قاره آسیا
آسیا کهنترین و پهناورترین قاره جهان است که مساحت آن ۴۳،۴ میلیون کیلومتر مربع بوده و جمعیت این قاره حداقل ۳،۳ ملیارد نفر است. بزرگ ترین و پرشمارترین کشورهای جهان در این قاره اند. آسیا به همراه اروپا خشکی بزرگ اوراسیا را می سازند. این قاره از شمال به اقیانوس منجمد شمالی، از جنوب به اقیانوس هند، از شرق به اقیانوس آرام و از غرب به دریای مدیترانه و بخش میانی روسیه مرزبندی شده است.
جغرافیا
آسیا را از اروپا کوههای اورال و دریاچه های خزر، سیاه و ازوف جدا می نمایند، مرز بین آسیا و افریقا همانا کانال سوئز بوده، آمریکای شمالی را از آسیا تنگه برینگ جدا می سازد. آسیا در بین دو دریای بزرگ یخ بسته شمال و هند موقعیت دارد. بلندترین قله جهان اورست به ارتفاع ۸٬۸۴۸ متر و گودترین دریاچه ای دنیا آمور به عمق ۱٬۶۲۰ متر نیز در قاره آسیا قرار دارند.
۴/۳ قاره آسیا را کوههای بلند و تپه ها تشکیل می دهند، بلندترین رشته کوه های این قاره عبارت اند از هیمالیا، قراقروم، پامیر، تیانشان، هندوکش، قفقاز بزرگ، و التای. همچنین سلسله کوههنسبتاً کمتر در این قاره واقع بوده که مهم ترین آنها را رشته کوههای تبت، ایران، ارمنستان، و آسیای صغیر تشکیل می دهند. قاره آسیا در کنار اروپا می باشد. بیشتر جمعیت آسیا را چین وهند تشکیل می دهد.فلات های اسیا از غرب به شرق عبارت اند از اناتولی ایران تبت و مغولستان ناهمواریهای اسیا 1 فلاتها:شامل فلاتهای بلند با ارتفاع زیاد و فلاتهای کم ارتفاع قدیمی 2 سرزمینهای پهناور و پست جلگه ای در شمال و جنوب اسیا 3 سرزمین های دارای کوه های اتش فشانی'''
اطلاعات آماری
مساحت: ۴۳،۴ میلیون کیلومتر مربع (همراه جزایر).
تعداد کشورهای آسیا: ۴۸ کشور مستقل و همچنان مستعمره پرتغال و انگلیس نیز وجود دارند.
ارتفاع متوسط از سطح دریا: ۹۶۰ متر.
بلندترین نقطه: اورست ۸٬۸۴۸ متر.
گودترین نقطه جهان: دریاچه مرده (بحرالمیت) به عمق 200 متر پایینتر از سطح دریا.
متراکم ترین نقطه زمین از نظر جمعیت جزیره جاوه در کشور اندونزی است.الگو:کتاب جغرافی سال دوم راهنمایی
جمعیت قاره آسیا حدود یک سوم جهان را در بر می گیرد.
فهرست کشورها بر اساس تراکم جمعیت
کشور
تراکم
منطقه
جمعیت
(ک.م-۲)
(ک.م۲)
(۲۰۰۲-۰۷-۰۱ تقریبی.)
ماکائو
۱۸,۰۰۰
۲۵
۴۶۱,۸۳۳
هنگ کنگ
۶,۶۸۸
۱,۰۹۲
۷,۳۰۳,۳۳۴
سنگاپور
۶,۴۳۰
۶۹۳
۴,۴۵۲,۷۳۲
مالدیو
۱,۰۷۰
۳۰۰
۳۲۰,۱۶۵
بحرین
۹۸۷
۶۶۵
۶۵۶,۳۹۷
بنگلادش
۹۲۶
۱۴۴,۰۰۰
۱۳۳,۳۷۶,۶۸۴
جمهوری های چین (تایوان, کوئموی, ماتسو)
۶۲۷
۳۵,۹۸۰
۲۲,۵۴۸,۰۰۹
سرزمین های فلسطینی
<td ۵۴۵
۶,۲۲۰
۳,۳۸۹,۵۷۸
کره جنوبی
۴۹۱
۹۸,۴۸۰
۴۸,۳۲۴,۰۰۰
لبنان
۳۵۴
۱۰,۴۰۰
۳,۶۷۷,۷۸۰
ژاپن
۳۳۶
۳۷۷,۸۳۵
۱۲۶,۹۷۴,۶۲۸
هند
۳۱۸
۳,۲۸۷,۵۹۰
۱,۰۴۵,۸۴۵,۲۲۶
سری لانکا
۲۹۸
۶۵,۶۱۰
۱۹,۵۷۶,۷۸۳
اسرائیل
۲۹۰
۲۰,۷۷۰
۶,۰۲۹,۵۲۹
فیلیپین
۲۸۲
۳۰۰,۰۰۰
۸۴,۵۲۵,۶۳۹
ویتنام
۲۴۶
۳۲۹,۵۶۰
۸۱,۰۹۸,۴۱۶
کره شمالی
۱۸۴
۱۲۰,۵۴۰
۲۲,۲۲۴,۱۹۵
نپال
۱۸۴
۱۴۰,۸۰۰
۲۵,۸۷۳,۹۱۷
پاکستان
۱۸۴
۸۰۳,۹۴۰
۱۴۷,۶۶۳,۴۲۹
جمهوری خلق چین (سرزمین چین)
۱۳۴
۹,۵۹۶,۹۶۰
۱,۲۸۴,۳۰۳,۷۰۵
تایلند
۱۲۱
۵۱۴,۰۰۰
۶۲,۳۵۴,۴۰۲
اندونزی
۱۲۱
۱,۹۱۹,۴۴۰
۲۳۱,۳۲۸,۰۹۲
کویت
۱۱۸
۱۷,۸۲۰
۲,۱۱۱,۵۶۱
ارمنستان
۱۱۲
۲۹,۸۰۰
۳,۳۳۰,۰۹۹
سوریه
۹۳
۱۸۵,۱۸۰
۱۷,۱۵۵,۸۱۴
آذربایجان
۹۰
۸۶,۶۰۰
۷,۷۹۸,۴۹۷
ترکیه
۸۶
۷۸۰,۵۸۰
۶۷,۳۰۸,۹۲۸
گرجستان
۷۱
۶۹,۷۰۰
۴,۹۶۰,۹۵۱
کامبوج
۷۱
۱۸۱,۰۴۰
۱۲,۷۷۵,۳۲۴
مصر
۷۱
۱,۰۰۱,۴۵۰
۷۰,۷۱۲,۳۴۵
قطر
۶۹
۱۱,۴۳۷
۷۹۳,۳۴۱
مالزی
۶۹
۳۲۹,۷۵۰
۲۲,۶۶۲,۳۶۵
تیمور شرقی
۶۳
۱۵,۰۰۷
۹۵۲,۶۱۸
میانمار
۶۲
۶۷۸,۵۰۰
۴۲,۲۳۸,۲۲۴
برونئی
۶۱
۵,۷۷۰
۳۵۰,۸۹۸
اردن
۵۸
۹۲,۳۰۰
۵,۳۰۷,۴۷۰
ازبکستان
۵۷
۴۴۷,۴۰۰
۲۵,۵۶۳,۴۴۱
عراق
۵۵
۴۳۷,۰۷۲
۲۴,۰۰۱,۸۱۶
تاجیکستان
۴۷
۱۴۳,۱۰۰
۶,۷۱۹,۵۶۷
بوتان
۴۵
۴۷,۰۰۰
۲,۰۹۴,۱۷۶
افغانستان
۴۳
۶۴۷,۵۰۰
۲۷,۷۵۵,۷۷۵
ایران
۴۰
۱,۶۴۸,۰۰۰
۶۸,۶۲۲,۷۰۴
یمن
۳۵
۵۲۷,۹۷۰
۱۸,۷۰۱,۲۵۷
امارات متحده عربی
۳۰
۸۲,,۸۸۰
۲,۴۴۵,۹۸۹
لائوس
۲۴
۲۳۶,۸۰۰
۵,۷۷۷,۱۸۰
قرقیزستان
۲۴
۱۹۸,۵۰۰
۴,۸۲۲,۱۶۶
عمان
۱۳
۲۱۲,۴۶۰
۲,۷۱۳,۴۶۲
عربستان سعودی
۱۲
۱,۹۶۰,۵۸۲
۲۳,۵۱۳,۳۳۰
ترکمنستان
۹,۶
۴۸۸,۱۰۰
۴,۶۸۸,۹۶۳
روسیه
۸,۵
۱۷,۰۷۵,۲۰۰
۱۴۴,۹۷۸,۵۷۳
قزاقستان
۶,۲
۲,۷۱۷,۳۰۰
۱۶,۷۴۱,۵۱۹
مغولستان
۱,۷
۱,۵۶۵,۰۰۰
۲,۶۹۴,۴۳۲
موقعت جغرافیایی آسیا:
آسیا از نظر اشکال گوناگون زمین و آب و هوا، متنوع ترین خشکی بزرگ زمین است و از دیدگاه ارتباط با سایر قاره ها دارای موقعیت ممتازی است. در جنوب غربی، اگرچه تعلق عربستان به قاره آسیا از لحاظ ساختمان طبیعی مورد تردید است، اما به لحاظ همبستگیهای فرهنگی، دریای سرخ و کانال سوئز را می توان مرز آسیا با آفریقا دانست (برونینگ، 10). مرز آسیا با اروپا نسبتاً مشخص تر است. مرز سنتی و قدیمی این دو قاره، کوههای اورال و دنباله شمالی آن، جزیره نوایازملیا (ارض جدید) است. البته، این مرز را نمی توان حدی شاخص بین دو قاره به شمار آورد. در همین زمینه، لفظ اوراسیا نشان می دهد که اروپا تنها شبه جزیره ای از آسیای بزرگ است (نیف، 211). بخش جنوبی مرز آسیا و اروپا، یعنی تنگه داردانل و بوسفر و نیز دریای مرمره، به واسطه پیوندهای تاریخی ـ فرهنگی مشخص تر است (برونینگ، 10). آسیا از طرف شمال شرقی تقریباً به سواحل آمریکای شمالی می رسد و تنگه باریک و کم عرض برینگ به عرض 85 کمـ ، این دو قاره را از یکدیگر جدا می سازد. در آسیای جنوب شرقی، مرز طبیعی و همچنین فرهنگی را می توان جزایر سوندا و هالماهرا به شمار آورد، زیرا گینه نو بر روی لبه فرو رفته قاره استرالیا قرار دارد و سکنه بومی آن از نظر نژادی و فرهنگی با سکنه عمدتاً مالائیایی این جزایر تفاوت دارند (همانجا).
شرایط اقلیمی قاره ی آسیا
آب و هوای آسیا
چنانچه می دانیم آب وهوا وضعیت غالب جو در نقطه معینی از زمین را شامل می شود. یعنی حالت ها و شرایطی که در آن منطقه حکم فرماست. از طرفی عناصر اصلی آب و هوا که تمام شرایط را در دست دارند و در بررسی آب و هوای یک منطقه مورد بررسی قرار می گیرند عبارتند از :
* 1- درجه حرارت
* 2- رطوبت و ریزش های جوی ( باران، برف…. )
* 3- فشار هوا و بادها
عناصر فوق به نام عناصر آب و هوایی معروف هستند و در ارتباط با هم عمل می کنند، اما در بین این عناصر، درجه حرارت اساسی ترین عنصر آب و هوایی به شمار می رود.به طوری که بارش و فشار، هر یک تحت تاثیر درجه حرارت می باشند.
بر اساس دما آسیا را می توان به سه بخش متفاوت تقسیم کرد.
* 1- سرزمین های مجاور قطب شمال و سیبری با روزهایی سرد و یخبندان در تمام سال.
* 2- سرزمین های جنوبی که در مجاورت دریاها واقع شده اند، از دریای سرخ در غرب تا جزیره ی تایوان در شرق.
* 3- بخش های داخلی آسیا که دارای سرمای سخت و خشن در زمستان ها و گرمای زیاد در تابستان ها هستند.
بر اساس بارش نیز آسیا را می توان در این سه بخش بررسی نمود.
* 1- سرزمین های مجاور قطب شمال و سیبری با توجه به نحوه ی تابش خورشید و گرمای ناچیز، رطوبت و بارش را نداشته و خشک است.
* 2- سرزمین های جنوبی که در مجاورت دریاها واقع شده اند، چنانچه عوامل دیگر دخالت نداشته باشند، از رطوبت و بارش کافی برخوردارند.
* 3- بخش های داخلی آسیا که از دریاها و منابع رطوبتی دور هستند و بنابر این از رطوبت و بارش نیز بی بهره و خشک هستند.
بر این اساس آسیا را به دو قسمت آسیای مرطوب و آسیای خشک تقسیم می کنند.
چنان که در تقسیمات بالا دیده می شود، موارد یک و سه از بارندگی بی بهره اند و تنها سرزمین هایی که در مورد دوم نام برده شده اند از بارندگی کافی برخوردار هستند. بنابراین:
1- آسیای مرطوب
شرق، جنوب و جنوب شرق آسیا که از بادهای مرطوب موسمی بهره مند هستند، مرطوب ترین بخش آسیا را تشکیل می دهند.
* 2- آسیای خشک
تمام آسیای مرکزی، غرب و جنوب غرب آسیا که از دریا دور یا مانع کوهستانی دارند و از ورود بادهای باران آور جلوگیری می کنند، از نواحی خشک آسیا محسوب می شوند. همچنین سرزمین های مجاور قطب شمال و سیبری.
آب و هوای آسیا
به دلیل وسعت زیادی که این قاره دارا می باشد، اقلیم های گوناگونی نیز در آن وجود دارد. تنوع اقلیمی در آسیا از سرمای سخت و خشن قطب شمال، محیط بیابانی گرم و خشک مرکز و جنوب غرب، تا شرایط گرم و مرطوب حاره ای جنوب را شامل می شود.
آسیا حدود 5000 مایل از دایره ی قطبی در شمال تا خط استوا در جنوب کشیده می شود. از شرق تا غرب نیز تقریباً در نیمی از گرداگرد کره ی زمین امتداد می یابد. این سرزمین پهناور انواع بسیار گوناگونی از اقلیم های گوناگون را دربرمی گیرد. آسیا، سردترین، گرم ترین، مرطوب ترین و خشک ترین مکان ها را در روی زمین از آن خود کرده است.
سرزمین های وسیع داخلی آسیا از اقیانوس ها به دور هستند. وجود کوهستان ها و طرز قرار گرفتن آن ها که مانع عبور توده های هوایی می گردند که از سمت اقیانوس ها می وزند، تفاوت اقلیم بین سواحل و نواحی داخلی را در این قاره تشدید می کند. به همین دلیل اقلیم آسیای مرکزی یکی از اقلیم های سخت و افراطی به شمار می رود، چرا که زمستان های آن با توجه به بادهای سردی که از مناطق قطبی می وزد، سرد و طولانی است، از طرفی تابستان های آن نیز در همه جا جز ارتفاعات بسیارگرم و کوتاه می باشد. به جز کوهستان ها، در این منطقه از آسیا بسیار ناچیز است. در نتیجه بیشتر این منطقه بیابانی محسوب می شود.
آسیای شمالی، از نظر اقلیمی با آسیای مرکزی شباهت بسیار زیادی دارد. تنها میزان بارندگی است که از مقدار بیشتری برخوردار می باشد. زمستان های شمال آسیا فوق العاده سرد است، به طوری که سردترین مکان سکونتی جهان در این منطقه، ورخویانسک در سیبری واقع است. برخی اوقات درجه حرارت تا 90 درجه ی فارنهایت زیر صفر کاهش می یابد.
آسیای جنوبی، اقلیم کاملاً متفاوتی را داراست. به جز نواحی کوهستانی بقیه ی این منطقه در سراسر سال گرم است، چنان که در نواحی پست درجه حرارت تا 125 درجه ی فارنهایت می رسد. در این منطقه تابستان و زمستان مطابق آن چه که ما می شناسیم وجود ندارد. در عوض دارای یک فصل بارانی و یک فصل خشک می باشد.
فصل بارانی معمولاً از ژوئن تا اکتبر ادامه دارد. طی این مدت بارش زیادی هر روز اتفاق می افتد. بارندگی های زیادی در این بخش از آسیا نسبت به سایر مناطق جهان صورت می پذیرد. برخی نقاط هند بیش از 450 اینچ بارش را در فصل بارانی دریافت می کنند. فصل های بارانی و خشک توسط بادهایی ایجاد می شوند که به موسمی ها شهرت دارند و از آسیای مرکزی به سمت حاشیه ی جنوبی و شرقی این قاره می وزند. موسمی های زمستانی بادهای خشکی هستند که از روی خشکی های آسیا می وزند. این بادها به دلیل این که از مناطق سرد ( خشکی ها در زمستان سرد می باشند.) سرچشمه می گیرند، سرد و خشک می باشند. موسمی های تابستانی به درون قاره و از اقیانوس ها می وزند، به همین دلیل نیز رطوبت را تا جایی که پیش می روند به درون قاره حمل می نمایند.
فصل بارانی برای میلیون ها نفری که در جنوب و شرق آسیا زندگی می کنند اهمیت بسیاری دارد. فعالیت های کشاورزی در این نواحی بستگی بسیار فراوانی به ریزش باران های موسمی دارد. بدون بارندگی رشد گیاهان متوقف خواهد شدو فعالیت کشاورزی صورت نخواهد گرفت. در این صورت خشکسالی موجب قحطی و گرسنگی هزاران نفر خواهد گردید. گاهی اوقات باران های موسمی به موقع نمی بارد یا با تاخیر روبروست، در این صورت محصولات در زمانی که باید به عمل آیند کاشته نمی شوند. ریزش باران های موسمی گاهی موجب به راه افتادن سیل در این نواحی می شود.
آسیای جنوب غربی نسب به دیگر مناطق بسیار خشک است. تابستان های این قسمت از آسیا طولانی و بسیار گرم است. زمستان ها نسبتاً معتدل تر است. مگر در نواحی داخلی و دور که هوا سردتر خواهد بود. نقاط خاصی از جنوب غرب آسیا زمستان فصل بارندگی است. زمستان فصل رشد گیاهان نیز می باشد، به خاطر این که محصولات در تابستان های گرم و خشک این سرزمین ها قادر به رشد و نمو نمی باشند.
آب و هوای آذربایجان
آب وهوای آذربایجان از جنب حاره ای و خشک در مرکز و شرق آذربایجان تا جنب حاره ای و مرطوب در جنوب شرقی آْن، همچنین در سواحل دریای خزر که از آب و هوایی معتدل برخوردار بوده و در نواحی بلند کوهستانی سرد است، متفاوت می باشد. شهر باکو در کنار دریای خزر از هوای معتدلی بهره مند است، به طوری که متوسط دما در ژانویه 4 درجه سانتی گراد و در ماه ژولای 25 درجه سانتی گراد ثبت شده است. به دلیل این که بیشتر سرزمین آذربایجان بارندگی کمی را دریافت می کند، زمین های کشاورزی نیازمند آبیاری است. متوسط بارندگی سالانه در این سرزمین 152 تا 254 میلیمتر می باشد. بیشترین بارش سالانه را بلندیهای قفقاز و لنگورن در جنوب شرقی دارند که متجاوز از 1000 میلیمتر است.
17