تحقیق باغ موزه دفاع مقدس پیشنهاد ویژه



فصل اول

شناخت موضوعی طراحی

شناخت موضوعی طراحی

بخش اول (شناخت موضوع)

1- شناخت موضوع پروژه

1-1علت انتخاب موضوع:
همواره در طول تاریخ بشر ،بالیدن به قهرمانان و افتخار کردن به گذشته و گذشتگان جزء جدایی ناپذیری از فرهنگ اقوام وملتها بوده است. هر قومی بیشتر قهرمان و پهلوان داشته گرامی تر و معتبر تر بوده است ،به دیگر سخن اعتبار و حرمت اکنون جوامع بستگی مستقیمی به گذشته آنان دارد. از اینرو در هر فرهنگی ودر هر اجتماعی ، سعی سردمداران حکومتی و در مقیاسی دیگر سعی عموم مردم بر حفظ گذشته و افتخار آفرینان آن است. شاهد این مدعا موزه های هنر باستان ؛موزه های تاریخ اقوام ،موزه های جنگ و…در سراسر جهان است .خصوصا اگر کشوری در تاریخ خود سابقه ایستادگی در برابر ظلمی و یا مقابله در برابر بی عدالتی داشته باشد تلاش میکند که هرگز خاطره آن از اذهان افراد جامعه زدوده نشود، چرا که نسل های آتی باید از قدر و قیمت نژاد خود و خصلت دشمنان خود و استعدادهای بلقوه خود آگاه باشند که این در حفظ اعتماد به نفس یک جامعه و عزت و استقلال آن کمک شایانی میکند .
به عنوان مثال میتوان به مراسم گرامیداشت قربانیان حمله اتمی آمریکا به شهر هیروشیما که بعد از گذشت 64 سال همچنان با شکوه برگزار میشود و یا بزرگداشت شهدای حمله ناجوانمردانه ناو آمریکایی وینسنس به یک هواپیمای مسافربری ایرانی اشاره کرد .
همه اینها تلاشهایی برای نگه داشتن یاد کسانی ست که یا نا خواسته قربانی زیاده خواهی عده ای قدرت پرست شده اند و یا اینکه آگاهانه و از روی حس انسان دوستی و فداکاری خودرا سپر بلای انسانهای بیگناه دیگر کرده اند . پس به حق است که یادشان ماندگار بماند .
وظیفه هنر و هنرمند ایجاد آثاری است که به حفظ و ماندگاری این خاطرات و خاطره افرینان کمک کند.بنا بر این در این رساله سعی بر آن است که حفظ مفاهیم دفاع مقدس ،حماسه آفرینان آن ، قربانیان آن و…. به عنوان موضوعی برای خلق یک اثر هنری مطرح شوند ؛امید انکه اثری در خور نام حماسه همیشه جاوید هشت سال د فاع مقدس باشد.

1-2علت انتخاب محل پروژه:
در طول مدت زمان هشت سال دفاع مقدس ،بیشتر شهرهای جنوبی و غربی کشور درگیر حملات زمینی و هوایی ارتش بعث عراق بوده است . گرچه تهران نیز از این حملات بی نصیب نبوده است ، لیکن سهم کمتری از درک نا امنی و اضطراب داشته است . از طرفی تهران به عنوان پایتخت ایران کانون توجه افراد در داخل و خارج از کشور میباشد . دلیل دیگر اینکه در شهر های درگیر با جنگ آثار به جا مانده از تخریب کم و بیش به چشم میخورد در حالیکه در تهران کمتر چیزی مارا به یاد آن دوران می اندازد. پس تهران میتواند محل قابل قبولی برای احداث چنین پروژه ای باشد.
در داخل شهر شلوغ و پرترافیک تهران ، انچه اهمیت زیادی دارد سهولت دسترسی به مکانهایی چون پارک ها و باغها و فرهنگسرا ها و… است ؛چرا که عمده مخاطب آنها کودکان و نوجوانان و جوانان هستند که استفاده آسان از و سایل حمل و نقل عمومی وسفر های درون شهری ایمن برای خانواده ها یشان بسیار حائز اهمیت است.سایت انتخابی در بخش جنوبی مصلی تهران واقع شده است که به دو ایستگاه مترو شهید دکتر بهشتی و مصلی دسترسی آسانی داردو ترد اتوبوسهای شرکت واحد در این مسیر به سهولت امکان پذیر است.
از سوی دیگر موضوع پروژه بایستی با سایت انتخابی مرتبط باشد.همجواری باغ موزه دفاع مقدس با مصلی تهران در حالیکه در مرکز شهر نیز واقع است این ارتباط را پدید می آورد .در هر حال ممکن است مناطق دیگری از شهر نیز مستعد احداث چنین پرو ژه ای باشند لیکن در این رساله دیدگاه طراح بر مناسب تر بودن محل مذکور برای احداث باغ موزه بوده است.

1-3پیشینه تحقیق:
متاسفانه بعد از گذشت 20سال از اتمام جنگ و پذیرش قطعنامه 598 ،تنها چند سالیست مسئولین مملکتی به فکر احداث چنین موزه ها و یادمانهایی افتاده اند. اما در همین مدت کوتاه در بسیاری از شهرها طرح احداث باغ موزه ها ،موزه ها ؛یادمانها، پارک موزه ها و … به سرعت در حال اجراست . برخی چون مرکز فرهنگی دفاع مقدس کرمان، خرمشهر و بلال بهره برداری شده است و برخی نیز چون موزه دفاع مقدس یزد در حال اجراست و یا چون موزه همدان آماده بهره برداری میباشد .
تصویر 1-1 مرکز فرهنگی دفاع مقدس کرمان عکس از:بنیاد حفظ آثار و نشر ارزشهای دفاع مقدس
تصویر 1-2 مرکز فرهنگی دفاع مقدس خرمشهر عکس از:بنیاد حفظ آثار و نشر ارزشهای دفاع مقدس

تصویر 1-3 یادمان شهدای گمنام مسجد بلال صدا و سیما ،تهران
عکس از:بنیاد حفظ آثار و نشر ارزشهای دفاع مقدس
از دیگر سوی طرح احداث چنین بناهایی چند زمانی است که به تصویب رسیده است و مراحل آغازین احداث را میگذراند ،چون موزه شهدای گمنام شهرک اندیشه شهریار ،یادمان فاجعه بمباران شیمیایی سردشت در آذربایجان غربی و یادمان شهدای گمنام زاهدان و مرکز فرهنگی دفاع مقدس تبریزو…

تصویر 1-4 مرکز فرهنگی دفاع مقدس تبریز عکس از:بنیاد حفظ آثار و نشر ارزشهای دفاع مقدس

تصویر 1-5یاد مان شهدای تنگه چزابه
عکس از:بنیاد حفظ آثار و نشر ارزشهای دفاع مقدس
به هر حال در همه موارد فوق سعی بر آن بوده و هست که مجموعه ای در خور نام شهید و شهادت و دفاع احداث شود ،اما متاسفانه در موارد نادری مشاهده میشود که ساختما نها و مراکز احداث شده نه تنها تداعی کننده حماسه آن روزها نیست بلکه هرگز پاسخگوی ذهن جستجو گر و پرسشگر جوانان باز دید کننده هم نمی باشد .چون موزه شهدای تهران (خ طالقانی) و یا موزه شهدای اصفهان.

تصویر 1-6 موزه شهدای تهران ،خیابان شهید طالقانی www.google.com
در سالهای اخیر از سوی سازمانهی مرتبط چشنواره ها و مسابقات زیادی در راسنای طراحی چنین مجموعه هایی برپا شده است و طرح های برگزیده شانس اجرا شدن یافته اند که همین میتواند نوید بخش احیای روح دفاع و فداکاری در شهرها و در نتیجه در زندگی روز مره ما باشد.
تصویر 1-7ورودی مرکز فرهنگی دفاع مقدس سنندج عکس از:بنیاد حفظ آثار و نشر ارزشهای دفاع مقدس

تصویر1-8 مرکز فرهنگی ،
یادمان شهدای بیمارستان
پاوه،کرمانشا ه ،عکس از:بنیاد حفظ آثار و نشر ارزشهای دفاع مقدس

فصل اول

بخش دوم ( مبانی نظری)

قسمت اول ( دفاع مقدس)
1-2- فرهنگ ایثار و شهادت
1-2-1 ایثار و شهادت و جامعه:

امروز ما در جامعه ای در حال گذار زندگی می کنیم. در نتیجه، بسیاری از ساختارهای موجود در حال تغییرات نسبتاً محسوس است. ساختارهایی از قبیل معیشت، اهداف روابط کاری و نوع مشاغل، ارزش ها و فرهنگ، محتویات آموزش در اشکال رسمی و غیر رسمی و … در حال تحول است.

تحولات مذکور در بالا، ناشی از عوامل متعددی است که بخشی از آن ها درونی و بخشی از نیز بیرونی است. یکی از عمده ترین عوامل تحولات فرهنگی، گسترش ارتباطات و تبادل اطلاعات و هم چنین وسایل ارتباط جمعی است و از محصولات آن فاصله ی نسل ها است که طبق آن نوجوانان و جوانان با ارزش ها و هنجارهای سنتی بیگانه شده و از آن فاصله می گیرند .
به هر حال، در شرایط فعلی شاید بتوان گفت که ما بیش از هر زمان دیگر به دورازشعار و با توجه به واقعیت های جامعه نیاز به ارزشیابی و بازشناسی و نیز برنامه ریزیعملی فرهنگی داریم. بنابراین، در ضرورت پرداختن هر چه جدی تر و واقع بینانه تر به بخش فرهنگ که طبعاً دارای ارتباطات عمیقی با سایر حوزه ها مانند اقتصاد، سیاست و امور اجتماعی و … است که نمی توان تردیدی اعمال داشت. فرهنگ دارای ویژگی ها و کارکردهای بسیاری است که وقوف به آن ها می تواند ما را در انتخاب راه کارهای فرهنگی یاری رساند. فرهنگ از طریق اجتماعی شدن است که منتقل می شود.

در نتیجه، بایستی برای اشاعه ی فرهنگ ایثار و شهادت، مکانیزم های جامعه پذیری را مطالعه نمود و دانست که انسان از طریق نهادها است که با یکدیگر ارتباط برقرار می سازند و این معنا یعنی "ایثار و شهادت"، نمادی است که حاصل ارزش های فرهنگی است و نماد علامتی است که می تواند مظهر یک چیز عادی و ارزشی شود.

تصویر 1-9برگرفته از پایگاه اینترنتیwww.google.com

1-2-2 مفاهیم فرهنگ:

فرهنگ مقوله ای است که بسیاری از اندیشمندان، متفکران و صاحب نظران علوم اجتماعی درباره ی آن سخن گفته اند. جا دارد ابتدا اهمیت فرهنگ را از زبان امام خمینی (ره) بشنویم:

) بی شک بالاترین و والاترین عنصری که در موجودیت هر جامعه دخالت اساسی دارد، فرهنگ آن جامعه است. اساساً فرهنگ هر جامعه هویت و موجودیت آن جامعه را نشان می دهد1(.
از "فرهنگ" تعاریف بسیار زیادی ارائه شده است؛ به طوری که تاکید خاصی از کاربرد آن ها نشات گرفته است و می توان آن را به چند دسته تقسیم کرد:
تعریف های تاریخی: که بر میراث اجتماعی در طول تاریخ جامعه تکیه دارد.

تعریف روان شناختی: که بر الگو و روش تسهیل سازگاری با محیط و جامعه تکیه دارد.

تعریف ساختاری: که در آن تاکید بر ایجاد شده ها توسط اجتماع بشری دارد.

تعریف تشریحی: که بر عناصر تشکیل دهنده ی فرهنگ تاکید دارد و …

اما منظور از این تقسیمات یک نتیجه گیری مهم است و آن این است که وسعت قلمرو فرهنگ به وسعت حیات اجتماعی است و مهم ترین خصوصیت این است که این امر عرضی نیست، بلکه انسان را در ضمن زندگی در بین مردم به خصوص فرا می گیرد.
انسان با فرهنگ به دنیا نمی آید، بلکه ضمن رشد در داخل یک فرهنگ خاص، ذخایر اندیشه و میراث های معنوی شکل گرفته و در طول سال های پیشین می آموزد.

اگر از تعاریف فرهنگ عبور کنیم، باید به سه ویژگی مهم فرهنگ اشاره کنیم که عبارتند از:

1 -مشترک بودن 2- اکتسابی بودن 3- قابلیت انتقال

با توجه به توانایی خارق العاده انسان در یادگیری، انسان شناسان و جامعه شناسان در مورد دو ویژگی اخیر فرهنگ و نیز این موضوع که یادگیری و انتقال فرهنگ، از طریق اجتماعی شدن و به وسیله نهادها انجام می پذیرد، اتفاق نظر دارند. در یک تقسیم بندی محتوایی، فرهنگ ایثار و شهادت را می توان به صورت زیر تقسیم بندی کرد:2

– فعالیت های آموخته شده و مشترک نظیر ایثار و از جان گذشتن.

– افکار و اندیشه ها، نظیر از جان گذشتن در راه خدا و مقابله با کفر، جهاد و… .

– محصولات اجتماعی و مشترک نظیر لباس ها، مقبره ها، گنبدهای مقبره شهداء.

– فناوری، ابزارهایی که محصولات مادی مربوط به شهادت و ایثارگری را می سازد.

– سازمان اجتماعی، نهادهایی نظیر بنیاد شهید و… که در این زمینه فعالیت می کنند.

1-2-3 معنا و مفهوم فرهنگ ایثار و شهادت:

ایثار در لغت به معنی "برگزیدن، عطا کردن، غرض دیگران را بر غرض خویش مقدم داشتن، منفعت غیر را بر مصلحت خود مقدم داشتن"3 می باشد و شهادت یعنی مجموعه باورها، آگاهی ها، آداب و اعتقادات و اعمالی که موجب وصول انسان به عالی ترین درجه ی کمال، یعنی مرگ آگاهانه در راه خدا می شود.

ایثار که یک واژه ی عام است، در همه ی مکتب ها و فرهنگ ها وجود دارد، ولی در اسلام مفهوم آن از یک برتری خاصی برخوردار است و هر تلاش، فداکاری، بخشش و جایگزینی را ایثار نمی گویند، بلکه ایثار در اسلام دارای پیش زمینه ای چون اخلاص در راه خدا بودن دارد.

تصویر 1- 10 حضور زنان در دفاع مقدس
برگرفته از پایگاه اینترنتی خبرگزاری مهر

ایثار بیانگر رشد و معرفت انسانی است و این موقعی است که انسان به یک تکامل روحی دسترسی پیدا کند. ایثارگری از آن جایی که حامل پیام هایی همچون: خداخواهی، دین باوری، خدا یابی، انسان دوستی و دگر خواهی، شهادت، رشادت، از خود گذشتگی، عزت و عظمت و … است، در بین ماتقدس پیدا کرده و ما از این که افرادی ایثارگر را در بین خودمان داریم، احساس امنیت می کنیم.

لازم به تذکر است که صف ایثارگری در سطح زندگی اجتماعی نیز تبلور پیدا می کند و کارکردهای مثبتی داشته و باعث ایجاد همبستگی های اجتماعی و انسجام جامعه است و مناسب نیست که این وجه آن نادیده گرفته شود. ایثار یک هیجان زودگذر و بروز یک احساس آنی نیست، بلکه استکمال شعوری است که در یک انتخاب تجلی می یابد.
ایثار از خود گذشتن است برای یافتن مفهومی برتر و والاتر در عرصه ی عملیاتی؛ ایثار در زمین است، اما نگاه ایثارگر به آسمان ها است.

بر اساس ویژگی های فرهنگ، یعنی "عمومی بودن" و "ناآگاهانه بودن آن" این تعریف قابل نقد و بررسی است.

زمانی رفتار، ویژگی یا عقیده ای جزو فرهنگ مردم محسوب می شود که از حالت عمدی و آگاهانه درآید.

اگر چه همه عوامل فرهنگی، ابتدا عمدی و آگاهانه بوده اند، اما زمانی فرهنگ محسوب شده اند که درونی و ملکه ی ذهن مردم شده باشند.
بعضی از خصلت های یاد شده ی ایثارگری و شهادت در واقع خصلت فرهنگی ندارند و گرچه بسیار ارزشمند

هستند، ولی در مقوله ی فرهنگ قابل طرح نیستند. در ضمن، باید بین "ایثارگری و شهادت" و"فرهنگ ایثارگری و شهادت" تفاوت قایل شد.

اگر بخواهیم ایثارگری و شهادت را گسترش دهیم، به صورت فرهنگی و جامعه شناختی نمی شود؛ زیرا یکی از عناصر مهم شهادت و ایثارگری، آگاهی، عقلانیت و خدا محوری است و نمی توان آن را به صورت رفتارهای خود جوش ترویج کرد، اما قصد داریم ارزش ها، هنجارها، عرف و قوانین و آداب و رسوم مربوط به فرهنگ ایثارگری و شهادت را گسترش دهیم، به نحوی که در مردم اقدام به آنها نهادینه شود. و این از طریق فرهنگی و جامعه شناختی امکان پذیر است.

این تعریف فاقد ویژگی عمومیت است. زمانی ما چیزی را فرهنگ می دانیم که در بیشتر مردم یک کشور، شهر یا قوم وجود داشته باشد.

باز عقلانی بودن و آگاهانه بودن ایثارگری و شهادت، از قدرت عمومیت آن می کاهد. علاوه بر این، برخی از ویژگی های ذکر شده در این تعریف قابل سنجش نیست و تازه اگر به سنجش درآیند، از ارزش آنها کاسته می شود؛ زیرا افراد اجتناب دارند که در این زمینه منویات خود را بروز دهند و کسانی که بروز می دهند، ممکن است برای منافع مختلف دیگری باشد، ویژگی هایی مانند خدا محور بودن در مسیر کمال حرکت و رضای خدا را به رای خلق ترجیح دادن و … مفاهیمی دیگر که بیان شد، خود نیاز به توضیح و تعریف دارند.

1-2-4 فلسفه وجودی فرهنگ ایثار و شهادت از نظر اسلام:

آیین مقدس اسلام، آیین توحید، عقل، فطرت، رشد، کمال، صلح، صفا، مهر و محبت و آیین تعلیم و تربیت است.
اسلام می خواهد قلوب انسان ها را از راه ارتباط با شرک و کفر، بت و بت پرستی و بندگی نسبت به بندگان پاک کند.
اسلام دعوتش را با دلیل و برهان و موعظه حسنه و جدا احسن شروع می کند و از این راه سعی می کند انسان منحرف از فطرت توحیدی را به صراط مستقیم برگرداند. اسلام موضع گیری علیه فطرت توحیدی را که به ضرر خود موضع گیران و مزاحم مومنان پاک دل است، نمی پسندد و چنانچه ببیند دشمن عالم با معاند جاهل در زمینه ی رشد انسان و انسانیت مانع ایجاد می کند، خود را به خاطر اقامه ی حق، مجبور به جهاد می بیند و برای او جهاد ابتدایی یا دفاعی فرقی نمی کند.

آنچه برای او اهمیت دارد، پاک سازی حیات انسان از آلودگی شرک، کفر، فسق و فجور و بت پرستی است.

اکنون که روشن شد برای چه هدف والایی در اسلام سخن از جهاد و مبارزه به میان آمده است، ضروری است به بررسی ارزش های ایثار و شهادت در آیین جهاد و مبارزه پرداخته شود.

ایثار و از خود گذشتگی امری است دینی، اخلاقی و انسانی و بسیار نیکو و پسندیده که در هر آیین و مذهبی ستوده شده و درباره ی آن سفارشات زیادی شده است. ایثار در فرهنگ اجتماعی، سیاسی و اقتصادی اسلام به عنوان اوج وارستگی مومن و نشانه ی بارز پیوستگی به خدا و مکتب تلقی شده و در قرآن از آن برای آزمودن صلاحیت رهبری امامت نام برده شده است.

حضرت ابراهیم (ع) پیش از رسیدن به امامت، با ایثار آزمایش شد و امام علی (ع) و حضرت فاطمه (س) به خاطر ایثار مورد ستایش قرآن قرار گرفتند. علی (ع( در ایثار جان، آن چنان پیش رفت که حتی بر جبرییل و میکاییل پیشی گرفت و ملائک و عالم آسمان ها را به حیرت واداشت و عامل مباهات پروردگار عالم شد.

همچنین واقعه ی عاشورای حسینی، نقطه ی اوج و قله ای از ایثار و شهادت در طول تاریخ تشیع به شمار می رود که سرشار از نکات عبرت آموز برای تمام شیعیان و مسلمین جهان اسلام به شمار می آید.
1-2-5 جهاد و ضرورت آن از دیدگاه امام على(ع):
اما بعد، جهاد، درى است از درهاى بهشت که خدا به روى گزیده دوستان خود گشوده است; و جامه تقوى است، که بر تن آنان پوشیده است.
زره استوار الهى است که آسیب نبیند; و سپر محکم اوست – که تیر در آن ننشیند -. هر که جهاد را واگذارد و ناخوشایند داند، خدا جامه خوارى بر تن او پوشاند، و فوج بلا بر سرش کیاند; و در زبونى و فرمایگى بماند. دل او در پرده‏هاى گمراهى نهان، و حق از او روى گردان. به خوارى محکوم و از عدالت محروم.
من شبان و روزان، آشکارا و نهان، شما را به رزم این مردم تیره روان خواندم و گفتم: با آنان بستیزید، پیش از آنکه بر شما حمله برند، و بگریزید.
به خدا سوگند با مردمى در آستانه خانه‏شان نکوشیدند، جز که جامه خوارى بر آنان پوشیدند. اما هیچ یک از شما خود را براى جهاد آماده نساخت و از خوارمایگى، هرکس کار بار به گردن دیگرى انداخت; تا آنکه از هر سو بر شما تاخت آوردند و شهرها را یکى پس از دیگرى از دستتان برون کردند. اکنون سربازان این مرد غامدى به انبار در آمده و حسان پسر حسان بکرى را کشته و مرزبانان را از جایگاههاى خویش رانده‏اند. شنیده‏ام مهاجم به خانه‏هاى مسلمانان، و کسانى که در پناه اسلامند در آمده، گردنبند و دستبند و گوشواره و خلخال از گردن و دست و پاى زنان به در مى‏کرده است; حالى که آن ستمدیدگان برابر آن متجاوزان، جز زارى و رحمت‏خواستن سلاحى نداشته‏اند. سپس غارتگران، پشتواره‏ها از مال مسلمانان بسته; نه کشته‏اى بر جاى نهاده و نه خسته، به شهر خود بازگشته‏اند. اگر از این پس مرد مسلمانى از غم چنین حادثه بمیرد، چه جاى ملامت است، که در دیده من شایسته چنین کرامت است.
شگفتا! به خدا که هماهنگى این مردم در باطل خویش، و پراکندگى شما در حق خود، دل را مى‏میراند; و اندوه را تازه مى‏گرداند. زشت‏با دید و از اندوه برون نیایید! که آماج تیر بلایید، بر شما غارت مى‏برند و ننگى ندارید. با شما پیکار مى‏کنند و به جنگى دست نمى‏گشایید. خدا را نافرمانى مى‏کنند و خشنودى مى‏نمایید. اگر در تابستان شما را بخوانم، گویید هوا سخت گرم است، مهلتى ده تا گرما کمتر شود. اگر در زمستان
فرمان دهم، گویید سخت‏سرد است، فرصتى ده تا سرما از بلاد ما به در شود. شما که از گرما و سرما چنین مى‏گریزید، با شمشیر آخته کجا مى‏ستیزید؟
اى نه مردان به صورت مرد، اى کم خردان ناز پرورد! کاش شما را ندیده بودم و نمى‏شناختم که به خدا، پایان این آشنایى ندامت‏بود و دستاورد آن اندوه و حسرت. خدایتان بمیراناد! که دلم از دست‏شما پر خون است و سنیه‏ام مالامال خشم شما مردم دون، که پیاپى جرعه اندوه به کامم مى‏ریزید، و با نافرمانى و فروگذارى جانبم، کار را بهم در مى‏آمیزید، تا آنجا که قریش مى‏گوید پسر ابوطالب دلیر است اما علم جنگ نمى‏داند. خدا پدرانشان را مزد دهاد! کدام یک از آنان پیشتر از من در میدان جنگ بوده و بیشتر ازمن نبرد دلیران را آزموده؟! هنوز بیست‏سال نداشتم که پا در معرکه گذاشتم، و اکنون سالیان عمرم از شصت فزون است. اما، آن را که فرمان نبرند سر رشته کار از دستش برون است. 4

1-2- 6 دفاع مقدس و شهدا در کلام امام راحل (رحمت الله تعالی علیه):

* ما اگر کشته هم بشویم در راه حق کشته شدیم و پیروزی است و اگر بکشیم هم در راه حق است و پیروزی است.
* آنهایی که به خدا اعتقاد ندارند و به روز جزا آنها باید بترسند از موت، آنها از شهادت باید بترسند. ما و شاگردان مکتب توحید از شهادت نمی هراسیم، نمی ترسیم.

* ما اگر شهید بشویم قید و بند دنیا را از روح برداشتیم و به ملکوت اعلی و به جوار حق تعالی رسیدیم.

* دوستانمان که شهید شدند در جوار رحمت حق هستند، چرا برای اینها دلتنگ باشیم؟ دلتنگ باشیم که از دیار قید و بندی خارج شدند و به یک فضای وسیع و در تحت رحمت حق تعالی واقع شدند؟

* ما از خدا هستیم همه، همه عالم از خداست، جلوه خداست و همه عالم به سوی او برخواهد گشت، پس چه بهتر که برگشتن اختیاری باشد و انتخابی و انسان انتخاب کند، شهادت را در راه خدا و انسان اختیار کند موت را برای خدا و شهادت را برای اسلام.

* شهادت یک هدیه ای است از جانب خدای تبارک و تعالی برای آن کسانی که لایق هستند و دنبال هر شهادتی باید تصمیمها قویتر بشود.

* از شهادت باکی نیست، اولیای ما هم شهید شدند یا مسموم شدند یا مقتول، اولیای ما هم بعضی از آنها در حبس و بعضی از آنها در تبعید به سر بردند، برای اسلام هر چه بدهیم کم دادیم و جانهای ما لایق نیست.

* شهادت ارثی است که از اولیای ما به ما می رسد، آنها باید از مردن بترسند که بعد از مرگ، موت را فنا می دانند، ما که بعد از موت را حیات بالاتر از این حیات می دانیم چه باکی داریم.

* منطق ما، منطق ملت ما، منطق مومنین، منطق قرآن است (انا لله و انا الیه راجعون) با این منطق هیچ قدرتی نمی تواند مقابله کند جمعیتی که، ملتی که خود را از خدا می دانند و همه چیز خود را از خدا می دانند و رفتن از اینجا را به سوی محبوب خود، مطلوب خود می دانند، با این ملت نمی توانند مقابله کنند آنکه شهادت را در آغوش همچون عزیزی می پذیرند آن کوردلان نمی توانند مقابله کنند.

* شهدا شمع محفل دوستانند، شهدا در قهقهه مستانه شان و در شادی وصولشان "عند ربهم یرزقون" اند و از نفوس مطمئنه ای هستند که مورد خطاب "فادخلی فی عبادی و ادخلی جنتی" پروردگارند.

* همین شهادتها پیروزی را بیمه می کند. همین شهادتهاست که دشمن را رسوا می کند در دنیا.

* رحمت خداوند بر همه شهیدان و رضوان و مغفرت حق بر ارواح مطهرشان که جوار قرب او را برگزیدند و سرافراز و مشتاق به سوی جایگاه مخصوصشان در پیشگاه رب خویش شتافتند.

* سعادت را آنها بردند که آن چیزی را که خدا به آنها داده بود تقدیم کردند و ما عقب مانده آنها هستیم.

* مفقودین عزیز محور دریای بیکران خداوندی اند و فقرای ذاتی دنیای دون در حسرت مقام والایشان در حیرتند.

* عزیزان من مصمم باشید و از شهادت نترسید، شهادت عزت ابدی است، حیات ابدی است.

* از هر قطره خون شهید ما که به زمین می ریزد، انسانهای مصمم تر و مبارزی بوجود می آیند.

* برنامه اسلام از عصر وحی تاکنون بر شهادت توام با شهامت بوده است.

* برنامه اسلام از عصر وحی تا کنون بر شهادت توام با شهامت بوده است. قتال در راه خدا و در راه مستضعفین در راس برنامه های اسلام است.

* یک موی سر این کوخ نشینان و شهید دادگان به همه کاخ و کاخ نشینان جهان شرف و برتری دارد.

* شهادت در راه خدا چیزی نیست که بتوان آن را با سنجش های بشری و انگیزه های مادی ارزیابی کرد.

* خوشا به حال آنان که با شهادت رفتند. خوشا به حال آنان که در این قافله نور جان و سر باختند. خوشا به حال آنهایی که این گوهرها را در دامن خود پروراندند.

* هر روز ما در جنگ برکتی داشته ایم که در همه صحنه ها از آن بهره جسته ایم.

* ما در جنگ برای یک لحظه هم نادم و پشیمان از عملکرد خود نیستیم.

* شهادت در راه خدا مسئله ای نیست که بشود با پیروزی در صحنه های نبرد مقایسه شود، مقام شهادت خود اوج بندگی و سیر و سلوک در عالم معنویت است.

* ما تابع امر خداییم، به همین دلیل طالب شهادتیم و تنها به همین دلیل است که زیر بار ذلت و بندگی غیر خدا نمی رویم .

* خداوندا! تو می دانی که فرزندان این سرزمین در کنار پدران و مادران خود برای عزت دین تو به شهادت می رسند و با لبی خندان و دلی پر از شوق و امید به جوار رحمت بی انتهای تو بال و پر می کشند.

* خدا می داند که راه و رسم شهادت کور شدنی نیست و این ملت ها و آیندگان هستند که به راه شهیدان اقتدا خواهند نمود.

* همین تربت پاک شهیدان است که تا قیامت مزار عاشقان و عارفان و دلسوختگان و دارالشفای آزادگان خواهد بود. 5

1-2-7 دفاع مقدس و شهدا در کلام مقام معظم رهبری(مدظله العالی):

* پاسدار انقلاب اسلامی آگاهانه راه حسین (علیه السلام) را که ادامه راه انبیاء الهی است انتخاب می کند و در این راه، فروغ خون اصحاب حسین (علیه السلام) و شهیدان گلگون کفن کربلا را چراغ راه خویش قرار می دهد.

* شهادت دُرّ گرانبهایی است که بعد از جنگ به هر کس نمی دهند.

* ما فقه بـه معنـای واقعی کلمـه و قرآنی آن را در میدان جنگ آموخته ایم .

* امروز، به فضل همین شهادتها و به برکت خون شهدا، ملت ما، ملت سربلند و آبرومندی است و ملتها آبرو و عزت را این گونه باید پیدا کنند

* شهادت بالاترین پاداش و مزد جهاد فی سبیل الله است.

تصویر 1-16 آیت الله خامنه ای در جمع رزمندگان در جبهه
برگرفته از پایگاه اینترنتیwww.nanjoon.com

* فرزندان شهدا بدانند که پدران آنان موجب شدند که اسلام، در چشم شیطانها و طاغوتهای عالم، ابهت پیدا کند.6

1-2-8 فرهنگ ایثار و شهادت از دیدگاه شهدا:

از خاطره ها و وصایای شهدای دوره دفاع مقدس، مفهوم ایثار و شهادت را می توان به عیان دید و لمس کرد که فرهنگ ایثار و شهادت در آن موج می زند و آنها عملاً فرهنگ ایثار و شهادت را عملی نموده اند.

در اینجا نمونه هایی از آن را بیان می کنیم.

1)چند ساعتی از قبول قطعنامه و پایان جنگ نگذشته بود که او را در حالی که به شدت گریه می کرد و بی تاب بود، دیدم. گفتم: "آرام باش و اینقدر بی قراری نکن". با حالتی محزون و بغض آلود گفت: " اگر یک بار دیگر در شهادت را به رویمان باز کنند، یک قربانی به راه او هدیه خواهم کرد.

چند روزی از این قضیه نگذشته بود که عملیات مرصاد شروع شد و در همان عملیات، با دیدن جنازه خونین شهید علیرضا میرزایی معنی قربانی اش را فهمیدم7

2)هر روز مبلغ 20 تومان به عنوان پول جیبی به علی اکبر می دادم تا صرف کرایه از منزل تا مدرسه و کارهای دیگر خود کند، اما او از منزلمان که در روستای فقیره بود، تا دبیرستان ابن سینا در همدان پیاده می آمد و تمامی پولش را به یکی از بچه های یتیم روستا می داد. این در حالی بود که من اصلاً از این قضیه اطلاعی نداشتم و بعد از شهادتش از همان بچه یتیم شنیدم8

1-2-9 درونی کردن ارزش های فرهنگ ایثارگری و شهادت:

ارزش ها و آرمان های حاکم بر جامعه باید توسط نهادهای اجتماعی آن جامعه نهادینه و درونی شود. آموزش و پرورش و نهاد خانواده از مهم ترین نهادهای اجتماعی هستند که مستقیماً به اجتماعی کردن و تعیین نقش مناسب برای نسل جدید می پردازند.

این نکته را نیز باید اضافه کنیم که نهادینه کردن مطلوب ارزش های فرهنگ ایثارگری و شهادت حاکم بر در بحث نهادینه کردن ارزش ها باید به این نکته توجه کنیم که چنانچه خانه و مدرسه اهداف، آرمان ها و عملکردهای یکدیگر را تایید نکنند، نسل جوان دچار تعارض و تضاد شده و از هم نوایی و تعامل با آن پرهیز خواهند کرد. در این جا، درونی کردن ارزش ها و آرمان ها، دچار اشکال شده و بقا و دوام جامعه ی آرمان گرا نیز تضمین نخواهد شد.
جامعه نیازمند بررسی خصوصیات آرمان ها و ارزش هاست.

نظام اجتماعی و ارزش ها زمانی خواهد توانست در وجود همه ی افراد جامعه نفوذ و رخنه نماید که از آرمان هایی برخوردار باشد که بتوانند پاسخ گوی همه ی نیازها و مطالبات مشروع افراد جامعه باشد.

مطلوب ترین شیوه در القای اهداف و آرمان ها، شیوه ای است که از هر گونه اجبار، اکراه، خشم، خشونت، انسداد راه عقل و منطق منتفی باشد.

استفاده از عنصر عقل و منطق باور قلبی و شهود، ارضا و اقناع توام با اخلاق و حفظ کرامت نوجوان و جوان مهم ترین نقش را در پیاده کردن این روش ایفا می کنند. به همراه موارد فوق، باید بسترهایی را نیز فراهم کرد که مهم ترین این بسترها آزادی تفکر و اندیشه، تکریم شخصیت، ترویج اخلاق مشارکت جویانه در امور جامعه ارتباط دو سویه و منطقی بین جوانان و مسوولین و ارائه ی چهره ای ملایم و زیبا از دین است.

برای انتقال آرمان و درونی کردن آن در نسل جدید، احتیاج به برنامه ی دراز مدت است. بدین منظور، برای انجام این مهم شرایط زیر ضروری است و عدم وجود این شرایط به منزله ی عدم تحقق درونی شدن ارزش ها و آرمان های جامعه خواهد شد.

1) قبل از هر چیز باید خود مسوولین جامعه آرمان گرا و معتقد به آرمان های جامعه بوده و عامل به انجام و پی گیر آن باشند و صادقانه مشکلات جامعه را با مردم در میان نهاده و از هر گونه پنهان کاری پرهیز کنند.

2) جلوگیری از تنزل ارزش های دفاع مقدس از سطح ملی – مردمی به سطح ارزش های گروهی (گروه رزمندگان) از طریق شکستن حصر ارزش ها و منحصر ندانستن آن ها به گروهی خاص و زمینه سازی برای اهمیت یافتن این ارزش ها از طریق تبیین مبانی عقلانی آن ها.

3) باور پذیر کردن ارزش های دفاع مقدس از طریق اجتناب جدی از تبلیغاتی کردن آن ها و در نظر گرفتن مخاطبان این ارزش ها.

4) استفاده از نهادهای بدیل به منظور باز آفرینی فرهنگی ارزش های دفاع مقدس در عین حفظ روح کلی آن ها.

5) هماهنگی بین بخش فرهنگ با سایر بخش های جامعه.

6) اطلاع رسانی درست از مسایل جامعه.

7) از بین بردن تعارض بین صاحب نظران در تعریف ارزش ها و مسایل مختلف فرهنگی اجتماعی.

8) از بین بردن جاه طلبی و سابقه ی الگوهای دینی و فکری جامعه برای رسیدن به قدرت
9) از بین بردن مظاهر ضد ارزشی در سطوح مختلف جامعه.

10) تعلیم و تربیت غیر مستقیم و جذاب مطالب و مباحث عینی و عملی فرهنگ ایثار و شهادت از جمله: برشمردن برجستگی های مرگ شهادت طلبانه و تفاوت آن با مرگ طبیعی؛ تبیین اصل دفاع مشروع که اصلی عام، عقلانی و انسانی است؛ تبیین این مدعا که آدمیان در کنار حق، نسبت به دیگران مکلف نیز هستند و تقدیر و استدلال عقلی و نقلی بر این مدعا که انسان ها در مقابل یکدیگر وظیفه دارند، تبیین اصل و ضرورت وجود امنیت و پیوند این اصل با فرهنگ ایثار و شهادت؛ استفاده از ادبیات داستانی ، فیلم های جذاب، اردوها و بازدیدهایی از مناطق جنگی به منظور تقویت روحیه ی تعادل،
تعامل و تفاهم جوانان و نوجوانان در زندگی اجتماعی و …

مجموعه موارد یاد شده راهکارهایی را سامان می دهد که موشکافی و تبیین دقیق و یافتن ابعاد کاربردی آن ها بر عهده ی پژوهشگران فرهنگی کشور است.

1-2-10نتیجه گیری :

جهان وجود فقط به آنچه که می بینیم و لمس می کنیم و خلاصه به محسوسات ما محدود نیست. افق وسیع تری در مقابل چشمان ما گسترده می شود. یک نوع خاص از وجود در تحقق خود دارای بعد حرکت، زمان و مکان است که این ها را مادی می گوئیم و قسمتی دیگر که قسمت اصلی و اعظم جهان وجود است، موجوداتی هستند که ماورای این قیود ""بعد زمان و مکان و حرکت"" قرار دارند و به تعبیری فرشتگان نامیده می شوند.

انسان آفریده ممتاز کمال مطلق است و در مجموعه هدفدار مخلوقات، سرور و قافله سالار و پل و مرز تکامل است و مقام او به حدی است که حتی از فرشتگان بالاتر است و آن ها پایین تر از مقام او واقع می شوند.) سوره های: حجر آیه 29 ، ص آیه 73 ، بنی اسرائیل آیه 70)

هدف این انسان شبیه شدن هر چه بیشتر به کمال مطلق است و هدف از خلقت تمامی جهان، انسان. تا این انسان به وسیله ودیعه ای که در نهاد او قرار داده شده و آن آزادی، اختیار و قدرت انتخاب( سوره احزاب آیه 72)، نیروی تفکر و تمیز خیر و شر و گزینش یک از این دو که تنها به او اختصاص دارد، ثابت کند که یک موجود آزاد می تواند حق را با تمام مخالفینش اثبات و برقرار نماید و باطل را با تمام طرفداران پر و پاقرصش نابود و مضمحل گرداند.( سوره انبیا ء آیه 16و17و18( چون تمامی شرافت این انسان به برگزیدن حق و کنار گذاشتن باطل است.
از همین جا تفاوت انسان با سایر موجودات معلوم می شود که همان گزینش حق و مقدمات لازم آن یعنی تفکر و تعقل است. انسانی که از تفکر و تعقل و صفای باطن و روشنی وجدان خود بهره ای نمی برد حتی از حیوانات هم کم تر است.( سوره فرقان آیه43 (حق تمام صفات کمال است. نیکی، عدالت، علم، راستی، محبت، عشق، رحمت، عفت و پاکی و . . . و باطل هر چیزی جز این هاست: دروغ و زشتی و سالوس وظلم و پلیدی و ذلت و… (سوره لقمان آیه 30 و اعراف آیه 180)

روابط بین اشیاء در این دید بر اساس یک نظام متقن عقلی استوار است. قانون علیّت در بین تمامی موجودات مادی و غیر مادی جاری است و مومن نیز در انجام وظایف و رسالات خود ملتزم به در نظر گرفتن این نظام است.( سوره روم آیه 41) با توجه به این که ایمان و خواست او نیز از قوی ترین علت هاست.( سوره بقره آیه 182) و از آن جا که اشیاء اموری خارجی و واقعیت دار هستند که جز با رعایت و ملاحظه قوانین کلی حاکم بر آن ها تسلط و تصرف در آنها ممکن نیست، لذا نه تنها ما را در برخورد با اشیاء و امور ثابت به درک و فهم قوانین طبیعت ملزم می کند، بلکه برای کنترل و اداره جوامع و برآمدن احتیاجات حاصله از آن، بر ضرورت مطالعه و بررسی دقیق تاریخ اجتماعات و نیز تحلیل حوادث جوامع دیگر تاکید می کند.) سوره های نمل آیه 51و52 و روم آیه 9 و محتوای سوره های مومن و فاطر و محمد(

با در نظر گرفتن همه این هاست که انسان مسوولیت همه اعمال خود را به تنهایی بر دوش دارد(سوره های نساء آیه 111و جاثیه آیه 21و طه آیه112و هود آیه 101) و جوامع نیز چون یک واحد انسانی مسوولیت بروز و ظهور هر وضع بین افراد را مستقیماً بر دوش دارند. یعنی هیچ تغییر و تحولی در جوامع جز به وسیله تغییر و تحول در خواست و اراده اجزاء و افراد تشکیل دهنده آن و عبور از مجرای اراده انسانی میسر نیست.( سوره های رعد آیه 11و هود آیه 102و حج آیه 45و انبیاء آیه 11و جاثیه آیه 14(
رسالت انسان در جهان "اثبات" به معنای تحقق بخشیدن به حق و "نفی" به معنای واژگون ساختن باطل است و در سایه انجام این رسالت است که انسان می تواند به یکی از بزرگ ترین مقام های ممکن در جهان "که حتی او را در زمره و هم جوار کسانی که مستقیماً با کمال مطلق در تماسند، یعنی پیامبران قرار می دهد" برسد و آن مقام شهادت و در زمره شهدا قرار گرفتن است.) سوره های آل عمران آیه 169و حج آیه 58)
موجودات در صف تکاملی خود به سوی حق، از پایین به بالا قرار گرفته اند. انسان در اسلام نه به عنوان یک ماهیت مسوول بلکه به عنوان یک واحد مسوولیت و یکپارچه تعهد نسبت به حق، مطرح شده است. در این تعهد، همه اعضای بدن او سهیم می باشند. چشم، گوش، زبان، قلب و دل انسان ها همه خود به مثابه موجوداتی مستقل مسوولین اعمال خود را به عهده دارند.) سوره های نحل آیه 93 و اسراء آیه 36)

و انسان با اتصاف به هر صفت کمالی و تخقق بخشیدن به هر حقی در ذات و وجود خود دچار علوّ و برتری می شود و در ردیف جلوتری از این صفت قرار می گیرد و از همین جاست که مبارزه با باطل و تلاش در راه اثبات و احقاق حق، خود هدف بوده و اصیل ترین اهداف می باشد.

با ظلم و ظالم باید مبارزه کرد. چون ظلم ما در شرور و منشاء چه بسیار نقص ها و ضعف ها است. و ظالم کسی است که مانع تکامل دیگران می شود. برقراری عدالت هم از آن جا که کمال ما در آنست از اصول شمرده شده است. مسلمان با ظلم مبارزه می کند بدون این که به ظالم نظر شخصی و خصوصی داشته باشد و یا این که هدفش از مبارزه انتقال حکومت و قدرت از طبقه او به طبقه خود که اکثریت دارد باشد.( سوره اعراف آیه 180(

اکثریت در این جا ملاک هیچ چیز نمی تواند باشد. و به این جهت یا تحت هیچ شرایطی از اصول خود تجاوز نمی کند. در اسلام بقدری نسبت به ظلم حساسیت نشان داده شده که: "اگر مسلمانی شبی را صبح کند، بدون این که قصد کوچک ترین ظلمی داشته باشد به او وعده بخشش لغزش ها و گناهانش داده شده است و بر عکس نیز چنان چه شب را به صبح آرد و در اندیشه مسلمانان و نفی ظلم و ستم در جامعه نباشد، اصلاً مسلمان نیست !".

اما مبارز مسلمان در مبارزه خود با ظلم از ظالم استفاده نمی کند. به ویژه اگر چنین کاری تایید ظلم و سازش با ظالم تلقی شود. او همیشه و در همه حال مجسمه حق است و شمشیری در برابر باطل.

و چون در مبارزه اش، نفس همین مبارزه برایش هدف ابتدایی است، یعنی اصالت دارد، به این معنی تا زمانی که در مبارزه است هدف ابتدایی او همین ستیز "علیه باطل" است. و البته اگر پیروز شد، آنگاه هدف دیگری مستقلاً و جداگانه به عنوان استفاده از نتیجه این پیروزی در راه حق برایش مطرح می شود.

و اگر شکست خورد، نباید گفت "در راه" هدف، بلکه "با وصول" به هدف شکست خورده است. که این دیگر نامش نه شکست بلکه پیروزی است. او شهید شده و مراتب تدریجی کمال را به صورت یک جهش صعودی طی کرده است.(سوره آل عمران 169)

به همین دلیل، یک تفاوت اساسی بین یک مبارز مومن و تمام مبارزین دیگر جهان وجود دارد. به این اعتبار، او در حقیقت و اساس نه با "کینه" که با "عشق" می جنگد. او با محبت و "عشق به کمال"، کمال خود و سایر انسان ها (که این توجه به دیگران هم برای او کمال دیگری است) می جنگد. او حتی نسبت به شخص ظالم نیز از صمیم قلب خویش متاسف و ناراحت است. چه یک انسان، با ظلم، نه تنها دیگران بلکه در اولین مرتبه خود را از کمال محروم کرده است و به همین جهت توبه واقعی هر کس که در هر مرحله از انحطاط و گناه باشد، چون خود این توبه که "توجه به کمال" است، کمالی است و نیز شکستن سد از مقابل سایرکمالات، پذیرفته شده و حتی توبه به منزله سند تبرئه شخصی است که او را در اغلب موارد از نظر قضایی نیز تبرئه می کند.

مبارز مومن مبارزه اش به خاطر خدا، زندگی اش برای خدا، شهادتش در راه خدا و بسته شدن دفتر زندگی اش آغاز و ابتدای راه پیمایی و به عبارت بهتر حرکت و سیر الی الله است. چه او شهید است و شهید نه به معنای غایب و مفقود و از دست رفته، بلکه حیّ و حاضر و ناظر است. او باید در مقابل ناملایماتی که در راه بر قراری حق نصیبش می شود صبر کند و چنین پیش آمدهایی دچار انحراف نشود و در راه احقاق حق و برقراری عدالت، خود به باطل نرفته و ظلم ننماید.

مبارزه آن ها در حقیقت معامله است، اما متفاوت با تمامی معاملات دیگر. آن ها خود را از پیش فروخته اند. همه چیز را، مال، جسم، جان و روان خود را به خالق متعال و پروردگار خویش فروخته اند. و در عوض چه گرفته اند، چه چیزی بالاتر از اینکه کمال مطلق جهان آن ها را طرف معامله قرار داده است، که این خود حد اعلای کمال است(سوره توبه آیه 111)

1-2-11 هنر و جنگ :
هنر دفاع مقدس را با ید یکی از دوره های درخشان فرهنگ و هنر در تاریخ انقلاب اسلا می ایران دانست .هنر این دوره برداشتی ماهرانه از فضای معنوی آن ایام است که در قالب ذوق و سلیقه ی هنرمندان پا به عرصه وجود نهاد.
با سقوط حکومت پهلوی و ظهور انقلاب اسلامی و در پی آن جنگ تحمیلی هشت ساله ،شرایطی به وجود آمد که بسیاری از هنرمندان جوان آثار بدیعی بر اساس روشهای هنر روز با عناصر هنر ایرانی و فضای معنوی همسو با فرهنگ اسلامی در عرصه های مختلف هنری به وجود آوردند. در چنین شرایطی بود که هنرمندان شاکله ی هنر انقلاب اسلامی و دفاع مقدس را پی نهادند.9
در این سالها بیان مفاهیم و مضامین دفاع مقدس در قالب انواع هنرها از سوی هنر مندان نام آشنا و گمنام وجود داشته است . برپایی جشنواره های گوناگون آثار هنری دفاع مقدس با موضوعات نقاشی ،پوستر،موسیقی ، فیلم های سینمایی و سرود و…. گواه این مدعاست .

فصل اول

بخش دوم:(مبانی نظری)

بخش دوم:(موزه ها)

1-3-1مقدمه:
بی شک وجود موزه به عنوان یک نهاد فرهنگی در اجتماع بسیار ضروری است فرهنگ هر جامعه یک مفهوم کلی است و تمامی ارزش ها و یافته های معنوی مردمان آن جامعه را در بر می گیرد.
پس فرهنگ میراث هر قومی است که از پیشینیان بر گرفته شده و در آن تغییراتی داده شده و به نسل های بعد انتقال یافته است.
فرهنگها و تمدن ها مانندانسان سه مرحله تکامل دارند :
زاده می شوند، کودکی و نوجوانی دارند. کمال می یابند و به پیری می رسند و بالاخره از میان می روند. خاصیت فرهنگها و تمدن های پویا و لازم می بیند از فرهنگهای دیگر می گیرد و آنچه را زائد می داند فرو می نهد ودور می ریزد.

سخنانی از ماریوبوتا در ایران:

اولین تلاش من در طراحی و کار روی پروژه؛ فهم موضوع است مثلاً وقتی موضوع؛ موزه باشد اول از خودم می پرسم: "موزه امروز چیست؟" برای من موزه نهادی است با خصلت معنوی نیرومند. مردم به موزه می روند تا در آن از هنرمندان و آثار هنری سوال کنند. بنابراین مساله معنویت در آن مطرح است معنویتی که در پس شکلهای زیبایی شناسی است. در واقع در پشت این شکلهای زیبایی شناسی یک تنش اخلاقی است که باید منتقل شود. برای من موزه امروز همان عملکرد کلیسای جامع باستان را دارد البته به عنوان کلیسای جامع غیر مذهبی جهان معاصر …

چنین باز اندیشی در درون موزه دو قهرمان را ایجاد می کند قهرمان اول بازدید کننده است و دومی اثر هنری که باید در موزه به سخن در آید پس من هم فضا را با این دیدگاه به دو فصل تقسیم می کنم:

1) فضایی که بازدید کننده در آن حرکت می کند.

2)فضای ملایمی که اثر هنری در آن قرار می گیرد. (و در آن نباید اثر هنری تحت تاثیر معماری قرار گیرد.)

در مرحله بعدی در حالی که هنوز هیچ خطی نکشیده ام سعی می کنم در خود محل سئوال را جستجو کنم. زمین و وضعیت آن به خوبی به ما پاسخ می دهند. من از زمین می پرسم که دوست دارد چه بشود؟ پس از آن رابطه با زمین برای من مفهوم پیدا می کند نه شکل معماری. و آنچه که برای من مهم است رابطه و پیوند معماری با محیط است نه شکل معماری.

1-3-2مفاهیم و تعاریف موزه:10
تا کنون هیچ تعریف تئوری جامعی برای این که مشخص کند موزه چگونه مکانی است ابراز نگردیده است، البته این بدان معنا نیست که هیچ درک صحیحی از اینکه موزه چیست وجود نداشته باشد زیرا موزه هایی که ساخته شده اند و طرحهایی که بوسیله طراحان مختلف عرضه گشته اند هر کدام خود گویای این مطلب است که موزه بدون تعریف خاصی بتواند بطورجامع درموردکلیه موزه ها صادق باشد می تواند بوجود آید و هر موزه ای شکل خاص خود را یافته و در دسترس عموم قرار گیرد.

1-3-2-1تعریف لغوی موزه:این واژه که زبان لاتین و از کلمه موزن بوده و به معنی مجلس فرشتگان الهام فصل، مشتق شده است، توسط "گیوم" و در واژه نامه اش به نام، فرهنگ یونانی لاتین، به عنوان مکانی وقف شده به فرشتگان الهام فصل و مطالعه که در آن آدمی به مقوله های اصیل می پردازد تعریف گشته است.

1-3-2-2تعریف موزه از فرهنگ لغت عمید: مجموعه اثار باستانی، عمارتی که آثار باستانی در آنجا نگهداری یا به معرض نمایش گذارده می شود. در یونان قدیم نام محلی بوده که در آنجا به مطالعه صنایع و علوم می پرداختند و نیز نام تپه ای بوده در آتن که در انجا عبادتگاه و محل مخصوصی برای چندین تن از خدایتان خود ساخته بودند.

" مبدا اسم موزه در یونان از روی معبدی که به موزه ها اختصاص داشته به وجودآمد . موزه ها دختران ژوپیتر بودند که الهام بخش علم،ادبیات، هنر، موسیقی، حجاری و …. محسوب می شدند . واژه میوز (muse ) معادل مناسبی در فارسی ندارد و شاید بتوان آن را (روح هنر ) نامید. در ادبیات و هنر مغرب زمین برای هر دسته از هنرهای زیبا یک میوز قائلند ، که تا او به سراغ هنرمند نیاید وی اثر عالی نمی تواند آفرید. ضمناً به معبدی که روی تپه کوچکی در آنتن به نام موزه ها ساخته شده اتلاق می گردد. " در تعریفی دیگر واژه موزه از راه زبان لاتین از واژه یونانی موزه یون یعنی مجلس فرشتگان الهام بخش مشتق شده، به عنوان مکانی وقف شده به فرشتگان الهام بخش که آدمی در آن به مقوله های اصیل می پردازد، تعریف شده است.11

برای این کلمه، نمی توان معادل مناسبی در زبان پارسی پیدا نمود زیرا "میوز " در افسانه خدایان یونان خدای کوچکی است که وظیفه اش الهام بخشیدن به شاعر و هنرمند است.

بنابراین مبداء لغت موزه بطورکلی از یونان بوده و از نام میوزها اقتباس شده است. همچنین به معبدی که روی تپه کوچکی در آتن به نام موزه ساخته شده بود اطلاق می گردید.
بعدها این اسم را روی معابد دیگر که به عنوان ادبیات علوم و هنر و بنام نه دختر ژوپیتر (خدایان) ساخته شده گذارده اند.

تعاریف فوق منشا پیدایش لغت موزه را روشن می سازد. شکل گیری سازمانی به نام موزه با اهداف یاد شده آن تقریباً از قرن 14 و 15 میلادی آغاز گردیده است.

اطلاق لفظ موزه به سازمانی که وظیفه اش نگهداری از اشیاء دارای ارزش های فرهنگی می باشد پس از تشکیل اجلاس F. N. C در فرانسه به سال 1792 میلادی صورت گرفته و از آن زمان به بعد جنبه عمومی یافته است.

1-3-2-3تعریف اصطلاحی موزه: موزه محل غیر انتفاعی است که اهداف آموزشی داشته و بوسیله جمعی متخصص اداره می شود. از جمله وظایف اصلی هر موزه جمع اوری و نگهداری آثار است.

هدف اولیه از پیدایش موزه ها به مفهوم نوین و به روش شناخته شده امروزی ایجاد مکانهایی برای نگهداری اموال شخصی و یا ثروتهای صرفاً ملی بوده است.

اشتیاق به گردآوری اشیاء زیبا، گرانبها و کمیاب و یا صرفاً غریب امری است که ریشه در نهاد و سرشت آدمی داشته و دارد.

همه تمدن ها از ابتدایی ترین تا پیشرفته ترین آنها در تمایل به گردآوری اشتراک داشته اند.

از ارضای بنیادی غریزی گردآوری در طی زمان به استفاده از مجموعه آثار در جهت برآوردن نیازها به مطالعه می رسیم.

موزه ها به عنوان موسساتی در جوامع نوین وظیفه دارند اشیائی را که به لحاظ ارزش فرهنگی شان گرامی داشته می شوند را نگهداری نموده و تا سر حد امکان از ویرانی و زوال مصون بدارند و در قال این گونه اشیاء همان نقشی را بر عهده دارند که کتابخانه ها در برابر کتب و بایگانی ها در قبال اسناد رسمی ایفا می کنند. 12

جوامع این اشیاء را نه به انگیزه احتکار بلکه به منظور بهره گیری از آنها محفوظ می دارند. موزه ها به وجهی سازمان یافته اند که از گنجینه هایشان در جهت اهداف فرهنگی استفاده شود.

به دیگر سخن موزه ها از خلال ارزشهایی که آنها را فرا می گیرند و به صور مرتبی بیان می دارند منظری عینی از جهان سه بعدی را در ذهن بازدیدکنندگان خود متبادر می سازند و به آنان امکان می دهند که روح نافذ خویش را در مورد میراث خود بکار بسته و از این راه به کنجکاوی خود میدان عمل دهند .

1-3-2-4 تعریف بین المللی موزه :
ماده اساسنامه " شورای بین المللی موزه ها ، ایکوم " ( museuminternationalcouncil ) مصوب یازدهمین مجمع عمومی ایکوم مورخ ١٤ ژوئن ١٩۷٤ – کپنهاک (١٣٥٣) موزه و هدف آن را چنین بیان می کند : " موزه موسسه ای است دائمی و بدون هدف مادی که درهای آن به روی همگان گشوده است و در خدمت جامعه و پیشرفت آن فعالیت می نماید . هدف موزه ها تحقیق در مورد شواهد بر جای مانده انسان و محیط زیست او و گردآوری و حفظ ایجاد ارتباط بین این آثار بویژه به نمایش گذاردن آنها به منظور بررسی و بهره وری معنوی است . " بند ب ماده ١٤ اساسنامه ایکوم علاوه بر موزه هایی که بدین ترتیب تعیین گردیده اند، موارد مشروحه زیر را نیز مشمول تعریف یاد شده ماده ٣ تشخیص می دهد : "محل ها و آثار باستانی ، طبیعی ، مردم شناسی و تاریخی که به علت فعالیت در زمینه گردآوری ، حفظ و نگهداری و نمایش آثار باستانی دارای ماهیت موزه ای می باشند . "

1-3-3 تاریخچه و روند تحولات موزه :
موزه به شکل امروزی خود در اواخر قرن سوم پیش از میلاد توسط بطلیموس در اسکندریه تاسیس شد. این موزه را شخصی بنام دمتریوس که از آمجا به اسکندریه تبعید شده بود . او که از کوشش های ارسطو در گرد آوردن و طبقه بندی کتابها و معلومات بشری و انواع حیوانات و گیاهان و انواع حکومتها الهام گرفته بود. توصیه کرد تعدادی بنا تحت عنوان اتاق برایآموزش ، حیاط، رواق ، باغ ، رصد خانه و کتابخانه بزرگی ساخته شود که چهار گروه محقق در آن زندگی می کردند. منجمان ، نویسندگان ، ریاضی دانان و پزشکان که وظیفه آنها تحقیق در علوم تجربی و جمع آوری اسناد علمی در رشته های مختلف بود. بعد از بطلیموس اول ، کلود ، یکی از امپراطوران رم موزه یا کتابخانه اسکندریه را بوجود آورد که مرکز تحقیقات علمی آن زمان به شمار می رفت . در قرون وسطی به دلیل حاکمیت کلیسا و تفتیش عقاید ، نقش آمنوزشی موزه ها تقریباً متوقف شد و آثارهنزی معاصر یا گذشتگان در گنجینه های کلیسا و صومعه ها جمع آوری و نگهداری می شدند و تنها توجه به زهد و تقوا و نیز رعایت شکوه و جلال مراسممذهبی در این مجموعه ها مد نظر بوده است و در مواردی در قصرهای خود جمع آوری و نگهداری می شدند. با آغاز رنسانس و شکوفایی علم و دانش در اروپا پس از قرن پانزدهم میلادی ، موزه ها هم به موازات رشدو توسعه علوم مختلف فعالیت خود را آغاز کردند و دررشد و توسعه جوامع اروپایی نقش مهمی را ایفا نمودند. در عصر رنسانس که انسان به علم و دنیوی شدن توجه کرده بود به موزه ها نیز توجه کرد. چون تنها محصول مادی علم که برای انسان محسوس است ، موزه است . در اواخر قرن ١٨ موزه در مفهوم امروزی آن شکل گرفت و پیشرفت علوم ، گسترش دامنه کنجکاوی مردم ، کشش به سوی یافته های باستانشناسی و پیدایش اولین جوامع دانشگاهی به این امر کمک کرد و موزه ها به عنوان یک آزمایشگاه و مرکزی که رابطه تنگاتنگی با مراکز دانشگاهی داشتند فعال شدند. در قرن ١٩ در صدد بر آمدند تا از موزه ها برای آموزش و پرورش جوانان سود جویند. کشورهای آمریکا ، انگلستان ، سوئد و بلژیک در راس این حرکت قرار گرفتند و حتی تسهیلاتی فراهم آوردند تا جوانان در سنین پایین از طریق بازدید موزه ها و ایجاد موزه در مدارس با آثار هنری آشنا شوند. در قرن بیستم موزه ها رسالت مهمتری به عهده گرفتند و آن نقش تربیتی و آموزشی است که هدف اصلی موزه هاست . هر چند که در دوره های قبل نیز موزه ها نقش آموزشی خود را ایفا می نمودند ولی در این دوره نقش آموزشی برای موزه ها تثبیت گردید و برای آمادگی بیشتر و تکمیل تحصیلات نظری ، متوالیان تعلیم و تربیت تصمیم گرفتند تا در کنار آموزش و پرورش و دانشگاهها ، موزه ها را به گونه ای برنامه ریزی نمایند تا علوم مختلف را به ساده ترین شکل از طریق ایجاد آموزشگاههایی که بتوانند ساختمان اشیاء و ترکیب پدیده ها را چه بصورت طبیعی و چه به صورت مصنوعی برای جوانان و نوجوانان تشریح نمایند.
1-3-3-1 تاریخچه موزه در جهان:

در دوران کلاسیک واژه موزه به جایگاه نه خدای یونانی که رب النوع های هنر و اندیشه بودند اطلاق می شد. در اواخر قرن سوم قبل از میلاد بطلمیوس اول (284 ـ 246) قبل از میلاد اولین موزه را در شهر اسکندریه تاسیس کرد، بنای این موزه در قسمتی از کاخ سلطنتی ساخته شده بود و در عین حال به عنوان کتابخانه از آن استفاده می شد، بطلمیوس در آن محل که بعدها کتابخانه بزرگی شد نسخه های منحصر بفردی را گردآوری کرده بود که معروفترین فلسفه و دانشمندان عصر را در آنجا به کار تحقیق و تتبع وا می داشت.

بعد از وی یکی از امپراطوران روم به نام کلود موزه ای نظیر اسکندریه بوجود آورد که مرکز تحقیقات علمی آن دوران به شمار می رفت.

در قرون وسطی نام موزه به عنوان محلی بکار برده می شد که در آنجا مجموعه هایی از اشیاء کم یاب و جالب ادوار گذشته از قبیل تاریخ طبیعی یا آثار هنری را به نمایش در آوردند.

از همان زمانی که علوم زیبایی شناسی شروع به تقویت و بالندگی قدرت هنری نمود، رومی ها به خلاقیت هنری زایدالوصفشان و با تکیه بر ذوق و نبوغ خود صاحب مجموعه ها کلکسیونهای نفیسی گشتند. ولی ده قرن مصامحه و سهل انگاری از یک طرف و غارت و چپاول و سوء استفاده های بی شمار از طرف دیگر می رفت که موجب نابودی و محو این نوع ثمرات گرانبها در این سرزمین بشود لیکن با آغاز دوره رنسانی و بیداری و آگاهی دوباره ملتها از انهدام کامل این گنجینه ها جلوگیری بعمل آمد. بطوریکه از این پس کلکسیون نمودن کارهای هنری با جدیت بیشتری بخصوص در مناطق اروپای شمالی دنبال شد.

تا قبل از قرن 15 میلادی دو ایده در کلکسیون نمودن و گردآوری آثار با ارزش وجود داشت.
1ـ جمع آوری اشیاء به منظور مذهبی و اعتقادی جهت گنجینه های صومعه ها.
2- گردآوری آثار بخاطر ارضاء تمایلات نفسانی نظیر کلکسیونهایی که شاهزادگان و اسقف های اعظم از طریق اقدام به جمع آوری کارهای هنری، جهت قصرهایشان تهیه نمودند.

شرایط لازم برای ایجاد موزه در دوره Helenistico و Roman و اواخر دوره Renaissance در ایتالیا بوجود آمد.
پاپ سیکتوس چهارم اولین شخصی است که در سال 1471 میلادی نخستین موزه با مفهوم امروزی آن را ایجاد کرده است.
موزه گزارینی Cesarini در سال 1500 م و فانر Fonese در سال 1546 م و آفیتزن Afitizen در سال 1581 م به ترتیب در اروپا افتتاح شدند.

حدود 100 سال بعد موزه آشمولین Ashmolean یا بعبارت صحیح تر Foundahion of the Ashmolean در آکسفورد Oxford پا گرفت.
اولین موزه در آمریکا بسال 1750 م در دانشگاه هاروارد تحت عنوان اتاق عجائب تاسیس گردید.
در سال 1759 م ویلیام هشتم در آلمان موسس موزه Kassel گردید و همزمان با او موزه British museum در انگلیس گشایش یافت.
موزه ها و گالریها از اواسط قرن هیجدهم در پایتختهای اروپایی پدیدار شدند. این امر غالباً با حمایت و جانبداری سلاطین صورت می گرفت و اکثر کشورها با همکاری یکدیگر اقدام به تاسیس موزه هایی جهت تبادل آثار باستانی و هنری خویش می نمودند.
در تاریخ 30 اوت 1792 م در فرانسه بر اساس تصویب نامه F. N. C. موزه ها جنبه عمومی و ملی یافت.

همزمان با این عمل موزه لوور louver بعنوان مکانی برای استفاده عموم در سال 1792 م افتتاح شد که سنگ زیرین بنای موزه ها در قرن 19 میلادی گردید.

تصویر1-33 موزه لوور ،فرانسه،پاریس.www.google.com

موزه تاریخ فرانسه Museedi Histoirede France که بوسیله لویی فیلیپ (1850 ـ 1773 م) در ورسای بوجود آمد وقایع و شخصیت های برجسته تاریخ این کشور را در طی بیش از 100 سال به کمک تصاویر معرفی می نمود. نمایشگاه عمومی برلن در پائیز 1815 م متشکل از غنائم مربوط به دور جنگهای ناپلئون بناپارت بوجود آمد هفت سال بعد از این نمایشگاه Sehinkel طرع با ارزش احیاء یونان را برای موزه Altes ارائه داد در سال 1877 م به همت Sir Walker گالری و اگر در انگلیس افتتاح شد که همزمان با آن گالری Freer در واشنگتن D . C شکل گرفت از این به بعد سیر تحول موزه ها با سبک نوین آغاز گردید. از گنجینه های کلیساهای قرون وسطی تا انواع موزه های پایان سده نوزدهم ارائه آثار تحول چندانی نیافت، در طی دهه قرن بیستم مفهوم ارائه ای توام با رعایت زیبایی شناسی حتی از موزه های بدون ارتباط با هنر از اولویت ویژه ای برخوردار شد.

از دهه 1950 م به بعد تحول چشمگیری در جهت ارائه اشیاء در ارتباط با یکدیگر مشاهده می گردد.

فنون نمایش نیز در طی یک صد سال گذشته تحول عمده ای بخود دیده است و در سایه پیشرفت های شگرف علمی و فنی و … نمایش های اشیاء گذشته جای خود را به آرایش های بسیار متنوع تر سپرده اند.

ملحقات استنادی که به شدت تحت تاثیر گرافیسم Bauhouseا قرار گرفته اند به عنصری از چهارچوب زیبایی شناختی بدل شده اند نمایشگاه های موقت و سیار نیز مفصل تر شده و موزه های مدرنی نظیر تالار ملی ویکتوریا در ملبورن که از حجم های نجومی تشکیل یافته است بگونه ای طراحی شده اند که پوشش کف ها و دیوارها و سقف ها می توانند در ظرف چند ساعت تعویض گردند.13

1-3-3-2ـ تاریخچه موزه در ایران:

پیرامون تاریخچه موزه در ایران باید اظهار داشت که جمع آوری و نگه داری اشیاء ذی قیمت در ایران با انگیزه حفظ آثار شخصی بوده و بیشتر حالت خصوصی داشته است.

تصویر1-34-نگهداری اشیاذی قیمت در موزه ها :تخت طاووس ،موزه جواهرات تهران، بر گرفته از پایگاه اینترنتی انجمن های رخش

اولین نمونه های آن را می توان در دوران سلسله هخامنشی و با شکل گیری حکومت مستقل ایران مشاهده نمود که صرفاً جنبه خصوصی داشته و تنها مورد استفاده حکام و امرای وقت قرار گرفته است.
موزه با مفهوم نوین امروزی آن در ایران از 120 سال پیش شکل گرفت، اولین نمونه آن را در زمان حکومت محمد علیشاه می توان مشاهده نمود در زمانی این شاه قاجار فصلی از کاخ گلستان به موزه ابزار و اشیاء قیمتی و سلطنتی تبدیل شد که مورد بازدید اعیان و اشراف واقع می شد.
در یکی دو قرن اخیر و بر اثر کاوشها و حفریات باستانشناسی و یا بر حسب تصادف بتدریج آثار باستانی که دلیل بر وجود تمدنهای پیشین این مرز و بوم بوده در اکناف ایران آشکار و کشف می گردید که متاسفانه بر اثر بی مبالاتی و بی توجهی زمامداران وقت عموماً به خارج از کشور حمل و زینت فصل موزه های جهان گردیده است و فقط تعدادی معدود از آنها در ایران باقی مانده است که آنهم در مجموعه های شخصی اعیان جمع آوری و نگه داری می شده است. 14
بر مبنای همین تفکر در سال 1295 هجری شمسی و در زمانی که مرتضی خان ممتاز الملک عهده دار مقام وزارت معارف و اوقاف بود اراده کوچکی بنام شعبه عتیقات در این وزارتخانه بوجود آمد که بعدها این شعبه به دایره عقیقات تغییر نام داده وزیر نظر سازمان اداره کل معارف به فعالیت خویش ادامه داد.

و به موجب قانون آثار عتیقه که در سال 1299 هجری شمسی (برابر با سال 1920 م) به تصویب رسید تمام حفاری ها و کاوش ها تحت نظر مستقیم دولت در آمد و امتیاز انحصاری چندین ساله فرانسوی ها پیرامون حفاری زمین جهت کشف آثار عتیقه لغو گردید و در عوض دولت ایران تقبل نمود که در تهران یک موزه آثار عتیقه و یک کتابخانه ملی سازد و ریاست آن را تا سه نوبت و هر نوبت پنج سال به فرانسویان واگذار نماید و در اجرای این طرح آندره گدار معمار و مهندس فرانسوی به عنوان مدیریت موزه و کتابخانه ملی مشغول بکار گردید.

مرتضی خان ممتاز الملک که در حقیقت می توان گفت موسس اولین موزه ملی ایران بوده است. برای تشکیل یک موزه غنی و با ارزش در تهران تلاش های بسیاری نموده است، وی توانست موزه ملی ایران را با 270 قلم شیئ عتیقه در یکی از اتاق های بزرگ عمارت قدیم وزارت معارف که در قسمت شمال بنای مدرسه دارالفنون قرار داشت تاسیس کند و پس از خریداری و اهدا کاخ مسعودیه (محل فعلی وزارت آموزش و پرورش واقع در خیابان اکباتان) این موزه به تالار آیینه آن کاخ منتقل شد (1304 ه. ش) جهت رشد و اعتلای هنرهای سنتی موزه هنرهای ملی بفرمان رضاخان در حوض خانه باغ نگارستان ایجاد گردیده که در کنار این موزه کارگاه های بومی جهت تولید و ساخت و ارائه آثار در نظر گرفته شد.

در سال 1310 هجری شمسی با کشف آثار باستانی در تخت جمشید موزه تخت جمشید جهت نگه داری این اشیاء بوجود آمد در سال 1314 هجری شمسی بنای موزه مردم شناسی ایران بنیاد نهاده شد و پس از 20 سال موزه مردم شناسی در خیابان ارامنه (بوعلی) گشایش یافت جهت ارائه هر چه بهتر آثار موزه مردم شناسی به کاخ ابیض جنب کاخ گلستان، کهن سال ترین موزه کشور انتقال یافت (1347 هجری شمسی).

در سال 1335 موزه قزوین در کلاه فرنگی شاه طهماسب (بنای چهل ستون قزوین) برپا گردیده و در ادامه این روند موزه چهل ستون اصفهان در کاخ چهل ستون افتتاح گردید (1337) موزه هنرهای تزئینی در سال 1338 بنیاد نهاده شد. موزه جواهرات سلطنتی در دیماه 1339 شمسی در طبقه زیرین ساختمان بانک ملی گشایش یافت.

در سال 1341 موزه تبریز و گرگان و در سال 1345 موزه شوش و در سال 1346 موزه ارومیه افتتاح شدند که آثار موجود در این موزه ها بیشتر جنبه تاریخی و مردم شناسی داشته است، موزه رشت در سال 1349 و موزه حمام گنجعلی خان کرمان در سال 1350 تاسیس یافتند، موزه مجموعه فرهنگی آزادی در سال 1350 و موزه خانه صبا در منزل مسکونی شادروان صبا در تاریخ 21/8/52 تاسیس و افتتاح شد. از سال 1359 به بعد تغییرات وسیع تری در زمینه توسعه و تکمیل و تجهیز موزه های ایران انجام گرفته است که بعنوان مثال می توان به موزه های مردم شناسی هنرهای تزئینی، صبا در تهران، رشت، آبادان، شوش ، هفت تپه، قزوین، کاخ رودسر، دژ شاهپور در خرم آباد و … بالاخره به موزه پارس در ارگ کریم خانی شیراز اشاره نمود.

تصویر1-36 موزه تبریزwww.vojoudi .com

سال 1355 اوج احداث بناهای موزه ای در ایران بوده است در این سال انگیزه ایجاد بناهایی با عملکرد صرفاً موزه عمومیت می یابد که موزه هنرهای معاصر، فرش، فرهنگ سرای نیاوران حاصل آن می باشند. 15

تصویر1-37 موزه هنر های معاصر ،تهران.www.google.com

1-3-4 موزه در بینش اسلامی:

در اینجا بی مناسبت نیست که هر چند فشرده و با نگرشی الهی به موزه نگریسته و جایگاه و منزلت آن را در جهان بینی اسلامی مورد مطالعه قرار دهیم بنابراین به قرآن روی آورده و شیوه برخورد آن را با حوادث تاریخی و آثار باقیمانده از پیشینیان بررسی می نمائیم، مشاهده می کنیم که قرآن این کتاب همیشه جاوید و آموزنده سرگذشت اقوام و ملل گذشته را به تکرار بازگو نموده و از آثار بر جای مانده شان که خود موزه است طبیعی یاد می کند اما نه گزارش گر تاریخ است و نه قصه پرداز بلکه به نتایج اخلاقی و بعد تربیتی این مناظر تکیه نموده و هر اثری را آمیزه ای جهت تنبیه و بخود آوردن بر می شمرد. 16

1-3-5 انواع موزه ها:
موزه ها را به شکلهای گوناگون طبقه بندی کرده اند، موزه های تاریخ و باستان شناسی، موزه های فضای باز، موزه های مردم شناسی، کاخ موزه ها، موزه های علوم و تاریخی طبیعی، موزه های منطقه ای ( محلی )، موزه های سیار ( گردشی ) ، پارک موزه ها، موزه های سلاح ( نظامی )، موزه های اندیشمندان ( خانه هنرمندان ) موزه تاریخی و باستان شناسی: دید تاریخی دارند و بیانگر سلسله و دوره های تاریخی هستند . بیشتر این آثار بر اثر کاوش های باستان شناسی به دست آمده اند و بیانگر فرهنگ و تمدون گذشته و تلفیق کننده علم، هنر و دانش یک ملت یا یک قوم هستند. چنین موزه هایی مادر نیز نامیده می شوند. موزه ملی ایران ( ایران باستان )، موزه ملی ورسای در فرانسه و موزه تاریخ در واشینگتن از این نوع هستند.
1-3-5-1 موزه فضای باز:با ایجاد این نوع موزه ها می توان به معرفی یافته ها و داده های مهم باستان شناسی کمک بزرگی نمود. زمان یکه یک کاوش علمی باستان شناسی منجر به نتایج مطلوب و کشف آثار ارزشمند غیر منقول می شود و قابل انتقال به موزه ها نیست، با فراهم آوردن شرایط و امکانات لازم، مکان مورد نظر را جهت باز دید عموم مهیا می نمایند. این امر در اصطلاح به موزه فضای باز مشهور است. از جمله این موزه ها می توان به تخت جمشید در شیراز و محوطه تاریخی هگمتانه در همدان اشاره نمود. این موزه ها در دیگر کشور ها مانند چین، یونان و برخی از کشور های اورپایی نیز معمول است. در استان خراسان محوطه تاریخ " بندیان " در گز که دارای گچ بری های بسیار زیبایی از دوره ساسانیان است و همچنین محوطه تاریخی " شا یاخ " نیشابور می توانند مکان مناسبی برای این امر باشند.

1-3-5-2 موزه های مردم شناسی: فرهنگ، آداب و رسوم، اعتقادات، پوشاک و سنن اجتماعی حاکم بر جامعه را نشان می دهند. موزه مردم شناسی تهران و حمام گنجعلی خان کرمان از این نوع هستند. 17

تصویر 39-1- حمام گنجعلیخان ،کرمان،موزه مردم شناسی www.google.com
1-3-5-3 کاخ موزه ها: بنا یا اثر تاریخی هستند که از گذشتگان به دست ما رسیده و بیانگر و ضعیت و نحوه زندگی صاحبان آن است. ممکن است در این بنا اشیای تاریخی و نیز آثار هنری از جمله نقاشی روی دیوار،گچ کاری و …. وجود داشته باشد. کاخ موزه ها معمولا" در مراکز حکومتی به وجود می آیند. هدف از تاسیس این موزه ها به نمایش گذاشتن اثر و بنای تاریخی و نیز عبرت آموزی است. مجموعه کاخ های سعد آباد تهران و باغ ملک آباد مشهد از این نوع موزه ها هستند.18

تصویر 1-40-کاخ موزه نیاوران ،تهران،کاخ موزه
برگرفته از پایگاه اینتر نتی انجمن های رخش

1-3-5-4 موزه های هنری : انواع هنرهای تجسمی و تزیینی که از زیبایی شناسی بالایی برخوردارند، را به نمایش در می آورند و معمولا" بازدید کنندگان زیادی نیز دارند. موزه هنرهای زیبا در تهران و موزه هنرهای تزیینی در اصفهان از این نوع هستند.

تصویر1-41 موزه هنر سامسونگ ،شهر سئول،موزه هنری
برگرفته از پایگاه اینتر نتی www.iran-eng.com

تصویر1-42-موزه هنر سامسونگ ،شهر سئول ،موزه هنری برگرفته از پایگاه اینتر نتی www.iran-eng.com

1-3-5-5 موزه علوم و تارخ طبیعی: تجربه های علمی بر اساس شواهد و وسایل کاری و تاریخی طبیعی که در بر گیرنده گونه های مختلف گیاهی به ویژه جانوان است ، را به نمایش می گذارند. موزه تاریخی طبیعی اصفهان و موزه علوم و تاریخ طبیعی مشهد از این نوع هستند.19

تصویر1-43و 44 موزه تاریخ طبیعی ،اصفهان.برگرفته از اینترانت شهر اصفهان

1-3-5-6-موزه های محلی یا منطقه ای: بیانگر و نمودار فرهنگ یک منطقه و یا یک محله خاص هستند و صرفا" آثار و اشیای تاریخی همان منطقه را به نمایش می گذارند. موزه شوش، تخت جمشید و موزه توس در خراسان ازاین نوع هستند. 20

تصویر1-45 موزه محلی تخت جمشید،شیراز.www.google .com

1-3-5-7موزه های سیار : برای پیشبرد سریع اهداف فرهنگی و به دلیل عدم امکانات موجود در مناطق و شهرهای محروم شکل می گیرند. این موزه های فرهنگ های گوناگون را در مکان های مختلف در معرض دید عموم می گذارند. اگر به این نوع موزه ها توجه کافی شود، بسیار تاثیر گذار خواهند بود.
1-3-5-8- پارک موزه ها : به دلیل داشتن ابعاد گوناگون علمی و فرهنگی و جاذبه های تفریحی و آموزشی و نیز تفریحی از اهمیت زیاد برخورد دارند، چرا که مسایل زیستی و طبیعی را از نزدیک برای مردم به نمایش می گذارند. ویژگی مهم این موزه ها این است که عموم مردم می توانند از دیدن آنها بهرمند شوند. در ایران ایجاد پارک موزه سابقه ندارد ولی در کشورهایی مانند چین و کره شمالی مرسوم است. مکان های فرهنگی، ملی و تاریخی چون آرامگاه فردوسی در مشهد، آرامگاه عطار و خیام در نیشابور می توانند مکان مناسبی به این منظور باشند.

1-3-5-9- موزه های نظامی : روند تاریخی انواع سلاح های نظامی و جنگی را در معرض دید همگان قرار می دهند. این نوع اشیا شامل لباس های نظامی رزمی، اسلحه ودیگر وسایل رزمی نیز هستند.

تصویر1-49-موزه عفیف آباد،شیراز،موزه نظامی.www.mualem.blogfa.com

1-3-5-10-موزه های اندیشمندان 🙁 خانه هنرمندان ) برای ارج نهادن به هنرمندان، نویسندگان، مخترعان و مفاخر جامعه، معمولا" پس از در گذشتشان در خانه شخصیشان پدید می آید و در بر گیرنده وسایل شخصی، وسایل کار و آثار ایشان است. این موزه ها بیشتر د رکشورهای اروپایی مرسوم است. خانه شکسپیر نویسنده مشهور انگلیسی و ادیسون مخترع برق در امریکا از این نوع است. در ایران هم خانه بزرگ مرد موسیقی " استاد ابوالحسن صبا " تبدیل به موزه شده و در برگیرنده تابلوهای نقاشی، تالیفات و اموال شخصی وی است.

تصویر 1-50،موزه پرفسور حسابی،تهران،موزه اندیشمندان. www.google.com

تصویر 1-51 موزه مفاخر تبریز،تبریز،موزه اندیشمندان. www.google.com
1-3-5-11 موزه های جنگ:این موزه ها مجموعه ای از بناهایی هستند که با تکنولوژی جدید و به صورت سمعی بصری آثار مختلفی را در خود حفظ کرده اند و ابزار و اشیاء زمان جنگ را به صورت های مختلف در آنها نگه داری شده و در معرض دید عموم قرار میگیرند. در بعضی از کشورها از جمله کره شمالی ،جهت حفظ آرمان ملی ،برنامه ریزی های مستمری جهت بازدید از موزه ها (به ویژه برای جوانان ) به عمل آمده است .در گذشته ایران سوابق روشنی در دسترس نیست اما نوعی موزه با نام (بیت التحف) وجود داشته که عموما درکنار مقابر شهدا و بزرگان مطرح بوده و با عنصر زیارت تلفیق میشده است .امروزه میتوان با تاسیس موزه نقش مهمی در جهت حفظ آثار و ارزشهای انقلاب اسلامی و هشت سال دفاع مقدس ایفا نمود.21
از انواع موزه های جنگ معروف در دنیا میتوان از موزه های جنگ کانادا،اکراین ،مسکو ،منچستر ،کره شمالی و عراق نام برد . اما در ایران متاسفانه پروژه ای ارزشمند و در حال بهره برداری، تا کنون نداشته ایم .

تصویر 1-52 موزه جنگ ارمنستان www.ArmanTour.com

تصویر 1-53 موزه جنگ کانادا،اتاوا www.google.com

1-3-6 نقش موزه ها :
موزه بیش از هر چیز بازتابی است از انسان و فعالیت های او ، از محیط طبیعی ، فرهنگی و اجتماعی ، موزه به زبان ویژه سخن می گوید که زبان شیء یا زبان " چیز واقعی " است . بدین سان هم بیننده بی سواد اثر می نهد و هم بر بیننده اشباع شده از برداشت های بصری ناشی از اشیاء . از این رو موزه یکی از نهادهای مهم فرهنگی است که بعد از رنسانس در توسعه جوامع نقش مهمی را ایفا نموده است . اگر به تاریخ تحول موزه ها توجه نماییم در خواهیم یافت که موزه ها در طول تاریخ دارای سه نقش مهم بوده اند :
1) نقش تفریحی
2) نقش آموزشی
3) نقش علمی
در شرایط کنونی نقش تفریحی موزه ها به مرور به نقش آموزشی و علمی تبدیل می شود. در این میان نقش آموزشی موزه ها از اهمیت ویژه ای بر خوردار است تا چندی قبل مفهومی که از شنیدن کلمه "موزه " در ذهن شنونده نقش می بست ، عبارت از تجسم محیطی آرام و ساکت بود ، که در آن اشیاء رنگ باخته و کهنه قرون و اعصار گذشته را در کنار هم گرد آورده اند و از آنها نگهداری و حفاظت می کنند ، اما مفهوم واقعی موزه جز این است . درست است که حفاظت آثار باستانی جزو وظایف منوزه هاست ، اما این تنها وظیفه آنها نیست . موزه ها دریافته اند که تنها وظیفه جمع آوری و ثبت نگهداری آثار عتیقه و اموال نفیس را ندارند ، بلکه وظیفه معرفی آنها را نیز بر عهده دارند. علاوه بر این چون مسئولیت جلب و جذب مردم به عهده آنهاست ، بایستی برنامه های آموزشی مختلفی متناسب با سن و آگاهی بازدید کنندگان ( با استفاده از کلیه خدمات آموزشی ) تدارک ببیند . در ضمن به طور مستمر با سازمانهای علمی و فرهنگی و آموزشی کشور جهت ارتقاء سطح بازدهی خود ، همکاری و هماهنگی لازم را داشته باشند .
از طرف دیگر با کلیه سازمانها و انجمن های فرهنگی و بین المللی در سطح جهانی ارتباط بر قرار کنند و علاوه بر استفاده از تجارب آنها با تشکیل نمایشگاه های فعال در سر تا سر دنیا ، هنر و فرهنگ این مرز و بوم را بطور شایسته معرفی کنند. به طور کلی موزه ها محل هایی هستند که آثار و اشیاء و ابزار نادر و کمیاب و با ارزش را در خود حفظ و نگهداری کرده ، برای بازدید همگان آماده می سازند . موزه ها در واقع گذر گاههایی هستند که آثار گذشتگان را ، برای آیندگان حفظ می کنند. شیوه زندگی ، آداب و رسوم و اخلاق و احوال فکری مردم گذشته را با یکدیگر می سنجند ، و به تعبییر دیگر ، موزه ها آیینه فرهنگهای گوناگون گذشته و تبلور رسوم و سنتها و نمایشگر میراث فرهنگی ملتهای مختلف از زمانهای دور تا عصر حاضرند.
نقش موزه ها در توسعه فرهنگی موزه های دنیا مجموعه های منحصر بفرد و گاه بسیار با ارزشی را در خود نگه می دارند و این مجموعه ها ارتباطی بین حال و گذشته ایجاد کرده ، و انسان با مشاهده آنها پیوندی عمیق با نیاکانی که فرهنگ ما را پی ریزی کردند و بدین وسیله هویت خود را باز یافته و با دیدن اشیا موجود در موزه ها سیر تکاملی اندیشه انسانی را در ابداع و خلق آثار به عیان می بینند و می توان اثرات فرهنگ جامعه گذشته را در جای اشیا مشاهده کرد. چرا که انعکاس فرهنگ و نیاز هر جامعه ای در اشیای ساخت دست بشر متبلور می شود. مجموعه های موزه ای به این اعتبار ، نه تنها گنجینه ملی یک کشور بلکه جزئی از اسناد جهانی فرهنگ و تمدن انسانی به حساب می آیند . نگرش جهان امروز به موزه ها به عنوان یکی از نهادهای فرهنگی چنان است که این نهاد در برنامه ریزی فرهنگی کشور سهم بسزایی دارد.
موزه ها قادرند با فراهم آوردن ابزار فرهنگی مختلف زمینه بر خورد و ارتباط فرهنگ ها و در نتیجه موجبات آشنایی مردم را با فرهنگ این جوامع فراهم نموده و شناخت مردم را در این باره افزایش دهند و از این طریق نیز به باروری فرهنگ کمک نمایند و فرصتهای بهره گیری از فرهنگ های دیگر را بوجو آورند. از سوی دیگر با تحقیق در کلمه میراث می توان به روشن شدن گوشه های تاریک تاریخ کمک کرد و همگان از راه دیدن و شناختن این میراث ها احساس تحسین در آنها برانگیخته می شود.22
1-3-7-معماری موزه :
در ده سال اخیر موزه های بسیاری و البته نوین در دنیا بنا شده موزه های قدیمی نیز مرمت و بازسازی شده است. مجموعه های هنری موزه ها متعدد گردیده و احتیاج به موزه های جداگانه شده است. دیگر موزه ها فقط برای نشان دادن اشیای هنری نیست و به همین جهت موزه های تخصصی مانند موزه ، سینما ، موزیک ، علوم تاریخ و خیلی موزه های تخصصی دیگر بنیان نهاده شده است.
جدیداً سعی بر این است که موزه هایی طراحی و ساخته می شوند ، از نظر مصرف انرژی اقتصادی و تکنولوژی نگهداری از کلیه سیستمهای مجهز حداکثر استفاده را ببرند . نتیجه آنکه یک کار معماری موفق در موزه ترکیب هنر و عملکرد صحیح است . اکنون سالهای طلایی معماری موزه ها در دنیاست . کارهای معماری موزه ها در جهان با تفکر بیشتر و زور آزمایی فکر و اندیشه انجام می گیرد. موزه های جدید به نحوی طراحی می شوند که تعداد بیننده بیشتری را بپذیرند و کشش بیشتری را ایجاد کنند و همین طور توجه بیشتری را به خود جلب کنند موزه همیشه مرکز فرهنگی و تحقیق بود. ولی اکنون علاوه بر آن مرکز گردهمایی ، یاد گیری فرهنگی _ هنری ، مرکز فروش اشیای ساخته و یا چاپ شده موزه ها و همچنین شامل بوتیک ، آمفی تاتر، رستوران و بکارگیری بیشتر تکنولوژی صوت و تصویر است . بیشتر معماران برای نشان دادن قدرت خلاقه خود علاقمند به طراحی موزه ها هستند . به خاطر اینکه در طراحی معماری موزه ها امکان نوآوری وخلاقیت هنری بیشتر نسبت به ساختمان هایدیگر وجود دارد و ارزش هنر معماری بیشتری را دارد .

تصویر 1-56-موزه مرسدس بنز ،اشتوتگارت آلمان www.iran-eng.com
در معماری جدید موزه ها حجم خارجی موزه اهمیت زیادی دارد و تنها کاربری داخلی آن نیست که مورد توجه قرار می گیرد و مردم نیز غیر از اشیای موزه ای به معماری آن و معماری داخلی آن هم توجه بیشتری پیدا کرده اند . در ایران کمتر ساختمانی برای موزه استفاده شده و اکثر ساختمان موزه ها قبلاً عملکرد دیگری داشته اند که متاسفانه غالباً بدون نظر کار شناسی صحیح موزه ای و بدون کمک گرفتن از تکنولوژی جدید در موزه ها از آنها به صورت فضایی مرده استفاده می شود .

1-3-8 تئوری های جدید موزه سازی :23
تئوری های جدید موزه سازی ، که به ایجاد تغییرات در موزه های مهمی چون لوور انجامید ، حاصل تجدید نظر در نگرش های رایج نسبت به این نوع فضاها بودند و در عمل اثبات کردند که تلفیق کاربری های تخصصی با کاربری های جذاب عادی می تواند ، در موفقیت موزه نقش مهمی ایفا کند .
هم اینک دیگر موزه های جدید خواه علمی ، خواه هنری دیگر مکانهایی نیستند که فقط افراد علاقمند با اهداف مشخص به آنها رجوع می کنند . بلکه فضاهایی برای گذراندن اوقات فراغت اند که در عین حال آشنایی مردم با مضامین جدی و اصلی نیز امکان پذیر می کنند . در واقع امروز تمایل پذیرفته شده ، درهم آمیختن فعالیت های فرهنگی و علمی با تفریح ، سرگرمی و برخوردهای اجتماعی است .
موزه های علمی ، گالری های نقاشی ، نمایشگاه ها و لابراتوارها ، بیش از آنکه به ارائه نمونه های اصل و آزمایش های دقیق مورد توجه متخصصان بپردازند ، بطور عمده به برنامه های آموزشی _ تفریحی ، شبیه سازی های بازی گونه ، به نمایش گذاردن ماکت ها و نمونه های بدلی فراوان ، متنوع و سرگرم کننده ، اختصاص یافته اند. از معروف ترین این نوع مراکز تفریحی ، مرکز ژرژیمپیدو و مجموعه فرهنگی لاوایت است . امروزه موزه ها دیگر به چشم یک مکان مقدس یا یک معبد و پرستشگاه برای هنر نگریسته نمی شود .امروزه موزه ها بسیار شبیه به مراکزی برای تفریح و سر گرمی شده اند که فعالیت های متنوعی فراهم می آورند از فروش خوراکی گرفته تا خرید کردن و انجام فعالیت های گوناگون یعنی چیزی شبیه به پارک تفریحی می باشند .

تصویر 1-59 موزه هنر های عرب ،دوحه ،قطر. www.sajjadnazi.com

تصویر 1- 60موزه هنر های عرب ،دوحه ،قطر. www.sajjadnazi.com

1-3-9 معماری داخلی:
پر اثر ترین و گسترده ترین ابزاری که میتواند در حفظ آثار جنگ موثر باشد ،معماری داخلی بناها ی مختلف نوساز ویا قدیمی است . نقش برجسته ها ،نقاشی ،خطوط (من جمله خط بنایی و ….)میتوانند دیوارها ،ورودیها ی بناهای مختلف مثل مدارس ،کتابخانه ها ،رستورانها ،ایستگاهها ی قطار ،قطارها و… تزئین بخشیده و با سوژه مناسب تداعی به آثار و وقایع جنگ نماید . در تمدن غرب این مورد به کرات مشاهده شده است . از جمله در فلسطین اشغالی ،یک دیوار با خط برجسته عبری ،وقایع جنگ را ضبط نموده است .
تزئین داخل بنا در معماری سنتی ایران دارای سابقه طولانی است . در مقابر شهدای کربلا ،ائمه اطهار و بزرگان دین کاربرد نقاشی ،تزئینات آجری ،کاشیکاری ،گچکاری و …به وفور مشاهده میگردد . جهت حفظ آثار جنگ به راحتی میتوان از این نوع تجارب بهره های فراوان جست.24

تصویر 1-61معمار ی داخلی موزه جنگ منچسترwww.Atchitect.Nemoneh.com

تصویر 1-62 معمار ی داخلی موزه جنگ خرمشهر،
عکاس:سمیرا منفرد

تصویر 1-63 معمار ی داخلی موزه جنگ منچستر
www.Atchitect.Nemoneh.com

1-3-10 بنای یادبود:
در تمدن غرب ،بنای یادبود ،دررابطه با هنر حفظ آثار جنگ مطرح وارائه گردیده است . نمونه این نوع آثار دروازه پیروزی یا طاق نصرت است که در کشورهای مختلف غربی و ازجمله فرانسه به چشم میخورد ،که کپی وتقلیدی از آن در هند هم وجود دارد.اکثر این گونه بناها دارای زیبایی فراوان هستند که گرایش به مجسمه سازی در آنها دیده میشود. تعدادی از بناهای یادبود به گونه ای طراحی شده اند که دارای فضاهایی با عملکرد خاص هستند . مثل دروازه ای که میتوان ا زیر آن عبور کرد و….25
در ایران ساخت بناهای یادبود با اقبال چشمگیری مواجه شده است ،تقریبا میتوان گفت در هر شهری برای شهدای گمنام آن ،بناهای یادبود ساخته میشود . عموما این بناها در محوطه دانشگاهها ،پارک ها و میادین شهری و تفریح گاهها هستند و به همین ترتیب روح و خاطره دفاع مقدس را درون زندگی روزمره افراد میدمند.
1-3-11 مجسمه:
تقریبا میتوان گفت که مجسمه جز لاینفکی از هر موزه است . عمدتا موزه ها به فراخور موضوع دربرگیرنده دارای چندین مجسمه با سبکهای مختلف هستند . اهمیت این مطلب تا به حدی است که گاهی بعضی از موزه ها دارای باغ مجسمه ای جدا و در عین حال مرتبط به خود موزه هستند(مثل موزه هنرهای معاصر تهران).
مجسمه ها معمولا در محل ورودی ها ،راهروها،گالریها و یا محوطه باز موزه قرار میگیرند و تاثیر آنها بر تماشاچی حائز اهمیت است. بی شک در طراحی باغ موزه ای با عنوان دفاع مقدس بهره جستن از چنین آثار حجمی برای احیا و یاد آوری روزهای گذشته مثمر ثمر خواهد بود.

تصویر 1-66 مجسمه پیک سحری،"شهید دریا قلی"،آبادان تصویر 1-67 مجسمه ظهر عاشورائیان،خرمشهر

تصویر 1-68 موزه جنگ سئول ،کره جنوبی تصویر 1-69 مجسمه مامایف "مادر وطن"بر فراز تپه مامایف گورکان

فصل اول

بخش دوم:(مبانی نظری)

قسمت سوم:(باغ ایرانی)

-3-3-11تعاریف باغ و باغ ایرانی:

در دوره هخامنشیان و پس از آن در سرتاسر سرزمین ایران، تعداد بی شماری باغ های بزرگ و باشکوه وجود داشته، چنانکه گزنفسون چندین بار به آنها اشاره نموده است. این گونه باغ ها که در یونان آن زمان وجود نداشت، مردم آن سامان و دیگر کشورها را جالب نظر آمد و همان واژه فارسی را نیز بکار بردند. این واژه در زبان یونانی Paradeisos و در زبان انگلیسی به صورت Paradise به معنی بهشت بکار برده می شود.
بنابه گفته گزنفسون، چهار قرن و نیم پیش از میلاد، در لیسریا باغی زیبا و بزرگ می بوده که بنام (پارادیس) خوانده می شده است. باغ های معلق بابل نیز که بوسیله بخت النصر بخاطر همسر ایرانی وی، دختر فرمانروای ماد، احداث شده اند بر طبق همان اصول طرح پارادیس ایجاد گردیده، به طوریکه از نظمی خاص و الگویی مناسب برخوردار و تا زمان اسکندر هم برجای مانده بوده اند.
واژه پارادئزا در اوستا دوبار بکار برده شده و از دو جزء ترکیب یافته: یکیPairi به معنای پیرایرن و دیگری Daeza به معنای انباشتن و دیوار کشیدن، که بر رویهم به معنای درختکاری و گلکاری پیرامون ساختمان می باشد.
نام دیگر این فضای سبز (باغ) است، واژه ای فارسی که در زبان پهلوی نیز به همین شکل Bagh بکار برده شده است.
علی اکبر دهخدا درباره واژه پردیس می نویسد: (پردیس لغتی است ماخوذ از زبان مادی (پارادئزا) به معنی باغ و بستان و از همین لغت است پالیز فارسی 26و فردوس (معبر. . .).

در فرهنگ ناظم الاطباء نیز باغ چنین تعریف شده است: محوطه ای که نوعاً محصور است و در آن گل و ریاحین و اشجار مثمر و سبزی آلات و جز آنها عرنس و زراعت می کنند.)
در کتاب فارسنامه ابن بلخی که بین سالهای پانصد تا پانصد و ده هجری تالیف شده است، سلسله های پیش از اسلام را بنا به روایت قدیم به چهار سلسله بنام پیشوادیان، کیانیان، اشکانیان و ساسانیان بر شمرده است، مولف این کتاب، (منوچهر پسر میشخوریار) را که هفتمین پادشاه پیشدادی است نخستین کسی می داند که در جهان به احداث باغ و بستان پرداخته است.
یعقوب دانش دوست تعریف تا اندازه زیادی فراگیر در رابطه با (باغ) دارد:(باغ جایگاهی است برای استفاده انسان که حامل ترکیب عناصر معماری، درخت کاری، گل کاری تزئینی و جلوه آب بوده و در رابطه با سلیقه و فرهنگ مردم و شرایط اقلیمی هر سرزمین شکل گرفته است.)

تعاریف گوناگونی از باغ ایرانی در عصر حاضر وجود دارد که هر یک دید خاصی در مورد باغ داشته اند. مرحوم دکتر محمدکریم پرنیا، باغ ایرانی را بپیوند فرخنده زیبایی و سودمندی می نامد. یعقوب دانش دوست باغ ایرانی را چنین تعریف می کند: (باغ ایرانی باغی است که از ترکیب عناصر معماری، درخت کاری، گل کاریهای تزئینی و جلوه های گوناگون آب بوجود آمده و این شکل گیری در رابطه با سلیقه و فرهنگ ایران است.)
در فرهنگ فارسی امروز ، تالیف غلامحسین صدری افشار باغ چنین تعریف شده است: (زمین دارای حدودی اختیاری که در آن درختان میوه یا گل کاشته شده است. (و یا) خانه ای که دارای حیاط وسیع پرگل و درخت است.)
مرحوم لطیف ابوالقاسمی نیز تعاریف متعددی از باغ را ارائه نموده است: (باغ طبیعتی است برخاسته از ذهن و پرداخته به دست انسان، فضای خرم و رنگینی است، آراسته و پیراسته و تابع شرایط محیط که در شکلیابیآن ذوق، سلیقه، مهارت، فرهنگ و تصمیم انسان نقش اساسی دارد . . .) تعریف دیگر وی از باغ ایرانی چنین است: (باغ ایرانی از ترکیب ساده و موزون، رابطه صحیح و استوار، سلسله مراتب حساب شده، منطق عقلائی، نظام هندسی مشخص، آسه بندی های منظم، خطوط عمود برهم، تخت کرت های چهار ضلعی، تقسیمات متعادل، گذرگاههای مستقیم با هدف که به گاه نیاز با گشادگی فضایی می آمیزند، شبکه مترنم جهت دار آب که در فضاهای باز و پوشیده وسعت یافته و به چهره آسمان و آسمانه لبخند شادمانه می زنند، تشکیل یافته است.) وی باغ ایرانی را اثر هنری زیبا، چند منظوره و عملکردی می داند.

1-3-3-2جلوه باغ در فرهنگ ایران:

باغ ایرانی آنگونه که از ایده و تعریف آن بر می آید، گذشته از فضایی عملکردی که مردمان در آن دمی بیاسایند و تفرج کنند، خود مفهومی نقش بسته بر سرزمین و برآمده از فرهنگ و شکل گرفته در آداب و رسوم مردمانست
اگر معماری ایرانی عصاره و تبلور اندیشه ایرانی در مواجهه با فضای زیست انسانی است و اگر شهرهای خود دارند، دور از ذهن نیست اگر تصور کنیم که باغهایمان نیز گذشته از اندیشه های شکل گیریشان، دورنمایی از آرمانهای انسان ایرانی اند؛ چه به آنگاه که با حفظ تقدیس، آب را چنان در باغ می گرداندند تا باغشان نیز نماد فکر و اندیشه و عناصر هستی بخششان گردد و چه به زمانی که بیش از همیشه باغ را تمثیلی از بهشت برین می دانستند و تمنای جاودانگی را در باغ تجربه می کردند.
این صنع برآمده از فرهنگ، چون هر پدیده دیگری که در چهارچوبهای فرهنگی شکل می گیرد، جلوه های خود را در وجوه گوناگون فرهنگ و هنر سرزمینش بر جای می گذارد. این تاثیرات در حوزه فرهنگی، بیش از هر چیز در ادبیات و شعر پارسی، معماری و هنرهای ایرانی بچشم می خورد. از اینروست که باغ در شعر فارسی از دیر باز، اهمیت و جایگاه خاص خود را داشته است، چه در اشعار فردوسی، منوچهری و نظامی که بیشتر اشعاری توصیفی و تصویری هستند و بالطبع اطلاعات روشنتر را در ارتباط با شکل و نوع باغ بدست می دهند و چه در اشعار متاخرتر همچون اشعار حافظ و سعدی که کاربرد استعاری از باغ بیشتر به چشم می خورد، که این موضوع البته خود گستره توجه به باغ را نیز
می نمایاند. در معماری ایرانی یافتن نشانی از باغ چندان دشوار نیست که
گذشته از آنکه باغ خود یک فضای به غایت معمارانه است و نیز جدای از آنکه حضور صورتهای گوناگونش را، از حیاط خانه ها تا شالوده های عظیم شهری، به سهولت می توان درک کرد، نقشش را در هنرهای وابسته به معماری همچون کاشیکاری و تزئینات دیگر به عیان می توان دید، چنانچه در صنایع و هنرهای دستی نیز این حضورهمیشگی و جاودانه بوده است .
اگر بخواهیم جلوه های باغ را در دیگر وجوه فرهنگ و هنر ایرانی نظاره کنیم و اگر تاثیر عمیق باغ را در مهمترین هنرها همچون مینیاتور دنبال نماییم که چگونه باغ در فضا سازی این نقاشی ها تاثیر عمیق خود را برجای گذاشته و چگونه نقاشان ایرانی فضای آرمانیشان را از باغ انتزاع کرده اند، باید به این نکته توجه کنیم که باغ نه صرفاً به اعتبار یک فضای معمارانه که به اعتبار پشتوانه پرمعنا و مفهوم خود، اینچنین زندگی و حیات مردمان را در نوردیده و حضور خود را
جلوه هایی نغز بخشیده است. از همین رو است که در مبحث جلوه باغ درهنر و فرهنگ ایرانی نباید از اندیشه ها و منظومه های فکری ایرانیان ونیز شناخت جامعه، مردمان، اقوام و عام و خاص ایرانی غافل شد و شایسته است تا آن جلوه و آن حضور را بیش از هر کجا در ساختارهای فکری، فرهنگی و اجتماعی ایرانیان جستجوکرد
در این بخش از سایت به حضور و بازتاب کالبد و مفهوم باغ در ادبیات و شعر فارسی، هنرهای ایرانی از جمله مینیاتور و هنرهای وابسته به معماری، صنایع دستی و همچنین نسبت باغ با زندگی و حیات مردمان از نقطه نظر مردم شناسی، فرهنگ عامه، قوم شناسی، . . . و نیز نسبت آن با زندگی امروزی پرداخته می شود .

1-3-3-3 پیشینه تاریخی باغ ایرانی:

انسان کاشف طبیعت و عامل برقراری تداوم و پایداری بقاء و عاملی در تجلی امکانات و استعدادهای نهانی طبیعت شناخته شده و اوست که با تصور در طبیعت، رزاهای نهانی خود را آشکار ساخته و گه گاه از چهره به ظاهر خصمانه و شرارت آلودش، زیبایی، صفا و صمیمت می تراود. در این فلسفه روابط انسان و طبیعت به صورت یکپارچه مشاهده می شود و انسان نه جزئی جدا شدنی از طبیعت و نه حاکم مافوق آن است. شعر و ادب هنرهای تزئینی ایران خواه از زمان هخامنشیان و خواه از زمان سامانیان و دوره اسلامی، همیشه سرشار از احترام و علاقه به طبیعت است.
طبیعت کلیت و مظهر تجلی وجود است، مقام خاص و مقدسی دارد و در آن همه چیز در حالت نظم و تعادل قرار دارد. در باغ ـ این طبیعت از پیش اندیشیده ـ رابطه انسان و طبیعت در نهایت هماهنگی است. باغ به کمک اشکال منظم هندسی، رابطه میان طبیعت و دنیای درونی تصور می شود. باغ مفهوم عرفانی و مذهبی طبیعت و نظم جهانی را منعکس و مفاهیم فضاها را مطرح می کند.
در باغ، خواه طبیعی و خواه ساخته دست انسان، آدمی با محیط اطراف خود در صلح و صفا بود. در باغ، انسان و طبیعت در همسویی کامل بودند. زمین وحشی و عقیم. در باغ به کمال مقدر خویش دست می یافت. قرآن کریم در آیه های متعددی، خوشی های بهشت را توصیف می کند. شادی و لذت عمیق کسانی را که به خدای خویش ایمان آوردند و سرانجام آرامش، برکت و آسایش یافتند و برای همیشه در باغ هایی جای گرفتند که آب از زیر آنها جاری است؟ در سایه های خنک و برای همیشه، آراسته به چشمه های سرشار.
باغ، ایرانی نه تنها جای امن و آرام که در عین حال جایی است برای تفکر آرام یا مذاکرات فلسفی. جایی است برای تامل و تحقیق، جایی که روح خسته آدمی می تواند تازه شود و آرامش یابد و منظره های تازه بر او مکشوف گردد. آرمان باغ بسیار نیرومند و با دوام بود.
ایجاد فضایی هرچه شبیه تر به آنچه مورد نیاز است و تشویق به تقلید از آن ـ در مقیاس بسیار وسیعتر. به عنوان مثال، ایجاد باغی در کنار یک معبر یا کاخ ممکن است قادر مطلق را به تکمیل تلاش کوچک انسان در راه آبادانی زمین تشویق کند.
زندگی در ایران به آب وابسته و در واقع آب عامل اصلی زندگی است. ایرانیان به منظور بهره گیری نسبی از منابع آب، با قدرت تخیل و ابداع، چاره اندیشی کرده بودند و کاریزهایی عمیق که از ٨٠ الی ١٦٠ کیلومتر طول داشتند. حفر می نمودند. حتی در ٣٥٠٠ سال پیش از میلاد، آرایش سفال پیش از تاریخ، علاقه شدید به آب و حاصلخیزی را نشان می دهد. این نقش های کهن، همه عناصر آن را به صورت واقعی یا نمادی، ثبت کرده اند : کوه، ابر، برکه، جنگل، پرندگان آبی و درختان که هدف عمده از آنها دریافت پاسخ مساعد از قدرت های آسمانی بود. در سفال سامرا، طرح نمونه وار باغ دیده شده است؛ به صورت دو نهر متقاطع با پرندگان و درختان در هر یک از چهارگوشه. در مفرغ های لرستان (حدود ١٠٠٠ قبل از میلاد) . باز درخت را همراه با آب روان ترسیم کرده اند که مطلوبترین منظره در یک سرزمین خشک است. پس از آب، درختان مهمترین نقش را در شکل گیری باغ ایرانی دارند. ایرانیان قدیم معتقد به فرشته مقدسی بودند به نام (اوروزا) که صدمه زدن به گل و گیاه، موجب ناراحتی و خشم او می شد.
کوروش کبیر در سارد، باغ بزرگی ساخته و به دست خود در آن درخت کاشته شد. باغ های هخامنشی دارای طرح های مستطیل دقیق با خیابان ها و درختان متقاطع بود. سنگ نگاره های به جا مانده از دوران هخامنشی با درختان راست قامت، به خوبی اهمیت باغ در میان ایرانیان و نیز نظم هندسی موجود در باغ های ایرانی را نشان می دهند.
باغ در عصر شاهنشاهی ساسانیان نیز بر پایه اصول گذشته شکل می گیرد: ترکیب هندسی منظم، میان اسه اصلی، خیابان های عمود برهم و کرت های راست گوشه، باغ ها بسیار وسیع بودند و با دقت طراحی و مراقبت می شدند: گاه نزدیک به ٢٥ کیلومتر مربع مساحت داشتند. باغی که توسط خسروپرویز پس از هفت سال کار ایجاد شد، اصلاحی جسورانه و زیبا در محیط بود.
در دوران اسلامی، باغ های انبوهی کاخ را احاطه می کرد و از لحاظ معماری به صورت بخشی از آن در نظرگرفته می شد، به صورتی که باغ تمامی جوانب اصلی بنا را به صورت قرینه فرا می گرفت. سراسر محوطه به قطعات مستطیلی تقسیم می شد که از میان آنها جوی های کوچکی می گذشت . این باغ ها به پیروی از پیشینیان ایرانی ساخته می شدند. از همان سده های نخستین هجری، باغ سازی به شیوه ایرانی به فراسوی مرزها می رود و به مرور زمان گستره خود را وسیع تر می کند. باغ های زیبای آندلسی (الحمرا) و باغ های باربری کشمیر نمونه هایی از باغ هایی هستند که تحت تاثیر باغ سازی ایرانی شکل گرفتند. شیوه باغ سازی در کشورهای شرقی از باغ سازی ایران الهام گرفته است.
بابرشاه از شاهان مغولی حاکم بر هند شیوه باغ آرایی ایرانی را به سرزمین هند برد و باغ هایی در آگرا واقع در شمال هند احداث کرد که معدودی از آنها تا به امروز موجود است و سپس جهانگیر یکی از جانشینان وی چندین باغ در منطقه کشمیر ایجاد نمود.

1-3-3-4 عناصر باغ ایرانی:

عناصر اصلی 🙁 آب ،زمین ،فضا، گیاه)

عناصر باغ ایرانی

عنا صر فرعی

باغ ایرانی در پی ترکیب عناصر اصلی شکل دهنده آن در یک دستگاه و منظومه فکری شکل می گیرد و در این میان برخی عناصر فرعی به قوام هرچه بیشتر نتیجه این ترکیب و تعریف کمک می نمایند. اگر بخواهیم به تعریفی دقیقتر از عناصر اصلی باغ نزدیک شویم باید درجه اهمیت و لزوم حضور هریک از عناصر را مورد نظر قرار دهیم . به این اعتبار عناصر اصلی، عناصری دانسته می شوند که بی حضور آنها شکل گیری باغ غیر ممکن است. این عناصر که شامل چهار عنصر (زمین)، (آب)، (گیاه) و ( فضا) هستند وقتی در منظومه فکری معماری ایرانی و با چهارچوب مفهوم و ایده باغ در کنار هم قرار می گیرند (باغ) را شکل می بخشند. در این مسیر عناصر دیگری نیز ممکن است در شکل گیری باغ مورد استفاده قرار گیرند که یا عناصری فرعی به شمار می آیند و یا بخشهایی جزیی و جلوه هایی از حضور عناصر اصلی باغ اند.
در رابطه با زمین که یکی از عناصر اصلی باغ است به جز شکل و موقعیت کلی، عوامل و ویژگیهای دیگری همچون جنس خاک، شیب و اختلاف سطح، قابلیت آبیاری و حاصلخیزی نیز اهمیت دارد. بعنوان مثال یکی از علل اصلی احداث باغ در زمینهای شیبدار که نمونه های آن زیاد بچشم می خورد، امکان حرکت آب درمیان باغ به شکل طبیعی است. باغ ایرانی ممکن است در یک سطح با شیبت ملایم و یا زیاد ساخته شود و در صورت قرارگیری در زمینی با شیب زیاد، معمولاً شکل باغ تحت تاثیر شکل زمین قرار گرفته و در چند سطح ساخته می شود. در این حالت امکان ایجاد آبشره و آبشار میسر خواهد بود.

آب نیز که از عناصر اصلی باغ ایرانی است دست کم از سه جنبه مفهومی، کارکردی و زیباشناختی در باغ حضور دارد. این جنبه ها در مباحثی همچون نحوه حضور آب در باغ و چگونگی گردش و حرکت آن، منابع تامین آب و آبیاری باغ براحتی قابل پیگیری هستند. در بیشتر موارد قناتها و یا چشمه ها منبع اصلی تامین آب باغ بوده اند و در بسیاری از موارد میزان آب و نحوه مدیریت و تقسیم آن در گذشته که معمولاً نیز بسیار دقیق صورت می پذیرفته تعیین کننده مساحت باغ بوده است. طریقه آبیاری باغ ها که خود در ارتباط مستقیم با شکل و نوع زمین بوده در باغ ایرانی و شکل آن قابل توجه و بررسی است و البته با توجه به کمبود آب در بیشتر نقاط سرزمین ایران و همچنین قداست و احترامی که آب همواره درگذشته از آن برخوردار بوده و علاقه وافر ایرانیان در بکارگیری آب در باغ باعث شده تا آنها آب را به شیوه های گوناگون در باغ به حرکت آورده و بر زیبایی و لطافت آن بیفزایند.
گیاهان در باغ ایرانی گذشته از جنس و گونه، از نظر محل قرارگیری، طرح کاشت، زیبایی و سودمندی بسیار قابل ملاحظه هستند و حتی در حفاظت باغ در مقابل عوامل طبیعی مخرب نقش ایفا می کنند. گیاهان در باغ ایرانی با اهداف متفاوتی از جمله سایه اندازی، محصول دهی و تزئین باغ و … بکار می روند و از آنجا که سودمندی یکی از اصلی ترین ویژگیهای باغ سازی ایرانی است، بیشترین حجم گیاهان باغ، درختان میوه و پس از آن درختان سایه افکن تشکیل می دادند، به همین نسبت گیاهان تزئینی به میزان کمتری در باغ به چشم می آیند.
آخرین حلقه از عناصر چهارگانه باغ ایرانی فضا یا فضای معمارانه است که با ارئه تعریفی از باغ هرآنچه مربوط به آن می شود را به نظم معمارانه خود در می آورد و عرصه ها و بخشهای داخل و بیرون باغ را شکل می بخشد. در این ارتبا، بناها، محوطه سازی ها، فضای داخلی باغ، عناصر تزئینی و ارتباط آب و گیاه و زمین با بناها نیز مد نظر قرار می گیرند. در باغ ایرانی بناها (فضاهای بسته) و فضای باز باغ باهم تلفیق گردیده و جدای از یکدیگر نیستند و حتی شاهد آنیم که آب نیز حضور و جریان خود را در میانه بناها اعلام می نماید.

1-3-3-4-1 هندسه ، ساختار و نظام:

باغ های ایرانی ترکیب و شکلشان را از تعریف هندسی و ساختاری خود و از تطبیق نظام های پایدارشان یافته اند. هندسه همچون نقشی که در شکل گیری معماری ایرانی دارد شالوده شکل گیری باغ نیز به شمار می آید، تا آنجا که مهمترین ویژگی و شاخصه باغ ایرانی فضای به غایت هندسی ، منظم و از پیش طراحی آنهاست. این شالوده هندسی در انتزاع مفاهیم ، مبانی و عناصر شکل دهنده باغ و نحوه ترکیب این عناصر و اجزاء که در نهایت به ارائه شکل کلی آن می انجامد نقش دارد. از سویی دیگر مجموعه ای از نظامها را نیز می توان باز شناخت که در شکل گیری باغ موثرند. این نظامها مجموعه ای از قاعده ها و اساس فکری ، آداب طراحی و نحوه زندگی و حیات مردمان تا روش های نظم بخشی به فضاها را شامل می گردند.
برخی از این نظام ها همچون نظام مالکیت زمین ، نظام اقتصادی و معیشتی و نظام اجتماعی ، فراتر از آنکه بر شکل گیری باغ تاثیر می گذارند ، شکل کلی سکونتگاهها و محیط های انسانی را تعیین می کنند و برخی از آن ها بیشتر مختص شکل گیری فضاهای معمارانه و آنچه بیشتر مورد توجه ما است یعنی باغ می گرداند. مجموعه این نظامها هنگامی که در ارتباط با هم قرار می گیرند و یا صحیح تر اینکه بگوییم بر هم منطبق می گردند ، با مدد از آنچه از محیط طبیعی و مصنوع در اختیار می گیرند و با در نظر داشتن اصول ، هندسه و هنجارهای معماری ایرانی در محدوده ای تعریف شده نمادی از فردوس برین را شکل می بخشند. اگر صحبت و بررسی آن مجموعه نظام هایی که همچون نظام اقتصادی و نظام اجتماعی در سطحی کلان و در عرصه زیست مردمان تاثیر گذارند را به فرصتی دیگر واگذاریم و امید داشته باشیم که بتوانیم نقش آنها را در شکل گیری باغ مورد کنکاش قرار دهیم که در جای خود بسیار با اهمیت است ، باید به مجموعه ای از نظام ها همچون نظام اقتصادی ، نظام کارکردی ، نظام آبیاری و نظام گیاهی و همچنین نظام استقرار سخن به میان آوریم.
هر کدام از این نظام ها ، اصول و قواعد مدرن اما نانوشته ای بوده است که تعریف ، طرح ریزی ، شکل ریزی و شکل گیری بخشی از باغ را در ارتباط با دیگر بخش ها به سامان می رسانده ، تا آنجا که هیچ باغ ایرانی شکل نگرفته مگر آنکه مجموعه این نظام ها تحت ساختار و هندسه کلی و نیز هنجار شکل بخشی فضای معماری ایرانی ، عناصر و اجزاء و عرضه ها را بطور توامان در نظم خود آورده باشد. آنچه تذکر آن بجاست توجه به این نکته است که آنچه نظام های باغ دانسته می شوند به مانند اصول معماری ایرانی که قابل بازشناسی اما غیر قابل تفکیک اند ، نه مفاهیمی جدای از هم که جلوه ها و وجوهی از تعریف مفهوم وار باغ اند و در اصل خود جزء بخشی از تعریف یکپارچه از موضوع دانسته نمی شوند. بدیهی است که این مجموعه نظام ها ، ابزار امروز ما برای شناخت هر چه دقیقتر باغ هستند و تصور اینکه هرکدام از آنها به تنهایی وجود خارجی داشته باشند چندان صحیح نیست. شاید بتوان گفت این نظام ها که در ارتباط با هندسه و ساختار فضایی معماری و باغ سازی ایرانی معنی می یابند روایتی هندسی از موضوع مورد نظر همچون زمین، آب و گیاهند.

1-3-3-4-2هندسه و ساختار:
هندسه اساس هنر و معماری ایرانی است و رد آن را از هنر و صنایع دستی و نقش های تزیینی همچون کاشیکاری و تا فضاهای عظیم معماری می توان دنبال کرد. این نگرش زاده دید مفهوم وار ایرانیان به اندیشه ، هنر و محیط انسانی است و می توان آنرا در فهم مردم ایرانی از جهان و چهارسویی که برای آن قایل اند به نظاره نشست. این نگرش هندسی گستره ای از معماری ایرانی از زیبایی و زیبایی شناسی و تا ساختارها و شالوده ها را شامل می گردد. تاثیر ساختاری هندسه از معماری ایرانی خود پهنه وسیعی از تعریف و شکل گیری فضایی و تا مسایل نیایشی و استاتیکی را تحت تاثیر قرار می دهد. این تاثیرگذاری در باغ ایرانی که در پیوند فضاهای بسته و باز شکل می گیرد در تمامی عرصه ها به چشم می خوردو ما در باغ گذشته از شکل گیری هندسی فضاها شاهد آنیم که فضاهای باز و عرصه های طبیعی نیز به نظم درآمده و با هندسه قوام می گیرند.

ساختارهای هندسی در باغ به ابعاد و تناسبات کلی ، حصارها ، محورهای اصلی و فرعی ، ردیف درختکاری ، جویهای آب و نحوه حضور و عبور آب و به طور کلی به هندسه مسلط در باغ می پردازد. این ساختارها در عین حال حامل شالوده ها و بنیانهای شکل بخشی مجموعه از ایده ها و مفاهیم اولیه تا به شکل نهایی باغ است و به همان اندازه که اصول هندسی در معماری ایرانی واجد اهمیت هستند در شکل بخشی به مفهوم باغ ایرانی نیز نقش دارند.

1-3-3-4-3فضا:
درمیان عناصر چهارگانه ای که باغ را شکل می بخشند، "فضا" عنصری معمارانه است که چون قالب و ظرفی، دیگر عناصر و اجزاء را در میان می گیرد و درعین حال که فضای اصلی و فضاهای گوناگون باغ را بوجود می آورد وظیفه دارد تا محیطی انسانی را ایجاد نماید.
تقسیم بندی فضاها در باغ بر اساس معیارهای گوناگونی همچون مقیاس فضاها ونیز ویژگیهای کالبدی آنها امکان پذیر است. در تقسیم بندی براساس مقیاس می توان فضاهای باغ را به گروههایی همچون فضاهای اصلی مانند سردرخانه، کوشک، شاه نشین و یا بالاخانه و فضاهای فرعی که مجموعه فضاهای کم اهمیت تر باغ همچون حمام، فضاهای جنبی، خلوتها و… را شامل می گردند تقسیم کرد. آنچه کاملاً مشخص است این نکته است که فضاهای اصلی در هماهنگی با ساختار هندسی همواره در نقاط مهمی که هندسه باغ مشخص می نماید قرار می گیرند. تمامی این فضاهای اصلی و فرعی به صورت توامان ساختار فضایی و معماری باغ را شکل می بخشند.
از نظر ویژگیهای کالبدی نیز می توان فضاهای باغ را تقسیم بندی کرد. این تقسیم بندی مبتنی بر فضاهای باز، نیمه باز و بسته بوده و بر اساس آن می توان ساختار فضایی و کالبدی باغ را باز شناخت و در عین حال به این دلیل که بسیاری از تغییرات که در طول زمان در فضای باغ حادث می گردد، حاصل تغییرات در فضاهای جانبی و جداره های باغ است، روند توسعه و سیر تکامل فضایی_کالبدی آن را مورد بررسی دقیقتر قرار داد.

مقیاس(فضاهای اصلی، فرعی…)

تقسیم بندی فضا ها بر اساس ویژگی های کالبدی(فضاهای باز، نیمه باز ،بسته)

شناخت اجزا و عناصر بوجودآورنده فضا)

در عین حال روش دیگری نیز برای بحث و بررسی در رابطه با "فضا" امکان پذیر است که نه بر اساس یک سامانه از پیش مدون همچون مقیاس و کیفیت کالبدی،که بر اساس شناخت اجزاء و عناصری که فضاها را بوجود می آورند و یا تعریف می کنند قرار دارد. در این روش به عنوان مثال می توان حصار باغ را به عنوان عنصری که فضای اصلی باغ را تعریف می نماید مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار داد.
آنچه روشن است توجه به این نکته است که بررسی و شناخت "فضا" در باغ به سبب پیچیدگیهایی که همواره فضاهای معمارانه از آن برخوردارند کاری سهل و ساده نخواهد بود، بخصوص که بیاد آوریم که باغ جدای از پیچیدگیهای فضایی که هر فضای معمارانه شکل گرفته در ادوار تاریخی از آن برخوردار است به سبب مفاهیم و معناهایی که در شکل گیری آن نقش داشته اند نیز همواره دشواریهای خاص خود راداراست.

1-3-3-4-4 گیاهان:
همانند معماری منحصر به فرد و آمیخته با نظم باغ ایرانی، گونه های گیاهی موجود در آن نیز منحصر بفرد بوده اند. در باغ ایرانی همچنانکه معماری با اصول و قواعد خاصی متناسب با هندسه و نظام های باغ صورت می گرفت، کاشت گیاهان و نیز انتخاب نوع آنها پیرو قاعده و قانون خاصی بوده است. کوشک باغ، محور بندی و آسه بندی (محوربندی) باغ، تعبیه آب نماها و استخر، فرش کف، کرت بندیها، تعداد درختان و محل کاشت آنها و اینکه چه نوع گیاهانی دقیقاً در کجا باید کاشته شوند، از نظامی بسیار قانونمند و نمایانگر یک هماهنگی منطقی و هندسی در باغ پیروی می نموده است. گرچه اقلیم هر منطقه نیز در نوع انتخاب پوشش گیاهی باغ موثر بوده، اما تحت هر شرایطی نظم و قانونمندی، جز جدایی ناپذیر یک باغ ایرانی می باشد. به طور مثال در نواحی جنوبی ایران، همانند کرمان و شیراز کاشت نخل، انواع مرکبات، سرو و پسته رواج بسیار داشت، حال آنکه در مناطق شمالی تر همانند تهران چنار، گردو، بادام و کاج کاشته می شد.
امروزه با گذشت زمان و به وجود آمدن تغییرات نامطلوب، نظم و اصالت بسیاری از باغهای تاریخی رو به نابودی است. بسیاری از گونه های گیاهی بدون توجه به اقلیم و شرایط آب و هوایی درجای نادرست کاشته شده اند و یا در بسیاری از موارد، نظام هندسی کلی باغ در اثر بی توجهی و تغییرات نامناسب صورت گرفته، از میان رفته است.
به طور کلی در خصوص گونه های گیاهی موجود در باغهای ایرانی اطلاعات کمی موجود است و به اهمیت موضوع آنطور که باید پرداخته نشده است. شناسایی گونه های گیاهی و نیازهای محیطی هرگیاه، خصوصاً گونه های نادر قدیمی که بسیاری از آنها در معرض خطر نابودی قراردارند، یکی از مهمترین اموری است که باید مورد توجه قرارگیرد، تا گونه های قدیمی وبا ارزش از خطر زوال و نابودی حفظ شوند و از ورود گیاهان جدید که هیچ تناسبی با بافت تاریخی ، فرهنگی یک باغ ایرانی ندارند، جلوگیری شود.
هدف از این بخش از سایت بازشناسی گونه های گیاهی باغ ایرانی به منظور ارتقاء سطح دانسته ها در خصوص گیاهان موجود در یک باغ تاریخی و اهمیت آنها است. همچنین شناسایی خواص گیاهان باغ ایرانی و مکان مناسب کاشت آنها با توجه به اقلیم هر منطقه نیز در این بخش از سایت مورد توجه قرارد می گیرد.

1-3-3-4-5آب:

آب یکی از اصلی ترین عناصر شکل گیری باغ و شاید بی اغراق مهمترین و حیاتی ترین عنصر آن است. استفاده از آب در باغ سازی ایرانی بسیار زیرکانه و هنرمندانه صورت گرفته است. در اینجا آب نه تنها به بمنظور آبیاری و تغذیه گیاهان باغ بکار رفته، بلکه استفاده مفهومی ، شاعرانه و هنرمندانه آن زینت بخش فضای باغ بوده و با حضور خود طراوت ، نشاط ، حرکت و زیبایی را در آن می آفریند.

نحوه ظهور و حضور آب در باغ بر اساس مفاهیم خاصی صورت می پذیرد و توزیع آن نیز پیرو نظم و قاعده ای است که از یک سوی به ویژگی های فیزیکی و فنی آب و آبیاری توجه کرده و از سوی دیگر مفهوم واری، زیبایی شناسی، منظر سازی و معماری را مورد توجه قرار داده است. در باغ ایرانی ، معماری باغ، معماری آب است و درهم آمیختگی آب و بنا پدید آورنده حماسه ای بی نظیر از شعر و شکوه و موسیقی در خلوت درختان است.

باغ سـازی ایرانی از زمان حضور آب به استقبال بی نظیر از آن می پـردازد، آنجا که حتی بنای با شکوهی بعنوان مظهر خانه ، ورود آن را به باغ ندا کرده و مقدمش را چنان درخور پاس می دارد که بایسته است و از آنجاست که آب با شیوه ای سنجیده و هوشمندانه ، در مسیرها جاری می گردد ، در حوض ها و آب نماها حضور می یابد و در آب شره ها و فواره ها فریاد برمی آورد و با حرکت و صدا و نما و طراوت خود جلوه گری می کند. شکل و شیوه حضور و حرکت آب در باغ دارای نظامی خاص و هماهنگ با هندسه و ساختار معماری آن بوده و در گونه های متفاوت باغ ایرانی اشکال مختلف به خود می گیرد.
اهمیت آب در باغ سازی ایرانی آنگاه بیشتر روشن خواهد شد که به وضعیت اقلیمی و بخش عمده ای از سرزمین ایران اشاره نماییم که حتی در بیابان های سوزان اقلیم گرم و خشک آن، عاشقانه و به شیوه هایی بی نظیر و طاقت فرسا به استحصال آب و انتقال آن دست یازیده و از آن طریق باغ ها و کشتزارهای خود را بر افراشته اند.
در این بخش بیشتر به بحث های مختلف مربوط به آب از سرچشمه و منابع آبی تا معرفی عناصر مربوط به معماری آب و جزئیات آن پرداخته می شود.

1-3-3-4-6-زمیـــن:
زمین بعنوان بستری که باغ در ارتباط مستقیم و در تعامل با آن تعریف می گردد، عنصر اصلی و با اهمیتی است که در شکل گیری باغ نقش دارد. بیشترین نقش در این زمینه در ارتباط با قرارگیری و استقرار باغ در بستر شکل گیری آن است که بیش از هر چیز به عواملی همچون شکل و ویژگیهای کالبدی زمین بستگی دارد و شکی نیست که باغ ها همواره تابع شکل کلی بستر خود ساخته شده اند. به غیر از آن عواملی دیگر همچون جنس خاک و ویژگیهای درونی و ازجمله قابلیت آبیاری و حاصلخیزی نیز که از خصایص زمین اند بعنوان ویژگیهای عنصر شکل دهنده باغ با اهمیت و قابل بررسی اند.
باغ های ایرانی به تفکیک اینکه از چه نوع و گونه ای هستند و چه کارکرد و چه مقیاسی خواهند داشت، از زمین بعنوان بستر شکل گیری خود تاثیر گرفته و گاه بعد از شکل گیری، همان بستر را تحت تاثیر خود قرار می دهند و شاید بتوان چنین عنوان کرد که زمین ، گذشته از اینکه خود یکی از عناصر اصلی شکل بخشی به مفهوم باغ است چنانکه آن مفهوم و ایده بر آن تعریف می گردد و شکل می پذیرد، در نگاهی وسیعتر رابطه ای تعاملی با باغ دارد. اگر به باغ جدای از کارکردهای درونی آن نظری بیندازیم، در خواهیم یافت ، همانطور که شکل کلی و ویژگیهای زمین، جایگاه ، شکل و حتی اندازه باغ را تحت تاثیر خود دارد، باغ نیز در بالا دست زمینهای زراعی و بعنوان محل ظهور آب با تکیه بر جایگاه و نقش خود در تقسیم آب، در ابعادی جزیی تر شکل زمینهای زراعی و حتی نواحی مسکونی پایین دست را متاثر از خود می دارد. نمونه این تاثیر و تاثر و یا تعامل در بسیاری از باغها که هنوز نیز موجودند و محیط پیرامونشان تحت تاثیر دخالتهای کلان قرار نگرفته بخوبی هویدا است. چنانچه این نکته را در باغ فین در کاشان می توان مشاهده کرد که چگونه باغ و مظهر خانه که در ادامه مسیر قنات قرار گرفته اند، مجموعه پیرامون و پایین دست را تحت تاثیر خود قرار داده اند.
مثال دیگر در بیان تکامل میان باغ و زمین را در شیب و عوارض طبیعی زمین می توان دنبال کرد که بیشترین تاثیر را در شکل باغ برجای می گذارد. نمونه این تاثیر گذاری را می توان در باغ تخت شیراز و در باغ شاهزاده ماهان که هر دو به علت شیب زیاد زمین بصورت پلکانی (باغ تخت) ساخته شده اند، دنبال کرد.

فصل اول

بخش پنجم:
(بررسی بستر طراحی)

1-4-1معرفی استان تهران :27

تصویر 1-91 موقعیت تهران در ایران www.vikipedia.com

1-4-1-1موقعیت و وسعت :
استان تهران با وسعتی حدود 18814 کیلومتر مربع بین 34 تا 5/36 درجه عرض شمالی و 50 تا 53 درجه طول شرقی واقع شده است. این استان از شمال به استان مازندران، از جنوب به استان قم، از جنوب غرب به استان مرکزی، از غرب به قزوین و از شرق به استان سمنان محدود است.

تصویر 1-92 تقسیم بندی شهرهای استان تهران برگرفته از پایگاه اینترنتی فرهنگسرا

1-4-1-2ناهمواری ها :28
استان تهران در جنوب شرقی مرکز رشته کوه های البرز که در شمال ایران از آذربایجان تا خراسان با جهت غربی- شرقی کشیده شده، قرار دارد. رشته کوه های البرز به سه دیواره تقسیم می شود:

1. دیواره شمالی: ارتفاعات محدودی از این دیواره در استان تهران و بقیه آن در استان مازندران قرار دارد.

2. دیواره میانی: حد شمالی استان را تشکیل می دهد و مرتفع ترین قسمت رشته کوه های البرز مرکزی است. کوه دماوند و قله آن به ارتفاع 5671 متر در این قسمت قرار دارد. قله دماوند نهمین قله مرتفع دنیا به شمار می رود. این دیواره عظیم کوهستانی به صورت کوه های "کندوان" و پس از آن کوه های "طالقان" در شمال غربی استان، تا محل اتصال رود "الموت" به "طالقان رود"، ادامه می یابد. در شمال شرقی نیز این دیواره با نام رشته ارتفاعات فیروزکوه و سوادکوه تا دره رود فیروزکوه(شعبه اصلی حبله رود) که از جنوب دامنه های شرقی آن می گذرد، امتداد می یابد. در شرق دره فیروزکوه که پس از دریافت شعباتی حبله رود نامیده می شود، ارتفاعات "شهمیرزاد" شروع می شود.

3 -دیواره جنوبی: سومین بخش از ارتفاعات مرکزی است که رودخانه های جاجرود و کرج آن را بریده و به سه قسمت جدا از هم تقسیم نموده است. این سه قسمت عبارتند از:

– کوه های لواسانات که بین دره های رود دماوند و جاجرود قرار دارند و در شمال به دره "رود لار" محدودند. دنباله این کوه ها در شرق جاده آب علی به نام قره داغ و دماوند تا دره حبله رود امتداد یافته اند.

– کوه های شمیرانات که بین سرچشمه های جاجرود و کرج قرار دارند و بلندترین نقطه آنها قله توچال با ارتفاع 3943 متر است.

– کوه های کهار که از غرب دره رودخانه کرج شروع شده و در جنوب طالقان رود به موازات آن ادامه دارند.

علاوه بر این سه دیوار کوهستانی، در جنوب و شرق دشت تهران کوه هایی با ارتفاع کم تر وجود دارند که مهمترین آنها کوه های حسن آباد و نمک در جنوب و بی بی شهربانو و القادر در جنوب شرقی و ارتفاعات قصرفیروزه در شرق است.

1-4-1-3آب و هوا :29
در نواحی مختلف استان تهران به علت موقعیت ویژه جغرافیایی، آب و هوای متفاوتی شکل گرفته است. سه عامل جغرافیایی در ساخت کلی اقلیم استان تهران نقش موثری دارند:

کویر یا دشت کویر: مناطق خشک مانند دشت قزوین، کویر قم و مناطق خشک استان سمنان که مجاور استان تهران قرار دارند، از عوامل منفی تاثیرگذار بر هوای استان تهران هستند و موجب گرما و خشکی هوا، همراه با گرد و غبار می شوند.

رشته کوه های البرز: این رشته کوه ها موجب تعدیل آب و هوا می شود.

بادهای مرطوب و باران زای غربی: این بادها نقش موثری در تعدیل گرمای سوزان بخش کویری دارند، ولی تاثیر آن را خنثی نمی کنند.

استان تهران را می توان به سه بخش اقلیمی زیر تقسیم کرد:

1-4-1-3-1اقلیم ارتفاعات شمالی: بر دامنه های جنوبی، بلندی های البرز مرکزی، در ارتفاعی بالای 3000 متر قرار گرفته و آب و هوایی مرطوب و نیمه مرطوب و سردسیر با زمستان های بسیار سرد و طولانی دارد. بارزترین نقاط این اقلیم، دماوند و توچال است.

1-4-1-3-2اقلیم کوهپایه : این اقلیم در ارتفاع دو تا سه هزار متری از سطح دریا قرار گرفته و دارای آب و هوایی نیمه مرطوب و سردسیر و زمستان هایی به نسبت طولانی است. آب علی، فیروزکوه، دماوند، گلندوک، سد امیرکبیر و دره طالقان در این اقلیم قرار دارند.

1-4-1-3-3اقلیم نیمه خشک و خشک: با زمستان های کوتاه و تابستان های گرم، در ارتفاعات کمتر از 2000 متر واقع شده است. هر چه ارتفاع کاهش می یابد، خشکی محیط بیشتر می شود. ورامین، شهریار و جنوب شهرستان کرج در این اقلیم قرار گرفته اند.

هوای تهران در مناطق کوهستانی دارای آب و هوای معتدل و در دشت، نیمه بیابانی است. تهران در مرز شرایط جوی بری و اقیانوسی قرار گرفته و تمایل آن به موقعیت بری بیشتر از وضعیت اقیانوسی است.

1-4-1- 4 منابع آب :
وجود رودخانه های دایمی مانند رودخانه کرج، رودخانه جاجرود، رود لار، حبله رود، رود شور یا ابهررود و طالقان رود موجب شده تا استان تهران از لحاظ منابع آب کمبودی نداشته باشد. بیشترین رودخانه های استان از کوه های البرز سرچشمه می گیرند. در استان تهران قنات های متعددی وجود داشته که در گذشته نه چندان دور در تامین آب مورد نیاز مناطق شهری و روستایی سهم بسزایی داشته اند. لیکن امروزه با استفاده از امکانات آب لوله کشی که از سدهایی چون امیرکبیر، لتیان و لار تامین می شود، آب قنات ها و چشمه ها فقط برای کشاورزی و آبیاری مصرف می شود و فقط بعضی چشمه ها، به ویژه چشمه های آب معدنی که بیشتر در شمال شرقی استان متمرکزند، اهمیت سابق خود را حفظ کرده اند. مهم ترین این چشمه ها عبارتند از: چشمه اعلا دماوند، چشمه قلعه دختر، چشمه آب علی هراز، چشمه وله در گچسر، چشمه شاه دشت کرج، چشمه علی در شهرری، چشمه تیزآب، چشمه گله گیله و….

1-4-2 تاریخچه تهران:30

1-4-2-1استان تهران در گذر زمان :
منطقه تهران که در شمال غرب فلات مرکزی ایران قرار گرفته از زمان های دور و ادوار پیش از تاریخ منطقه ای مسکونی بوده و ردپای فرهنگ های پیش از تاریخی را در گوشه و کنار آن میتوان سراغ گرفت. بررسی ها و کاوش های باستان شناسی از یک سده قبل تا به امروز بسیاری از مراکز فرهنگی در دشت تهران را مشخص و معلوم ساخته و نشان می دهد که این دشت حداقل از نیمه دوم هزاره دوم (عصر آهن) تا به امروز مسکونی بوده است. از زمانی که شهر تهران در سال 1200 هـ.ق توسط آقامحمدخان قاجار به پایتختی ایران برگزیده شد تا به امروز حوادث بی شماری را به خود دیده است. نگاهی می اندازیم به تهران تاریخی از گذشته های دور تاکنون:

1-4-2-2تهران دوره صفویه: این دوره از حیات شهر تهران، از زمان شاه تهماسب صفوی(948- 930 هـ .ق) آغاز می شود. در این زمینه دکتر ناصر تکمیل همایون در کتاب تاریخ اجتماعی و فرهنگی تهران آورده است: شاه تهماسب صفوی که به دلیل مدفون بودن جد اعلای صفویان- امامزاده حمزه- در جوار حضرت عبدالعظیم بارها از قزوین به زیارت این اماکن مقدسه می رفت، نخستین بار در سال 944 هـ.ق از قریه آباد تهران دیدار کرد و از آن خوشش آمد و به شکارگاه های آن علاقه مند شد و چندین بار در سفرهای خود در آن قریه اقامت گزید.

او سرانجام در سال 961 هـ.ق دستور داد در پیرامون تهران که 6000 گام محیط آن بود، بارویی با یکصد و چهارده برج(به عدد سوره های قرآن مجید) بنا کنند و در هر برج سوره ای از کلام الله را برای تبرک پنهان سازند. برج ها با فاصله منظم از یکدیگر به این شرح پدید آمد: سمت جنوبی 40 برج، سمت شمالی 31 برج، سمت غرب 22 برج و سمت شرق 21 برج.

تهران ابتدا از نظر وسعت اندکی بزرگتر از چند شهر آن روزگار بود و از چهار طرف دروازه هایی به این شرح داشت:

× جنوب: دروازه اصفهان یا دروازه حضرت عبدالعظیم در مدخل کنونی بازار عباس آباد، خیابان مولوی.

× شمال: دروازه شیمران در مدخل کنونی خیابان پامنار.

× غرب: دروازه قزوین در مدخل کنونی بازارچه قوام الدوله، میدان شاهپور سابق.

تصویر 1-95 دروازه قزوین 31
× شرق: دروازه دولاب در مدخل کنونی بازارچه نایب السلطنه خیابان ری.

شاه تهماسب علاوه بر آبادانی تهران، باغ ها و بناهای حکومتی متعددی بنا کرد. پس از مرگ شاه تهماسب، جانشین او شاه اسماعیل دوم نیز توجه خاصی به تهران داشت.

تهران تا پایان سلسله صفویه رو به ترقی و توسعه داشت. با حمله افاغنه به ایران و سقوط شهر اصفهان با تمام عظمت و هیبت آن، شاه سلطان حسین نیز به قتل رسید و افغان ها حکومت را در دست گرفتند.

1-4-2-3تهران دردوره تسلط افغان ها: در این دوره اگرچه پاره ای از مناطق ایران تسلیم ایرانیان شرقی(قندهاری و کابلی و…) شده بود، اما شهرهایی هم در دفاع از سلطنت صفویه مقاومت نشان دادند؛ از جمله تهران که اندک اندک به صورت یکی از مناطق برجسته نظامی درمی آمد. شاه تهماسب دوم، جانشین پادشاه مقتول، در سال 1137 هـ .ق از همین شهر "احمدخان تفنگچی" را نزد "فتعلی خان قاجار قوانلو" به استرآباد فرستاد و از او برای مقابله با افغان ها مدد خواست. تهران و قزوین در برابر افغان ها مقاوم بودند. اشرف افغان که پس از فتح اصفهان به سوی شمال حرکت کرده بود، از راه قم خود را به تهران رساند و در حوالی ابراهیم آباد میان دو لشکر افغان و فتحعلی خان قاجار که به مدد شاه تهماسب با جنگجویان ایل به تهران آمده بود، نبرد سختی درگرفت. در این کشمکش ها تهران آسیب فراوان دید و سرانجام به دست افغان ها افتاد. آنها در ارگ تهران جای گرفتند و برای جلوگیری از حمله احتمالی مردم شهر روی خندق شمال ارگ پل بستند و جلوی آن دروازه ای ایجاد کردند.

پس از قدرت گیری نادرشاه در سپاه شاه تهماسب، خاصه پس از تاج گذاری وی، موقعیت تهران دگرگون شد. در دوره سرداری نادر سرانجام افغان ها مجبور به ترک تهران شدند.

1-4-2-4تهران دوره افشاریه: پس از پایان غائله افغان و آغاز زمامداری نادرشاه، تهران همچنان در راه توسعه گام برمی داشت. با آن که در این دوره پایتخت ثابتی وجود نداشت و مرکزیت حکومتی و اداری هم در اصفهان نگه داشته شده بود، تهران برای نادرشاه اهمیت نظامی یافت و توجه او به تهران به گونه ای بود که در سال 1152 هـ .ق فرزند ولیعهد خود رضاقلی میرزا را به حکومت تهران مامور کرد و تمام ولایت به تیول وی درآمد.

1-4-2-5تهران دوره زندیه: با غلبه زندیان و پیروزی کریم خان زند بر محمدحسن خان قاجار و فتح تهران در سال 1172 هـ.ق کریم خان زند در تهران به سلطنت رسید. در این دوره اندک رونقی در اوضاع و احوال تهران پدید آمد. کریم خان زند برای آبادانی تهران کوشش های بسیار کرد. دو محله بزرگ به نام های عودلاجان و چال میدان از ترکیب محله های کوچک سابق به وجود آمد و بیشترین جمعیت شهر را در خود جای داد. کاروانسراها، دکان ها و محل کار بازرگانان و پیشه وران در بخشی متمرکز شد و به مرور بازار تهران پدید آمد.

کریم خان به علت درگیری و کشمکش با محمد حسن خان قاجار و کاستن حمایت ترکمن ها از محمدحسن خان، مجبور شد به شیراز برود. از این رو در سال 1176 هـ.ق حکومت تهران را به غفورخان واگذار نمود و پایتخت را از تهران به شیراز منتقل کرد. اهمیت تهران از همین زمان شروع شد. در پایان دوره زندیان تهران سیمای شهری یافت و از زمانی که لشکریان قاجاریه به سرکردگی "مجنون خان پازوکی" آن را گشودند(1199 هـ.ق) به صورت شهری کامل جلوه گر شد.

1-4-2-6تهران دوره قاجاریه: در سال 1200 هـ .ق آقامحمد خان قاجار این شهر جدیدالتاسیس را که تا آن زمان جنبه نظامی داشت، به پایتختی انتخاب نمود و به نوشته اعتمادالسلطنه، پس از تحکیم پایه های حکومت خود در سال 1209 هـ .ق رسماً در این شهر تاج گذاری کرد. از این زمان نهادهای حکومتی در تهران استقرار یافت.

آقامحمدخان بر خلاف دیگر پادشاهان، علاقه چندانی به ساخت بناهای عظیم و باشکوه نداشت. به طوری که از زمان وی تنها عمارت تخت مرمر باقی مانده است. جمعیت شهر تهران را در این دوره 25000 نفر تخمین زده اند.

پس از آقامحمد خان فتحعلی شاه (1212-1265 هـ .ق) بناها و عمارت های جدید در تهران ساخت؛ توسعه و تزیین عمارت تخت مرمر، احداث تخت مرمر در وسط میدان، مسجد شاه، مسجد عزیزالدوله و مدرسه مروی و چندین باغ از جمله باغ نگارستان از این جمله است.

در این دوره بسیاری از زمین های داخلی شهر به مرور به خانه، قصر و بنای دولتی و سفارتخانه و… تعلق گرفت. در دوره محمدشاه با آوردن آب کرج به تهران و تثبیت مالکیت زمین و بالا رفتن مهاجرت ها، آبادانی شهر چشمگیر شد.

در زمان محمدشاه احداث بناهای جدید همچنان ادامه داشت. ضلع جنوبی مسجد جامع تهران و بازار بین این مسجد و مسجد شاه- "بین الحرمین"- از آثار این دوره است. در جنوب تهران نیز دروازه دیگری به نام دروازه محمدیه در میدان "پاقاپوق محمدیه" یا میدان اعدام ساخته شد.
دروازه دیگری نیز که افغان ها
به نام دروازه ارگ یا دروازه دولت تصویر15-96 دروازه دولت 32
در مدخل خیابان "باب همایون" ساخته بودند
، مرمت و بازسازی شد.

در دوره حکومت ناصرالدین شاه، جمعیت تهران حدود 150000 نفر بود. همراه با گسترش شهر تهران، ناصرالدین شاه، "میرزا یوسف مستوفی الممالک" صدراعظم و "میرزا عیسی" وزیر را مامور طراحی نقشه شهر تهران کرد.

در این دوره به سبب اداره کشور و سازمان دهی درست، به دستور میزراتقی خان امیرکبیر محله ارگ با کوشش معمار با سابقه و برجسته ای به نام "عبدالله خان معمارباشی" توسعه یافت و بناهای جدید در آن احداث شد.

در هسته مرکزی شهر اندک اندک بازار تهران شکل نهایی به خود گرفت و راسته بازارها، تیمچه ها، کاروانسراها و سراهای متعدد ایجاد شد. به این ترتیب تهران سیمای شهرهای سنتی ایران را یافت و توسعه جدید و مهاجرت های بسیار پدید آمد.

1-4-2-7تهران دوره پهلوی: در سالهای آغازین سلطنت رضا شاه که پویش شهرنشینی شکل تازه ای به خود گرفته بود، جمعیت شهر تهران بار دیگر رو به فزونی نهاد. از این رو دست اندرکاران به فکر گسترش بناهای شهر افتادند. در سال 1309 شهردار وقت که خواهان نوسازی و توسعه شهر تهران بود، بدون توجه به اهمیت تاریخی حصارها، برج و بارو و دروازه ها، آنها را ویران کرد. اما محله های پیرامون این دروازه ها باقی ماند. از میان محله های باقی مانده می توان محله سنگلج، چال میدان، خانی آباد، گود زنبورک خانه، پاچنار، دروازه قزوین، عودلاجان و… را نام برد.
تصویر 1-97دروازه گمرک33

تصویر 1- 98 بنای تلگرافخانه (توپخانه )محل فعلی ساختمان مخابرات34

1-4-2-8 تهران امروز:
تهران امروز ،پایتخت سیاسی ،اجتماعی و فرهنگی ایران است ،که بعداز پیروزی انقلاب اسلامی در کلیه جهات خصوصا در امر توسعه و آبادانی رشد چشمگیری داشته است . از آن قیبل میتوان به احداث خطوط جهار گانه مترو ،برج مخابراتی میلاد ،مجتمع های تجاری بیشمار با معماری های نو و تعداد کثیری باغ و بوستان و باغ موزه و…. اشاره کرد.

1-4-3 معرفی منطقه 7 تهران:

تصویر 1-104 ترکیب نقشه کارتو گرافی و تصویر ماهواری منطقه 7 تهران ،برگرفته از پایگاه اینترنتی شهرداری منطقه 7 تهران
محور خیابان دکتر شریعتی ( جاده قدیم شمیران ) این منطقه را به دو بخش شرقی و غربی تقسیم کرده است که تفاوتهای بارزی از نظر کالبد شهری و همچنین اجتماعی در بین آنها به چشم می خورد . ساکنین غربی منطقه به لحاظ موقعیت اقتصادی و اجتماعی در طبقه بالاتری نسبت به شرق قرار دارند و کیفیت بناهای مسکونی آنان تفاوتهای قابل توجهی از نظر مساحت ، مصالح بکار رفته و امکانات رفاهی با بخش شرقی این منطقه دارد.
بخش غربی منطقه 7 که همجوار منطقه 6 تهران است در واقع دارای خصوصیات شهری و اجتماعی مشابه منطقه مذکور است و همانند آن محل استقرار شرکتهای تجاری ، بورس ، واحدهای بازرگانی و استقرار سفارتخانه ها است. بخش عمده ای از خیابان شهید بهشتی ( عباس آباد ) و استاد مطهری در بخش غربی منطقه 7 بوده و خیابانهای مذکور و خیابان سهروردی در این بخش تفاوت بارزی با سایر خیابانهای منطقه دارند.
بافت شهری شرق این منطقه به لحاظ قواعد شهرسازی و معماری ، دارای بافت شطرنجی و ناهمگونی است که از واحد های تفکیکی بسیار کوچکی تشکیل شده و نشانه ای از وضعیت نابسامان دوران تشکیل خود یعنی دهه 1320 میباشد.
بیمارستان 504 ارتش ، بیمارستان امام حسین ، بیمارستان جرجانی ، سازمان جغرافیائی ارتش ، ستاد مشترک نیروهای مسلح ، فرماندهی نیروی زمینی و دریایی ، پادگانهای قصر ، عشرت آباد ، حشمتیه ، عباس آباد و زندان قصر ، وزارت پست و تلگراف و تلفن ، سازمان منطقه ای بهداشت درمان استان تهران و وزارت دفاع و پشتیبانی نیرو های مسلح از کاربری های دولتی این منطقه می باشند. 35

تصویر 1-105 نقشه نواحی منطقه 7 تهران ،برگرفته از پایگاه اینترنتی شهرداری منطقه 7 تهران

فصل اول

بخش ششم :
(بررسی استاندارد ها وضوابط)

1-6-1موزه:
1-6-1-1محل و ساختمان موزه:36
مکانی که موزه در آن واقع میشود اهمیت فراوان دارد و باید دارای امتیازات خاصی باشد . از جمله اینکه موزه باید در جایی از شهر قرار گیرد که دسترسی به آن برای همگان آسان باشد و از سوی دیگر به سبب خصلت فرهنگی آن بهتر است که در کنار کتابخانه ها ،مدارس ، دانشگاهها و سایر مراکز فرهنگی واقع شود تا افرادی که در موسسات یاد شده رفت و آمد دارند بتوانند از موزه نیز استفاده کنند.امروزه معمولا موزه در میان یک محوطه سرسبز و یایک پارک احداث می شود ،زیرا درختان پارک با تصفیه ی هوا ی اطراف ،ایجاد رطوبت لازم ،مقابله با گرد و غبار و دود و سرو صدا به منزله حفاظ عمل می کنند. تاسیس موزه در فضای سبز مزیت دیگری هم دارد ،زیرا هنگامی که هوا مساعد باشد می توان بخشی از مجموعه را به محوطه ی خارج نیز منتقل کرد و به نمایش گذاشت که سبب جلب بازدید کننده ی بیشتر می شود.اما باید توجه داشت که تعداد درختان نباید زیاد از حد باشد به نحوی که سد بصری برای بازدیدکننده ایجاد نماید و او را از دنیای خارج دور سازد.
ساختمان موزه باید در بر گیرنده جنبه هایی از هنر و تاریخ جامعه نیز باشد ،زیرا با گرته برداری از معماری های نا مانوس یا نا متجانس ، موزه ای تاسیس می شود که یا با زندگی روز مره مردم کاملا مغایر است ،یا چنان مجلل و دور از واقعیت است که مردم از آن رویگردان میشوند ،در حالیکه از جمله اصول عدول ناپذیر موزه داری جلب بازدید کننده است.
1-6-2عناصر فضایی موزه:
1-6-2-1بخش های مختلف موزه:
وجود برخی از بخشها الزامی است و برخی دیگر بستگی به نظر طراح دارد.
1-6-2-1-1 تالار و ورودی:
در های ورودی موزه باید طوری در طراحی لحاظ شوند که محافظت از آن برای نگهبانان به آسانی صورت گیرد. وضع مطلوب آن است که موزه تنها یک در ورودی عمومی و اصلی داشته باشد و توسط چراغ یا علامتهای دیگر کاملا مشخص باشد این در باید به لابی موزه منتهی شود.در ورودی موزه باید به لحاظ تزئینات ساده و با سبک معماری بومی و معمول در جامعه هماهنگ باشد. همچنین اندازه آن باید چنان باشد که در هر لحظه تعداد زیادی از باز دیدکنندگان بتوانند از آن عبور کنند.

1-6-2-1-2. لابی و عناصر وابسته به آن:
الف : گیشه فروش بلیط :
باید در مکانی باشد که دید کافی به فضای خارج داشته باشد و فضای کافی برای صف کشیدن و تهیه بلیط وجود داشته باشد.در گیشه بهتر است به درون سالن انتظار باز شود . سطح آن به ازای هر نفر حداقل 3 متر مربع است.
ب: فضای انتظار و نشیمن :
این فضا ها باید به گونه ای ساخته و تزئین شوند که نظر مردم را جلب نموده و معرف نوع موزه باشند. ،زیرا این اتاق نخستین بخش موزه است که باز دید کننده به آن وارد می شود. محوطه ورودی نباید آنقدر وسیع باشد که باز دید کننده در آن احساس گم شدن نماید. و از سوی دیگر باید آنقدر وسعت داشته باشد که گروههای باز دیدکننده به راحتی در آن گرد آمده و از آنجا به سوی تالار های نمایش حرکت کنند. به ازای هر 100 نفر باز دید کننده 10 صندلی کافی است.نقشه راهنمای موزه هم باید در این مکان نصب شود.
ج: میز اطلاعات و فروش انتشارات
د: عناصر خدمات عمومی مثل باجه های تلفن و صندوق پست
ه: عناصر دسترسی عمودی مثل رمپ ،پله و آسانسور.

1-6-2-1-3گالری ها:
1-6-2-1-3-1 ساختار عمومی گالری ها :
فضای نمایشگاه بخش مهمی در این مجموعه به شمار می رود که خصوصیات آن بر مجموعه تاثیر می گذارد. تجربه فرد از فضای سه بعدی نمایشگاه نتیجه یک ادراک سریع است. این ادراک در محیطی با ساختار روشن، آسان تر و با خستگی کمتر به دست می آید تا در فضائی که ترکیب ضعیف و ناخوانایی دارد. نمایشگاه نوع خاصی از فضا است که در آن علاوه بر رابطه انسان – فضا یک رابطه پیچیده بین فضا و شیء وجود دارد. در قسمتهایی از نمایشگاه که دارای مجموعه های نمایشی ثابت است. معماری را می توان تا حد امکان با اشیاء تطبیق داد ولی در قسمتهای قابل انعطاف، این امر فقط از طریق تزئینات و تمهیدات فراوان عملی است.
1-6-2-1-3-2ترتیب قرارگیری اشیاء :
ترتیب اشیاء نمایشی به بازدیدکنندگان و خصوصیات اشیاء نمایش بستگی دارد. رابطه بازدیدکننده و شیء نمایشی به شرح زیر است:

الف- هر چه نسبت بازدیدکنندگان به اشیاء نمایشی کمتر باشد. امکان تمرکز و اینکه هر بازدیدکننده بتواند آزادانه با شی نمایشی ارتباط برقرار کند، بیشتر می شود.

ب- در یک بازدید گروهی تماس نزدیک با شیء نمایشی بدون ایجاد زحمت برای سایر اعضا گروه ممکن نیست. بازدیدکنندگان باید به ترتیبی گرداگرد شیء نمایشی قرار بگیرند که همگی فاصله شان تا آن مساوی باشد.
1-6-2-1-4 نورپردازی گالری ها :
1-6-2-1-4-1 نورپردازی طبیعی (نور روز):
به دلایل اقتصادی، فیزیولوژیکی و تنوع، این نوع نورپردازی هنوز بهترین وسیله روشنایی است و اگر مسائل حفاظتی اشیاء اجازه دهد ارجحیت، نور روز است. جهت نور ممکن است از بالا (عمودی) یا از پهلو (افقی) باشد. مدتهاست که ارزش نورپردازی از بالا در طراحی موزه های استفاده می شود که امتیازات آن عبارتند از: الف- نورپردازی از بالا روشی است راحت تر و ثابت تر در نورپردازی و کمتر در معرض موانع جنبی در داخل و خارج از بنا مانند ساختمانهای دیگر و درختان قرار می گیرد.ب- نوری که از بالا به تصاویر یا سایر اشیاء به نمایش گذارده می تابد، قابل تنظیم است و تامین نور کافی و یکنواخت آن دیدی بسیار مناسب با حداقل بازتاب یا انحراف به وجود می آورد. ج- امکان به نمایش گذاشتن اشیاء بیشتری را در فضای نمایشگاه امکان پذیر می سازد. د- با توجه به حذف پنجره ها و کاهش راههای ارتباطی، فضای نمایشگاه از امنیت بیشتری برخوردار شده و تمهیدات امنیتی نیز کاهش می یابد.
1-6-2-1-4-2 نورپردازی جانبی -افقی- :
اینگونه نورپردازی از طریق پنجره ها و نورگیرهای معمولی به اشکال و ابعاد مختلف و در مکانهای مناسب در دیوارها انجام می شود. پنجره ها و نورگیرها معمولا یا در ارتفاعی که بازدیدکننده قادر به دیدن محوطه بیرون باشد و یا در ارتفاعی بالاتر نصب می شود. دیوارهایی که پنجره ها با ارتفاع معمولی بر روی آنها نصب شده، غالبا بدون استفاده هستند و علاوه بر آن اشیاء نمایشی که بر روی دیوار مقابل این پنجره ها نصب شده اند نیز به خاطر وجود نور از مقابل دارای انعکاس هستند که مانع دید کامل و روشن می گردد. با این وجود، اینگونه پنجره ها برای اشیایی که روی دیگر دیوارها و در زاویه ای درست نسبت به منبع نور قرار دارند، نور مناسب و دلپذیر به وجود می آورند.
1-6-2-1-4-3 نورپردازی مصنوعی :
ملاحظات تکنیکی و مشکلات نگهداری مربوط به استفاده از نور مصنوعی از جمله عوامل موثر بر کاهش کاربرد نور مصنوعی در فضاهای نمایشگاهی بوده است. نور مصنوعی از منابع نقطه ای یا خطی تامین می گردد و از این رو چون سطوح تعدیل کننده شدت آن با نور فضا قابل مقایسه نیست، لذا دستیابی به شرایط مشابه نور روز نیز تا میزان محدودی امکان پذیر است.
1-6-2-1-5حرکت و دسترسی گالری ها :
حرکت و دسترسی قسمتی از امر ارائه و نمایش اشیاء و عامل مهمی در سازماندهی فضائی نمایشگاه است. زیرا بطور نظری هیچ فضائی در منطقه نمایش اشیاء منحصرا به رفت و آمد اختصاص نداشته و هیچ راهرو یا راه پله ای نباید حرکت سیال در این منطقه را محدود کند. دستیابی به این شرایط با اجتناب از مسائل زیر امکان پذیر است.

الف- اجتناب از محدودیتهای با وقفه
ب- اجتناب از اختلاف سطوح زیاد:
طراحی اختلاف سطح در گالریها برای بازدید کننده ای که توجه اش به مکان یا موضوعی خاص جلب شده است و متوجه اختلاف سطح نخواهد شد بسیار نا مطلوب بوده و باید در مقیاس قابل توجه مطرح گردد.مطالعات و تحقیقات بعمل آمده توسط ایکوم نشان میدهد 70 درصد افراد تمایل به حرکت از چپ به راست را در موزه دارند.بر اساس این مطالعات طول مسیر حرکت نباید از 100 متر تجاوز کند.حداقل عرض راهرو ها 3 متر و حداکثر آن 8 متر می باشد.

1-6-2-1-6 تنظیم شرایط محیطی :
رطوبت، دما و نور باعث فرسایش اشیاء می گردند، دمای 15 درجه سانتی گراد و رطوبت نسبی 60% برای اکثر نمایشگاههای مناسب می باشد. رطوبت نسبی نباید کم و زیاد گردد و این مساله با اشیاء نمایشی ارتباط مستقیم دارد ولی در کل رطوبت نسبی 50% تا 65% توصیه می گردد. 37
1-6-2-1-7تهویه مطبوع :
پیشرفتهای فنی در امر خلق یک محیط مصنوعی، اکنون به مرحله ای رسیده است که امکان تامین مصنوعی شرایط جوی را به طور کامل فراهم ساخته است. در این شرایط ثبات، انعطاف پذیری و نظم را می توان در چهارجوب فضایی نمایشگاه تامین نمود. از جمله دیوارهای خارجی می توانند کاملا بسته بوده و به خوبی عایق شوند و در صورت وجود اشعه های نامطلوب نور، می توان آنها را دقیق تر از نور روز بررسی و درمان کرد.
درموزه رادیاتورهای مولد هوا باید در نقاطی نصب شوند که فضای مفید موزه را اشغال نکنند،و نیز اشیا نباید مستقیما در معرض هوای سرد یا گرم قرار گیرند . در ایران به دلیل شرایط اقلیمی متفاوت ،فن کویل از سایر سیستم ها مناسب تر است . با تعبیه دریچه، پاسیو و وجود پنکه به راحتی می توان ساختمان موزه را به آسانی تهویه کرد.38
1-6-2-1-8 آکوستیک :
کنترل و طراحی آکوستیک باید هماهنگ با سایر جنبه های طراحی ساختمان نمایشگاه انجام شود. برای به حداقل رساندن نوفه ای که ناشی از نواحی و وسایل پر سروصدا و شلوغ است، موقعیت ساختمان را باید در محلی ساکت و آرام پیش بینی نمود. در صورتی که یک منبع نوفه جهت دار در نزدیکی ساختمان قرار گرفته باشد، می توان از عملکردهای مقاوم تر به عنوان مانع استفاده کرد و عملکردها حساس تر را در فاصله بیشتری از منبع نوفه قرار داد. هماهنگی اصول آکوستیکی با خصوصیات معماری از یکسو مربوط به سبک معماری و سازماندهی فضایی آن می باشد و از سوی دیگر نیازمند توجه به خصوصیات مربوط به طراحی فنی ساختمان نمایشگاه قرار می گیرد.
1-6-2-1-9 آسانسور و بالابر :
موزه های مجهز نیاز به دو نوع بالابر دارند:
1.برای باز دیدکنندگان : که در ورودی موزه و در دسترس همگان است ،و باید از امنیت کافی برخوردار بوده و بتوانند صندلی چرخدار معلولین را نیز در خود جای دهند.
2. برای حمل بار و خدما ت اداری : در عقب ساختمان قرار میگیرد.
چنانچه موزه فاقد آسانسور باشد برای خدمات ویژه ی معلولین باید حداقل یک سطح شیبدار در سمت ورودی موزه در نظر گرفت.

1-6-2-1-10حفاظت و امنیت موزه :
1-6-2-1-10-1 مقابله با حریق :
مقابله با حریق شامل مسئولیت حفظ متعلقات و حفاظت از بازدیدکنندگان می باشد. بدیهی است نخستین اقدامات مقابله با آتش باید با شناخت محل، خصوصیات مصالح ساختمانی، مراقبت های لازم در بناهای مجاور، انتخاب مصالح ساختمان مقاوم و پیشگیری لازم انجام پذیرد. بهتر است از به کار بردن هر گونه ماده قابل اشتعال به منظور تزئین و پوشاندن دیوارها خودداری شود. دقت بسیار باید به کار برد تا از اتصالات برق در سیستم های الکتریکی خودداری شود. در مواردی که استفاده از مصالح قابل اشتعال اجتناب ناپذیر است مانند چوب ،باید آنها را با آخرین نوع عایق های موجود اندود ،بطور کلی باید اسکلت ساختمان حداقل 2 ساعت در برابر حریق مقاومت داشته باشد. ضوابط ایمنی در سیم کشی برق موزه نیز از وقوع آتش سوزی می کاهد . زنگ های خطر آ تش سوزی در نقاط مختلف موزه نصب می شوند. در جوار تمام درهای داخلی ساختمان و در هایی که قسمتهای مختلف موزه را به هم متصل می کنند ، باید در های فلزی نصب شوند تا در صورت بالاا رفتن درجه حرارت داخلی تالار از حد مشخص یا تولید دود به نحو خودکار رئی در هی اصلی قرار گرفته و از گسترش آتش و دود جلوگیری نمایند. 39
1-6-2-1-10-2مقابله با سرقت :
در کلیه موزه ها وجود آژیر خطر که در قسمتهای مختلف موزه نصب شود و به اتاق نگهبانی و نزدیکترین پست کلانتری نیز متصل باشد ضروری است. سیستم اعلام خطر باید به گونه ای باشد که هنگام نواختن ،تمام در های داخلی و خارجی موزه به طور خود کار بسته شود.
در موزه های بزرگ حفاظت از مجموعه را چشم های الکترونیکی به عهده دارند که تمام رفت و آمدها ی داخل تالار ها و سایر نقاط موزه را به تلویزیون های مدار بسته در اتاق نگهبانی منتقل می کنند. چراغ های گردان نیز از روش های معمول د یگر است که بطور خودکار مکان و زمان باز رسی ها را ثبت و نتایج را به اتاق نگهبانی گزارش میدهد.40
1-6-2-1-11بخش اداری موزه :41
سایت اداری شامل بخش های زیر است :
1. اتاق کنفرانس 2. اتاق ریاست 3. دفاتر کار 4. بایگانی 5. آبدارخانه
6. سرویس های بهداشتی 7. محل انتظار ارباب رجوع ومنشی
ابعاد این قسمتها بستگی به وسعت ،میزان فعالیت و تعداد کارکنان موزه دارد و باید تا حد امکان سعی شود سرو صدا به این قسمت نفوذ نکند. این واحد باید توسط یک در منشعب از محوطه ی ورودی با موزه مرتبط باشد و نیز دارای یک در ورودی مخصوص خود نیز باشد. زیرا ساعات کار کارکنان موزه با ساعات بازدید از موزه متفاوت است .همچنین در صورت امکان پارکینگ مخصوص کارکنان ، مقابل همین در تعبیه شود.
1-6-2-1-12 چایخانه و کافه تریا :42
طراحی و در نظر گرفتن فضایی به عنوان تریا برای موزه بسیار مهم است . چون این مکان غیررسمی محلی برای تجمع جوانان و بازدیدکنندگان و بحث و گفتگو می باشد. و علاوه بر این فضای استراحتی ایجاد می کند که به کمک آن بازدیدکنندگان پس از تجدید قوا به بازدید خود ادامه میدهند . بهتر است چایخانه توسط یک در به محوطه خارج موزه متصل باشد. همچنین وجود پنجره هایی که به بیرون دید داشته باشد و نیز وجود رختکن ،دستشویی ،تلفن عمومی ،جعبه کمکم های اولیه و صندوق پست در کنار چایخانه الزامی است.
1-6-3-آمفی تئاتر:
1-6-3-1ساختار عمومی فضاهای نمایشی :
ساختار عمومی فضاهای نمایشی می باید بر اساس سلسله مراتبی از فضاهای عمومی (مانند کارگاههای تولید نمایش و فضای کارمندان) استوار گردد. و نحوه دسترسی به مجموعه فضای نمایشی و تردد در فضاهای داخلی ان با توجه به حریم محدوده فضایی بخشهای مختلف آن انجام گیرد. ساختار فضایی اینگونه ساختمانها را با توجه به اصول هدایت کننده فوق می توان به دو عرصه بیرونی و درونی تقسیم نمود.
الف) عرصه بیرونی فضای نمایشی: این عرصه به طور کلی در ارتباط مستقیم با تماشاگران است
ب) عرصه درونی فضای نمایشی: این عرصه شامل کلیه فضاهایی است که مربوط به امور نمایشی و اداری می شوند و از این رو با کارکنان و بازیگران ارتباط مستقیم دارند.

1-6-3-2شکل و انواع مختلف صحنه نمایش :
الف-تئاترهای دارای صحنه ایوانی که اینگونه تئاترها امکان نمایش فیلم را نیز دارند.
ب-تئاترهای دارای صحنه میدانی که صحنه از هر سو با تماشاچیان احاطه شده در اینگونه تئاترها حداکثر عمق میدان تماشاگران حداکثر 6 تا 7 ردیف است و در صورتی که جایگاه در یک سطح باشد. حداکثر تماشاگر از 300 الی 400 نفر بیشتر نخواهد بود.
ج – تئاترهای دارای صحنه هلالی یا صحنه آزاد جلو آمده. در این تئاترها صحنه به قلب جایگاه تماشاگران مشیده شده و ورودیها معمولا در پشت صحنه و یا در داخل جایگاه تماشاگران قرار دارند. د- نوع دیگر از تئاتر که ترکیبی از موارد بالاست در دوران معاصر مورد توجه طراحان بوده است. این نوع تئاتر با برخورداری از یک صحنه انعطاف پذیر برای تبدیل به شکلهای مختلف از خصوصیتی مستقل برخوردار است. صحنه در اینگونه تئاترها می تواند با جابجایی صندلی ها و قسمتهایی از کف به صورت ایوانی – میدانی و هلالی ظاهر شود به اینگونه صحنه ها چندشکلی می گویند.
1-6-3-3شیب سالن نمایش :
در نمایشات تئاتری زنده معمولا از فاصله 12 متری، حالتهای احساسی صورت بازیگران قابل رویت نیست و حرکت آنها نیز از فاصله بیشتر از 20 متر نیز به خوبی دیده نمی شود.برای تامین دید بهتر تماشاگران لازم است تا کف جایگاه شیب ملایمی داشته و یا به صورت پله ای طراحی شود. میزان شیب در طبقه همکف جایگاه برای حفظ امنیت تماشاگران و سهولت رفت و آمد افراد معللو که با صندلی چرخ دار حرکت می کنند، حداکثر 10% است و شیب های بیشتر بصورت پله ای باید طراحی شوند که حداکثر آن 35% است.

1-6-3-4صندلی تماشاچیان :
ابعاد صندلی تماشاچیان طبق استانداردها حداقل عرض 45 سانتی متر را باید داشته باشد و فاصله پشت تا پشت صندلی ها حداقل 90 سانتی متر و تا 1/1متر نیز می تواند باشد. حداکثر فاصله هر صندلی از در خروجی نباید از 15 متر بیشتر باشد و حداکثر فاصله هر صندلی از راهرو جانبی 450 سانتی متر باشد. و تعداد مجاز صندلی ها در هر ردیف به ازای هر راهرو 7 صندلی می باشد بهترین چیدمان صندلی ها بصورت قوسی و اختصاص ندادن بهترین نقاط دید(مرکز) به راهرو می باشد.
1-6-3-5اتاق رختکن (تنفس بازیگران ) :
این اتاق محل استراحت، رختکن و گریم بازیگران می باشد. در فضاهای نمایش کوچک یک اتاق 20 متر مربعی برای این منظور کافی است ولی در فضاهای نمایش بزرگتر یک سالن غذاخوری یا آشپزخانه و محل استراحت جداگانه ای نیاز است. از این مکان یک اتاق پرو لباس، سرویس بهداشتی و آینه قدی,کمدوسایل, و میز گریم برای گریم بازیگران قرار دارد.
1-6-3-6اتاق سخنرانی :
در هنگام برگزاری جلسات سخنرانی در سالن نیاز به یک اتاق جهت میهمانان سخنران وجود دارد. که قبل و بعد و بین سخنرانی از سخنران پذیرایی گردد. در این فضا که مساحت آن 30 متر مربع می باشد سرویس های زنانه و مردانه، محل نشستن و استراحت و سایر وسایل مانند کمد رختکن و … وجود دارد.

1-6-3-7نورپردازی صحنه :
نحوه تابیدن منابع نورانی در بالای صحنه و پلهای صحنه و پلهای روشنایی در بالای جایگاه تماشاگران قرار دارند، معمولا تحت زاویه ای بین 55 درجه تا 40 درجه است. بطوریکه تمام صحنه را از جلو تا عقب آن توسط یکی از عناصر نورانی و یا سایر آنها، پوشش داده شود. با افزایش ارتفاع منابع نور می توان دامنه پوشش آنها را نیز افزایش داد.

1-6-3-8اکوستیک :
اکوستیک در هر فضای نمایشی قادر است تا انواع برنامه های نمایشی را تحت تاثیر قرار دهد و از آنجا که ایجاد تغییرات اساسی در وضعیت اکوستیک سالنهای نمایش بسیار دشوار است، از اینرو لازم است تا از ابتدا تصمیمات لازم درباره خصوصیات اکوستیکی سالنهای نمایش گرفته شود.فضاهای نمایشی باید در برابر کلیه نوفه های خارجی ناشی از صدای هواپیما، ترافیک و همهمه افراد در سالن انتظار، عایق باشند و دستگاه های مکانیکی به گونه ای طراحی شده باشند که سطح نوفه ای که در داخل سالن نمایش ایجاد می شود از یک حد خاص تجاوز نکند. برای برنامه های نمایشی زنده، در صورتیکه حداکثر تعداد تماشاگران 200 نفر باشد لزومی به استفاده از دستگاه های تقویت صدا نیست و در صورت کاهش فاصله متوسط بین تماشاگران و بازیگران استفاده از تمهیدات اکوستیکی برای نمایشنامه های معمولی برای نمایشنامه های معمولی رضایتبخش می باشد. میزان شیب جایگاه همانقدر که برای دید تماشاگران اهمیت دارد، برای شنیدن هم مهم است زیرا صدا در هنگام عبور از جایگاه به علت خاصیت جاذب بودن بدن تماشاگران ضعیف می شود، از اینرو با استفاده از بازتابنده های سقفی، باید حداقل شیب لازم را که مانع دید تماشاگران نشود برای جایگاه در نظر گرفت.

1-6-3-9ایمنی از حریق :
بروز حریق در فضاهای نمایشی و خسارات و تلفات ناشی از آن اغلب از عدم دقت در انتخاب و ساخت مواد بکار رفته در ساختمان و تجهیزات آن و رعایت سایر پیش بینی های لازم برای جلوگیری از توسعه آتش و بخصوص ایجاد دود می باشد. به طور کلی باید در اسکلت ساختمان حداقل دو ساعت در مقابل آتش مقاومت داشته باشد و از مواد قابل اشتعال در ساخت دکورها و برای پوشاندن دیوارها و سقف استفاده نشود و مواد جاذب صدا و سایر تجهیزات اکوستیکی نیز تا حد مطلوبی در مقابل آتش مقاومت داشته باشد. در تئاترها معمولا صحنه نمایش مهمترین عامل ایجاد آتش و دود است. برای مقابله با حریق بر روی صحنه می بایست آتش را درون چهار دیوار برج صحنه محبوس کرد و با استفاده از جریان قوی هوا به سمت بالا که توسط دودکش اتوماتیک در بالای برج صحنه ایجاد می شود، حرارت و دود را از تماشاگران دور نگاه داشت. نقشه و تجهیزات مربوط به پشت صحنه نیز باید به گونه ای طراحی شده باشد که از آتش سوزی جلوگیری کند و در صورت بروز حریق در صحنه مانع گسترش آن به پشت صحنه شود. تجهیزات اطفاء حریق در فضاهای نمایشی شامل کشف کننده های دود و حرارت، شلنگ های قرقره ای، کپسولهای گاز کربنیک و کپسول های پودری هستند. صحنه تئاتر هم در عین حال باید به سیستم آب پاش در بالای صحنه و بالای پرده ایمنی نیز مجهز بوده و در آن شیر آب و سطل شن نیز پیش بینی شود. اغلب لوازم اطفاء حریق در راهروها قرار می گیرند و اگر وجودشان در این از قبل در نظر گرفته نشده باشد، می توانند به موانع خطرناکی تبدیل شوند و از اینرو باید محلهای خاصی را برای آنها پیش بینی نمود.

1-6-4طراحی کتابخانه ها
1-6-4-1میزان فضاهای کتابخانه :
عوامل موثر بر تخصیص میزان فضاهای کتابخانه عبارتند از حجم مواد ومتون و بخصوص کتابها، میزان سطح که در کتابخانه اشغال می کنندو میزان جمعیت کتابخانه که از طریق میزان گردش کتابها در سال تعیین می گردد.
فضای مورد نیاز برای محاسبه زیربنای یک کتابخانه طبق فرمولی بنام VSC استاندارد IFLA به دست می آید.
(110 / تعداد کتابها) + (مقدار محلهای نشستن + 72/3) + (430 / گردش کتابها)
مثلا برای جا دادن 110 کتاب یک متر مربع در نظر گرفته می شود. محل نشستن یک خواننده 72/3 متراست.

1-6-4-2ابعاد و استانداردهای پیشخوان و برگه دان :
حداکثر ارتفاع قفسه های فهرست معمولا به اندازه ارتفاع 6 کشو است و در هر کشو نیز در حدود 100 کارت جای می گیرد. فهرست معمولا در ارتباط مستقیم با میز امانت و میز اطلاعات مرجع قرار دارند و اغلب در مجاورت آنها مجموعه ای از کتابهای مرجع عمومی یا موارد استفاده همگانی نیز قرار می گیرند. از این رو محل قرار گیری فهرستها معمولا فضایی باز است که در نزدیک ورودی قرار دارد و بوسیله ردیفهایی از قفسه های فهرستها و پیشخوان بررسی و جستجو کشوها تشکیل شده است. وسعت چنین محلی برای 4 ردیف قفسه های دو طرفه در حدود 12 متر مربع برآورد می شود.
1-6-4-3استاندارد ابعاد قفسه ها – عمق قفسه ها:
در اغلب کتابخانه ها حداقل 90% کتابها دارای عرضی کمتر از 230 میلی متر هستند و عملا می توان قفسه های با عمق 230-200 میلی متر را استاندارد کرد. در صورت بکارگیری قفسه های دو طرفه با عمق 450 میلی متر حتی صرفه حویی بیشتری در فضا به عمل می آید.
چنانچه نگهداری کتابهایی با ابعاد کمی بزرگتر مورد نظر باشد عمق 490 میلی متر جوابگوست. طبق یک قاعده تجربی در یک کتابخانه 80% قفسه ها 200 میلی متری، 15% آنها 250 میلی متری و 5% باقیمانده 30 میلی متر هستند.
1-6-4-4طول قفسه ها:
طول استاندارد سالها برابر 1940 میلی متر بوده است. زیرا که پذیرفته شده بود که چشم خواننده توانایی دربرگرفتن بیش از این اندازه در یک نگاه ندارد. مطالعات بعدی اندازه بزرگتر تا 2220- میلی متر را نیز تایید کرد.
1-6-4-5ارتفاع قفسه ها:
ارتفاع کتابها بر فاصله میان طبقات و در نتیجه تعداد طبقات تاثیر می گذارد. در اکثر کتابخانه ها حداقل 90% کتابها را می توان در طبقات مرکز تا مرکز 280 میلی متر جای داد. به این ترتیب 7 طبقه و یک پاخور 150 میلی متری مجموعا ارتفاع 2120 میلی متر را برای قفسه ها به وجود می آورند که بالاترین قفسه در ارتفاع 1830 میلی متری با دسترسی آسان قرار می گیرد. در مورد معلولین ارتفاع مناسب و دسترسی 1370 میلی متر برای زنان و 1500 میلی متر برای مردان است. پایین ترین طبقه در ارتفاع 300 میلی متری است و چهار طبقه 280 میلی متری (300 میلی متری) به درون آن می باشد.
1-6-4-6استاندارد میزها:
میزها از جمله مهمترین وسائل فضاهای مطالعه هستند.
میزهای یک نفره: رقم قابل قبول برای این میزها 900×600 میلی متر می باشد. این رقم گاهی برای راحتی بیشتر خواننده تا یک متر نیز افزایش می یابد. اگر چه جذابیت بیشتری دارند ولی جای زیادی اشغال می کنند.
میزهای دو نفره: میزهای دو نفره ای که از هم جدا نشده اند ظاهرا برای خوانندگانی که روبروی هم قرار می گیرند جذابیت چندانی ندارند ولی در صورت قرارگیری در یک سمت ابعاد پیشنهادی 900×120 میلی متر می باشد.

میزهای طولانی: میزهای طولانی قابلیبت جای دادن 4 تا 12 نفر را دارند. میزهای 4 نفره از بروز شلوغی جلوگیری کرده و در عین حال نحوه قرارگیری آنها جذاب و انعطاف پذیر نیز می باشند. عرض آنها نباید از 1200 میلی متر کمتر باشد. فضای جانبی میان خوانندگان نیز لازم است حداقل 900 میلی متر باشد. بین میزهای موازی باید حداقل 1800 میلی متر فاصله پیش بینی شود. در عین حال نباید در انتهای این میزها محلی را برای نشستن در نظر گرفت.
1-6-4-7نورپردازی :
نورپردازی باید فضائی راحت برای مطالعه را به وجود آورد. موجب خیرگی و خستگی نشود، میزان گرما را افزایش ندهد و به جلوه ساختمان بیفزاید، جهت برآوردن موارد ذکر شده دو نوع نور وجود دارد: نور مصنوعی و نور طبیعی.
روشنایی توصیه شده:
اتاق های مطالعه روزنامه و مجلات: 200
میزهای مطالعه کتابخانه های امانی: 400
میزهای مطالعه کتابخانه های مرجع: 600
پیشخوان ها: 600
مخزان بسته: 100
صحافی :600
فهرست بندی طبقه بندی و اتاق های مخزن: 400
1-6-4-8آکوستیک : هیچ استاندارد مشخصی در مورد آکوستیک کتابخانه وجود ندارد اما اغلب حد تراز صداهای داخلی را 50 دسیبل (dB) تعیین می کنند.
1-6-4-9تهویه مطبوع : به منظور ایجاد بهترین شرایط برای نگهداری مواد و فنون فضا باید عاری از هر گونه گرد و غبار اعم از گاز، مایع و اسید باشد و دما و رطوبت تحت کنترل باشد، چنین شرایطی تنها با نصب دستگاه کامل تهویه مطبوع امکان پذیر است.

1-6-5طراحی نمازخانه:
اندازه سالن نماز خانه بر اساس مقیاس 0.85 متر مربع برای هر نمازگزار است که عموما شکل مربعی یا مستطیلی دارد.
1-6-5-1 فضاهای نمازخانه: 43

1-6-5-1-1 شبستان
سطح شبستان به بخشهای زیر تقسیم می شود :
1. سطح اشغال نمازگزار
2. سطح اشغال وسائل
3. سطح اشغال بهره گیری از وسائل
4. رفت و آمد (سیرکولاسیون)
درباره سطح اشغال نمازگزار باید توجه داشت که درصد زن و مرد نمازگزار را نمی توان به طور دقیق اندازه گرفت.ارائه چنین درصدی هرگز به دور از نادیده گرفتن برخی شرایط نخواهد بود .چرا که نسبت نمازگزاران زن و مرد بسیار متغیر و در نتیجه غیر قابل پیش بینی است .
الف . بسته به نوع کاربری ای که در کنار مسجد قرار دارد (مثلا یک مجتمع فرهنگی یا تفریحی یا شهری ) نسبت نمازگزار زن و مرد به شدت متفاوت خواهد بود.
ب . عوامل دیگری چون تغییر فصل ، شرایط آب و هوایی و … نیز در این رابطه بی تاثیر نیستند. پس باید گفت تصمیم گیری در مورد این عرصه ها ،امری نسبی و وابسته به عوامل گوناگون است .با این همه برای تعیین درازا و پهنای سطحی که نمازگزار اشغال می کند ، از آنجا که آماری در مورد قد متوسط زن و مرد ایرانی در دست نیست ، پس با بررسی های میدانی می توان به برخی نتایج رسید.

سطح لازم برای نماز جماعت نسبت به تعداد صفوف و نمازگزاران بدون احتساب اما م جماعت :
عرض سطح اشغال برای هر نمازگزار :X
تعداد صفوف نماز:n
طول سطح اشغال برای هر نمازگزار :Y
متوسط تعداد نمازگزاران در هر ردیف :m
تعداد کل نمازگزاران :N
سطح اشغال نماز جماعت :s
(nY)*(Xm)=s N*(XY)=s

محدوده ای که هر نمازگزار برای انجام دادن نماز خود نیاز دارد مستطیلی است به ابعاد حدود 130*70 سانتی متر (0.91 متر مربع )است.این عدد اساس محاسبه سطح مطلوب برگزاری نماز نسبت به تعداد نمازگزاران است البته باید متوسط تعداد نمازگزاران در طول سال و نه تعداد حداکثر آنها در ایام خاص ، اساس محاسبه سطح شبستان قرار گیرد.
سرانه ی فوق در شرایط عادی که صفوف نماز متراکم نیست پیمایش شده و هنگام تراکم نمازگزاران به حداقل در حدود 0.55 متر مربع قابل تقلیل است.در وافع اگر سطح یک شبستان به 0.91 تقسیم شود تعداد نمازگزاران در وضعیت عادی به دست می آید و اگر به 0.55 تقسیم گردد تعداد نمازگزاران در وضعیت متراکم حاصل می شود .
1-6-5-2 وضوخانه
برای تعیین سرانه در این فضا ، باید نخست تعداد شیرهای مورد نیاز برای تعداد مشخصی از افراد به دست آید ،سپس فضاهای مورد نیاز برای وضو گرفتن در پای هر شیر تعیین شود و در نهایت با پیش بینی سطوح لازم برای فضای انتظار ، رفت و آمد و اجزاء جنبی فضای وضوخانه می توان مساحت کل وضوخانه و سرویس های بهداشتی را بدست آورد.
جهت تعیین تعداد شیرهای مورد نیاز ، شش مورد زیر در نظر گرفته می شود :
1. کل جمعیت نمازگزار شبستان
2. تعداد و درصد افراد وضو گیرنده نسبت به کل نمازگزاران
3. تعداد افراد وضو گیرنده در زمان "پیک"
4. مدت زمان پیک وضوخانه
5. زمان متوسط وضو گرفتن پای هر شیر
6. زمان متوسط کل اعمال انجام شده در وضوخانه برای هر نمازگزار

معدل زمان وضو * تعداد افراد در زمان "پیک" = تعداد شیر وضوخانه
مدت زمان "پیک"
لازم به ذکر است که این رابطه ، جهت به دست آوردن تعداد شیرهای وضوخانه برای شرایط پیش بینی شده که همه ی وضوگیرندگان بخواهند بدون معطلی و در زمان پیک وضو بگیرند. بدیهی است که نمازگزاران به تدریج برای گرفتن وضو و اقامه نماز به مسجد مراجعه می کنند.
در فرمول فوق مشخص است که با افزودن به مدت زمان پیک ، تعداد شیر لازم کاهش می یابد.به عنوان مثال اگر مدت زمان پیک دو برابر شود تعداد شیر لازم نصف می شود .در اینجا با مفروض داشتن تعداد افرادی که در زمان پیک ، وضو می گیرند و تعیین مدت زمانی معقول برای پیک وضوخانه ،می شود تعداد شیر آب لازم را در مورد هر طرح محاسبه نمود .تعداد افراد در مدت زمان پیک با لحاظ کردن ضریبی نسبت به تعداد نمازگزار قابل محاسبه است .
عوامل تعیین کننده در تعداد استفاده کننده از وضوخانه و آبریزگاه ها را می توان به شرح زیر خلاصه نمود :
1. کیفیت محله مکان مسجد
2. کاربری های اطراف مسجد
3. چگونگی ارتباط مکان مسجد با خیابان اصلی
4. وضعیت کیفی وضوخانه
5. فاصله ی سرویس های بهداشتی عمومی شهر نسبت به مسجد.
اکنون با در دست داشتن میانگین درصد نمازگزاران استفاده کننده از وضوخانه و به تبع آن استفاده کنندگان از آبریزگاه ها و همچنین زمان پیک نسبت به تعداد استفاده کنندگان از شبستان می توان به تعداد شیرهای لازم در وضوخانه و تعداد آبریزگاه مورد نیاز در مسجد ، دست یافت .همچنین با داشتن سطح سرانه لازم برای حرکات مربوط به وضو و نیز سرانه لازم برای آبریزگاه ها می توان مساحت کل وضوخانه و آبریزگاه ها را نسبت به سطح شبستان مردانه و زنانه مشخص نمود.معمولا سطح شبستان زنانه تقریبا 3/1 مساحت کل شبستان و نصف سطح شبستان مردانه است .

1-6-5-3بررسی سیستم ایمنی :
1-6-5-3-1سیستم اعلام حریق ساختمان :
حداقل شامل سنسورهای حساس دود و حرارت باشد و تمام بخش ها به این سیستم مجهز باشند . این سیستم ها باید به راحتی در دسترس بوده و در طول زمان در برابر رطوبت مقاوم باشد و امکان تعویض به سهولت و سرعت میسر باشد
1-6-5-3-2سیستم اعلام اطفاء حریق :
شامل دو بخش آبی و خشک است .
سیستم تحت فشار آب : شامل جعبه های آتش نشانی با شیرهای مخصوص و شیلنگ به طول حداقل 25 متر و سیستم خشک که در صورت عدم توفیق سیستم آبی وارد عمل می شود .

1-6-5-1 ضوابط ویژه معلولین:44
از آنجاییکه امکان دارد افراد بازدید کننده از باغ موزه معلولین و خصوصا جانبازان عزیز باشند لازم است تا به طور خاص به بررسی ضوایط و مقررات ویژه معلولین جهت تسهیل عبور و مرور و حرکت آنها ،بپردازیم.
1-6-5-1-1معلول جسمی حرکتی :
معلول جسمی حرکتی به فردی اطلاق میشود که به هر علت دچار ضعف، اختلال و یا عدم توانایی در اندامهای حسی و حرکتی است.
1-6-5-1-2 دلیل انتخاب صندلی چرخدار:
صندلی چرخدار به دلیل دارا بودن بیشترین محدودیت در میان وسایل کمک حرکتی متداول ،مبنا قرار داده شده است . مبنای انتخاب اندازه ها و مشخصات در این ،ضوابط افراد بزرگسال است.

1-6-5-2 ضوابط طراحی فضاهای شهری:
1-6-5-2-1 پیاده رو:
1- حداقل عرض مفید پیاده رو باید ۱۲۵ سانتی متر باشد.
2- پیش آمدگی اشیاءنصب شده بر روی دیوار پیاده رو مانند تلفن ها و … نباید بیشتر از ۱۰ سانتی متر باشد.
3- پیاده روهای مسقف می بایست حداقل ۲۱۰ سانتی متر ارتفاع آزاد داشته باشد.
4- حدکثر شیب طولی پیاده رو ۲% باشد.
5- حدکثر شیب طولی پیاده رو ۵% باشد ، پیاده روهای با شیب بیش از ۵% ملزم به اجرای ضوابط سطح شیبدار خواهند بود.
6- در صورت لزوم، وجود اختلاف سطح پیاده رو تا ۵/۲ سانتی متر مجاز است وبیش از آن مشمول رعایت ضوابط سطح شیبدار خواهد بود.
7- قسمت اتصال دو پیاده رو می بایست مسطح و با ابعاد حداقل ۱۲۵×۱۲۵ سانتی متر طراحی گردد. (اختلاف سطح باید با تعبیه سطوح شیبدار در محلی غیر از محل اتصال انجام گیرد)
8- حتی الامکان از نصب هرگونه شبکه در سطح پیاده رو جلوگیری شود.

1-6-5-2-2 پارکینگ:
1 :حداقل تعداد فضاهای پارکینگ قابل دسترس برای افراد معلول در مکانهای عمومی باید بر اساس جدول 1 تعیین شود.
تعداد فضاهای پارک
موجود

حداقل تعداد فضاهای پارک
قابل دسترس برای افراد معلول

تا25
1
26-50
2
51-75
3
76-100
4
101-150
5
151-200
6
201-300
7
301-400
8
401-500
9
بالاتر از 500
2%از کل
جدول شماره: 1-5حداقل تعداد فضاهای پارک قابل دسترس برای افراد معلول در پارکینگ های عمومی45
2: حداقل عرض محل توقف اتومبیل افراد معلول 3.5 متر است.
3: محل توقف اتومبیل افراد معلول باید در نزدیکترین فاصله به درهای ورودی یا خروجی و آسانسور پارکینگ باشد.
4:حداقل ارتفاع مفید پارکینگ های مسقف و ورودی آنها باید 240ساتیمتر باشد.

1-6-5-3 ضوابط طراحی معماری :
1-6-5-3-1- ساختمانهای عمومی:
ساختمانهای عمومی به ساختمانهایی گفته می شود که یک نوع خدمات عمومی در اختیار افراد جامعه قرار می دهند.
1-6-5-3-1-1راه پله:
۱-۱- حداقل عرض راه پله ۱۲۰ سانتی متر
۱-۲- نصب دستگرد در طرفین پله الزامی می باشد.
۱-۳- پله باید از جنس سخت و غیر لغزنده باشد.
۱-۴- حداقل ابعاد پاگرد پله باید ۱۲۰×۱۲۰ سانتیمتر باشد.
1-6-5-3-1-2سطح شیبدار:
۲-۱- حداقل عرض شیبدار ۱۲۰ سانتیمتر باشد.
۲-۲- سطح شیبدار نباید دارای شیب عرضی باشد.
۲-۳- درصورتیکه سطح شیبدار در هوای آزاد واقع شود باید به طریقی طراحی گردد که از جمع شدن آب در سطح حرکت جلوگیری شود.
۲-۴- حداقل ابعاد پاگرد سطح شیبدار باید ۱۵۰×۱۵۰ سانتیمتر باشد.
۲-۵- در کنارهای عرضی و پاگرد سطح شیبدار پیش بینی لبه محافظ، حداقل به ارتفاع ۵ سانتیمتر با رنگ متضاد با محیط به نحوی که مانع لغزش استفاده کننده گردد الزامی است.
1-6-5-3-1-3آسانسور:
۳-۱- در ساختمانهای عمومی که برای قابل دسترس بودن طبقات از آسانسور استفاده می شود، وجود حداقل یک آسانسور با مشخصات زیر الزامی است.
۳-۲- حداقل عرض مفید درب ۸۰ سانتیمتر.
۳-۳- حداقل ابعاد مفید اتاقک آسانسور ۱۴۰×۱۱۰ سانتیمتر
۳-۴- پوشش کف آسانسور محکم ، ثابت و غیر لغزنده
۳-۵- مجهز به دستگیره های کمکی در دیوارهای آسانسور درارتفاع ۸۵ سانتیمتری
۳-۶- آسانسور باید هم سطح ورودی و یا در دسترس بلامانع صندلی چرخدار قرار گیرد.
۳-۷- حداقل فضای انتظار در جلو آسانسور در هر طبقه ۱۵۰×۱۵۰ سانتیمتر

1-6-5-3-1-4فضاهای بهداشتی:
۴-۱- در ساختمانهای عمومی تعبیه سرویس بهداشتی مخصوص فراد معلول الزامی است.
۴-۲- حداقل اندازه فضای سرویس بهداشتی باید ۱۷۰×۱۵۰سانتیمتر باشد تا گردش صندلی چرخدار در آن امکان پذیر باشد.
۴-۳- کاسه دستشویی باید درفضایی به ابعاد ۷۵×۱۲۰ سانتیمتر قرار گیرد تا امکان دستیابی از روبرو را فراهم سازد.
۴-۴- پیش بینی فضای آزاد به ارتفاع ۷۵ سانتیمتر از کف تا پایین لبه دستشویی الزامی است. عمق فضای آزاد برای زانو باید ۲۰ سانتیمتر و برای نوک پا ۴۵ سانتیمتر

1-6-5-3-1-5فضاهای تجمع:
چنانچه در ساختمانهای عمومی ،مکانهای تجمع پیش بینی شده باشد ،باید تعداد محل پیش بینی شده برای صندلی چرخدار با جدول زیر مطابقت داشته باشد:

ظرفیت صندلی و محوطه تجمع
تعداد لازم محل برای صندلی چرخدار
50-75
3
76-100
4
101-150
5
151-200
6
201-300
7
301-400
8
401-500
9
501-1000
2درصد از کل
بیشتر از 1000
2درصد +1برای هر 100نفرظرفیت بیشتر از 1000نفر
جدول شماره دو :تعداد صندلی های لازم برای معلولان در فضاهای تجمع46

فصل اول

بخش هفتم:(بررسی نمونه ها)

1-5 بررسی نمونه های خارجی:
1-5-1نمونه اول : موزه جنگ مسکو

موزه جنگ مسکو47
موزه مرکزی جنگ کبیر میهنی سالهای 1945-1941 که باید یاد مدافعین وطن را جاودان کند، به عنوان مرکز علمی-پژوهشی و اطلاعاتی-خبری برنامه‎ریزی شده است. در این موزه با کمک وزارت فرهنگ روسیه و شهرداری مسکو خزانه اساسی دولتی آثار یادبود مادی و معنوی مربوط به تاریخ جنگ ترتیب داده شده است. در هر موزه‎ای از جمله موزه نظامی و تاریخی، قبل از همه کلکسیون اشیای نمایشی آن جالب است.

تصویر1-113 موزه جنگ مسکو،روسیه،برگرفته از روزنامه اینترنتی آفتاب
1-5-1-1 توضیحاتی چند راجع به کلکسیون موزه:
کلکسیون موزه که با احتساب کتابخانه علمی شامل بیش از 100 هزار واحد نگهداری است، بسیار متنوع است. این کلکسیون کارنامه سالهای جنگ را به گونه‎ای که در اذهان و اعمال سیاستمداران، امرای ارتش و شرکت کنندگان عادی جنگ در جبهه‎ها و در پشت جبهه ثبت شده است، منعکس می‎کند. این موزه از مجموعه نادر وسایل شخصی و مدارک سربازان ارتش سرخ و کارگران کارخانه‎های پشت جبهه، فرماندهان معروف جنگ کبیر میهنی مانند گ. ژوکوف، آ. واسیلفسکی، م. کیرپونوس، ن. ورونوف، آ. گولوفکو و م. لوکین، و نیز خلبانان، تانکیستها و تک‎تیراندازان معروف، مدیران صنایع و طراحان فنی برخورداراست. موارد مربوط به شهروندان شوروی که به اسارت درآمدند، چریکها، مهاجران بازگشته و کودکان جنگ که در موزه نگهداری می‎شود، منحصربه فرد است. در این موزه اسلحه گرم ارتشهای اکثریت کشورهای شرکت کننده جنگ جهانی دوم، بج‎های سینه‎ای و مدالیون‎های سربازان که در اماکن وقوع نبردهای جنگ کشف شد، جمع‎آوری شده است. "کاتیوشای" نامدار شوروی، توپ ضدهوایی انگلیسی، توپ ضدتانک آلمانی، تانک سبک ژاپنی و نمونه‎های متعدد دیگر سلاحهایی که در نبردهای جنگ جهانی دوم شرکت کرده و اکنون در موزه نگهداری می‎شوند، به کلکسیون این موزه به معنی واقعی کلمه وزن بیشتری می‎دهد. مجموعه آثار نقاشی از ارزش زیادی برخوردار است.
آثار تصویری و تجسمی این موزه شامل مجسمه‎ها، نقش‎ها و تابلوهای نقاشان حرفه‎ای و غیرحرفه‎ای است که در سالهای جنگ و بعد از جنگ ساخته شد. این موزه از مجموعه قابل توجه پوسترهای سیاسی شوروی دوران جنگ کبیر میهنی برخوردار است. تقریباً نیمی از بنیاد نمایشی این موزه را آثار خطی و مستند تشکیل می‎دهند، از جمله خاطرات شرکت کنندگان جنگ، آرشیو افراد و سازمانها، نقشه‎های عملیاتی و جغرافیایی، روزنامه، مجله، کتاب، نت، کارت پستال، شبنامه و عکس. در میان این اسناد، نامه‎های مثلث‎شکل سربازان از جبهه‎ها جایگاه ویژه‎ای دارند.

تصویر 1-114 موزه جنگ روسیه ،مسکو ،برگرفته از روزنامه اینترنتی آفتاب

1-5-1-2 مجتمع یادبود :
مجتمع یادبود دربرگیرنده کلیسای ارتدوکس (معبد گئورگی پیروزمند مقدس)، مسجد یادبود و کنیسه یادبود است. بنای موزه بر اساس طرح گروهی از معماران تحت ریاست آ. پولیانسکی، معمار معروف احداث شد. زوراب تسرتلی، نقاش ارشد تمام مجتمع و سازنده بنای یادبود پیروزی (به صورت سرنیزه بزرگ با مجسمه‎های "نیکه"، الهه یونانی پیروزی با فرشتگان و پیکهای جارچی افتخار) است.

1-5-1-3 (راهنمای مختصر):
این موزه به برکت انعکاس مرحله طولانی تاریخی، کلکسیون چندبعدی اشیای نمایشی، متنوع و مجهز بودن نمایشگاه و کتابخانه غنی علمی در میان موزه‎های نظامی و تاریخی روسیه و کشورهای خارجی جایگاه خاصی به خود اختصاص داده است. شما از روی تراسهای سنگ‎فرش شده خیابان مرکزی که به یک ردیف فواره‎های چندسطحی تزیین شده است، به سوی بنای یادبود اصلی پیروزی صعود می‎کنید که پشت آن ستونهای مرمری سفید موزه دیده می‎شود. شما از دروازه باشکوهی وارد دهلیز اصلی می‎شوید و از پلکان اصلی وارد تالار افتخار می‎شوید که آنجا روی سنگ مرمر اسامی رزمندگان جنگ که لقب قهرمان اتحاد شوروی را به دست آوردند، حک شده است.

این تالار مجسمه "سرباز پیروز" (مجسمه‎ساز و. زنوبا) قرار دارد. دور تالار افتخار نمایشگاه نظامی-تاریخی مستقر شده است. این نمایشگاه که جو و رویدادهای آن زمان را منعکس می‎کند، امکان می‎دهد تا همه جزییات آن رویدادها بخوبی مجسم و اهمیت آنها درک شود. اشیای نمایشی موزه از آستانه جنگ و آمادگی برای جنگ، حمله آلمان هیتلری به اتحاد شوروی، جریان عملیات جنگی، جنبش چریکی، پشت جبهه شوروی، آزادسازی کشورهای اروپا، همکاری اتحاد شوروی با متحدان در ائتلاف ضدهیتلری در مقابله با بلوک فاشیستی و محاکمه مجرمین جنگی آلمانی و ژاپنی حکایت می‎کنند. یک سطح پایین‎تر، در تالار خاطره و ماتم، "کتابهای یادبود" قرار دارند که در آنجا اسامی رزمندگانی که در جنگ کبیر میهنی جان خود را از دست دادند، قید شده است. در این تالار مجسمه "زن عزادار" ساخت ل. کربل مجسمه‎ساز معروف گذاشته شده است. همین جا سیستم اتوماتیزه شده‎ای وجود دارد که به بازدید کنندگان اجازه می‎دهد اطلاعاتی در باره هموطنانی که در نبردها و بیمارستانهای نظامی جان خود را از دست دادند یا در سالهای جنگ جهانی دوم به اسارت گرفته شدند، کسب کنند. بازدید از موزه در نگارخانه هنری واقع در قسمت هلال‎وار ساختمان ادامه می‎یابد. در این قسمت تابلوهای نقاشی، آثار گرافیکی و مجسمه‎های هنرمندان معروف و نقاشان آماتور در معرض دید عمومی گذاشته شده‎اند. این آثار که در زمان جنگ و در سالهای بعد از جنگ ساخته شدند، به موضوع میهن اختصاص دارند. تابلوهای بزرگی که دور تالار خاطره و ماتم قرار گرفته‎اند، به بزرگ‎ترین نبردهای جنگ اختصاص دارند. در کنار این تابلوها و تالار خاطره و ماتم، سالن بزرگ و کوچک سینما قرار دارند که در آنجا فیلمهای مستند سالهای جنگ که از عملیات جنگی در جبهه‎ها و زندگی مردم پشت جبهه حکایت می‎کند، نمایش داده می‎شود.
در همین سطح ساختمان موزه سالنهای نمایشگاه و مراکز خدمات برای بازدید کنندگان قرار دارند. مجموعه نمایشگاهی در محوطه پارک ادامه می‎یابد که در آنجا نمایشگاه وسایل فنی جنگی و استحکامات مهندسی دوران جنگ کبیر میهنی قرار دارد. ابتدا بهترین تانکهای متوسط جنگ جهانی دوم یعنی تانکهای T-34-76 و T-34-85 را می‎بینید. جنگ‎افزار نیروی دریایی در حوض مصنوعی به نمایش گذاشته شده است. اینجا ناوچه اژدرافکن و ناوچه زرهی، اطاق فرمان زیردریایی‎هایی که در سالهای جنگ در عملیاتی در دریای بالتیک شرکت کردند، و نیز در محوطه‎های مخصوص اسلحه ناوهای روآبی و دفاع ساحلی نصب شده ‎است. یک قسمت جالب نمایشگاه شامل قسمتهایی از تکیه‎گاه مستحکم جوخه دوران دفاع سال 1943 (نبرد کورسک) است. خندقهایی با جاهای مسلسل، خندقهای ارتباطی، سنگر روپوشیده، پست دیدبانی، پناهگاه زیرزمینی، سنگرهایی با استحکامات مهندسی، همگی مواضع رزمی جنگ گذشته را بخوبی به نمایش می‎گذارند. در این نمایشگاه شما تقریباً همه انواع جنگ‎افزار ارتش سرخ و ارتشهای متحدان و آلمان را مشاهده خواهید کرد.

تصویر 1-116 معمار ی داخلی موزه جنگ مسکو،نمایش ادوات جنگی
برگرفته از روزنامه اینترنتی آفتاب

1-5-1-4 بررسی محاسن ومعایب :
1-5-1-4-1محاسن موزه جنگ مسکو:
1. تک بعدی نبودن موزه ،به معنی توجه همزمان به مسائل علمی – پژوهشی و خبری ،هنری و…..
2. بررسم مسائل مربوط به جنگ از زاویه دید افراد گوناگون مرتبط با آن چون سیاستمداران ،امرای ارتش،مردم عادی و….
3. گرامیداشت سرداران جنگ .
4. نمایش ادوات جنگی به کار رفته در آن برهه خاص که علاوه بر جذاب بودن میتواند نمایانگر عمق جنایات اعمال شده نیز باشد.
5. استفاده از آثار هنری برای تلطیف روح بازدیدکنندگان.
6. طراحی یک ورودی باشکوه در خور نام مجموعه .
7. طراحی سالن های سینما برای نمایش فیلمهای مستند موجود که تاثیر شگرف تری بر بازدیدکنندگان خواهد گذاشت.

1-5-2نمونه دوم :موزه جنگ منچستر

موزه جنگ منچستر48

موزه جنگ منچستر توسط دنیل لیبسکیند طراحی شده است.طراحی کنسپت آن اساسا از شکستن یک گوی و تبدیل آن یه سه تکه است برای نمایش و خرد کردن وتاثیر جنگ در جهان . لیبسکیندبا سه حلقه زنجیر شده از یک گوی شکسته یک پیکره سمبولیک و دراماتیک را به وجود آورده است. این سه قطعه شکسته شده نمادی از آب ،زمین و هوا ست و در کل نشان دهنده میدانی از جنگ.

تصویر 1-117 کانسپت موزه جنگ منچستربرگرفته از پایگاه اینترنتی Architect.Nemoneh.com

یک برج 55 متری یکی از سه قطعه شکسته آن است و به عنوان داربستی که از باد حمایت میکند الهام بخش است.

تصویر 1-120 نمای خارجی موزه جنگ منچستر Architect.Nemoneh.com

طراحی نور و روشنایی موزه توسط خور طراح صورت گرفته است.گوشه های نوک تیز و شکافهای سقف همگی یکسان برای طرح بکار رفته اند که جایگاهه برای روشنایی است.برای 20 دقیقه در هر ساعت بخشی از موزه تاریک میشود تا حس جنگ کاملا انتقال پیداکند.هریک از گوشه های موزه تا سقف بیانگر صحنه هایی از جنگ است.

تصویر 1-122 معماری داخلی موزه جنگ منچستر،نمایش ادوات جنگی
Architect.Nemoneh.com

شکل بخشی از موزه توالی وترکیب تصاویر سیاه وسفید است.برای تداعی بهتر جنگ بهترین تلاشها صورت گرفته تا نشان دهد جنگ تا چه حد ویرانگر ،آشفته و نابسامان کننده است.

تصویر 1-125 معمار ی داخلی موزه جنگ مسکو،نمایش فیلم وعکس ، Architect.Nemoneh.com

تصویر 1-126 معمار ی داخلی موزه جنگ منچستر،نمایش ادوات جنگی
www.google .com

تصویر 1-129 معمار ی داخلی موزه جنگ منچستر،نمایش ادوات جنگی،www.google.com
1-2-5-1-بررسی محاسن و معایب موزه جنگ منچستر:
1-5-2-1-1بررسی محاسن :
1. استفاده از کانسپتی جدید و مرتبط با روح پروژه که نمایشگر روح خشونت بار و ویرانگر جنگ است.
2. استفاده از پرده های عریض نمایش فیلم در طول راهروها و گالریها ،که حس حضور در میدان جنگ را برای بیننده پدید می آورد.
3. نمایش ابزار و ادوات جنگی.
4. استفاده از نورپردازی و معماری داخلی خاص که انرا از سایر موزه ها متمایز می کند.

1-5-3بررسی نمونه های ایرانی:
نمونه اول
1-5-3-1موزه دفاع مقدس خرمشهر49
ساختمان این موزه در سال 1309 ساخته شد و تا پایان جنگ به عنوان بخش اداری ساختمان شرکت نفت به کار می رفته است.در دوران هشت سال دفاع مقدس به عنوان مقر دیده بانی نیروهای عراقی بکار می رفته است.

تصویر 1-130 نمای خارجی موزه جنگ خرمشهر،نمایش ویرانگری های دشمن
CHN photo Agency
با باز سازی ساختمان اداری شرکت نفت در سال 75 این بخش به عنوان مرکز فرهنگی دفاع مقدس افتتاح شد.

تصویر 1-131 نمای خارجی موزه جنگ خرمشهر،نمایش تلاش رزمندگان CHN photo Agency
مساحت این مرکز فرهنگی 2400 متر مربع می باشد که شامل فضاهایی چون کتابخانه تخصصی دفاع مقدس با حدود 3000 جلد کتاب و سالن نمایش فیلم و مقبره سه شهید گمنام که در سال 85 در اینجا دفن شده اند است.

تصویر 1-132محوطه خارجی موزه جنگ خرمشهر،نمایش ادوات جنگی
CHN photo Agency
از آنجاییکه این محل مقر دیده بانی اشغالگران عراقی بوده دست نوشته های آنان بر در و دیوار های آن مشهود است.یکی از دست نوشته های آنان جمله( آمده ایم تا بمانیم ) بوده که جلب توجه میکند.

تصویر 1-133 دیواری به جای مانده در موزه جنگ خرمشهر،دست نوشته های اشغالگران عراقی
CHN photo Agency
این مرکز دارای چهار سالن مقاومت ،اشغال،آزاد سازی و بازسازی خرمشهر است.و در هر بخش گوشه هایی از حماسه های آن دوران را نشان میدهد.

تصویر 1-134و135 معماری داخلی موزه جنگ خرمشهر،نمایش آثار به جا مانده و آثار تخریب ،عکاس :سمیرا منفرد
همچنین در این مرکز فرهنگی ،آثار به جا مانده از سرداران شهید حماسه دفاع مقدس چون سید محمدعلی جهان آرا . بدر الرضا موسوی، از فرماندهان سپاه خرمشهر و دیگر شهدای ارتش سپاه و بسیج و نیز ادوات نظامی آن دوران به نمایش گذاشته شده است.

تصویر 1-136 محوطه خارجی موزه جنگ خرمشهر،نمایش ادوات جنگی
CHN photo Agency

تصویر 1-137 معماری داخلی موزه جنگ خرمشهر،نمایش آثار به جا مانده سرداران جنگ،عکاس :سمیرا منفرد

تصویر 1-138 معماری داخلی موزه جنگ خرمشهر،نمایش مبانی اعتقادی دفاع مقدس
CHN photo Agency

1-5-3-1-1بررسی محاسن و معایب موزه دفاع مقدس خرمشهر:
1-5-3-1-1-1 بررسی محاسن:
1. طراحی این مرکز در درون بافت شهری صورت گرفته است که در یاد سپاری و تذکار حماسه دفاع مقدس مثمر ثمرتر خواهد بود.
2. یک پایگاه دیده بانی عراقی برای این منظور در نظر گرفته شده است که خود میتواند سندی بر مظلومیت ملت ایران و دفاع از حماسه هشت ساله باشد.
3. این مجموعه شامل یک کتابخانه تخصصی میباشد که باتوجه به نیاز جامعه ، بهترین مکان برای احداث آن همین مرکز فرهنگی دفاع مقدس می باشد.

1-5-3-1-1-2 بررسی معایب :
1. مکان مناسبی برای نمایش پرتره های سرداران جنگ در نظر گرفته نشده است و در فضای باز و بی برنامه نمایش داده شده است.
2. رنگ مبلمان محوطه باز (نیمکت ها ،سطل های زباله و کیوسک تلفن و…)آن و حتی نوع آنها سنخیتی با مجموعه نداردو به نوعی آلودگی بصری ایجاد کرده است.

1-5-4 نمونه دوم:
1-5-4-1موزه دفاع مقدس تهران
مطالعات اولیه پروژه باغ موزه دفاع مقدس در آذر 1383 آغاز شده است، طرح اولیه طی جلسات متعدد با مدیریت شهری، شورای اسلامی شهر تهران، بنیاد حفظ آثار و ارزش های دفاع مقدس و ستاد کل نیروهای مسلح در فروردین 84 تایید و ساختار مدیریت و طرح و اجرای آن مشخص شد. این باغ موزه در زمینی به وسعت 20 هکتار و با هزینه ای حدود 50 میلیارد تومان در حال ساخت است.

تصویر 1-139 نمای خارجی موزه دفاع مقدس تهران ،
عکس از: گروه معماری برسیان

تصویر 1-140 سایت پلان موزه دفاع مقدس تهران،عکس از : گروه معماری برسیان
این باغ موزه بین دو ایستگاه مترو(مصلی و شهیدحقانی)و برفراز تپه های عباس آباد تهران قرار دارد و با وجود اتوبوس های موجود در این محدوده مردم به راحتی می توانند در این مسیر تردد کنند.
طرح و احداث باغ – موزه دفاع مقدس در جهت حفظ تاریخ حماسه ماندگار قوم پارسی و با هدف ساماندهی و تمرکز بخشی به مجموعه تلاش های پراکنده دلسوزان و یادآوران مخلص آن یادها در طول قریب به دو دهه که از دوران دفاع مقدس سپری می شود رسالت ثبت و یادآوری آگاهی ها، ارزش ها، احساسات و عواطف عمیق و فرهنگ گرانقدر دفاع مقدس را نشانه رفته است. دفاع مقدس از وجوه مادی و معنوی مختلفی برخوردار بوده است که درک ابعاد تاریخی اش نیازمند بازخوانی و بررسی همه آن چیزهاست که بر جای مانده خاطرات ، اسناد، ثبت شده ها و ثبت ناشده ها اما زنده و حاضر در سینه های شاهدان عینی است. محتوای این باغ – موزه دهنده هر آن چیزی است که تاریخ دفاع در ادوار مختلف گذشته سرزمین ما را نمایانگر باشد. بازتاب
از آلات و ادوات حرب در دوران های باستان تا به امروز تا اسناد و فرامین و نشان های جنگی دوران های مختلف از تصویر و تندیس بزرگان تاریخ دلاوری شهیدان نام آورتاریخ -تا آثار هنری مختلفی (همچون آثار تجسمی ، ادبی، سینمایی، نمایشی و ….) که در دوران های مختلف تاریخ در حاشیه جنگ یا درباره آن
تولید و عرضه شده اند و نیز تجسم عینی برخی فضاها و نمونک های میادین جنگ در ابعاد واقعی یا نمادین ، جنگ افزارهای واقعی یا شبیه سازی شده ضمن اینکه تاکید بر وجود فضاهای باز ( اعم از فضای و سبز برای حضور و تفرج عامه مردم و نیز فضاهای قابل استفاده برای برگزاری رزمایش ها در مناسبت های مختلف) امکان تنوع کاربری بسته به مناسبت های زمانی را نیز افزایش می دهد کاربری هایی از رزمایش های هفته دفاع مقدس تا برگزاری آیین تعزیه (سرنمودن ستیزه ازلی خیر و شر در فرهنگ و تاریخ ایران اسلامی) در ماه محرم، یا نمایش فیلم های جنگی بر پرده بزرگ و درهوای آزاد و حتی جشنواره های فیلم و نمایش دفاع مقدس.
مقدمات طرح و برگزاری مسابقه: 1-5-4-2
مطالعات طرح باغ موزه دفاع مقدس در آذرماه 1383 آغاز و طرح اولیه در جلسات متعدد با مدیریت شهری، شورای اسلامی شهر تهران، بنیاد حفظ و نشر ارزش های دفاع مقدس و ستاد کل نیروهای مسلح در فروردین 84 به تایید رسید و ساختار و مدیریت طرح و اجرا مشخص شد سپس طراحی باغ موزه دفاع مقدس به مسابقه گذاشته شد و به دبیر خانه تحویل و در نهایت طرح باغ موزه دفاع 250 گروه در مسابقه شرکت کرده که از آن بین 42 اثر مقدس بر گرفتاه از چند طرح مختلف انتخاب شد پروژه باغ موزه دفاع مقدس در زمینی به مساحت دویست هزار مترمربع در اراضی عباس آباد در شمال تهران در حال ساخت بوده که کل پروژه در دو فاز در حال اجراست فاز اول این طرح شامل فضاهای باز ، دره باغ دفاع مقدس و فضاهای سبز و تداعی کننده هشت سال دفاع مقدس های معلق" انجام شده است این فضا کاملا متناسب با زبان نسل سومی و دارای فضاهای تفریحی و سبز جهت استفاده عموم شهروندان بوده که رستوران در فضای سبز یا کافی شاپ از جمله ویژگی
آن است اما بخش مهم و پر زحمت باغ موزه دفاع مقدس مربوط به فضاهای روبسته یا هفت تالار عشق آن است.
1-5-4-3هفت تالار عشق:
تالار اول، تالار آستانه است که بخش دائمی موزه و مجموعه وقایعی است که منجر به پیروزی انقلاب اسلامی و فاصله سال 57 تا آغاز جنگ است در این تالار تمامی وقایع رخداده که منجر به پیروزیانقلاب اسلامی و آغاز جنگ تحمیلی شد به نمایش درآمده و روزهای آستانه جنگ تحمیلی به تصویر کشده می شود.
تالار دوم تالار حیرت و واقعیت است که حیرت مردم ایران از شوک جنگ تحمیلی به نمایش در می آید. درروزهایی که هنوز شیرنی پیروزی انقلاب اسلامی به کام مردم کاملا ننشسته بود و نظام اسلامی ایران
شکل کامل و واقعی خود را پیدا نگرفته بود حمله رژیم بعثی به ایران با حمایت همه جانبه امریکا موجب حیرت و شوک مردم شد که این حیرت در کنار حقانیت ملت ایران در دفاع از خود برابر هجوم دشمنان به تصویر در می آید ملت ایران در طول دفاع همه جانبه از خاک خود در جنگ تحمیلی حقانیت خود را باید به جهانیان برای دفاع از ارزش ها ثابت می کرد که این حقانیت به تصویر کشیده میشود.

تالار دفاع سومین تالار باغ موزه است که در آن ساختار دفاعی کشور اعم از ارتش و بسیج و نیروهای مردمی در دفاع از خاک و تمامینت ارضی کشور در جایگاه خود قرار گرفته و این دفاع به طور قابل ملموسی در کنار استفاده از ادوات جنگی و … به نمایش در می آید به تصویر درآوردن ثانیه ها ی جنگ کاری بسیار سخت و زمان بر است که تمام تلاش خودرا در این باغ موزه برای اثبات حقانیت ایران در هشت سال جنگ تحمیلی به کار گرفته شده است.

چهارمین تالار باغ موزه دفاع مقدس را تالار آرامش می نامند که در این تالار روزهای جنگ و دفاع از ناموس و خاک میهن در عین سختی ها و دشواری هایی که برای ملت داشت تبدیل به آرامشی برای آنها برای دفاع از ارزش های انقلاب اسلامی شد این آرامش که دفاع مقدس را در سال های دهه 60 به عنوان جزیی از بدنه جامعه نشان می دهد در این تالاربه تصویر در می آید

پنجمین تالار، تالار شهادت است که شاید اصلی ترین و مهمترین تالار باغ موزه باشد. در این تالار با استفاده از روش های مختلف شهادت به عنوان آرزوی بزرگ جوانان در دفاع از جبهه به نمایش در می آید مجموعه تالار شهادت به هفت مرحله تقسیم شده که شهادت را از نیت تا عروج به تصویر کشانده تا عظمت، ارزش،جایگاه و تقرب شهید و شهادت به نمایش درآید.

تالار پیروزی تالار ششم این باغ موزه است که پیروزی های دلاورانه جوانان ایرانی در روزهای جنگ به تصویر کشیده می شود از پیروزی درعملیات های مختلف گرفته تا آزادسازی خرمشهر و پیروزی های عرفانی و معنوی که هرگز قابل تصور نیست به تصویر در می آید

اما تالار هفتم این باغ موزه فضایی متفاوت از آنچه تاکنون درباره جنگ گفته شده به شمار می رود در این تالار که آخرین مرحله از هفت تالار عشق باغ موزه است بازدید کنندگان پس از گذر از آن شش مرحله با بالاترین نقطه از باغ موزه رسیده که در آنجا با یادمان، تصاویر، تندیس ها و بازمانده های جنگ تحمیلی مواجه می شوند که در این تالار به آنها احترام می کنند.

1-4-5 نمونه سوم:
موزه شهدای اصفهان50
موزه شهدا به مناسبت هفته دفاع مقدس در مهر ماه 1381 با هدف ترویج فرهنگ ایثار و شهادت و زنده نگهداشتن یاد و خاطره شهیدان انقلاب اسلامی و هشت سال دفاع مقدس و شناساندن و انتقال مفاهیم ارزشی شهید و شهادت به نسل جوان تاسیس شد.
هدف آن ترویج فرهنگ ایثار و شهادت، زنده نگهداشتن یاد و خاطره شهدا ست.

1-4-5-1 معرفی مجموعه ها
تالار اول: شهدای نهضت ساله اخیر تا قبل از انقلاب که مهمترین آنها انقلاب حضرت امام در سال 42 میباشد .
تالار دوم: شهدای شاخص ویژه استان پدر، پسر، سه برادر شهید، شهدای شاخص شهید مظلوم دکتر بهشتی، اشرف اصفهانی، فرماندهان و سرداران شهید
تالار سوم: اختصاص به شهدای صنف های مختلف که متوجه اقشار مختلف در جنگ همانند
پزشکان،هنرمندان، ورزشکاران وقشرهای مختلف میباشند.

تالار سمعی بصر ی: در سالن نمایش برای بازدیدکندگان فیلمی از حال هوای جنگ وموزه به نمایش گذاشته می شود.

1-4-5-2وظایف موزه
جمع آوری آثار و اسناد شهدا و شناساندن سیره و روش شهدا از طریق آثار قابل نمایش و برپائی نمایشگاههای هنری به مناسبتهای مختلف و ایام الله از جمله وظایف می باشد.

فصل دوم

(برنامه ریزی فیزیکی و بررسی سازه و تاسیسات پروژه)

َ

انتقال آگاهی

راه تعالی

انتقال حس حضور

آرشیو اسنا د

آستانه
تداعی فیزیکی فضای دفاع

آرشیو اشیا

حیرت و حقانیت
تداعی مجازی فضای دفاع
کتاب خانه

دفاع
مردم وپشت جبهه
عکس خانه

آرامش
مردم و پشت جبهه
انتشارات

شهادت
مساجد وپشت جبهه
تولید آثار هنری

پیروزی
شهادت
عرضه آثار هنری

تعالی
دلاوری
گفتگوی مردم با مردم

بنای یادبود
جنگ شهرها
گفتگوی سازمان یافته

پشتیبانی از دفاع
مرکز انفورماتیک

برنا مه ریزی کالبدی

تالار آستانه:

تالار حیرت وحقانیت:

تالار دفاع:

تالار آرامش:

تالار پیروزی:

تالار شها دت:

مدیریت

جدول 2-1 :جدول فیزیکی فضاها:
برنامه فیزیکی فضاها
زیرفضا
فعالیتها
تعداد کاربران
سرانه هر نفر
سطح واحد (m2)
تعداد
مساحت کل
توضیحات
فضاهای نمایش آثار هنری موزه
(هفت تالار)
1.گالری ها
نمایش آثار هنری و…
100
نفر
137.4
375

7
1374

2.ورودی
تهیه بلیط،نگهبانی

53
1
53

3.فضای استراحت
استراحت بازدیدکنندگان
20
نفر
8.5
85
4
170

4.سرویس بهداشتی

6 نفر
1.43
8.6
6
17.2

5.غرفه فروش محصولات فرهنگی
فروش محصولات به بازدیدکنندگان
10نفر
3.68
18.4
2
36.8
با احتساب 2 کارمند فروش

بخش های اداری
موزه

1. دفتر کارمندان
رسیدگی به کارهای اداری موزه
4نفر
3.2
12.8
2
25.6

2.دفتر معاون

1نفر
8.15
16.3
1
16.3

3.دفتر مدیر

1نفر
8.15
16.3
1
16.3

4.اتاق سمینار
برگزاری جلسات رسمی
12نفر
2.20
26.2
1
26.2

5.دفتر منشی
تنظیم مراجعات به مدیر ومعاون
3
نفر
4.3
13
1
13
با احتساب 2 نفر مراجعه کننده

6.آبدارخانه
پذیرایی کارمندان
1
نفر
13
13
13
13

7.سرویس بهداشتی

6نفر
1.45
6.5
6
13

بخش های خدماتی و پشتیبانی موزه
1.اتاق تاسیسات

………
………
38
1
38

2.انبار جنگ افزار
انبار جنگ افزار ارائه شده در گالریها
………
………
66.8
1
66.8

3. انبار اثار هنری
انبار اثارهنری ارائه شده در گالریها
………
………
13.7
1
13.7

4.انبار تجهیزات
انبار تجهیزات مورد نیاز موزه
………
………
13.2
1
13.2

6.انبار وسایل
انبار وسایل مازاد موزه
………
………
13
1
13

برنامه فیزیکی فضاها
زیرفضا
فعالیتها
تعداد کاربران
سرانه هر نفر
سطح واحد (m2)
تعداد
مساحت کل
توضیحات
بخش های
همایشی موزه
(سالن آمفی تاتر)

1.سالن اصلی
اجرای تاتر،برگزاری جلسات سخنرانی
147نفر
1.60
237
1
237

2.سالن انتظار
انتظار تماشاچیان
50نفر
1.76
88
1
88

3. گیشه
فروش بلیط
1نفر
1.5
1.5
1
1.5

بخش های همایشی موزه
(سالن آمفی تاتر)
4.بوفه
تهیه اغذیه و نوشیدنی و…

10
3
30
1
30
با احتساب 3فروشنده

5.سرویس بهداشتی
………
6نفر
5.13
15.4
6
30.8

6.سن
اجرای تاتر
متغیر
متغیر
31.5
1
31.5

7.پشت سن
………
……
……
13.4
1
13.4

8.اتاق گریم و رختکن بانوان
تعویض لباس و گریم
4نفر
4.5
18.2
1
18.2

9.اتاق گریم و رختکن آقایان
تعویض لباس و گریم
4نفر
3.3
13.1
1
13.1

10.سرویس بهداشتی بانوان
………
1نفر
3.2
3.2
1
3.2

11.سرویس بهداشتی آقایان
……….
1نفر
4.8
4.8
1
4.8

12. لابی
نشستن و استراحت بازیگران
متغیر
متغیر
23.2
1
23.2

13.آمفی تاتر روباز(سن)
اجرای تاتر
متغیر
متغیر
51.8
1
51.8

14.آمفی تاتر روباز (سکو )
………….
متغیر
متغیر
24.8
4
100

کتابخانه
1.ورودی و کمد وسایل
تحویل وسایل
متغیر
متغیر
30
1
30

3.مسئول کتابخانه
پاسخگویی به مراجعان
1نفر
30
30
1
30

زیرفضا
فعالیتها
تعداد کاربران
سرانه هر نفر
سطح واحد (m)2
تعداد
مساحت کل

توضیحات

4.سالن قرائت
انتخاب و مطالعه کتاب
88نفر
2.4
210
1
210

5.بخش نشریات
قرائت نشریات
12نفر
2.5
30
1
30

6.مخزن
انبار کتب
……..
…….
30
1
30

7.تحویل کتاب
تحویل کتاب
2نفر
7
14
1
14

8.سرویس بهداشتی
…………
4نفر
4.6
9.15
2
18.3

9.راه پله و آسانسور
……….
متغیر
متغیر
15
1
15

سایت اینترنت
1.کمد وسایل
تحویل وسایل
متغیر
متغیر
30
1
30

2.مسئولین سایت
پاسخگویی به مراجعان
2نفر
7
7
2
14

3.سالن اصلی
مطالعات اینتر نتی
42 نفر
5
210
1
210

4.راه پله
……….
متغیر
متغیر
15
1
15

کافی شاپ
1.آشپز خانه
تهیه سفارشات
4نفر
7
28
1
28

2. اتاق رئیس
……..
1نفر
7
7
1
7

3. سالن اصلی
……..
40نفر
22.70
91
1
91

4. پیشخوان
……..
1نفر
6.4
6.4
1
6.4

کافی شاپ
5. سرویس
……
2نفر
3.65
3.65
2
7.3

نماز خانه
1.شبستان بانوان

2.شبستان آقایان

3.آبدارخانه

4. سرویس بهداشتی

ساختمان اداری
1.اتاق کارمندان

2. اتاق معاون

3. اتاق رئیس

4. اتاق منشی

5. نگهبانی

6. اطلاعات

7. غذاخوری

8. آبدارخانه

9. اتاق تکثیر و کپی

زیرفضا
فعالیتها
تعداد کاربران
سرانه هرنفر
سطح واحد (m)2
تعداد
مساحت کل
توضیحات

10. لابی

11. سرویس بهداشتی

12. راه پله و آسانسور

13. اتاق تاسیسات

14. انبار وسایل

سالن همایش ساختمان اداری
1. سالن اصلی

2. اتاق پروژکتور

3. انبار وسایل

4. اتاق نور و صدا

5. سن

بررسی سازه پروژه:
درکشورهای پیشرفته سالهاست که مسایل مربوط به دوام مصالح ، سرعت اجرا ،کاهش پرت مصالح، جلوگیری از اتلاف انرژی و مقاوم بودن ساختمانها در برابر سوانح طبیعی مورد توجه و تحقیق دائم قرار گرفته که منجر به نوآوریها و تکنیکهای مدرن در زمینه صنعت ساختمان شده است.
از جدیدترین سیستمهای فوق الذکر، استفاده از ترکیب بتن آرمه بعنوان عضو باربرو پانلهای پلی استایرن (EPS) بعنوان قالب بتن و عایق حرارتی می باشند که با نام سیستمهای بتنی (ICF) CONCRETE FORMWORK INSULATING معروف گشته اند.
سیستم SUPERPANEL از جدیدترین و کاملترین نوع سیستمهای فوق الذکر می باشد که کمبود ها و اشکالات روشهای قدیمی تر در آن برطرف شده است. اساس این سیستم استفاده از سازه بتن آرمه باربر در سقف و دیوار ساختمان و پارتیشن های پلی استایرن مسلح سبک، جهت تیغه های غیر باربر،می باشد.دیوارها در داخل قالبی از پانلهای مسلح پلی استایرن بتن ریزی می شوند و قالب سقفها نیز از پلی استایرن مسلح بصورت مجوف ساخته میشوند. بعبارت دیگر ساختمان در دو لایه از پلی استایرن پیچیده میشود که از لحاظ عایق بندی بیشترین بازدهی را دارا میباشد.کل قطعات دیواری و سقفی وپارتیشن پلی استایرن مسلح در کارخانه آماده وجهت نصب به محل اجرا حمل میشود.
جنس:
جنس لایه های عایق دو طرف دیواروقالب های سقفی پلی استایرن ، میلگردها و بلت ها فولادی ومهره های محکم کننده میلگرد به پلی استایرن پلاستیکی ،ناودانی ها و پروفیل های zشکل داخل ستون گالوانیزه هستند.

دیوار باربر بتن آرمه:
برروی فونداسیون دقیقا درمحل قرارگیری دیواربا ریسمان رنگی امتداد دیوار مشخص میشود سپس درروی امتداد مذکورناودانی ازورق خم خورده قرارمیگیردوتوسط تفنگ هیلتی درجای خود محکم میشود.
پس ازآن پای قطعه دیواری درروی ناودانی قرار گرفته وپس ازشاقول کردن وقراردادن میلگردهای افقی وآرماتورهای انتظارطبقات بالاتر، دیوار بتن ریزی میشود. به علت استفاده ازمیلگردهای رزوه شده درهر20 سانتیمترکه فشار بتن ریزی را تحمل می نمایند، قطعه دیواری تا ارتفاع 4 متردر یک مرحله بتن ریزی میشود.
در صورت نیاز میتوان لوله های تاسیساتی را قبل از بتن ریزی در داخل قطعه درجای خود قرارداد وپس ازآن بتن ریزی نمود. همچنین ازضخامت 5 سانتیمترپلی استایرن دیوار میتوان لوله های آب وبرق را نیز عبورداد.
جهت نازک کاری داخلی میتوان ازپانلهای گچی کناف که مستقیما برروی درپوشهای پلاستیکی دیوار پیچ میشوند استفاده نمود. درحالت سیستم سنتی نیز میتوان با استفاده از مش پلاستیکی یا توری فلزی که بر روی سطح دیوار محکم میشود عملیات گچکاری را انجام داد.
2 -سقف
سیستم سقف سوپرپانل ازقطعات به عرض60 سانتیمترودرطول دلخواه تشکیل یافته است. پس ازآماده شدن دیوارباربرسوپرپانل قطعات سقفی در دهانه بین دو دیوارقرارمیگیرند.سپس زیرسقف درفواصل حدود 2 مترشمع بندی میشود.به خاطرشکل خاص مقطع سقف، ازقرارگرفتن هردوقطعه درکنارهم فضای تیرچه های فرعی ایجاد شده ومیلگرد های تیرچه براساس محاسبات سازه ا ی در این فضا قرارمیگیرد.
در محل تلاقی دیوار و سقف نیزآرماتورهای لازم براساس محاسبات وحداقلهای آیین نامه ای اجرا شده و درمرحله آخرشبکه میلگرد حرارتی به صورت جوش شده یا به روش متعارف درمحل خودقرارگرفته ودرنهایت بتن سقف ریخته میشود.

3- پارتیشن
جهت اجرای پارتیشن در ابتدا ناودانی از ورق خم خورده در امتداد دیوار طبق طرح معماری توسط تفنگ هیلتی محکم میشود.درزیر سقف نیزدر امتداد شاقولی ناودانی کف ، یکعدد پروفیل نبشی از ورق خم خورده توسط پیچ به نوارهای فلزی روی المان سقف محکم میشود سپس المان پارتیشن در محل ناودانی کف روی آن قرار گرفته ودر بالا به نبشی زیر سقف تکیه مینماید ودر نهایت توسط پیج خودکار نوارهای فلزی روی پارتیشن وزیرسقف بهم دوخته میشوند.پس از آن نازک کاری سنتی و یا پانلهای گچی بر روی پارتیشن اجرا میشود.
1-محاسن و بررسی محاسن
1-1: سرعت نصب
بخاطر سبکی وزن قالبهای پلی استایرن و عدم نیاز به جرثقیل در جابجایی آن ،قطعات سیستم براحتی وبا سرعت در جای خود شاقول و تراز شده و آماده بتن ریزی میشود. برای هر مترمربع سقف حدود 1/2 ساعت نفرکارگر و جهت دیوار 1/4 ساعت نفر کارگر لازم میباشد. سازه دیوار و سقف ساختمانی به مساحت 100 مترمربع را در 5 روز کاری می توان اجرا نمود.
1-2: صرفه جویی در مصرف انرژی:
مهمترین ویژگی این سیستم کاهش مصرف انرژی برای گرم و سردکردن فضای داخل خانه میباشد. بعلت استفاده از قطعات پلی استایرن در قالب سقف و دیوار،ضریب هدایت حرارتیk بین 0/25 تا 0/35 /m2.k W میباشد که حدود 30% ساختمانهای متعارف است.بعبارت دیگر پرت انرژی در این سیستم30 % سایر ساختمانهاست.
1-3 : افزایش دوام و محافظت سازه ساختمان در برابر محیط
وجود لایه پلی استایرن در سطح خارجی بتن دیوار و سقف باعث میشود که تاثیرات تغییر درجه حرارت فصول مختلف سال و همینطور اختلاف دمای بین فضای داخل وخارج (حدود 40 درجه سانتیگراد) ساختمان که منجر به ایجاد ترکهای حرارتی و کاهش استحکام میشود حداقل گردد. علاوه بر آن خاصیت ناتراوایی پلی استایرن از نفوذ رطوبت و سایر املاح خورنده به داخل بتن باربر اصلی جلوگیری مینماید که نهایتا دوام ساختمان را افزایش میدهد.
1 -4: استحکام وقدرت باربری:
علیرغم اینکه نوع قالب دیوار و سقف از نوع سبک و سریع است ولی بعلت آنکه براحتی میتوان میلگردهای اضافی بر اساس محاسبات سازه ای در دیوار و سقف قرارداد ،محدودیت خاصی نسبت به تعداد طبقات و دهانه های سقف قابل اجرا توسط این سیستم وجود ندارد. به بیان دیگر توان باربری سیستم باسایر سیستمهای های بتنی متعارف تفاوتی نخواهد داشت.
1-5: قابلیت عبور لوله های تاسیساتی:
به علت وجود سوراخهای سراسری در داخل قالب سقف و فضای مناسب در داخل قالب دیوار لوله های تاسیساتی مربوط به برق، فاضلاب ، آب سرد و گرم و گرمایش براحتی در جای خود بصورت دقیق نصب و محکم میشوند که در نتیجه پس از بتن ریزی نیازی به کنده کاری مجدد موجود نمی باشد.
2-6: کاهش مصرف مصالح نازک کاری:
بخاطر سطوح مسطح و دقیق رویه تمام شده سفتکاری که ناشی از استفاده لایه پلی استایرن در رویه آن است ،ضخامت لایه روکاری نهایی بسیار کاهش میابد که باعث افزایش سرعت، کاهش وزن و هزینه اجرای پروژه خواهد بود.
2-7: قابلیت نصب تخته گچی کناف :
سطح کاملا مسطح و وجود تکیه گاههای مناسب بر روی سطوح دیوار و زیرسقف امکان نصب مستقیم پانلهای کناف را توسط پیچ یا گچ مخصوص سیستم کناف فراهم می سازد.
2-8: کاهش وزن ساختمان:
از آنجاییکه دراین سیستم در سقف بجای بلوکهای متداول از بلوکهای مجوف پلی استایرن استفاده میشود به دو علت سربار کف کاهش می یابد. اول آنکه هر متر مربع قالب سقف تنها 6 کیلوگرم وزن دارد در حالیکه بلوکهای بتنی وزنی حدود 100 کیلوگرم در مترمکعب را داراست و دوم بعلت عبور کلیه لوله های تاسیساتی از داخل سقف و لایه پلی استایرن ،احتیاجی به بتن پوکه جهت پرکردن فضای بین لوله های تاسیساتی کف خواب نیست. اگر این ضخامت را10 سانتیمتربتن سبک با وزن مخصوص 1000 کیلوگرم در متر مکعب در نظربگیریم 100 کیلوگرم از بار مرده کاسته مِشود. بنا براین در مقایسه با سیستم تیرچه بلوک حداقل از بار مرده سقف 200 کیلو گرم در متر مربع کاسته می شود.

2-9: کاهش پرت و دوباره کاری:
بخاطر دقت اندازه در قطعات سیستم و اجرای توام سیستم آب و فاضلاب با استراکچر اصلی اکثر دوباره کاریهای معمول در ساختمان و پرت مصالح حذف میگردد.
2-10- عدم محدودیت معماری و طراحی:
ازآنجاییکه فرم قالبها براحتی با برش قابل تغییر می باشند، انواع طرحهای پیچیده معماری قابل اجرا میباشد.
2-11: عایق صدا
بخاطر استفاده توام بتن وقطعات پلی استایرن بیشتر از 60 دسی بل کاهش صدا در این سیستم قابل دستیابی می با شد که بمراتب بیشتر از سایر روشهای متداول است.
2-12 -صرفه جویی در هزینه حمل:
بعلت وزن ناچیز قطعات پلاستو فوم در یک کامیون ده تن می توان حدود 40 مترمکعب را حمل نمود.
مقاومت در برابر حریق:
با استفاده ازفقط 1.25 سانتیمتر ملات گچکاری یا تخته گچی به عنوان حفاظ در برابر آتش بر روی المانهای سوپرپانل، رده F120 از نظر مقاومت در برابر حریق قابل حصول می باشد. بر طبق آزمایش انجام شده بر روی نمونه سقف سیستم مشابه سوپرپانل به مدت 128 دقیقه در برابر آتش مقاومت سازه ای داشته است.
2-معایب
2-1 اشکال منحنی را به راحتی نمیتوان بدون برش اجرا کرد.
2-2 در صوری که آتشسوزی بیشتر از 128 دقیقه طول بکشد و از تایل گچی عبور کند لایه ی پلی استایرن بر اثر حرارت گاز سمی تولید میکند که باعث خفگی میشود.

سیستم تهویه مطبوع:51
شرایط محیط زیست انسان تاثیر مستقیمی بر چگونگی حالات روانی ، وضعیت فیزیکی ، نحوه انجام کار و بطور کلی تمام شئون زندگی او دارد. از آنجائیکه بخش عمده زندگی بشر امروزی در داخل ساختمان می گذرد ، ایجاد شرایط مطلوب زیست محیطی در ساختمان ، خواه محل کار باشد یا منزل و غیره ، واجد اهمیت بسیاری است که مهمترین بخش آن تهویه هوایی مطبوع برای ساکنین ساختمان با توجه به نوع فعالیت آنهاست زیباترین و گرانبهاترین ساختمانها در صورتیکه فاقد سیستم تهویه مطبوع مناسب باشند قابل سکونت نخواهند بود اهم وظایف یک سیستم تهویه مطبوع عبارتند از کنتزل دما ، رطوبت و سرعت وزش هوا ، زدودن گردو غبار تعفن و سایر آلودگی های هوا و در صورت لزوم از بین بردن میکروب ها و باکتریها معلق در هوا ، گرمایش و سرمایش هوا متناسب با فصل ، عمده ترین وظیفه یک سیستم تهویه مطبوع بوده بقیه وظایف در مراتب بعدی اهمیت قرار می گیرند .
سیستم ها و کاربردها :
گزینش صحیح نوع سیستم تهویه مطبوع برای یک فضا یا ساختمان بخصوص تصمیم بسیار حساس است . عمده ترین مسائل که باید ملاحظه نظر طرح سیستم تهویه مطبوع قرار گیرد عبارتند از:
1- امکانات مالی شخصی یا سازمان سرمایه گذار
2- فضا یا ساختمان – هدف ، موقعیت مکانی
3- مشخصات خارج ساختمان ، دما ، رطوبت ، باد، تابش، آفتاب ، سایه
4- تغییرات بار حرارتی داخل ساختمان – ساکنین ، چراغ ها
5- قابلیت ساختمان در ذخیره کردن حرارت اکتسابی
6- لزوم و ظرفیت پیش سرمایش حهت کاستن از اندازه دستگاههای تهویه مطبوع و یا سرمایش جزئی ساختمان
7- جنبه های فیزیکی فضا یا ساختمان از نظر تطبیق با سیستم تهویه مطبوع تجهیزات و تنظیم عملکرد سیستم تحت بار حرارتی جزئی
8- انتظارات وایده های شخصی کار فرما در مورد کیفیت هوای محیط
کاربردهای تهویه مطبوع
اگر چه از نظر تئوری می توان هر سیتم تهویه مطبوعی را برای هر ساختمانی استفاده کرد ولی در عمل به دلیل وجود عواملی چون هزینه های سرمایه گذاری و بهره برداری ، محدودیت های فضا و مکان ، طرح معماری موقعیت محلی ساختامانی و ارزیابی و تجربه مهندسی طراح ، تعداد سیستم های تهویه مطبوع مناسب برای هر ساختمان محدود خواهد بود . معمولاً در ساختمان هایی که سیستم های گرمایش و تهویه آن ها ساده و ظرفیتشان مناسب است ؛ هزینه های بهره برداری و تعمیر و نگهداری نسبتاً کم خواهد بود. کاربردهای تهویه مطبوع معمولاً در ساختمان های عمومی و تجاری ( ساختمان های اداری ، کتابخانه ها ، مراکز حمل و نقل )، ساختمانهای تجمعی ( آمفی تاترها ، استودیوم ها ) ساختمانهای آموزشی ( مهد کودک ها ، دانشکاها ، مدارس ) ساختمانهای اقامتی ( خوابگاه ، هتل ها ) ساختمان های مسکونی ( تک واحدی ، چند واحدی ، آپارتمانی ) ، مراکز بهداشتی و درمانی ( بیمارستانها ) ، و غیره است که به نوع سیستم ها در ساختمان مسکونی می پردازیم و نوع سیستم های تهویه مطبوع ساختمان های مسکونی متاثر از عوامل محلی و کاربردی است . عواملی محلی عبارتند از : منابع موجود در انرژی وقیمت آن ها ، شرایط آب و هوایی ، ویژگی های اجتماعی – اقتصادی و دسترسی به نیروی متخصص جهت نصب و تعمیرات نوع ساختمان مشخصه های فنی ساختمان و مقرارت و ضوابط ساختمان های مسکونی ، عوامل کاربردی ( application factors ) هستند . بنابراین برای گرمایش ، سرمایش رطوبت زنی ، رطوبت گیری و تصفیه هوا و یا ترکیب این فرایند می توان از سیستم گوناگونی استفاده کرد. معمولاً ساختمانهای مسکونی نیازمند سرمایش و گرمایش هستند در بسیاری از سیستم ها با افزودن *****هایمعمولی یا الکترو استاتیکی عمل تصفیه هوا را نیز انجام می دهند. در بسیاری از سیستم ها می توان از رطوبت زن ها ( humi difier ) نیز استفاده کرد به ویژه در فصل گرمایش و زمانی که با توجه به شرایط سایکرو متر لازم باشد رطوبت هوا افزایش یابد . سیستم های گرمایشی متداول برای ساختمان های مسکونی از سه گروه اصلی تشکیل شده اند : تغذیه اجباری هوا از ایستگاه مرکزی (centeralforcedair ) سیستم های مرکزی آبی (centeral hydronic )و سیستم های منطقه ای (zonal ) که انتخاب و طراحی سیستم با توجه به:
1) نوع منبع انرژی
2 ) چگونگی توزیع و انتقال سیال واسطه سرمایش و گرمایش
3) دستگاه های پایانه یا مصرف کننده (terminals )

صورت می گیرد . یک کوره سوز (gas furnace ) متشکل از دستگاه تهویه مطبوع دو تکه (splitsystem ) رطوبت زن و هوا می باشد . نحوه عملکرد سیستم چنین است که هوا از طریق کانال هوای برگشت به دستگاه بر می گردد این هوا ابتدا از روی هوا می گذرد و در زمستان توسط بادزن گردش هوا که جزئی از کوره است حرارت را به فضا مورد نظر تغذیه می کند یک رطوبت زن ، رطوبت مورد نیاز را به هوای گرم که از طریق کانال رفت در درون ساختمان توزیع می شود اضافه می کند در طول فصل سرمایش با عبور هوای در حال گردش از روی کویل اواپراتور ( eraporator ) حرارت و رطوبت از هوا خارج می شود . توسط لوله مبرد (refrigerant line ) که در بیرون قرار دارد ارتباط می یابد . رطوبت تقطیر شده بر روی سطح کویل اواپراتور از طریق لوله تخلیه (drain ) خارج می شود . تجهیزات سرمایشی و گرمایشی در منازل که به صورت مجتمع های تک واحدی یا آپارتمانی چند طبقه ساخته می شوند معمولاً مشابه ساختمان های تک واحدی است استفاده از سیتم مجزا برای هر واحد این مکان را می دهد که کنترل هر واحد به صورت مستقل انجام و مقدار انرژی مصرفی هر واحد را بتوان اندازه گیری کرد .
تجهیزات تهویه مطبوع:
هدف در صنعت تهویه مطبوع تامین شرایط مطلوب آسایش در داخل ساختمان و یا تامین شرایطی خاص در یک فضای مورد نظر است. فضای مورد نظر می تواند ساختمان مسکونی، اداری، هتل، بیمارستان، داخل وسائل نقلیه (هواپیما، اتومبیل، قطار و…) و نیز فضاهای خاص تولیدی مانند فضاهای تولید تراشه های الکترونیکی، دارویی، بهداشتی و … باشد. بنابراین به منظور تامین شرایط مطلوب و مطبوع در هر یک از مکانهای یاد شده، سیستم های مختلف و مخصوص آن مکان طراحی و اجرا می شود. برخی از معیارهایی که مبنای مقایسه سیستم ها تهویه مطبوع را تشکیل می دهند عبارتند از:

1)چگونگی تامین شرایط آسایش و یا شرایط خاصّ مورد نظر
2)چگونگی کارکرد سیستم
3)میزان و درجه آسایش مورد نظر
4)ظرفیت سیستم
5)وضعیت جاگیری و اشغال فضا توسط سیستم
6)هزینه های تهیه و نصب (هزینه های اولیه)
7)هزینه های بهره برداری(running cost ) مانند هزینه های مصرف گازوئیل، آب، برق و …
8) قابل اتکا بودن سیستم
9) قابل انعطاف بودن سیستم
10) تعمیر و نگهداری سیستم و هزینه های آن
11) چگونگی وضعیت تملک و استفاده از فضاها

لذا قبل از هر اقدامی لازم است که اطلاعات جامعی از میزان بودجه، درجه آسایش مورد نظر، امکانات گسترشی آتی و … در اختیار داشت.

عواملی که در تعیین یک سیستم بخصوصی موثرند عبارتند از :
* میزان بار برودتی و بار گرمایشی
* منطقه بندی
* معماری ساختمان
* عوامل محدود کننده دیگر (صدا، کنترل رطوبت، کنترل فشار هوا مثلاً در هواپیما، میزان مصرف انرژی و نوع آن، گسترش آتی)
هواساز
عمل تهویه مطبوع عبارت است از انجام عملیاتی روی هوا تا بتوانیم شرایط هوای محل مورد نظر را برای زیستن، کارکردن یا عملیات صنعتی راحت و مناسب کنیم . این شرایط عبارتند از کنترل درجه حرارت، رطوبت و حرکت هوا بطور همزمان که طبق روش معینی بطور اتوماتیک ثابت بماند یا تغییر کند.
در تهویه مطبوع باید عوامل مختلف هوا را تنظیم و ثابت کرد که اهم آنها عبارتند از درجه حرارت، رطوبت هوا، سرعت وزش هوا، صاف کردن هوا از گرد وغبار و از بین بردن باکتریها و ویروسهای موجود در آن می باشد.
همانطور که می دانید بدن انسان در اثر انرژی که با خوردن مواد غذایی و با صرف اکسیژنی که از هوا تنفس می کنیم، بدست می آورد، قادر به ادامه حیات می باشد. این صرف انرژی باعث تولید حرارت در بدن می شود که این حرارت حدود 37 درجه سانتی گراد در حالت کار عادی بدن است. به منظور ثابت نگهداشتن این درجه حرارت باید مقداری از انرژی که در اثر اصطکاک در بدن بوجود می آید دفع شود و براساس تجربه ثابت شده که وقتی فعالیت انسان بطور عادی است، درجه حرارت محیط باید کمتر از 18 درجه سانتیگراد و با رطوبت نسبی حدود 40% تا 60% باشد تا یک محیط ایده آل برای او فراهم شود.

هدف از ساختن دستگاه هواساز تامین این هوای مطبوع و سالم، با دما و رطوبت مناسب می باشد.

این دستگاه از سیستمهای اصلی تهویه مطبوع می باشد که بعنوان یک وسیله واسطه بین چیلر، بویلر با کانال هوا قرار می گیرد.

هوای تمیز و پاکیزه از هردوی این دستگاهها بعنوان دستگاه تهیه هوای مطلوب و مطبوع کسب می شود ولی تفاوتی که از لحاظ فنی می توان در این دو دستگاه درنظر گرفت این است که سیستم خنک کنندگی در ایرواشر بصورت تبخیری است درصورتیکه در هواساز از پکیج خنک کن یا چیلر(جذبی – آبی) میباشد. همچنین برای گرم کردن هوا نیز از بویلر استفاده می شود که جهت استفاده از هر دو دستگاه، برای گرمایش به آن نیازمند خواهیم بود.

برای استفاده از دو سیستم چیلر و بویلر باید لوله کشی از ایندو به کوییلهای سرد وگرم هواساز انجام شود.
این کوییلها بصورت یک لوله رفت به رنگ قرمز و یک لوله برگشت به رنگ آبی برروی بدنه دستگاه مشخص است که با وصل کردن لوله های بویلر و چیلر بوسیله مهره ماسوله به آن مورد استفاده قرار می گیرد.

آب جریان یافته در کوییلها پس از تبادل حرارتی با هوا به سمت دستگاه اولیه(چیلر – بویلر) برمی گردد. علاوه بر گرما و سرما بنابر سفارش مصرف کننده می توانیم رطوبت زن را نیز به میزان دلخواه رطوبت با نصب افشانکها به دستگاه اضافه کنیم. در قسمت اول این دستگاه از فیلترهای فلزی برای گرفتن ذرات درشت تر و در قسمت بعد از فیلترهای مدیا یا فیلترهای الیاف شیشه ای بهم پیوسته به ضخامت 5 الی 10 سانتی متر استفاده می کنند و همینطور افیشنسی فیلترها را بالاتر می برند تا در قسمت آخر فیلترهای هپا و اولپا را بکار می گیرند.

*
بعد از فیلتراسیون کامل هوای کشیده شده به دستگاه، می توان عمل رطوبت زنی را روی آن انجام داد که این عمل دقیقا شبیه به مکانیزم بکار رفته در ایرواشر می باشد. سپس هوای تمیز و مرطوب به قسمت کوییل آب سرد می رسد که در این قسمت هم می توان از یک پکیج خنک کن یا یک سیکل تبرید گازی استفاده کرد که اواپراتور آن درون محفظه انتقال هوا قرار داده شده است و هم می توان از یک کوییل آب سرد استفاده کرد که این آب توسط چیلر تامین می شود.
این آب تولید شده بوسیله لوله، به رفت و برگشت کوییل سرد که در بدنه دستگاه مشخص شده جریان می یابد.

در مواقعی که محل مورد نظر دارای چیلر نباشد، فقط باید از دستگاه هواساز دارای سیکل تبرید استفاده کرد. بطوریکه کلیه اجزای آن قابل اسمبل(مونتاژ) است(توسط کارخانه سازنده یا کاربر).

هوا پس از گذشتن از کوییل سرد به کوییل گرم وارد می شود که در این بخش نیز می توانیم هم از المنت حرارتی(مقاومت) و هم از آب گرمی که از بویلر تامین می شود، استفاده کنیم.
با استفاده از المنت حرارتی، مصرف انرژی الکتریکی افزایش خواهد یافت. ولی درجاییکه امکان استفاده از دیگ بویلر برای گرم کردن آب وجود ندارد مفید خواهد بود.

همانطورکه گفته شد، آب دیگ بویلر توسط لوله کشی به رفت و برگشت کوییل آب گرم وصل می شود.
– سطح حرارتی کوییل سرد حتما باید بیشتر از سطح حرارتی کوییل گرم باشد و در طراحی ها باید به آن دقت کرد.
– در مناطق خشک فقط استفاده از یک سیکل تبرید گازی در این سیستم جهت خنک کردن اتاقها پاسخگوی نیاز ما نیست زیرا تازمانیکه سیستم در حال کار میباشد رطوبت هوا نیزکاهش می یابد. این رطوبت درمجاورت کوییل اواپراتور با رسیدن به درجه حرارت نقطه شبنم تقطیر می گردد. در نتیجه حتما باید از عمل رطوبت زنی در این مناطق استفاده کرد.
– دریچه های هوای ورودی و هوای برگشت در اتاقک مخلوط یا میکسینگ بوکس باهم آمیخته شده و بسمت فیلترها می روند. با این کار توانسته ایم از هوای تمیز برگشتی از اتاق هم استفاده کنیم.

چیلر:52
چیلر دستگاهی است که آب مورد نیاز هواساز و یا فن کویلها را تامین می کند. در هواساز قسمت سرد کننده عبارتست از کویلی که معمولا آب سرد در آن جریان دارد. هوا توسط فن ( بادزن ) از روی کویل سرمایی عبور داده می شود و پس از سرد شدن توسط کانال کشی به اطاقها و قسمتهای مورد نیاز فرستاده شود. در مورد فن کویل هوای اطاق توسط فن از روی کویل سرمایی عبور کرده و خنک می شود.
دستگاه سرکننده چیلر بر اساس سیکل تبریدی عمل می کند که در گولر گازی توضیح داده شد. با این تفاوت که اوپراتور کولر گازی هوا را خنک می کند ولی اوپراتور چیلر آب را سرد می کند.

مهمترین مزایای چیلرهای جذبی نسبت به چیلرهای تراکمی عبارتند از:
الف – صرفه جویی در مصرف انرژی الکتریکی :
همانطور که گفته شد چیلرهای جذبی از گاز طبیعی ، گازوئیل یا گرمای تلف شده به عنوان منبع اصلی انرژی استفاده می کنند و مصرف برق آنها بسیار ناچیز است. به میزان مصرف برق ، مقایسه و تحلیل های کمی در فصول بعدی اشاره خواهد شد.

ب – صرفه جویی در هزینه خدمات برق :
هزینه نصب سیستم شبکه الکتریکی در پروژه ها بر اساس حداکثر توان برداشت قابل تعیین است. یک چیلر جذبی به دلیل اینکه برق کمتری مصرف می کند ، هزینه خدمات را نیز کاهش می دهد. در اکثر ساختمان ها نصب چیلرهای جذبی موجب آزاد شدن توان الکتریکی برای مصارف دیگر می شود.
ج – صرفه جویی در هزینه تجهیزات برق اضطراری :
در ساختمانهایی مانند مراکز درمانی و یا سالن های کامپیوتر که وجود سیستمهای برق اضطراری برای پشتیبانی تجهیزات خنک کننده ضروری است ، استفاده از چیلر های جذبی موجب صرفه جویی قابل توجهی در هزینه این تجهیزات خواهد شد.
د – صرفه جویی در هزینه اولیه مورد نیاز برای دیگ ها :
برخی از چیلرهای جذبی را می توان در زمستان ها به عنوان هیتر مورد استفاده قرار داد و آب گرم لازم برای سیستم های گرمایشی را با دماهای تا حد 203 تامین نمود. در صورت استفاده از این چیلرها نه تنها هزینه خرید دیگ کاهش می یابد بلکه صرفه جویی قابل ملاحظه ای در فضا نیز بدست خواهد آمد.
ه – بهبود راندمان دیگ ها در تابستان :
مجموعه هایی مانند بیمارستان ها که در تمام طول سال برای سیستمهای استریل کننده ، اتوکلاوها و سایر تجهیزات به بخار احتیاج دارند مجهز به دیگ های بخار بزرگی هستند که عمدتاً در طول تابستان با بار کمی کار می کنند. نصب چیلرهای جذبی بخار در چنین مواردی موجب افزایش بار و مصرف بخار در تابستان ها شده و در نتیجه کارکرد دیگ ها و راندمان آنها بهبود قابل توجهی خواهد یافت.
و – بازگشت سرمایه گذاری اولیه :
چیلرهای جذبی به دلیل نیاز کمتر به برق در مقایسه با چیلرهای تراکمی ، هزینه های کارکردی را کاهش می دهند. اگر اختلاف قیمت یک چیلر جذبی و یک چیلر تراکمی هم ظرفیت را به عنوان میزان سرمایه گذاری و صرفه جویی سالانه از محل کاهش یافتن هزینه های انرژی را به عنوان بازگشت سرمایه در نظر بگیریم ، می توان با قاطعیت گفت که بازگشت سرمایه گذاری صرف شده برای نصب چیلرهای جذبی با شرایط بسیار خوبی صورت خواهد گرفت.
ز – کاسته شدن صدا و ارتعاشات :
ارتعاش و صدای ناشی از کارکرد چیلرهای جذبی به مراتب کمتر از چیلرهای تراکمی است. منبع اصلی تولید کننده صدا و ارتعاش در چیلرهای تراکمی، کمپرسور است. چیلرهای جذبی فاقد کمپرسور بوده و تنها منبع مولد صدا وارتعاش در آنها پمپهای کوچکی هستند که برای به گردش درآوردن مبرد و محلول لیتیم برماید کاربرد دارند. میزان صدا و ارتعاش این پمپهای کوچک قابل صرف نظرکردن است.
ح – حذف مخاطرات زیست محیطی ناشی از مبردهای مضر:
چیلرهای جذبی بر خلاف چیلرهای تراکمی از هیچ گونه ماده CFC یا HCFC که موجب تخریب لایه ازن می شوند ، استفاده نمی کنند. لذا برای محیط زیست خطری ایجاد نمی نمایند. چیلرهای جذبی غالباً از آب به عنوان مبرد استفاده می کنند. یک چیلر جدید در هر شرایطی ،یک سرمایه گذاری بیست و چند ساله است. تغییرات دائمی قوانین و مقررات استفاده از مبردها موجب می شود تا استفاده از مبردی طبیعی مانند آب در چیلرهای جذبی گزینه ای بسیار قابل توجه به شمار آید.
ط- کاستن از میزان تولید گازهای گلخانه ای و آلاینده ها :
میزان تولید گازهای گلخانه ای (مانند دی اکسید کربن) که تاثیر قابل توجهی در گرم شدن کره زمین دارند و آلاینده ها (مانند اکسیدهای گوگرد ، اکسیدهای نیتروژن و ذرات معلق) توسط چیلرهای جذبی
در مقایسه با چیلرهای تراکمی بسیار کمتر است.53
فن کویل:
اجزای فن کویل:54
کویل گرمایش و کویل سرمایش و بادزن و فیلتر هوای قابل تعویض یا قابل شستشو و تشتک تخلیه تقطیر اتو… دراین واحدها درجه حرارت گرمایش وسرمایش توسط ترموستات و مقدار رطوبت توسط هیومیدستات و مقدار هوا توسط بادزن و مقدار هوای تازه به روشهای متداول کنترل میشود .
فیلتر هوا و بادزن. واحدهای فن کویل میتوانند دارای مقاومت الکتریکی وکویلهای کرمایش با بخار آب یا آب گرم کننده نیز باشند. غالب گرمکنهای الکتریکی برای استفاده در فصل پاییز در نظر گرفته میشوند تا مشکل تبدیل وضعیت تابستانی-زمستانی در سیستمهای دو لولهای مرتفع گردد.
وجود یک فیلتر قابل تعویض یا قابل شستشو با بازده 35 در قبل از بادزن موجب میگردد تا از مسدود شدن و گرفتگی مسیر عبور هوا از رئی کویل توسط خاک یا الیاف موجود در هوای در حال گردش جلوگیری شود همچنین با استفاده از این فیلتر از موتور بادزن حفاظت خواهد شد و مقدار الایندههایی که توسط هوا جابجا میشوند در داخل فضای تهویه شده کاهش میابد.تشتک تخلیه تقطیرات واحدهای فن کویل دارای عایق هستند.

استفاده از عایقهایی با دهانه های دمپردار که برای اتصال به دریجه های تازه روی دیوارهای خارجی ساختمان طراحی شده اند اختیاری است.کاربرد این واحدها توصیه نمی شوند زیرا فشار باد موجب خواهد شد مقدار هوای تازه ورودی از کنترل خارج شود. بعلاوه وقتی این واحدها در اقلیم سرد استفاده میگردند باید احتیاط لازم برای جلوگیری از یخ زدن کویل صورت پذیرد.
نوع و محل نصب
فن کویلهای سقفی را میتوان به سیستم کانال کشی متصل و توسط ان چندین دریجه را تغذیه کرد.در مواردی که کنترل اختصاصی اتاقها ضرورت نداشته باشد و بتوان برگشت هوا را مشترک درنظر گرفت ( مثلآخانه های اپارتمانی)میتوان از یک فن کویل برای تغذیه چندین اتاق استفاذه نمود. در اینصورت برای تامین افت فشار بیشتر باید موتور بادزن بزرگتر انتخاب شود.هوای تازه ای که توسط هوارسان تامین میشود را در فن کویل سقفی میتوان به محفظه ورودی هوا به فن کویل و یا مستقیمآ به داخل اتاق تغذیه کرد.

واحد فن کویل (fancoils)

اگر هوای تازه را مستقیمآ به داخل اتاق وارد می کنید باید ان را قبلآ تا درجه حرارت اتاق گرم کنید تا در صورت خاموش بودن فن کویل افراد احساس عدم اسایش نکنند انتخاب کویل بر مبنای درجه حرارت هوای مخلوط ورودی به کویل و درجه حرارت لازم در خروج از کویل انجام می شود به نحوی که نیازهای سرمایش و گرمایش اتاق را نیز پاسخگو باشد. فن کویلهای سقفی فضایی را درکف ساختمان اشغال نمی کنند و معمولآ ارزانتر هستند.
در ساختمانها یا نواحی ای که مقدار بار گرمایش زیاد است استفاده از مدلهای عمودی (زمینی)نتایج بهتری خواهد داشت. با نصب فن کویل در دیوارهای خارجی یا زیر پنجره ها مقدار گرمایش بیشتر خواهد بود
انتخاب دستگاه فن کوئل
برخی از طراحان هنگام انتخاب فن کویل هایی که کلید کنترل دور (3 سرعته)دارند . ظرفیت سرمایش اسمی در سرعت متوسط را مبنا می گیرند. این امر موجب افزایش ضریب اطمینان دستگاه و ارامتر کار کردن ان خواهد شد زیرا هنگامی که فن کویل در دور زیاد کار کند ظرفیت حرارتی ان افزایش خواهد یافت.
وقتی هوای تازه قبلآ توسط سیستمهای مرکزی (هوارسان)تا درجه حرارت حدود 70
سرد یا گرم شده باشد فن کویل ها باید فقط بارهای سرمایی و گرمایی فضای مورد نظر را تامین کنند.

کاربرد فن کوئل ها
بهترین کاربرد سیستم فن کویل مربوط به مواردی است که بخواهیم درجه حرارت هر فضا بطور جداگانه کنترل شود.
همچنین با استفاده از سیستم فن کویل از انتقال الودگی بین اتاقها جلوگیری خواهد شد.
کاربردهای مناسب این سیستم عبارتند از:
هتلها و متلها و ساختمانهای اپارتمانی و ساختمانهای اداری .

مزیتهای اصلی سیستمهای تمام اب عبارت اند از :1)
سیستم تغذیه سیال سرد کننده (لوله کشی در قیاس با کانال کشی) فضای کمتری اشغال خواهدکرد.
2) نیازی به اتاق بادزن مرکزی اصلآ وجود ندارد و یا ابعاد ان کوچکتراست.
3) فضای مورد نیاز برای عبور کانالهای هوا کوچکتر خواهد بود.

در این سیستم میتوان فن کویلی فضاهایی که نیاز به تهویه مطبوع ندارند را خاموش کرد.

برای اینکه پاسخ سیستم به تغییر مقدار بارهای سرمایش و گرمایش سریع باشد می توان ظرفیت فن کویل را بیشتر در نظر گرفت.

در این سیستم جون امکان استفاده از اب گرم کننده با درجه حرارت پایینتر نیزبرای تامین گرمایش وجود دارد استفاده از فن کویل به ویژه درسیستمهای بازیافت حرارت یا سیستمهای حرارت خورشیدی مناسب است.

معایب فن کویل
تعمیرات سیستمهای تمام اب بیشتر از سیستمهای تمام هواست و غالبآ این تعمیرات در فضاهایی صورت می گیرد که افراد حضور دارند. در واحهایی که نقطه شبنم انها کم است ضروری است سیستم جمع اوری تقطیرات پیش بینی وبه طور ادواری تمیز گردد.

در برخی موارد جمع اوری و تخلیه تقطیرات مشکل وهزینه بر خواهد بود. همچنین تمیز کردن کویل واحدهای فن کویل نیز مشکل است. چون فیلتر هوای فن کویل ها معمولآ کوچک و دارای بازده کم میباشد برای اینکه مقدار جریان هوا کاهش نیابد باید بصورت متناوب ان را تعویض یا تمیز کرد.

گاهی اوقات که تمام رطوبت گیری توسط سیستم مرکزی تامین هوای تازه انجام می شود می توان از سیستم تخلیه تقطیرات صرفنظر کرد.

غالبآ هوای تازه از طریق پنجره یا نصب دریچه بر روی دیوارهای خارجی ساختمان تامین می گردد. مقدار هوای تازه ای که به این روش تامین می شود متاثر از اثر دود کشی جهت و سرعت باد خواهد بود.

1 1378 ، جوانان از دیدگاه امام خمینی، دفتر شانزدهم، آثار موضوعی تبیان، ،تهران ،تنظیم و نشر آثار امام.

2 پناهی، دکتر محمد حسین ، آسیب شناسی فرهنگ ایثار و شهادت ،نامه ی پژوهش، شماره 23.
3 دهخدا، علی اکبر،1377 ،لغت نامه،جلد یک، تهران ،انتشارات دانشگاه تهران.
4 شهیدی،سید جعفر،نهج البلاغه ،خطبه 27
5 حدیث ولایت
6 حدیث ولایت
7 رضوی سید محمدرضا ،1379،یک جرعه آفتاب ، تهران، نشر شاهد ، خاطره از برادر سلیمانی.
8 همان، خاطره از پدر شهید علی اکبر خندانی
9 " هنر و حماسه سالکان راه خدا"،کتاب ماه هنر ،مرداد و شهریور 85،شماره 95-96،صفحه یک.
10 به نقل از پایگاه اینترنتی www.Architect.Nemoneh.com،نویسنده: مسعود زمانیها
11 همان
12 مجله موزه ها ،ش 12،نق از روزنامه شرف 1300ه.ق
13 به نقل از پایگاه اینترنتی Iran.Eng.com..www
14 همان
15 به نقل از پایگاه اینتر نتی www.IRAN-ENG.COM
16 رحیمی،محمد،1383،موزه مهندسی دفاع مقدس(مطالعات،برنامه ریزی ،طراحی)کارشناسی ارشد،تهران،دانشگاه شهید دکتربهشتی،مصاحبه با حجت الاسلام توکلیان.
17 به نقل از پایگاه اینتر نتی .COMمعماری به مثابه ساختWWW.نویسنده: سجاد نازی.
18 همان.
19 به نقل از پایگاه اینتر نتی .COMمعماری به مثابه ساختWWW.نویسنده: سجاد نازی.
20 به نقل از پایگاه اینتر نتی .COMمعماری به مثابه ساختWWW.نویسنده: سجاد نازی.
21 اصغریان جدی،طرح های اولیه حفظ آثار جنگ،ویرایش دوم اردیبهشت 1371،دفتر فنی آموزشی دانشکده معماری شهید بهشتی
22 به نقل از پایگاه اینترنتی Architect.Nemoneh.com،نویسنده :مسعود زمانیها.

23 به نقل از پایگاه اینترنتی Architect.Nemoneh.com،نویسنده :مسعود زمانیها.
24 اصغریان جدی،طرح های اولیه حفظ آثار جنگ،ویرایش دوم اردیبهشت 1371،دفتر فنی آموزشی دانشکده معماری شهید بهشتی
25 اصغریان جدی،طرح های اولیه حفظ آثار جنگ،ویرایش دوم اردیبهشت 1371،دفتر فنی آموزشی دانشکده معماری شهید بهشتی
26 امروزه پالیز را سبزیکاری و کشتراز خیار، هندوانه و خربزه را گویند.
27 پایگاه اینترنتی فرهنگسرا
28 پایگاه اینترنتی فرهنگسرا
29 همان
30 پایگاه اینترنتی فرهنگسرا
31 کیانی ،مصطفی،1383،معماری دوره پهلوی اول،چاپ اول،تهران،موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران
32 کیانی ،مصطفی،1383،معماری دوره پهلوی اول،چاپ اول،تهران،موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران
33 کیانی ،مصطفی،1383،معماری دوره پهلوی اول،چاپ اول،تهران،موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران
34 همان
35 پایگاه اینترنتی شهرداری منطقه 7 تهران
36 مجله هنر و معماری ،شماره دوازدهم ،بهار 88
37 مجله هنر معماری ،شماره دوازدهم ،بهار 88
38 مجله هنر معماری ،شماره دوازدهم ،بهار 88
39 مجله هنر معماری ،شماره دوازدهم ،بهار 88
40 همان
41 همان
42 همان
43 مرادی،زهرا،1388،مسجد،پایان نامه کارشناسی معماری،تهران،دانشکده فنی دکتر شریعتی
44 1378،ضوابط و مقررات شهرسازی و معماری برای افراد معلول جسمی -حرکتی ،ویرایش دوم ،تهران،مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن
45 1378،ضوابط و مقررات شهرسازی و معماری برای افراد معلول جسمی -حرکتی ،ویرایش دوم ،تهران،مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن

46 1378،ضوابط و مقررات شهرسازی و معماری برای افراد معلول جسمی -حرکتی ،ویرایش دوم ،تهران،مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن

47 به نقل از پایگاه اینترنتی Error! Hyperlink reference not valid. موزه جنگ کشورها یادگاری یا رشادت .
48 به نقل از پایگاه اینترنتی Architect.Nemoneh.com،نویسنده :مسعود زمانیها.
49 به نقل از پایگاه اینترنتی Error! Hyperlink reference not valid. موزه جنگ یادگلری یا رشادت
50 روابط عمومی شهرداری اصفهان
51 پایگاه اینترنتی علوم و تحقیقات صنعت تاسیسات
52 www.معماری به مثابه ساخت.com
53 www.tassisat iran.com
54 پایگاه علوم و تحقیقات صنعت تاسیسات
—————

————————————————————

—————

————————————————————

باغ موزه دفاع مقدس
[بررسی]

باغ موزه دفاع مقدس

82