بسم الله الرحمن الرحیم
تحقیق در مورد نمک خوراکی
گردآورنده : ………………
برای تهیه نمک خوراکی از دو منبع استفاده می شود؛ سنگ نمک و آب نمک (شور). سنگ نمک همان نمک بلورین است که به نام نمک طعام نیز شناخته می شود. این نوع نمک حاصل تبخیر اقیانوس های باستانی در میلیون ها سال قبل است. آب نمک نیز عبارت است از آب با غلظت بالای نمک. آشکارترین منبع آب نمک اقیانوس ها هستند، اما دریاچه های نمکی از قبیل دریای مرده و حوز های زیرزمینی آب نمک نیز یکی دیگر از منابع آب نمک محسوب می شوند.
آب نمک طبیعی همیشه حاوی مواد دیگری است که با نمک حل شده اند. معمولترین این مواد عبارتند از کلرید مگنزیم، سولفات مگنزیم، سولفات کلسیم، کلرید پتاسیم، مگنزیم نمک آلی و کربنات کلسیم. البته می دانیم که احتمالاً ارزش تجاری این مواد کمتر از خود نمک نیست. هرچند سنگ نمک نیز ممکن است به صورت نسبتاً خالص یافت شود، ولی احتمال اینکه در ناخالصی های سنگی مانند سنگ رست و سنگ چینی هم حاوی مقادیر گوناگونی از این مواد باشد، وجود دارد.
در هر صورت، همیشه افزودنی های ترکیب شده ای در نمک سفره وجود دارند. غالباً، به منظور افزودن مقدار اندکی ید به رژیم غذایی، مقداری از این عنصر را به نمک های سفره تزریق می کنند. این امر به جلوگیری از گواتر، یکی از بیماری های غده تیروئید کمک می کند. البته تهیه خود ید مستلزم افزودن مقدار اندکی یدید پتاسیم است. همچنین باید مقدار اندکی از چند ماده شیمیایی گوناگون به نمک افزوده شود تا از جذب آب و خرد شدن آن جلوگیری به عمل آید. این مواد شیمیایی شامل کربنات مگنزیم، سیلیکات کلسیم، فسفات کلسیم، سیلیکات مگنزیم و کربنات کلسیم می شوند.
* نگهداری نمک یددار :
نمک ید دار را باید در ظرف در بسته ، دور از نور ، حرارت و رطوبت نگهداری کنیم . همچنین نمک ید دار باید در ظروف تیره و یا با پوشش مات و کدر نگهداری شود . در هنگام پخت غذا نمک ید دار را باید در انتهای پخت به غذا اضافه نمائیم.
به خاطر مشکلاتی که ممکن است برای سلامتی پیش بیاید باید از مصرف نمک اضافه پرهیز کرد .
نمک و غذاهای شور باید به مقدار بسیار کم مصرف شود و همان مقدار کم نمک نیز ، فقط از نوع تصفیه شده یددار باشد . مصرف بالای نمک عوارضی از جمله پوکی استخوان ، فشار خون بالا ، سکته قلبی ، سرطان معده ، آسم و احتباس مایعات بدن را ایجاد می کند .
متخصصان اصرار دارند که نمک هایی که به صورت فله ای یا در بسته بندی های غیر استاندارد در مغازه ها به فروش می رسد تقلبی است و باید از خرید آنها جدا خودداری کنیم .
نمک های غیرتصفیه ناخالصی هایی دارد که مصرف آن در درازمدت باعث ایجاد بیماری های گوارشی ، کلیوی و حتی برخی از سرطان ها می شود . بنابراین باید از فروشگاه های معتبر نمک ید دار از نوع " تصفیه شده " خریداری کنیم .
نمک دریا یا نمک سنگ ، فاقد ید بوده و دارای مواد سمی نیز می باشد . بنابراین از خرید و یا مصرف آنها باید خودداری نمود .
حتما در هنگام خرید نمک دقت کنیم که بر روی بسته بندی عنوان " نمک خوراکی تصفیه شده یددار " درج شده باشد . همچنین بر روی بسته نمک باید شماره پروانه ساخت یا کد بهداشتی ، تاریخ تولید و انقضا نوشته شده باشد .
ید و اهمیت آن :
ید یک ماده مغذی ضروری برای زندگی است که باید به طور روزانه مصرف شود . مهمترین نقش ید در بدن شرکت در ساختمان هورمون های تیروئیدی در رشد و تکامل جسمی و عصبی ،عملکرد طبیعی مغز و سیستم عصبی ،حفظ دمای بدن ، تولید انرژی و سوخت و ساز می باشد .
نیاز بدن به ید چقدر است ؟
هر فرد سالم روزانه به 150 میکروگرم ( به اندازه سر سوزن ) ید نیاز دارد .اگر هر روز ید مورد نیاز بدن تامین شود ، نیاز بدن انسان به ید در روز ، به اندازه یک قاشق چای خوری ( مهادل 5 گرم ) نمک خواهد بود .
کمبود ید چه عواقبی دارد ؟
اگر ید به اندازه مورد نیاز به صورت روزانه به بدن نرسد ، فرد دچار کمبود ید می شود، کمبود ید در سنین مختلف پیامد های گوناگونی دارد :
– کمبود ید در دوران کودکی سبب کاهش بهره هوشی و عقب ماندگی ذهنی ، تاخیر و یا توقف رشد ، ناتوانی جسمی ، کم کاری تیروئید ، اختلالات عضلانی ، تکلم ، شنوایی و تاخیر رشد در اندام حرکتی میشود .
– خستگی زودرس و کاهش کارایی از دیگر پیامد های کمبود ید است .
– کمبود ید در دوران بارداری خانم ها سبب سقط جنین ،زایمان زودرس ،تولد نوزاد مرده ، اختلال رشد مغزی جنین ، تولد نوزاد با عقب ماندگی ذهنی ، جسمی ، کری و لالی می شود .
* منابع غذایی ید کدامند ؟
* بهترین منابع غذایی ید غذاهای دریایی هستند ، اما به علت مصرف کم آنها در رژیم غذایی ایرانی معمولا ید مورد نیاز بدن تامین نمی شود . از آنجایی که خاک بسیاری از مناطق جهان حاوی مقادیر کافی ید نمی باشد ، لذا محصولات کشاورزی ، فرآورده های دامی و در نتیجه غذاهایی که به این منابع وابسته هستند نیز مقدار کافی ید نخواهند داشت .
* ماهی بخصوص ماهی آب شور ، شیر و فرآورده های آن ، تخم مرغ ، غلات ، حبوبات و میوه ها به شرط آنکه در خاک حاوی ید پرورش یافته باشند جزء مواد غذایی حاوی ید هستند .
ید یک عنصر اساسی برای تولید هورمونهای تیروئید و رشدونمو مغز انسان و حیوانات بوده و کمبود آن یک معضل قدیمی نوع بشر و یکی از شایع ترین علل قابل پیش گیری آسیب مغزی در دنیای امروزی تلقی میشود. اهمیت بیولوژیکی ید شرکت در ساختمان هورمون های تیروئید است. هورمونهای تیروئید در تنظیم سوخت و ساز بیشتر سلول های بدن و همچنین در رشد و نمو فیزیکی و تکامل سیستم عصبی انسان و حیوانات نقش حیاتی دارند. کمبود ید عملکرد تیــروئیـد را دچار اختلال نموده و بر حسب اینکه این کمبود در چه زمانی حاصل شود و نیز بر اساس شدت کمبود آن عوارض و تغییرات حاصله را تحت عنوان اختلا لهای ناشی از کمـبود ید نام می برند. گواتر که به بزرگ شدن غده تیروئید اطلاق می شود, شایع ترین تظاهر بالینی کمبود ید در جهان محسوب میگردد. اکثر مناطق کوهستانی دنیا جزء نواحی دچار گواتر بوده و یا هستند. تا دو دهه قبل در اکثر شهر ها و روستا های کشور ایران بخصوص در دامنه جبال البرز و زاگرس نیز گواتر بسیار شایع بود. کنترل و پیشگیری از عوارض ناشی از کمبود ید امکان پذیر است. در برنامه کنترل کمبود ید جامعه , یک برنامه پیشگیری موفق , علاوه بر کاهش شیوع گواتر و دیگر عوارض ناشی از کمبود یدو نهایتا صرفه جویی در هزینه های درمانی و نگهداری افراد عقب مانده ذهنی باعث توانمندی مردم منطقه, ارتقائ سطح سلامت و آموزش پذیری آنان, افزایش تولید در بخش کشاورزی و سرانجام افزایش در آمد سرانه آنها می گردد. با افزودن ید به نمک و مواد غذایی در بسیاری از کشورهای اروپایی و آمریکای شمالی و همچنین در کشور ایران مشکل کمبود ید تحت کنترل در آمده است. با وجود پیشرفت های قابل توجه هنوز تعداد قابل توجه ای از کشورها بخصوص در قاره آفریقا دچار کمبود ید هستند. .
نمک یُددار نمک خوراکی است که به آن ید افزوده اند. نمک ید دار موثر ترین راه تامین ید محسوب می شود و قدیمی ترین , مناسب ترین و کم خرج ترین روش , جهت پیشگیری از اختلا لهای ناشی از کمبود ید بشمار می رود. مزیت نمک ید دار آن است که صرفنظر از وضعیت اقتصادی و اجتماعی،توسط تمام اقشار جامعه و در تمام فصول سال تقریبا به یک نسبت مورد استفاده قرار می گیرد. مصرف منظم نمک ید دار می تواند نسل حال و آینده را در برابر نتایج مصیبت بار کمبود ید حفاظت نماید. همه اقشار مردم اعم از جوان, پیر , سالم یا بیمار نیاز مداوم به ید دارند. زنان باردار و مادران شیرده بخصوص نیاز مبرم به ید در طی بارداری و شیردهی خواهند داشت که ممکن است حتی با مصرف منظم و روزانه نمک ید دار تامین نگردد و نیاز یه مکمل ید در این دوران باشد. روش ید دار کردن نمک ساده و موثر است و هزینه زیادی ندارد. کشورهای اروپایی و امریکای شمالی از دهها سال قبل با افزودن ید به نمک و مواد غذایی دیگر توانسته اند بطور موثری از عوارض ناشی از کمبود ید در جوامع خود جلو گیری کنند. ید دار کردن نمک در ایران از اواخر دهه 70 شروع شد و در طی 3 دهه مصرف همگانی نمک ید دار توسط خانوارهای ایرانی, معظل کمبود ید در ایران تحت کنترل در آمده بطوریکه در سال 2000 میلادی جمهوری اسلامی ایران از طرف سازمان بهداشت جهانی بعنوان اولین و تنها کشور عاری از اختلا ل های ناشی از کمبود ید در منطقه شناخته شد.
ید به دو صورت شیمیایی یدور پتاسیم و یدات پتاسیم به نمک اضافه می شود. یدور ارزانتر بوده اما فرار است یعنی زود به هوا می پرد. یدات پتاسیم مقاومتر و پایدار تر بوده و در مواردی که نمک تولیدی در معرض حرارت و رطوبت قرار می گیرد و نیز هنگامی که به مدت طولانی پس از تولید ذخیره می شود , مناسبتر است. برای حفظ ید در نمک یددار، باید نمک را در مدت کمتر از یک سال مصرف کرد، آن را دور از نور و رطوبت، و در ظرف های در بسته ی پلاستیکی، چوبی، سفالی و یا شیشه ای تیره نگهداری کرد. همچنین هنگام پخت غذا، بهتر است نمک در انتهای پخت اضافه شود تا ید آن تا حد امکان حفظ شود.
پایان