوار و صمغ گزانتان. تثبیت کننده های کف مانند فتی اسید الکانول آمیدها به طور وسیع نظیر آنچه که در شامپوها به کار می رود نمی تـوان در حباب سازهای حمام به کار برد زیرا آلکانول آمیدها عموماً دارای ساختار کف یا ایجاد کننده کف نیستند. حجم یا ارتفاع کف اولیه مربوط به عامل کف کننده همچون سدیم لوریل اتر سولفات است. عملکرد آلکانول آمیدها در فرآورده های پاک کننده حفظ و نگهداری کف در حضور چرک و مواد زائد است و این نقش در حباب سازهای حمام چندان اهمیت ندارند. آلکانول آمیدها قادرند قدرد کف کنندگی آلکیل سولفاتها و آلکیل اتر سولفاتها را در حضور صابون ها بهبود و اصلاح کنند. اگر عامل فعال سطحی در حباب سازهای حمام سدیم لوریل اتر سولفات بشد کوکونات دی اتانول آمید یا کوکامید (Cocamid DEA) که فرمول آن CH3(CH2)11-5-CON(CH2CH2OH)2 می باشد و با یک آلکانول آمید اتوکسیله جهت پایداری آن به کار برده می شود.
کاربردهای اساسی مواد فعال در سطح (سورفکتانت ها)
1ـ خیس کنندگی
تمایل به خیس کنندگی در حقیقت تمایل یک مایع روی یک سطح و کاهش در زاویه تماس بین محلول و سطح نشان دهنده افزایش در خیس کنندگی است: زاویه تماس، زاویه تشکیل شده در یک نقطه روی خط حاصل از تمام 3 فاز که حداقل 2 فاز آن به صورت متراکم باشند که با مماس های منحنی متقاطع، یک سطح عمودی خط حاصل از تماس با هر یک از 3 فاز به دست آمده باشد زاویه تماس صفر مربوط به آنهایی است که فوراً پخش می شوند.
2ـ کف کنندگی:
تعریف کف: توده ایاز واحدهای گازی که توسط غشاهای نازک مایع جدا شده و توسط کنار هم قرار گرفتن حباب ها تشکیل می شوند و پراکندگی ایجاد می کنند که در آن نسبت بزرگی حجم گاز در یک مایع پراکنده شده باشد و قدرت کف کنندگی در حقیقت تاثیر یک فراورده برای ایجاد کف را می گیوند.
حباب: یک حباب در حقیقا یک لایه نازکی از محلول ماده فعالی در سطح است که در دو طرف سطح جذب شده و ملکول در درون آن شناور می باشد.
پایداری حبابت: کف به میزان حرکت محلول ماده فعال در سطح در جدار سطحی حباب ها بستگی دارد، که هرچه مقدار جذب در سطح بیشتر باشد، قدرت الاستیسیته جدار بیشتر و در نتیجه پایداری کف بیشتر است. اختلاف کشش سطحی قسمت نازک باعث افزایش مقدار مایع در قسمت شده و از نازک شدن جدا رجلوگیری می کند. (عمل پایدار کننده).
3ـ خاصیت پاک کنندگی:
فرایند برداشت چرک از روی پارچه یا بشقاب و یا نظر آن و پراکنده ساختن آن در اصطلاح معمولی خاصیت پاک کنندگی روی سطح می باشد که نتیجه عمل تعدادی از پدیده های شیمیایی فیزیکی است.
ویژگی های بنیادی مواد فعال در سطح:
مواد فعال در سطح به دلیل ساختار دو گوئه، خواه پس از تجمع در فصول مشترک باعث کاهش انرژی آزاد سیستم شد و پس از اشباع شدن در فصل مشترک فازها، نزول انرژی آزاد سیستم از طریق دیگری ادامه پیدا می کند، که عمدتاً آنها عبارتند از:
– تشکیل مسیل هایی که به صورت محلول در سیستم باقی می ماند.
– کریستالیزه کرده و جدا کردن از محلول به صورت رسوب
– در محیط آبی سیستم ها به صورت کروی و در غلظت های با لایه به صورت مسیل هایی استوانه ای، استوانه ای هگزاگونال، Leme llar ساختار لایه ای می باشند. مسیل های استوانه ای و lemellarho با ساختار لایه ای می باشند و خواص رئولوژیکی از مایع و جامدند که به آنها کریستال های مایع می گویند.
– CMC: در غلظت ویژه ای از مواد فعال در سطح که بالاتر از آن ظهور و تکامل متیل باعث تغییر نگاهانی خصوصیات فیزیکوشیمیایی محلول می گردند، غلظت بحرانی گویند که به طول زنجیر هیدروکربنی و نوع شاخه ای یا زنجیری بودن این گروه، الکترولیت، PH، دما و تعداد اتیلن اکسید در گروه غیر یونی وابسته است.
مشخصه های سهمیت سورفکتانت ها:
1- تحریکات پوستی و جسمی
2- حساسیت
3- سمیت های گوناگون %50 LD
عوامل افزونی و مواد اولیه بهداشتی:
فاکتورهایی که به عنوان مواداولیه شامپو مصرف می شوند عبارتند از:
1- عامل پاک کننده: شامل مواد فعال در سطح آمنیومی، کاتیونی و آمفوتریک است که در شامپوهای معمولی و شامپو بچه و مایع دستشویی کاربرد دارند. معروفترین آنها سدیم لورین اتر سولفات یا SLES با نام تجاری تگزاپون است و شوینده ای آنیونی است و دارای انواع بسیار زیاد است. نوع آمفوتریک آن با نام دهایتون که ساختار بتائینی دارد، در شامپو بچه مصرف می شود، زیا دراین شامپو به دلیل اهیمت مسئله PH نوع دترجنت نیز اختصاصی است. غیر از دهایتون از سولفوسوکلیسنات ها نیز می توان استفاده کرد.
2- عامل پایدار کننده کف یا تثبیت کننده کف: الکانول امید اسیدهای چرب بانام تجاری کامیرلان و با اسامی اختصاصی کوکونات فتی اسید دی اتانول آمید و کوکونات فتی اسید پلی اتانول آمید و غیره به کار می روند.
این عوامل سف کننده نیز هستند.
3- عامل پوشاننده: مانند مونو و دی اتیلن گلیکول استشارات که نقش امولسیفایر را نیز در فرمول ایفا می کند.
4- عامل تنظیم کننده PH: از اسیدهای آلی مانند اسید سیتریک و از بازهای آلی مونو، دی و تری اتانول آمین را می توان نام برد.
5- عامل محافظت کننده:
استرهای پی هیدروکسی بنزوئیک اسید که به پارابن ها معروفند شامل متیل، اتیل، پروپیل پاربن هستند. از فرم آلدهید نیز می توان به عنوان محاظفت کننده استفاده کرد.
6- عامل سفت کننده: نمکهای معدنی و از معروف ترن آنهاس یدم کلراید است که %50 آن را به صورت محلول و بقیه را به صورت جامد به عنوان سف کننده مواد شوینده به آنها می افزایند.
7- عوامل شفاف کننده: به تعداد قابل ملاحظه ای باعث شفافیت شامپو می شوند. ترکیباتی نظیر کاربیتول و سلوسالو از بهترن عوامل شفاف کننده هستند، ولی به دلیل ایجاد تحریکات احتمالی چشم و سمیت کمتر مصرف می شوند و به کار بردن آنها باید به دقت و مراقبت کافی همراه باشد. از مواد دیگر که در این گروه می ـوان نام برد عبارتند از: بوتیل الکل، ایزوپروپیل الکل، اتیل الکل، ترپینول دی اتیل گلیکول و دی اتیل کاربیتول.
8- محلول آنتی باکتریال:
در مایع دستشویی و شامپوهایی که تحت عنوان آنتی باکتریال ساخته می شوند و معمولاً از نظر پاک کنندگی از نوع صابونی هستند.
9- عوامل تکمیل کننده:
تفاوت عمده دترجنت های معمولی و شامپو در عمل تکیمل کنندگی شامپو است. این عامل اهمیت زیادی از نظر پذیرش و استفاده از شامپوهای سنتزی جهت شستشوی موی سر دارد. استرهایی نظیر ایزوپروپیل ـ میریستات و مونو و دی اتانول آمید اسیدهای چرب به عنوان تکمیل کننده در شامپوها به کار می روند. همچنین می توان از پلی گلیکول استارات و گلیسریل استارات در این مورد نام برد.
10- عوامل کدر کننده
شامل ترکیباتی از الکل ها یا استرهایی که دارای حلالیت کم باشند، هستند. مانند استاریل وستیل الکل آمید و اتانل آمیدهای اسید چرب نیز می ـوانند علاوه بر کدر کنندگی باعث حالت دادن و ایجاد کف بشوند.
11- عوامل متوقف کننده
جهت عدم پیدایش چسبندگی و جلوگیری از آن، از آنجا که کلسیم و منیزیم موجود در آب سخت منجر به ایجاد رسوب و نوعی فیلم چسبنده در سطح مو می شود باید فاکتورهای متوقف کننده نظیر ورسن 100 و نولاپون که نمک EDTA هستند به شامپو اضاف کرد. البته مقدار آن نباید از %1 تجاوز کند
12- عوامل حالت دهنده
عوامل مکمل و حالت دهنده بسیار به یکدگی رنزدیک و مرتبط هستند. به ویژه آنها که نقش مربوط کننده را نیز ایفا می کنند. مطمئناً موها با آب بهتر از هر ماده دیگری نرم می شوند. در نتیجه موادی که رطوبت را به داخل مو می کشند موجب کاهش شکنندگی آن خواهند شد. گلسیرین، سوربیتول، پروپلن گلیکول کمک به پایداری رطوبت و جلوگیری ازتبخیر آن می کند. افزودن آنها، فرمولاسیون شامپوها باعث نرمی و حفظ رطوبت می شود موادی مانند کاربواکسن ها و استئاراتهای آنها و حتی اسید آمینه ها باعث نرمی مو می شوند.
13- عوامل ضد شوره
وجود این عوامل باعث قرار دادن آنها در گروه شامپوهایی که حاوی ترکیبات سلنیوم و روی هستند مثل سلنیم سولفاید و زنیکو مادین به عنوان شامپوی ضد شوره معرفی می شوند.
14- لسنین و زده تخم مرغ یا پودر خشک زرده تخم مرغ
15- عصاره های طبیعی مناسب
16- پروتئین هیدرولیز شده
17- ترکیبات صدفی کننده (مانند سیلیکات منیزیم ـ استنارات منیزیم)
18- ویتامین ها (مانند F و E)
19- اسانس های مجاز یا تائید وزارت بهداشت
20- رنگهای مجاز
21- الکترولیت های غیر آلی مانند سدیم کلراید
22- برای کاهش PH تا PH مجاز 5 و 7 می توان از اسیدهایی مانند اسید سیتریک و لاکتیک و برای افزایش PH می توان الکانول آمین ها استفاده کرد.
23- مواد کمپلکس دهنده مانند EDTA
تهیه و تولید شامپوها:
شامپوها مانند اغلب فرآورده های بهداشتی شخصی دارای فرمولاسیون و روش تهیه آسانی می باشند. التبه باید در فرمولاسیون این فرآنرده ها نهایت دقت به عمل آید تا از پایداری طولانی مدت به پذیرش مناسب و دارا بودناستانداردهایمیکروبی تعیین شده توسط سازمانهای ذیصلاح اطمینان کافی حاصل گردد. هم چنین باید به ایمنی و شکل ظاهری فرآورده مورد نظر نیز توجه کافی مبذول گردد. تهیه شامپوها درعین سادگی گاهی اوقات با مشکلات خاصی روبرو می گردد که فرمولاتور باید به آنها آگاهی کافی داشته باشد.
در انتخاب اجزای فرمولاسیون باید دقت کافی در مورد محلولیت این مواد بهعمل آید. آزمایشات پایداری را نیز برای تعیین غیر فعال شدن افزودنی های عملکردی در نتیجه واکنش احتمالی با یکدیگر می ـوان انجام داد.
مثال 1:
تهیه شامپوی شفاف در مواردی که افزودنی های فرآورده بی اثر بوده و با یکدیگر یا سایر اجزای فرمولاسیون واکنش ندهند.
1ـ ماده پاک کننده یا سورفکتانت اصلی، افزاینده کف (اغلب سوپر آمیدها)، افزودنیهای دیگر و آب هم اضافه شده و به آرامی هم زده می شوند بصورتی که کف ایجاد نشود.
2ـ توسط اسید سیتریک PH ترکیب بدست آمده ازمرحله قبل از 7-5/6 رسانده می شود. اضافه کردن اسید سیتریک به آرامی به دقت و با کنترل مستمر PH باید انجام گیرد.
3ـ ماده تنظیم کننده ویسکوزیته مانند N ـ آلکیل بتائین به مخلوط قبلی با PH تنظیم شده و به شدت هم زده می شود تا قوام مناسب ایجاد گردد.
مثال 2:
تهیه شامپوهای مات زمانی که محلولیت برخی از اجزای آن پائین باشد.
1- ماده پاک کننده اصلی در آب حل می شود.
2- سایر اجزای فرمولاسیون به محلول مرحله قبل اضافه و با شدت بیشتری نسبت به مورد قبل بهم زده می شود خصوصاً ماده افزاینده کف و اجزایی که به سختی در محلول پراکنده می شوند از قبیل عوامل مات کننده یا افزودنیهای عملکردی خاص با قابلیت پخش پایین.
3- PH مخلوط بدست آمده توسط اسید سیتریک به 7-5/6 رسانده می شود.
4- ویسکوزیته با افزودن الکترولیتها مانند کلیرد سدیم به میزان دلخواه رسانده می شود.
مثال 3:
روش تهیه شامپوهای شفاف که برای حل شدن اجزاء آن به حرارت نیاز می باشد.
1- مواد افزودنی و افزاینده های کف با بهم زدن مناسب با هم مخلوط می شوند.
2- ماده پاک کننده اصلی به نیمی از آب فرمولاسیون اضافه می شود.
3- مخلوط مرحله 1 به مرحله 2 اضافه می شود.
4- اجزای دارای محلولیت پائین به سیم باقیمانده آب اضافه شده و با حرارت دادن در آب حل می شوند.
5- مرحله 3 به مرحله 4 اضافه می شود.
6- PH مخلوط بدست آمده توسط اسید سیتریک در حوالی 8/6 تنظیم می گردد.
انواع اصلی شامپوها
– شامپوهای معمولی
– شامپوهای آرایشی
– شامپوهای ملایم (روزانه)
– شامپوهای حالت دهنده
– شامپوهای بچه
– شامپویهای ویژه (مخصوص موهای رنگ شده و فر زده)
– شامپوهای مخوص برای پوست سرهای حساس (ضد شوره، ضد سبوره)
شامپوها در انواع مایع شفاف یا مات به کرم های مایع، موسی و یا پودر (شامپوی خشک) به بازار عرضه می شوند. رایج ترین شامپوها انواع مایع هستند، چرا که به راحتی در سطح موها پخش می شوند و به سرعت تولید کف فراوان در سطح مو می کنند. انواع کرم در واقع نوع غلیظ و سفت شده شامپوهای مایع هستند که مواد غلیظ و درخشان کننده به آنها افزوده می شود که به خاصیت حالت دهندگی اغلب آنها کمک می کند. این شامپوها اغلب در شیشه و یا تیوپ بسته بندی می شوند. شامپوهای از نوع موس در واقع مشکل پیشرفته ای از شامپوهای مایع هستند که به صورت ائروسل عرضه می شوند. مزیت اصلی آنها نرم و روغنی بودن آنها است که احساس خیلی لطیفی در مصرف کننده ایجاد می کند.
شامپوهای خشک
این شامپوها با بقیه تفاوت زیادی دارند. در این ترکیب این شامپوها سورفکتانت ها به کار نرفته و به شستشوی با آب نیاز ندارند. این شامپوها باعث تمیز کردن سریع مو می شوند تا موها حالت ازگی پیدا کنند و روشن تر و پرپشت تر نشان داده شوند. استفاه از این نوع شامپوها وقت زیادی نمی گیرد. زیرا که نیاز به شست و شو و خشک کردن ندارد. بیشتر شامپوهای خشک به صورت پودر و به شکل ائروسل عرضه می شوند و حاوی ترکیبات زیر هستند:
ـ مواد جذب کننده : (نشاسته، ذرت یا برنج) که باعث جذب چربی موها می شوند.
ـ مواد ساینده: تا چرک و آلودگی موها را بزدایند.
ـ مواد قلیائی: (بوراکس، کربنات سدیم) پس از استفاده بوسیله برس زدن آنها را برطرف می کنند.
باید توجه داشت که شامپوهای خشک مواد پاک کننده موقتی هستند که به صورت سطحی موها را تمیز می کنند و در فواصل بین شامپو زدن های معمولی می ـوان آن را به کار برد (مثلاً در مسافرت و یا برای بیماران).
ـ شامپوهای معمولی
این نوع شامپوها برای مصرف عمومی خانواده ها تولید می شوند و از نظر اقتصادی، مقورن به صرفه است. این شامپوها باید خوب کف کرده، موها را خوب تمیز کنند. بدون آنکه خواص شویندگی بیش از حد داشته باشند. ماده پایه در این شامپوها معمولاً سورفکتانت های آنیونی هستند، نظیر الکیل سولفات ها و الکیل اتر سولفات ها. این شامپوها ویژگی خاصی ندارند و باید متنوع باشند ولی می ـوان آنها را طوری ساخت که برای انواع موها مناسب باشند. یعنی با تغییر در مخلوط سورفکتنانت ها مقدار سورفکتانت ها و یا مواد افزودنی آنها را قابل تطبیق نمود.
ـ شامپوهای ملایم
برای ساخت شامپو ملایم که بتواند ضمن برطرف کردن آلودگی های مو برای پوست سر و موهای بی ضرر باشد از مقدار کافی سورفکتانت های آنیونی و آمنوتریک استفاده می شود. در این نوع شامپوها مواد حالت دهنده هم به میزان کافی افزوده می شود. ولی باید از مقدار بیش از اندازه آنها اجتناب کرد تا بر روی موها رسوب نکند و آنها را کدر ننماید.
ـ شامپوهای بچه
یان شامپوها اساساً دز درهم آمیختن سدیم لوریل اتر سولفات (تگزاپون) ملایم به عنوان ماده فعال کننده سطحی اصلی با الکیل پلی گلوکوزید بتائین و یک هیدرولیزات پروتئین کاتیونی بدست می آید. این ترکیب باعث می شود که هنگام تماس با چشم کودک سوزش ایجاد نشود.
ـ شامپوهای آرایشی
فرمولاسیون این شامپوها تقریباً مشابه به شامپوهای ملایم است یعنی از مخلوط سورفکتانت های آمفوتریک و آنیون های مختلف (الکیل اتر سولفات ها، سولفوسوکسینات ها و الکیل اتر کربوکسیلات ها) و هم چنین مقادی محدودی افزودنی های حالت دهنده برای افزایش زیبایی موها استفاده می شود.
ـ شامپوهای حالت دهنده:
این شامپوها باید طوری فرمولیه شوند که همزمان بتوانند موها را پاک کنند و اثرات نرم کنندگی هم داشته باشند. یعنی پس از زدودن چرک و آلودگی یک لایه ظرفیت از ذرات بسیار ریز حالت دهنده را در سر تا سر مو باقی بگذارند. به این منظور از آنیون ها، آمفوتریک ها و پلی مرهای کاتیونی و سیلیکون ها کمک گرفته می شود.
شامپوهای ویژه:
طراحی این شامپوها باید به گونه ای باشد که باعث خراب شدن رنگ یا فر موها نشود و حالت درخشش را به موها برگردانند ضمن حفظ پیچش و حالت مواج آنها را نرم کرده به طوری که به راحتی و بدون درهم گیرد کردن شانه شوند. هم چنین از یک پلیمر (کاتیونی یا آمفوتریک و یا مخلوط آن دو) برای تامین خواص نرم کنندگی شامپو استفاده شود.
ـ شامپوهای ضد شوره:
مهمترین پایه و رکن اصلی این فرمولاسیون را تلفیق مواد فعال کننده سطحی تشکیل می دهد که چربی مو و کف سر را می زداید. مشخصات ظاهری شامپوی ضد شوره به نوع مود فعال بستگی دراد. مواد فعال شامپوی ضد شوره را می ـوان از میان پیریتیون روی، اوکتوپیروکسس یا سالیسیلیک اسید بر گزید.
ـ شامپوهای دوقلو:
در ارتباط بااین شامپو باید به این نکته توجه داشت که استفاده روزمزه از این شامپوها می تواند تاثیری منفی بر کیفیت مو بگذارد در این شامپو بیاد مراقب تعادل بین حالت دهندگی مو و بروز تنش در آن بود و از انباشته شدن ماده فعال در مو جلوگیری بعمل آید. در عین حال باید، این نکته توجه کرد که گرچه شامپوی دوقلو شامپوی حالت دهنه وظایف نیبتاً یکسنی را بر عهده دارند اما در فرمولاسیون شامپوی دوقلو از مواد فعال کننده سطحی کاتیونی مشتقات سیلسیم و نرم کننده ها یا پلیمرهای کاتیونی استفاده می شود. این شامپوها بر پایه یک ماده فعال کننده سطحی ملایم و تعدادی مود حالت دهنده از قبیل گوارهیدروکسی پروپیل تری آمونیم کلراید و هیدرولیزات کلاژن استوار است.
ـ شامپوی مخصوص موهای نرم:
موی نرم دارای ظاهری نرم است و به سختی حالت می گیرد و از پوشش چندانی برخوردار نیست.
فرمولاسیون شامپوی مخصوص مورهای نرم باید بر پایه مواد فعال کننده سطحی ملایم استوار شود. تلفیق سیدم لوریل اتر سولفات و الکیل پلی گلوکوزید ()به نسبت 3 به 1) از قدرت پوشش کنندگی بایی برخوردار است.
ـ شامپوهای مخصوص موهای چرب:
موی چرب ظاهری بی حالت و خوابید دارد و به سختی حالت می گیرد. این نوع مواندک زمانی بعد از شستشو مجدداً حالت چرب خود را از سر می گیرد. با استفاده از شامپوهایی با فرمولاسیون خاص می ـوان بر این مشکل غلب کرد. در رابطه با فرمولاسیون مخصوص موی چرب استفاده از مواد فعال کننده سطحی ملایم الزامی است اما نیازی به استفاده از ماده حالت دهنده نیست. با بکارگیری مواد فعال ویژه موی چرب می توان چرب شدن مو را به تاخیر انداخت. در این رابطه برخی مواد از قبیل عصاره های گیاهی و فرآورده های حاوی گوگرد را می ـوان به عنوان مواد فعال مورد استفاده قرار داد.
شامپوی مخصوص موی خشک
موی خشک اغلب شکننده می باشد و از قابلیت شانه خوردن چندانی برخوردار نیست. ضمن اینکه در زیر دست زبر و مات به نظر می رسد. در رابطه با موی خشک توصیه می شود که از فرمولاسیون حاوی مواد فعال کننده سطحی و ملایم و تحت غلظت اندک (مشابه فرمولاسیون شامپوهای روزانه) که در عین حال از افزودنی های حالت دهنده و مواد چرب کننده برخوردار باشد استفاده به عمل می آید. در این فرمولاسین بهره گیری از PH خنثی یا مختصری اسیدی بسیار مفید است. اجزای حالت دهنده مورد تصیه درفرمولاسیون چنین شامپوهایی بر پایه فرآورده های کاتیونی از قبیل گوار هیدروکسی پروپیل تریمونیوم کلراید استوارند. اجزای چرب کننده از مونوگلیسرید اسید چرب آبدوست (اولئیل اردوکات) تشکیل شده آند. لیستین و ترکیبات سیلسیوم تحت غلظت پائین بسیار موثرند و کلیه اجزای حالت دهنده تاثیر بسیزایی در تامین کیفیت مطلوب شامپوی مخصوص موی خشک دراند. برای بهبود حالت دهندگی موهای خشک می توان از هیدرولیزات های پروتئینی به ویژه نوع کاتیونی به آن دست یافت. قابل توجه است که میزان کارایی هیدرولیزاست پروتئینی کاتیونی صد و سه برابر بیش از هیدرولیزات پروتئین عادی است.
ـ شامپوهای لوسیونی
این شامپوها ممکن است به صورت مایعات شفاف، صاف و یاکرمی باشند. یک شامپوی لوسیونی اساساً از دو قسمت تشکیل یافته است:
1ـ ماده پاک کننده فعال که موی سر را می شوید.
2ـ ماده درخشان کننده که ظاهر براق و مروارید مانند به شامپو می دهد و به عنوان یک ماده افزودنی به شمار می رود.
مایع ظرفشویی:
تا قبل از امکان بشر در خانه از خاکهای رسی که توانایی جذب چربی را در بین لایه های سیلیکاتی دارند و از خاکستر اجاق که حاوی کربناتهای سدیم و پتاسیم و احیاناً بوراکس هستند و پودر چوبک که حاوی مواد فعال در سطح موسوم به ساپونین هستند استفاده می شد، به مرور از صابونهاییکه از پخت چربی های گیاهی و حیوانی با قلیا یا مخلوطی از دو یا چند نوعاز مواد ذکر شده تهیه می شد، استفاده گردید، به موازات رشد علوم و فنون، مواد فعال غیر یونی با ویژگیها و عملکرد و کارایی بسیار مطلوبتری به کار گرفته می شود. فرمولاسیون 140 واحد تولید کننده مایع ظرفشویی طی 15 سال اخیر همانند 5 کارخانه قبل از انقلاب بوده و تاکنون تغییر نرکده است.
فرمولاسیون مایع ظرفشویی:
در مایع ظرفشویی شهد مصرف یک نوع ماده فعال در سطح هستیم که عبارت است از آلکیل بنزن سولفوریک اسید که فعلاً آلکیل بنزن آن وارداتی است، امید است که با راه اندازی کارخانه اصفهان و واحد LAB آن و سولفونه کردن آن در 8 واحد فعلی سولفوناسیون، شاهد خود کفایی در تولید این گروه پر مصرف آنیونی باشیم.
در محل خنثی کردن سولفونیک اسید از آلکانول آمین ها و سود استفاده می شود و آلکانول آمین های مصرفی با توجه به روند رشد بازار و سیاست های اتخاذ شده در محدوده (مونو، دی و تری اتانول آمین) تغییر می کند.
در برخی از محصولات از یک گروه دو فعال غیر یونی که معمولاً آلکانول آمین است استفاده می شود. از این گروه بطور عمدهاسید چرب کوکونات دی اتانول آمید به عنوان تثبیت کننده کف و حالت دهنده مورد مصرف قرار می گیرد.
جهت افزایش گرانروی از یک الکترولیت (معمولاً Nacl) استفاده می شود. ماده محافظ در بسیاری از فرمولها، فرمالین مصرف می شود. تنها اختلاف مختصر در فرمولهای مختلف را می توان در رنگ و اسانس جستجو نمود. دانش فنی در فرمولاسیون مایع ظرفشویی، اساساً بر پایه تئوریهای فیزکو شیمیایی پاک کنندگی مواد فعال در سطح با در نظر گرفتن محدودیت قانونی تولید مایع ظرفشویی و شوینده هایی نظیر سیستم دوتایی و سه تایی مواد فعال در سطح شامل مواد آنیونی، غیر یونی و آمنوتری به طوری که نسبت استخراج آنها بتوانند حداکثر قدرت کف کنندگی و پاک کنندگی مواد فعال در سطح برگزیده ای برای مایع شامل غلظت کم بحرانی مسیل (CMC کوچک)، جذب سطحی زیاد و قرار گیری مناسب ماه فعال در سطح برگزیده ای برای مایع شامل غلظت کم بحرانی مسیل (MC کوچک)، جذب سطحی زیاد و قرارگیری مناسب مده فعال در سطح بین دو فاز است. این ملاکها با ایجاد توازن در فاکتورای شکل فضایی بخش هیدروفیل مولکولی درجه استوکیلاسیون (در مواد فعال غیر یونی) و موثر بودن کاهش تنش سطحی قابل حصول است.
با بیان ساده تر، مولکولهای ماده فعال در سطح که متشکل از دو بخش آبدوست و آبگریز هستند از طریق گریز خود در سطح لایه چرک و چربی جذب می شوند و این عمل سبب تغییر پتانسیل جذب سطحی بین لایه چربی و ظرف از سویی و لایه چربی و آب از سوی دیگر می گردد. به این ترتیب لایه چربی تکه تکه شده، از سطح ظرف دفع شده و به صورت قطارت ریز فلوئیدی که مسیل نایمده می شود و در آب شستشو معلق شده و شسته می شود. طبعاً با توجه به موارد بالا ماده فعال که در غلظت های کم بتواندتعداد مسیلهای بیشتری تشکیل داده مقدار چرک بیشتری را بصورت معلق و کلوئیدی درآورد، کارایی بیشتری دارد. به عبارت دیگر غلظت بحرانی لازم این نوع ماده برای تشکیل مسیل کم است.
امروزه در کشورهای توسعه یاتفه به ویژه در اروپا، در فرمولاسینو مایع ظرفشویی، همیشه مخلوطی از دو یا چند ماده فعال در سطح به عنوان ماده فعال مورد استفاده قرا رمی گیرد، زیرا همانگونه که گفته شد در آمیزه ایاز چند نوع ماده فعال، عامل تقویت کننده متقابل به آمیزه غلظت بحرانی تشکیل مسیل کمتری اعطا می کند و مخلوط کارآمدتری به وجود می آورد که به کاهش مواد و مصرف آنها و در نتیجه قسمت محصول با حفظ کارای یکسان می آنجامد.
مواد فعال در سطح در مایع ظرفشویی:
اخیراً مرسوم شده است که مواد فعال در سطح مورد مصرف مایع ظرفشویی به دو دسته مواد فعال پایه و مواد ثانوی تقسیم می شود:
1ـ مواد فعال در سطح پایه عمل پاک کنندگی اصلی را بر عهده دارند و مقدار آنها در فرمولاسیون مایع ظرفشویی بین 10 تا 40% است مود فعال پایه بطور عمده از انواع آنیونی زیر می باشند:
گروه آلکیل بنزن سولفات (خطی) LABS، گروه آلکان سولفات AS، گروه سولفات چرب FAS، گروه سولفات گلیکول اتر الکلهای چرب FAEOS به علاوه غالباً مواد فعال در سطح غیر یونی مثل پلی گلوکول اتر الکل های چرب نیز به عنوان بخشی از مواد پایه به آمیزه اضافه می شوند. در مواد فعال در سطح آنیونی، نوع کاتیونی که ناشی از خنثی کردن اسید است، اثر بسیار مهمی در ویژگی های فیزیکی بیولوژیکی و حتی پاک کنندگی مایع ظرفشویی دارد. استفاده از آلکانول آمین ها به ویژه تری اتانول آمین و تا حدودی دی اتانول آمین به جای سود سوز آور به یکدستی محصول و توانایی امولسیون کنندگی آن و نیز کاهش اثر نامساعد در پوست کمک می کند.
2ـ مواد فعال در سطح ثانوی به مقادیر کمی به فرمولاسیون اضافه می شوند، این مواد به تنهایی خاصیت پاک کنندگی مطلوبی ندارند اما در اختلاط با مواد فعال پایه ویژگی های فیزیکی و کارایی مطلوب به مایع ظرفشویی اعطا می کند. یعنی سبب یکدستی، افزایش گرانروی و پایداری کف می شود و درعین حال وظیفه محافظت پوست و ایجاد سازگاری با آن را به عهده دارند. دو گروه مهمی که در این موقعیت مورد مصرف قرار می گیرند:
آلکانول آمیدهای اسیدهای چرب (به ویژه C15-C14)، بتائین ها و همچنین آمین اکسیدها.
آلکیل بنزن شاخه ای یا به اصطلاح DDB که جزو الکیلی آن را الگومر پروپیلن یا ایزو بوتیلن تشکیل می دهد که چهار مولکول پروپلین تحت ظرایط خاصی از حرارت، فشار و کاتالیزور پلیمریزه شده و پروپلین تترامر تشکیل می شود. در واقع تعداد کربنهای آلکیل دقیقاً 12 نیست و توزیع کربن بین C9 تا C15 می باشد.
آلکیل بنزن خطی یا به اصطلاح LAB نیز از اولیه نظیر نفت سفید، بنزن از طرح آلوماتیک و هیدروژن مرود نیاز از واحد هیدروژن گیری می باشد. ویژگی های مورد نظر برای آلکیل بنزن سولفونیک اسید بر اساس استاندارد ملی شماره 3513 عبارتست از:
– میزان آلکیل سولفونیک اسید با درصد وزنی حداقل 98 درصد
– اسید آزاد بر حسب H2so4 درصد وزنی حداکثر 8/1 درصد
– مواد آلی سولفوته نشده و نشدنی در صد وزنی حداکثر 2 درصد
– آب درصد وزنی حداکثر 5/0 درصد
– رنگ درصد وزنی حداکثر 7/0 درصد
جرم مولکولی توسط آلکیل بنزن برای تولید سولفونیک اسید 245-235 است. در صورتیکه مقدار اسید بیش از حد مجاز باشد در مرحله خنثی سازی مواد تبدیل به سولفات معدنی شده و باعث افزایش نقطه کدورت و ویسکوزیته می شود.
ـ پایداری کف در مایع ظرفشویی
پایداری کف در شرایط نامساعد از قبیل چربی زیاد ضروف، از عواملی است که معمولاً از سوی مصرف کنننده به عنوان ملاکی برای کارآمد بودن مایع ظرفشویی در نظر گرفته می شود، در حالیکه کف زیادتر لزوماً به معنای توانایی پاک کنندگی بیشتر نیست.
ماده ای که کف را بسیار خوب تا آخر حفظ می کند به ماده ای که کف آن در طول مدت ظرفشوییی کمتر است ترجیح داده می شود. در حالیکه ماده دوم به خوبی ماده اول توانایی امولسیون کنندگی و پاک کنندگی دارد. در هر حال بازار پسند بودن مایع ظرفشویی به پایداری کف در حین کاربرد بستگی دارد و انی امر به سادگی با افزودن آلکانول آمیدها، بتائین ها و آمین اکسیدها انجام پذیر نیست بلکه به انتخاب نوع و مقدار اینگونه مواد باید با انجام آزمایشهای متعددی با توجه به نوع ماده فعال موجود در مایع ظرفشویی، تعیین کننده نهایی افزایش پایداری کف است.
ـ مواد محافظ پوست
ملایمت اثر مایع ظرفشویی به پوست که از مسائل مهم است، حاصل واکنش انواع ماده فعال موجود در پاک کننده است. معمولاً از طریف کنترل اثر فعالیت بر پوست ماده ای که شدیدترین اثر نامطلوب را بر پوست دارد، تامین می شود.
این کنترل از آن جهت ضروری است که ماده فعال در سطح باید، بهترین جزء فرآیند چربی پوست است و این عمل باید از طریق کاربرد مواد چربی که توسط بافت های سبزه پوست جذب شده و از چربی زدایی کامل پوست دست ممانعت به عمل آورد، کنترل می شود.
ـ مواد علظت دهنده
یکی دیگر از عواملی که تولید کننده در جهت جلب نظر مصرف کننده استفاده می کند افزایش گرانروی است. در جامعه مصرف کننده ایرانی هرچه مایع ظرفشویی غلیظ تر باشد بیشتر مورد پذیرش است. بدین جهت تولید کنندگان برای افزایش غلظت معمولاً از یک الکترولیت (فقط Nacl) استفاده می کنند اما اخیراً بسیاری از تولید کنندگان معتبر جهانی، سولفات منیزیم را که با پوست سازگارتر است و اثر خوردکی کمتری در فلزات ایجاد می کند مورد استفاده قرار می دهند. کارایی الکترولیت جهت افزایش غلظت و گرانروی محدود بوده وبا افزایش الکترولیت بیش از حد ویسکوزیته کاهش می یابد و حتی برخی از مواد شکسته می شود.
مواد فعال در سطح ثانوی مثل آلکانول آمید و آمین اکساید، علاوه بر خواص دیگر یکدستی و گرانروی مایع را افزایش می دهد و از نیاز به استفاده از نمک می کاهد.
فرمولاسیون یک نوع مایع ظرفشویی
LABS: 16.5%
NaoH: 0.3%
4.5% : (دی اتانول آمید) DEA
2.0% : (تگزاپون) TEXT
0.1%: (نگهدارانده) Preservative
0.2% : (اسانس) Fragrance
1.2 % : (بتائین) VD
Water: to 100% (filler)
و ترتیب اضافه کردن مواد به شرح زیر است:
آب + DEA LABB کم کم همزدن NaoH
تنظیم PH (4/7 ـ 7/6) Tex Preser VD Frag
ـ ویژگی های مایع ظرفشویی تولید شده در شرکت پاکشو
1ـ شکل ظاهری
بایستی بطور یکنواخت بوده و مواد معلق و رسوب در آن وجود نداشته باشد و تک فازی باشد.
2ـ حفظ سلامتی افراد
هنگامیکه این مایعات، طبق دستور سازنده مورد مصرف قرار بگیرد نباید خطری برای سلامتی افراد مصرف کننده داشته باشد.
3ـ رنگ
نوع و غلظت رنگهای مصرفی نباید به گونه ای باشد که اثر زیان آوری برای افراد داشته باشد.
4ـ بو
مایع ظرفشویی تولیدی یا به صورت محلول آن در آب، در حرارت 2 60 درجه سانتی گراد، نبایستی هیچ گونه بوی نامطبوعی داشته باشد.
5ـ حلالیت
مایع ظرفشویی بایستی در آب تحت دمای محیط به راحتی حل گردد.
6ـ پایداری محصول مایع نبایستی به مدت 24 ساعت در دمای 5 45 درجه بماند و پس از این مدت نباید یکنواختی خود را از دست بدهد.
7ـ بسته بندی
محصولات باید در ظروف کاملاً در بسته و به حد کافی مقاوم بسته بندی گردد.
8ـ ویژگی های شیمیایی
درصد وزنی ماده فعال بر حسب مایع فنی می بایست در حدود حداقل 16 باشد. PH محلول یک درصد حدود 5/6 تا 5/8 باشد. درصد موادنامحلول بصورت وزنی ـ حجمی باید در حدود 5/0 باشد و صابون اصلاً نداشته باشد.
گزارش آزمایشگاه کنترل کیفیت
سختی آب
صختی آب ناشی از وجود کاتیونهای کلسم و منیزیم در آب می باشد. هرچندکاتیون های دیگر مثل آهن و منگنز می توانند تولید سختی کنند ولی چون غلظت آنها در آب بسیار کم است اصطلاحاً به مجموع کاتیونهیا کلسیم و منیزیم سختی آب می گویند. مجموع غلظت های این دو یون سختی کلی است. سختی ناشی از بی کربنات ها و کربنات های کلسیم و منیزیم سختی موقت نام دارند که در اثر حرارت دادن از بین می رود سختی آب بر حسب معادل کربنات کلسیم بیان می شود. غلظت ناخالصی ها در آب بسیار کم است و برای غلظت یونها از واحد ppm استفاده می کنند. برای اندازه گیری سختی آب روشهای مختلفی وجود دارد:
1ـ رویش آب صابون
2ـ اندازه گیری سختی به روش کمپلکسور قوی ( با استفاده از EDTA)
3ـ اندازه گیری به وسیله کیلیت های سختی سنج
4ـ روش اسپکتروفتوسنتزی
EDTA لیگاند شش دندانه ای است که معمولاً با بیست و پنج کاتیون به غیر از کاتیون های فلزات گروه اول بطور مستقیم رسوب می دهد. در بازار به نام Na2H2Y.2H2O با جرم ملکولی 24/372 گرم بر مول است. جامد سفید و قطبی محلول در آب ـ نام تجاری EDTA تیتری پلکس و یا سختی گیر می باشد.
تست های انجام شده بر روی آب:
دو آزمایش بر روی آب انجام می گیرد:
1ـ اندازه گیری سختی آب:
مقدار سختی کل آب اگر بین 40-10 ppm باشد ایجاد مشکلی نخواهد کرد. در صورتیکه سختی کل بیش از این مقدار باشد آب سخت بوده و باید سختی گیری شود. سختی آب موجب می گردد قدرت کف کنندگی ماده شوینده پائین آمده و دچار افت کارایی و کیفیت گردد. برای اندازه گیری سختی آب از محلول EDTA با غلظت مشخص استفاده می شود و نصف قرض تامپون را اضافه می کنیم. محلول سبز رنگ می شود. در مرحله بعد چند قطره آمونیاک اضافه می کنیم تا محیط قلیایی شود (محلول قرمز رنگ می شود) زیرا کلسیم و منیزیم در این PH تشکیل کمپلکس می دهند. با محلول EDTA تیتر می کنیم تا رنگ آن از قرمز (ارغوانی) به سبز لجنی تبدیل شود. (در واقع وقتی به 50 میلی لیتر آب داخل ارلن نصف قرص باز+ مقداری آمونیاک (قلیائی کردن محیط) بیفزائیم اگر رنگ آب سبز لجنی باشد یعنی آب اصلاً سختی ندارد اما اگر ارغوانی شد باید با EDTA تیترک کنیم تا رنگ محلول سبز شود واز روی حجم مصرفی EDTA میزان سختی آب را بدست می آوریم.)

V1= حجم نمونه (بر حسب میلی لیتر)
V2= حجم مصرفی EDTA (بر حسب میلی لیتر)
N= نرمالیته EDTA
100= جرم ملکولی Caco3
1000= تبدیل گرم به میلی گرم
2ـ تعیین میزان کلر موجود در آب:
برای از بین بردن ناخالصی آب از گار کلر استفاده می شود. از نظر میکلو بیولوژیکی مقدار گاز کلر نبایداز 5-4 ppm بیشتر باشد: زیرا زیاد بودن گاز کلر در آب موجب حساسیت می شود. برای تعیین میزان کلر در آب در 50 سی سی آب نمونه، سر اسپتول KI اضافه می :نیم. رد صورت وجود کلر آب زرد رنگ می شود. )ژ(برای اسیدی کردن محیط به آن اسید استیک می افزاییم) سپس باتیو سولفات 01/0 نرمال تیتر می کینم تا اگر زرد پر رنگ بوده به زرد کمرنگ تبدیل شود(رنگ آب) سپس به آن چسب نشاسیته چند قطره اضافه می کنیم تا محلول آبی شود دوباره تیو سولفات اضافه می کنیم تا محلول بی رینگ شود و از روی حجم مصرفی تیو سولفات میزان کلر موجود در آب را حساب کنیم (باید به یک نکته توجه داشت که اگر با افزای KI در ابتدای کار رنگ آب تغییری نکرد این بدان معنی است که میزان کلر در آب بسیار اندک در واقع نزدیک به صفر است)

محاسبه میزان کلر موجوددر آب:
(کلر)
V1= حجم تیو سولفات مصرفی (بر حسب میلی لیتر)
V2= حجم نمونه (بر حسب میلی لیتر)
N= نرمالیته تیو سولفات
35.5= جرم ملکولی کلر
1000= تبدیل گرم به میلی گرم
ـ دو مثال برای تعیین یمزان سختی و میزان کلر در آب:
سختی: حجم مصرفی EDTA= 5/2 میلی لیتر، مولاریته
EDTA=01/0 مول بر لیتر، حجم نمونه = 50 میلی لیتر
(میلی گرم بر لیتر)
میزان کلر:
حجم مصرفی تیو سولفات = 3/0 میلی لیتر، نرمالیته تیو سولفات = 01/0 مول بر لیتر، F فاکتور3 (ضریب تصحیح نرمالیته)= 9592/0
(میلی گرم بر لیتر)
اندازه گیری PH:

از آزمایشهایی که به طور مداوم برای هر نوع محصول، اعم از شامپو یامایع دستشویی در ابتدای خط تولید و موقع بسته بندی انجام می گیرد، اندازه گیری PH می باشد. اندازه گیری PH در این مورد کار کیفی است و به صورت %10 وزنی ـ وزنی انجام می گیرد.
به این منظور یک بشر پلاستیکی 50 میلی لیتری را روی ترازو با دقت 3 رقم اعشار، صفر می کنیم و 5 گرم از محصول را توزین می نمائیم و آن را به وسیله آب مقطر به وطن 50 گرم می رسانیم. سپس یک مگنت را درون آن انداخته و رویه مزن مغناطیسی می گذاریم. بشر را زیر دستگاه PH متر می گذاریم و PH مربوطه را می خوانیم.
از کارهایی که به صورت روزمره انجام می پذیرد، کالیبره کردن PH متر است که به منظور تسریع در پاسخ گویی PH متر و به وسیله بافرهای 4 و 7 انجام می گیرد. محدوده PH برای محصولات شرکت پاکشو به شرح زیر می باشد:
– PH مایع دستشویی بین 5/6 -5/5
– PH شامپو بچه 5/7 ـ 5/6
– PH شامپو بزرگسالان بین 5/7 ـ 5/5
اندازه گیری ویسکوزیته ():

از خصوصیات فیزیکی بسیار مهم، ویسکوزیته محصول می باشد. به این منظور از دستگاه ویسکومتر صفحه ای در شرکت استفاده می شود این دستگاه شامل اسپیندل (Spindle) با شماره های متفاوت می باشد که با ویسکوز شدن محصول مورد آزمایش سطح اسپیندل کوچکتری استفاده می شود.

دما از فاکتورهای بسیار تاثیر گذار بر  می باشد، دمای مناسب و نوع اسپیندل بر طبق استاندارد داخلی برای شامپو:
20 و برای مایع دستشویی 22 درجه سلسیون می باشد. اسپینول مناسب برای شامپو بزرگسال و میاع دستشویی R3 و سرعت 12 RPM و اسپیندل مناسب برای شامپو بچه R3 و سرعت 20RPM می باشد.
ویسکوزیته ملاک خوبی برای سنجش کیفیت شامپو یامایع دستشویی نیست و این در حالی است که در بین عامه مصرف کنندگان این طور جا افتاده است که غلظت بیشتر، کیفیت بهتری را به دنبال دارد.
شامپوهای تولیدی شرکت در تمام فصول دارای  ثاتبی ولی  مایع دستشویی در فصل تابستان را کمی بیشتر و در فصل زمستان کمی کمتر انتخا بمی کند، که این امر به روان شناختی مشتری باز می گردد.
برای اندازه گیری ویسکوزیته، محصول مورد آزمایش را در یک بشر 500 میلی لیتری می ریزیم و توسط یک دماسنج و یک کاردک به خوبی آن را هم می زنیم، زیاد بودن دمای محصول را با گذاشتن در ظرف حاوی یخ و کم بودن دمایآن را با گذاشتن در حمام آب گرم اصلاح می کنیم و به محض رسیدن به دمای استاندارد با توجه به نوع محصول، اسپیندی هایی مناسب را به دستگاه وصل کرده و سرعت مناسب با نوع محصول و دمای مناسب، را به دستگاه داده و شروع می کنیم. دستگاه ویسکوزیته محصول را بر حسب میلی پاسکال یا سانتی پوآز می دهد.
محدوده مناسب و مجاز برای ویسکوزیته محصولات شرکت پاکشو به قرار زیر است:
ـ  برای شامپو بچه (4000 – 3000)
ـ  برای مایع دستشویی (6000-5000)
ـ  برای شامپو بزرگسالان (8000-6000)
دلیل کمتر بودن  شامپو بچه این است که برای جلوگیری از سوزاندن چشم بچه در حین شستشو به وسیله شامپو، در فرمولاسیون، نمک را که عامل بالا برنده  است را اضافه نمی کنند.
دلیل کمتر بودن  شامپو بچه ایناست که برای جلوگیری از سوزاندن چشم بچه در حین شستشو به وسیله شامپو، در فرمولاسیون، نمک را که عامل بالا برنده  است را اضافه نمی کنند.
اندازه گیری اکتیور آنیونیک محصول:
همانطور که گفته شد مواد فعال در سطح کلاً به 3 دسته تقسیم می شوند:
1ـ مواد یونی (خود به دو دسته آنیونیک و کاتیونیک طبقه بندی می شوند)
2ـ مواد آمفوتریک
3ـ مواد غیر یونی
ماده فعال در سطح آمنیونی به کار رتفه در مواد شوینده، سدیم لوریل اتر سولفات با نام تجاری تگزاپون است. تگزاپون شوینده اصلی درمواد شوینده است که وظیف انحلال مولکولهای چرک را به وسیله کاهش کشش سطحی، بر عهده دارد.
برای سنجش درصد خلوص آن از تیتراسیون دو فازی استفاده می شود. به دلیل استفاده از کلروفرم در تیتراسیون دو فازی، محیط واکنش پس از تیتراسیون در ظرفی به منظرو بازیابی و جلوگیری از تخریب زیست محیطی، جمع آوری می گردد.
شرح آزمایش:
برای بزرگسالان و مایعات دستشویی: در یک بالن ژوژه 100 میلی لیتری، مقدار 5/1 گرم از شامپو یا مایع دستشویی را توزین کرده و به آرامی در ضمن هم زدن به حجم می رسانیم (کف تولید شده را توسط کمترین مقدار الکل که باعث کاهش کنشش سطحی می شود را از بین می بریم و سپس به حجم می رسانیم) و یک مگنت داخل بالن انداخته و رویه مزن مغناطیسی قرار می اهیم تا محلول خوب مخلوط شده و یکنواخت گردد.
در موردشامپو بچه د فرمولاسیون مواد آنیونیک کمتری اضافه می :نند و به جای آن از مواد آمنوترکی بیشتر (که ملایم تر و در عین حال گرانتر است) استفاده می شود، آزمایش کمس متفاوت است. در بالن ژوژه 5/2 گرم از شامپو را توزین می کنیم. و بقیه مراحل مثل بالا انجام می گیرد ودر ضمن در حین تیتراسیون مزور را به آهستگی و به حالت رفت و برگشتی به هم می زنیم و دلیل این امر زیاد بودن جرم ملکولی مواد، آمفوتریک که از 12 تا 18 کربنه هستندو بنابراین دو فازبه سختی از هم جدا می شوند.
در صد اکتیور برای شامپو = 2/0 8/9
در صد اکتیو برای مایع دستشویی = 2/0 8/7
در یک فرور در سنباده ای 10 میلی لیتر از محلو بالا + 10 میلی لتی رمکروفرم + 10 میلی لیتر از معرف میکس (که شالم دو ترکیب دی میدیوم برماید واسید بلو می باشد)+ 10 میلی لیتر سود 2 نرمال ریخته و با هایامین (این ترکیب برای تیتر کردن ترکیبات آنیونی است و ماده ای برین المللی می باشد) شروع به تیتر می کنیم . تغییر رنگ از صورتی بنفش به آبی می باشد.
درصد اکتیور ازفرمول زیر بسد می آید:

W= وزن شامپو یامایع دستشویی
MW= رجم ملکولی تگزاپون که 385 است
V= حجم مصرفی هایاسین
N= نرمالیته هایامین
F= فاکتور هایامین
درصد اکتیو
توجه:
طبق استاندارد تعریف شده، اکتیور آنیونیک محاسبه شده برای مایع دستشویی صدفی رانهای 3/0 می کنیم و در صورتی که آنتی باکتریال باشد آن را منهای 15/0 می کنیم.
ـ اندازه گیری مواد آمفوتریک محصول
برای اندازه گیری اکتیو آمفوتریک محصول از تیتراسیون دو فازی در محیط اسیدی استفاده می شود، زیرا تغییر رنگ مشاهده شده دقیق تر است. در یک بالن 100 میلی لیتری مقدار 5/1 گرم از شامپو یامایع دستشویی را وزن می کنیم و آن را به حجم می رسانیم و هم می زنیم، در یک فرور در منباده ای 10 سی سی از محلول ساخته + 10 میلی لیتر از مکروفرم + 10 میلی لیتراز معرف میکس + 10 میلی لیتر اسید سولفوریک 2 نرمال ریخته و با هایامین شروع به تیتر می کنیم. برای صرفه جویی در وقت حجم هایامین مصرفی برای اکتیو آنیونیک محصول (vb) را منهای 5/1 واحد می کنیم و حجم هایامین بدست آمده را به مرور اضافه کرده و تیتراسیون را تا نقطه پایان ادامه می دهیم. تغییر رنگ از آبی به خاکستری به صورتی می باشد.
برای محاسبه اکتیور آمفوتریک از فرمول زیر استفاده می شود:
= درصد اکتیور آمفوتریک
W = وزن شامپو یا مایع دستشویی
S= درصد سولفو در فرمولاسیون که معولاً یک است
N= نرمالیته هایامین
F= فاکتور هایامین
Va= حجم هایامین مصرفی برای اکتیو آمنوتریک
Vb= حجم هایافین مصرفی برای اکتیو آنیونیک
مثال برای اندازه گیری آمنوتریک محصول:
= درصد اکتیور آمفوتریک
W= وزن ماده 551/0 گرم
نرمالیته هایامین= 004/0
فاکتور هایامین= 0006/1
(Vb-Va)= 25/3 میلی لیتر
توضیح: ما در این مثال به جای استفاده از 5/1 گرم از محصول در بالن ژوژه 100 میلی لیتری از 5/0 گرم از محصول در بالن ژوژه 250 میلی لیتری استفاده کردیم بدین منظور یک عدد 5/2 در صورت کسر ظاره شده است.
ـ آزمایشاتی که بر روی ماده اصلی شوینده (تگزاپون) صورت می گیرد:
تگزاپون مورد نیاز برای تولید، از شرکت های مختلف پس از ورود درصد خلوص آنها اندازه گیری می شود. خلوث تگزاپون معمولاً بین 2%70 است و حداقل اکتیور آن بایستی کمتر از 68 باشد، در غیر این صورت باز گردانده می شود.
الف: خلوص تگزاپون
خلوص تگزاپون را به طریق زیر آزمایش می کنند:
در یک بشر کوچک مقدار 5/0 گرم از تگزاپون را وزن کرده و مقداری آب مقطر به آن اضاه می کنند و سپس یک مگنت درون آن انداخته و رویه مزن می گذرایم. پس از انحلالف محتویات بشر را به بالن ژوژه 250 منتقل کرده و به حجم می رسانیم. در یک فررور در سنباده ای 10 میلی لیتر از محلول بالا + 10 میلی لیتر کلروفروم + 10 میلی لیتر معرف میکس + 10 میلی لیتر اسید سولفوریک 2 نرمال (در اینجا چون ماده خالص است از تیتراسیون دو فازی در محیط اسیدی استفاده می شود) را ریخته و با هایامین شروع به تیتر می کنیم. تغییر رنگ از صورتی به توسی می باشد.
ب: اندازه گیری PH:
PH تگزاپون را 3% می سنجند. در یک بشر کوچک 5/1 گرم ازتگزاپون را توزین می کنیم و به وزن 50 می رساینم. پس از انحلال زیر دستگاه PH متر می گذاریم. محدوده PH مابین 9-7 می باشد.
ج: درصد نمک تگزاپون
در یک ارلن 5-3 گرم از تگزاپون را توزین کرده و 20 میلی لیتر آب مقطر به آن می افزاییم و از کرومات پتاسیم به عنوان معرف و از نیترات نقره هم به عنوان تیترانت استفاده می گردد. رسوب زرد آجری کرومات نقره پایان واکنش را نشان می دهد. ماکزیمم درصد نمک % 05/0 می باشد.

ـ آزمایشاتی که بر روی مواد نگهدارنده، لیسانس و رنگ صورت می گیرد:
ـ مواد نگهدارنده:
برای محافظت از فساد در برابر میکرو ارگانیسم ها در محصول از نگهدارنده استفاده می شود. یک نگهدارنده، خوب باید دارای ویژگی های زیر باشد:
1ـ در برابر کلیه ی میکرو ارگانیسم های فاسد کننده موثر باردش.
2ـ در غلظت های مناسب محلول باشد.
3ـ غیر سمی باشد.
4ـ از نظر رنگف بو و طعم با سایر اجزای فرمول سازگاری داشته باشد و PH محصول را تغییر ندهد.
5ـ افزایش قیمت چشمگیری بر روی محصول نداشته باشد.
6ـ اثر باز دارندگی آن با دوام باشد.

1 – Surfactant= (surface Active Agent)
2 -Foam
3 ـ F ضریب تصحیح برای نمونه است. یک ماده ممکن است به مرور زمان رطوبت جذب کند، این ماده دارای یک نرمالیته و درصد خلوص مشخص است و رداثر جذب رطوبت در صد خلوصش تغییر می کند و یا اینکه از قبل مقداری ماده در بطری باشد که این مقدار برای آزمایشات کم باشد و ناچار باشیم دوباره بسازیم و روی ماده قبلی بریزیم. سپس باید آن ماده را با تیتر ازول تیتر نمود و این ترتیب نرامالیته جدیدی برای آن بدست می آید. حال این نرمالیته جدید را بر نرالیته قبلی و اصلی اش تقسیم می کنیم و F به دست می آید.
—————

————————————————————

—————

————————————————————