بسمه تعالی
نقش دانشجویان در دفاع مقدس
تهیه کنندگان
فهرست
مقدمه 3
نقش دانشگاهیان و دانشجویان در پشت جبهه 4
مهندسی در جنگ 7
نتیجه گیری 9
منابع 10
مقدمه
یکی از حوزه های تاثیرگذار در دوران هشت سال دفاع مقدس، دانشگاه و نقش آفرینی و بالندگی عنصر دانشجو بوده است. برخورداری نیروهای رزمنده از چنین پشتوانه ای آثار و برکات زیادی در نحوه پیشبرد و مدیریت جنگ داشته است.
از آنجا که دانشگاه به عنوان یکی از مراکز ایجاد حرکت و شکل دهی به تصورات و باورهای افکار عمومی هر جامعه ای بوده و حضرت امام خمینی (ره) نیز در پیشبرد نهضت الهی و پیروزی انقلاب اسلامی، همراهی کامل اقشار تحصیل کرده و دانشگاهی را به همراه داشت، لذا شیوه نگرش و مشارکت این نیروها در جنگ تحمیلی که مهم ترین چالش پس از پیروزی انقلاب تا آن مقطع بود و تمامیت ارضی کشور را نشانه رفته بود، بسیار مهم و حائز اهمیت بود.
حضور اقشار دانشگاهی در عرصه جنگ تحمیلی در شرایطی بود که دانشگاه ها و مراکز علمی کشور با توجه به اهمیت و جایگاه حساس خود در جبهه مستقیم نبرد فرهنگی و فکری با دشمنان همه جانبه کشور قرار داشتند و گروه های مختلف با هدف بریدن انقلاب از پشتوانه فرهنگی و اعتقادی لازم دانشگاه ها را مورد هجمه سنگین خود قرار داده بودند.
دانـشـگـاه بـراى آمـوزش نـیـروهـاى مـتـخـصـص و فـنـى نـقش معبر و گذار را دارد. تمامى کارهاى تـخـصـصـى و فـنـى و هـمـراه بـا تـکـنـولوژى سـاخـت و یـا مـونـتـاژ داخـل ، حـتـّى بـه وسـیـله نـظـامـیـان نـیـز تـا انـدازه زیـادى مـحـصـول کـار غیرمستقیم دانشگاه هااست ؛ زیرا متخصصان همه ادارات و نهادها در زمینه هاى مختلف (فـیـزیـکـى ، شـیـمـیـایى ، صنعتى ، تولید و…) از معبر دانشگاه گذشته و در مراکز و نهادها، مـشـغـول بـه کـار شـده انـد. در ایـن جـا بـه جـز پـزشـکان تمرکز عمدتاً بر نقش دانشگاهیان و دانـشجویانى است که در مقطع دفاع مقدس نقش آفرینى کرده اند؛ نه نیروهاى تخصصى مراکز و نـهـادهـا. هـمـچـنـین از زنان دانشگاهى و متخصّص نیز از آن رو که در بخش مستقلى مورد بحث قرار گرفته اند، سخنى به میان نخواهد آمد.
دانـشـگـاه هـا در شـرایـط جنگى ، به چند صورت مى توانند بنیه دفاعى کشور را تقویت کنند:
اوّل : انـتـقـال فـیـزیـکـى پـتـانـسـیـل دانـشـگـاه هـا بـه مـیـدان هـاى رزم ؛
دوم : انـتـقـال پتانسیل علمى دانشگاه ها به مراکز تحقیقات نظامى و فعالیت هاى پشتیبانى در عقبه ها؛
سوم : تزریق پیشنهادها، نیازها و برنامه هاى دفاعى و جنگى به پیکره دانشگاه ها و ارائه جهت گیرى دفاعى به دانشگاه ها. مـتـا سـفـانـه در بُعد سوم ـ چه در زمان دفاع مقدس و چه در شرایط حاضر ـ کارى جدّى صورت نـگـرفـتـه اسـت ، لذا بـحـث دربـاره نـقـش دانـشـگـاه هـا در دفـاع مـقـدس بـر دو بـعـد اوّل مـتـمـرکـز خواهد شد.
همچنین مجموعه سهم دانشگاهیان و دانشجویان در دفاع مقدس در دو سطح بـررسـى مى شود؛ اوّل : نقش دانشگاهیان و دانشجویان در پشت جبهه ؛ دوم : حضور دانشگاهیان و دانشجویان در جبهه .
نقش دانشگاهیان و دانشجویان در پشت جبهه
اعـلام آمـادگـى بـراى اعـزام دانـشـجـویـان ، همکارى با دانشجویان رزمنده ، بازدید از جبهه ها و تـلاش هـاى عـلمى و فنى و صنعتى را مى توان از فعالیت هاى دانشگاه ها در پشتیبانى از دفاع مـقـدس بـرشـمـرد. مـحـمـد ابـراهـیم بنایى طاهرى ، دانشجوى رشته علوم قضایى در مصاحبه اى درباره وظیفه مردم در بستر جنگ مى گوید:
کـلیـه مردم باید در این شرایط به هر طریق ممکن به جبهه کمک کنند، چه از نظر مالى و چه از نـظـر جـانـى و تبلیغى و… زیرا در شرایطى که الا ن ما در آن قرار داریم مانند شرایطى است که حضرت پیغمبر و یارانش در صدر اسلام در جنگ خندق (احزاب ) داشتند.
آقاى دکتر سلیمى ، رئیس وقت دانشگاه صنعتى امیرکبیر،مى گوید:
با پیام اخیر شوراى عالى پشتیبانى جنگ ، شخصاً حاضر هستم و اعلام آمادگى مى کنم که در راه انـقـلاب هـم بـه طور فیزیکى جانم را فدا کنم و هم از نظر علمى هر کارى را که در رابطه با جنگ به عهده ام بگذارند با فداکارى انجام بدهم .
بـازدید اساتید از جبهه نیز تا ثیر بسیار مثبتى در روحیه رزمندگان داشت . این کار، از وحدت هدف و مقصود و همنوایى بازدیدکننده و بازدید شونده نیز حکایت مى کرد. یکى از رزمندگان در این باره نوشته است :
چـنـد روزى بـود کـه بـین بچه ها زمزمه شد که به همّت ستاد تبلیغات جنگ ، عده اى از اساتید دانـشـگـاه مـى خـواهـنـد بـه دیـدار رزمـنـدگـان بـیـایـنـد و مـن بـیـش از انـدازه خـوشـحـال بـودم … حـضـور امـت حـزب اللّه در جـبـهـه هـا هـمـیـشـه مـا را خوشحال مى کند. اما این بار خوشحالى من بیش از اندازه بود… تا این که یک روز ساعت حدوداً 9 صبح بود… من هم کم کم به آن ها نزدیک شدم ، زمان خیلى سریع مى گذشت و ما یکدیگر را در آغـوش گـرفـتیم . نمى دانستم آیا مى خندم یا گریه مى کنم … فکر نمى کردم با استاد بشود دردِ دل کرد… با دیدن وضع ظاهر و برخورد متواضعانه و شیفتگى این اساتید بزرگوار به فرهنگ اسلامى امیدوار شدم .
دربـاره اهـمـیـّت نـقـش دانـشـگـاهـیـان در سـاخـت وسـایـل و امـکـانـات مـربـوط بـه جـبـهـه ، مـسـو ول اعزام مبلّغ واحد سوم دریایى امام حسین در زمان جنگ مى گوید:
دانـشـجـویـانـى کـه در دانـشـگـاه ضـمـن تـحـصـیـل بـه سـاخـت و تـولیـد وسـایـل و مـواد مـورد نـیـاز جـبـهـه هـا اقـدام مـى کـنـنـد، نـقـش قـابـل تـوجـهـى در پـیـشبرد جنگ و تقویت روحیه برادران رزمنده ایفا مى کنند و این احساس را در رزمـندگان عزیز تقویت مى کند که دانشجویان و دانشگاهیان نیز همرزم آنان و دوش به دوش آن ها علیه دشمن متجاوز پیکار مى کنند.
در همین باره آقاى رفیق دوست ، وزیر سپاه در زمان جنگ ، مى گوید:
ما با صنایع نظامى و صنایع دفاعى همکارى داریم ؛ با جهاد دانشگاهى همکارى بسیار نزدیکى داریـم ؛ جـلسـات متعددى با آن برادران داریم و با آن ها همکارى مى کنیم … با جهاد سازندگى هـمـکـارى داریـم و بـا دانشگاه ها در کلیه ابعادش و حتى با صنعتگران و صاحب فکرانى که در حرفه هاى مختلف هستند، در این رابطه همکارى داریم .
مسو ول واحد صنایع وزارت سپاه نیز مى گوید:
نمونه این کارمان در دانشگاه هاى مختلف ، چندین پروژه بزرگ است که تعداد زیادى از اساتید در چـهـار دانـشـگاه مختلف روى پروژه کار مى کنند که شاید در رابطه با هر پروژه اى بیش از هشت تا ده نفر از اساتید معظّم به طور فعال و تعدادى از دانشجویان که با ایشان کار مى کنند، فعّال هستند.
مـحصول فعّالیّت دانشگاهیان در صنایع دفاعى ، موشکى و…، منتشر نشده و تنها عـنـاوین بعضى از پروژه ها در گزارش فعّالیّت جهاد دانشگاهى آمده است که براى نمونه به مـواردى از آن هـا بـه عـنـوان بخش پایانى نقش دانشگاهیان و دانشجویان در پشت جبهه اشاره مى گردد. عناوین و اطلاعات بعضى پروژه ها که جهاد دانشگاهى عهده دار انجام آن بوده عبارتند از:
* یـک ـ طـراحـى و سـاخـت قـطعات یدکى اسلحه هاى نظامى ، در دانشکده مهندسى و دانشگاه شیراز. هـدف از ایـن پـروژه ، کپى سازى هر نوع قطعه یدکى مورد نیاز ارتش و سپاه ، به تعداد مورد نیاز بوده است ؛
* دو ـ ساخت قطعات یدکى ارتش در کارگاه مرکزى دانشگاه صنعتى شریف ؛
* سه ـ ساخت موشک هاى تاکتیکى در دانشکده علوم دانشگاه تهران ؛
* چـهـار ـ تـولید قمقمه مورد نیاز سپاهیان اسلام در کمیته موادّ دانشگاه صنعتى و کار اصفهان و… .
حضور دانشگاهیان و دانشجویان در خطوط مستقیم درگیری
فعالیت دانشگاهیان در خطوط نبرد در قالب های مختلفی مانند فیلمبرداری و عکاسی برای ضبط حماسه های رزمندگان و انعکاس آن به مردم و جهانیان از یک طرف و ثبت در تاریخ، از سوی دیگر تصویرگری، تابلونویسی و کار های گرافیکی، حضور در قالب تیم های پزشکی و پرستاری، مهندسی جنگ و اقدامات مهندسی در عملیات های نظامی بوده است. همچنین دانشجویانی بودند که فراتر از تخصص هایشان به کار های رزمی، عملیاتی، فرماندهی و هدایت جنگ و نیروها می پرداختند .
مهندسی در جنگ
از آنجا که نقش مهندسی دانشجو یان در جنگ خیلی چشم گیر بوده است؛ بنابراین به طور جداگانه نقش دانشجویان و اقدامات آنان را گذرا بررسی می کنیم. هرچند در این جا نمی توان نقش جهادسازندگی را فراموش کرد، ولی در مرحله مهندسی و طراحی سازه ها بیش تر دانشجویان و دانشگاهیان بودند که ایفای نقش کردند.
نقش مهندسی در دفاع مقدس، متناسب با سیر تاریخی تهاجم دشمن به کشور مان شکل گرفت. اقدامات پیش گیرانه مهندسی در " غدیر " و کانال " چمران " کانال شهید ،" سید شریف " ماه های نخست جنگ، عملیات انتقال آب به دشت خوزستان توسط طرح سد .
ایجاد موانع آبی بر سر راه دشمن این مسئله سبب زمین گیر شدن نیروهای زرهی دشمن و پیش روی آن ها شد . اجرای خاکریز تعجیلی، کانال و دژ، طراحی و احداث راههای دسترسی، سنگر و مواضع دفاعی، نیز ساخت مقر های عقبه یگان های رزم، اردوگاه ها، مقر فوریت های پزشکی و بنه های پشتیبانی بخشی از فعالیت های مهندسی در جنگ بوده است .
پشتیبانی مهندسی، در بازپس گیری مناطق اشغالی و مراحل پس از آن نیز نقش آفرینی کرده است؛ در بازپس گیری مناطق اشغال شده از دشمن توانمندی مهندسی یک رکن اساسی بود و مهندسی جنگ نقش مهمی را ایفا کرد. به عنوان مثال می توان به تامین بستر ارتباط زمینی برای ایجاد پشتیبانی از پیشروی نیرو های خودی، طراحی و احداث پل های سریع النصب، جاده سازی، عملیات در زیر رودخانه اروند اشاره کرد.
چنانچه تاملی در وصیت نامه های شهدای دانشجو و دانشگاه ها و تعابیری که آنان در مورد حمایت از انقلاب و رهبری آنان و نیز اعتقاد راسخ آنان به راهی که در پیش گرفته بودند داشته باشیم، می بینیم که انتخاب آنان انتخابی تصادفی و از روی غلبه احساسات نبوده است. چگونه می شود تصور داشت فردی که برای حل یک مساله علمی و درسی ساعت ها وقت خود را مصروف می دارد و رنج ساعتها مطالعه و تحقیق را به جان می خرد و خود را به محیط علم و دانشگاه می رساند و بهترین آرزویش نیز این است که پس از فراغت از تحصیل به جایگاه مهم اجتماعی دست یابد، ناخودآگاه و بی اراده، ارزشمندترین سرمایه خود یعنی جانش را به میدان بیاورد و همه آرزوهای خود را بدون تفکر و تحقیق رها سازد.
شهدای دانشگاه و دانشجو رفتند، اما دغدغه اصلی و مهم آنان چگونگی تداوم راه انقلاب اسلامی و بالندگی حرکتی بود که با محوریت و زحمات حضرت امام شکل گرفته بود. هر یک از ما که با عزیز شهیدی بخصوص از طبقه دانشگاه برخورد داشته باشیم، همواره جملاتی از آنان را در حافظه خود داریم که رسالت خطیر حفظ و صیانت از سنگرهای علمی و فکری جامعه چگونه توسط نسل انقلاب تداوم یافته و به تحقق خواهد رسید.
امروز که 18 سال از پایان جنگ تحمیلی گذشته و ملت ما خاطره جان فشانی ها و ایثارگری های رزمندگان و شهدای خود را گرامی می دارد، این واقعیت بار دیگر خود را نشان می دهد که عرصه مبارزه امروز به همان میدانی کشیده شده است که عزیزان دانشجو و دانشگاهی شهید ما دغدغه آن را داشتند. امروز نبرد فرهنگی، علمی و دانشگاهی و رسانه ای سازمان یافته از طرف دشمنان برعلیه انقلاب اسلامی طراحی و سازماندهی می گردد که محیط های علمی و پژوهشی با به کارگیری اندیشه و توان خود باید برای مقابله شایسته علمی با آن آماده شوند.
از سوی دیگر، دستاورد مهم جوانان غیور این سرزمین در دستیابی به فناوری مهم دانش هسته ای و غنی سازی اورانیوم در کشور که از تکنولوژی های نوین و برتر این روزگار می باشد، توسط همان جوانانی به ثمر رسیده است که پس از فارغ شدن از جنگ توان خود را در عرصه فناوری بسیج نموده اند.
آنچه در جمع بندی این گفتار می توان عنوان نمود، این است که اهداف مهم نهضت امام خمینی (ره) و انقلاب اسلامی در صدور ارزش ها به کشورهای مختلف تحقق یافته و اکنون جمهوری اسلامی ایران در سایه الطاف خداوند متعال به قدرت و بازیگر مهمی در تحولات منطقه و جهان تبدیل شده است.
آنچه مشخص است، نهادینه ساختن این وضعیت و قدرت به دست آمده و استمرار آن باز هم به نقش آفرینی و تلاش همه ملت بخصوص طبقه تحصیل کرده و دانشگاهی نیاز دارد. اکنون، دانشجوی مسلمان باید همان احساسی را داشته باشد که همرزمان و شهیدان دانشگاهش در طول هشت سال دوران دفاع مقدس داشتند. باید به این جمله امام توجه کند که همزمان با آمادگی همه جانبه دفاع از منافع ملی و اسلامی کشور سلاح رزمش از مسلسل به قلم تبدیل شده است و باید که با جدیت تمام، قلمش و توان همه جانبه علمی و تخصص خود را در خدمت حفاظت از کیان و اقتدار سرزمین اش قرار دهد.
نتیجه گیری
طبیعی است که حضور دانشجو و اقشار دانشگاهی در عرصه نبرد مستقیم با دشمن بعثی و نیز خلاقیت های آنان در مدیریت همه جانبه جنگ، تاثیر بسزائی در ناکارآمد ساختن ارتش تا دندان مسلح عراق و حامیان آن بر جای گذاشت و نتیجه این پیوند مقدس (همراهی بخش های عملیاتی و رزمی با مراکز علمی و دانشگاهی) این بود که سرانجام برای اولین بار ایران از یک نبرد طولانی و نابرابر سرافراز بیرون آمد؛ بدون این که حتی یک وجب از سرزمین اش در دست نیروهای دشمن باقی مانده باشد.
منابع
Islamicdoc
http://shohada96.parsiblog.com
http://f-ghassemi.blogfa.com
http://amanestan.blogfa.com
4