زندگی وآثار هوسرل
هوسرل"هشتم آ وریل1859 در پروسنیتس1 موراویا2 که درآن زمان جزء امپراطوری اتریش بود واکنون در جمهوری چک قرار دارد در یک خانواده ای یهودی بدنیا آمد. در 1876 وارد دانشگاه لاییزیک شد و در درس های اخترشناسی، فیزیک وریاضی شرکت می کرد و به ریاضیات علاقمندی نشان می داد در این دوران مطالعاتی در زمینه فلسفه را آغاز کرد و به برکلی علاقمندی نشان می داد در سال 1878 به برلین رفت وطی شش نیمسال در سخنرانی های کارل ویراستراس3ولئوپولدکرونکر4 شرکت کرد. در آنجا با کارهای برنارد بولتزانو5 در نظریه اعداد آشنا شد.در سال 1882 رساله دکتری خود را در ریاضیات محض با عنوان "مقدمه ای برنظریه محاسبه متغیرها" نوشت. در سال 1896 تحت تاثیر ماساریک در کلیسای لوتری وین غسل تعمید انجام داد و به مسحیت گروید اما همیشه خود را یک "مسیحی آزاد"، و" غیرجزمی" می دانست و او همیشه رویکرد فلسفی را مستقل از دین تلقی می کرد.
هوسرل از شاگردان برنتانو بود و بوسیله او با آثار هیوم، میل و به خصوص با نظریه های ارنست ماخ آمپیر کریتیسیست آشناشد.
گفته شدکه هوسرل از طریق ویراشتراس با کارهای برناردبولتزانو آشنا شد آنطور که خواهد آمد بولتزانو سعی کرده بود صورت بندهای منطقی را موازی با صورت بندهای ریاضی در نظر بگیرد.این آشنایی در جهت گیری هوسرل بعنوان کسی که دکتری ریاضی داشت بطور اساسی موثر افتاد،همچنین رویکرد برنتانو در نظریه منطق او را درمسیری که در آینده پیش گرفت یاری کرد.
اغلب مفسران سه دوره تحول فکری را در هوسرل ذکر کرده اند.
اقامت در هاله
هوسرل بعد از رساله دکتری اش 1887 درس های کارل اشتومف6 شرکت کرد او کتاب اصول روانشناسی 7جمیز را به هوسرل توصیه کرد. بناگفته خود هوسرل مطالعه این کتاب سبب شد که او تصویر جریان آگاهی را بر احساس ساده وعناصر بسیط به مثابه دادهای اولیه آگاهی که سنت روانشناس تجربی انگلیسی بود ترجیح بدهد و آن را سیلانی هراکلیتی از زیسته های متغیر وگذرنده به عنوان داده ای اولیه و بنیانی به شمار آورد.
بهر صورت او در وین رساله استادی خود را درباره "مفهوم عدد، تحلیل های روانشناختی" نوشت این رساله تحت تاثیر روانشناسی توصیفی برنتانو نوشته شد بعدها این رساله دوبخش اول فلسفه
حساب را تشکیل داد.در 1887 خطابه ای به نام "اهداف و رسالت های مابعدالطبیعه" ایراد کرد در سال 1891 نخستین کتاب خود را بنام "فسلفه حساب: پژوهش های روانشناختی ومنطقی 8 را به برتتانو اهدا کرد. این کتاب پس از انتشار با نقادیهای فرگر روبرو شد که بر هوسرل موثر افتاد.
بین سالهای 1890 تا 1900 به نقد دیدگاه اصالت روان شناسی در خصوص منطق پرداخت
در سال 1900جلد اول کتاب پژوهشهای منطقی بنام پروله گومنا وجلد دوم آن در سال 1901 به چاپ رساند.هوسرل برای نخستین،بار در این کتاب فلسفه خود را "پدیدارشناسیphenomenology" نامید.
بخش عمده ای از پژوهشهای منطقی به مبارزه علیه اصالت روانشناسی مربوط می شود زیرا طرفداران اصالت روان شناسی درصدد بودند تا منطق را بر مبنای روانشناسی توضیح دهند و آنرا جزیی از روانشناسی بحساب آورند.در مقابل آنها از ایده منطق محض دفاع می کرد.براساس نظر هوسرل منطق نه بنیادی روانشناختی دارد ونه جزئی از روانشناس است بلکه بلحاظ خواستگاه، ماهیت، وهمچنین عملکرد کاملا از روانشناختی متمایز می باشند. در همین ضمن او در مقابل
دیدگاه مخالفان اصالت روانشناسی که منطق را فقط یک علم هنجاری بحساب آورند موضع می گیرد و منطق محض را از منطق که نقش یک علم هنجاری بازی می کند متمایز می کند.
بزودی به این مطلب خواهیم پرداخت.
بسیاری از متفکران ازجمله دیلتای،ناتروپ، اینگاردن،هایدگر، راسل تحت تاثیر کتاب پژوهشهای منطقی قرار گرفته و در این خصوص اظهار نظرهایی داشته اند که از ذکر آنها خودداری می شود. هوسرل در چاپ دوم این کتاب تغییراتی را بوجود آورد و پدیدارشناسی را بجای روان شناسی توصیفی بکار برد و همچنین به رد دیدگاههای هیوم پرداخت و اگورا به عنوان مرکز اعمال و قصدها پذیرفت.
اقامت در گوتینگن (1901-1916)
شکل گیری پدیده شناسی استعلایی
هوسرل در طی سالهای 1901 الی 1916 در دانشگاه گوتینگن تدریس می کرد.در طی سالهای 1902 الی 1904 حلقه مونیخ تشکیل گردید. اعضای این حلقه کسانی مانند ویوهانس دابرت 9 شاگرد تئودور لیپز10 الکساندر فندر11 و آدولف رایناخ12وماکس شلر بودند هوسرل پدیده شناسی آنها را پدیده شناسی تجربی می دانست.او در آوریل 1907 پنج سخنرانی ایراد کرد در این سخنرانی ها تقلیل را به مثابه روش ممتاز پدیده شناسی برای ترک حوزه طبیعی و روان شناسی و ورود به حوزه محض و استعلامی ارائه داد.و بطور اجمالی مفاهیمی نظیر تقویم پدیده شناسی،الگوی استعلایی،رویکرد طبیعی، نئوسیس و نوئما و همچنین تضایف را بررسی کرد. این سخنرانی ها بر روی هم بعدا با نام کتاب ایده پدیده شناسی 13 به چاپ رسید.
او در سال 1910 الی 1911 فلسفه به مثابه علم متقن14 را در نشریه لوگوس 15 به چاپ رساند.
در این کتاب رویکردهای طبیعی گرایانه، نسبی گرایانه و تاریخی گرایانه را مورد بررسی قرار داده و هوسرل در سال 1912 یکی از آثار دیگر خود را بنام ایدهای هدایت کننده یک پدیده شناسی محض وگونه ای فلسفه پدیده شناختی 16 موسوم به ایده های I…. سالنامه فلسفه و
پژوهش های پدیده شناختی به چاپ رساند. سه ماه بعد ایدهای II….. را ویرایش و ایدهای III…. را به پایان برد.
در ایدها I… گرایش های فلسفی مختلف نظیر آمپریسیم وپوزیتیویسم را بررسی و با آنها مرزبندی نموده است وهمچنین در مورد ضروت تعلیق رویکرد طبیعی در تقلیل پدیده شناسی ،تحلیل رابطه آگاهی و واقعیت طبیعت و تقدم اولی، تعلیل استعلایی برای بدست آوردن حوزه منطق محض و همچنین تحلیل ساختار آگاهی محض به بحث پرداخته است.ایدها II… به پدیده شناسی تقویم می پردازد
راز پدیده شناسی تقویم به طور خلاصه عبارت است از تحلیل و چگونگی شکل گیری پدیدها در آگاهی محض و این فقط وقتی ممکن است که با تقلیل پدیده شناختی، حوزه ذهنیت استعلایی شناخته شود و ثقل ماهوی هر پدیده شناختی باشد. این کتاب پس از مرگ هوسرل چاپ و منتشر شد.ایدهای III به نام پدیده شناسی ومبانی علوم به بررسی حوزه های مختلف واقعیت (مادی ،حیوانی) ورابطه آنها با علوم مربوطه، رابطه پدیده شناسی با روانشناسی واونتولوژی، وبررسی روش های علوم و ذخایر معنوی آنها می پردازد17.
اقامت در فرایبورگ:(1916-1938)هوسرل در سال 1916 در فرایبورگ سخنرانی بنام "پدیده شناسی محض :قلمرو و روش آن18 ایراد کرد.او در این سخنرانی از حق عینیت ابژهای طبیعی، مثالی،خیالی دفاع می کند و معنای ابژه به هر چیزی که در برابر آگاهی است سرایت می دهد. او پدیده شناسی را علم به هر قسم ابژه می داند.
در سال های 1923-1924 سخنرانی هایی ایراد کرد که نام کتاب فلسفه نخستین19 را بخود گرفت.
بخش اول آن بررسی انتقادی تاریخ تکوین وتکامل ایده فلسفه از دیالتیک افلاطونی تا فیلسوفان عصر جدید از دیدگاه پدیده شناسی است. بخش دوم برسی نظریه تقلیل استعلایی به روشی عمیق تر از ایدها انجام می شود. منظور این است که در اینجا تقلیل استعلایی به صورت گام به گام صورت می گیرد. و طی مراحل متعددی انجام می شود.در سال 1929 منطق صوری و استعلایی20 را به چاپ رساند.در ابتدا در خصوص منطق صوری به مثابه انتولوژی عمومی (طبیعی) سخن به میان می آورد وسپس به امکان انتولوژی صوری یعنی منطق حقیقی از طریق رویکرد استعلایی می پردازد.
در 1929 به دعوت انجمن مطالعات ژرمنی و "جامعه فرانسوی فلسفه" در تالار دکارت دانشگاه سوربن کنفرانس هایی به عنوان درآمدی بر پدیده شناسی استعلای ایراد کرد که بعدا نام کتاب تاملات دکارتی21 را بخود اختصاص داد.
هوسرل در آن دوره در نامه ای به اوریان کرنر این اثر را "اثر عمده و حاصل زندگی خود" شمرد و درنامه ای به اینگاردن آن را "طرحی بنیادی از فلسفه و از روش و مسائل آن" به حساب آورد. این اثر را می توان نقطه اوج رویکرد اصالت ، ماهیتی هوسرل شمرد،رویکردی که انتشار کتاب بحران و توجه هوسرل به تاریخ، از دیدگاه بعضی از مفسران او بازنگری یا لااقل تعدیل آن محسوب می شود22.
در این کتاب به نقش تاریخی دکارت بعنوان پدر فلسفه استعلایی جدید وکاستی های او، تقلیل پدیده شناختی، بررسی شاکله سه وجهی آگاهی استعلایی (جریان وجدانیات23، می اندیشم24، متعلق اندیشه25)تقویم اگوی استعلایی، اگوی دیگر و اشتراک بین لااذهانی … می پردازد.
چنگ اندازی حزب ناسیونال سوسیالیسم بر حاکمیت آلمان سبب گردید تحت عناوین مختلف مشکلات و محدودیت های برای حوزه های دانشگاهی بوجود آید. در این راستا اخراج استادان در دانشگاه روالی عادی شده بود. اتفاق شوم و بسیار زشتی که در دانشگاه فرایبورگ بوقوع پیوست همراهی هایدگر با فاشیست ها در اخراج استادان آن دانشگاه از جمله هوسرل بود بهر صورت او در سال 1935 از تدریس ممنوع شد.شهروندی المان از او سلب گردید و در سال 1936 نام او از فهرست استادان دانشگاه فرایبورگ حذف گردید وچاپ آثارش در المان ممنوع گردید.
او در سال 1935 دروین خطابه بسیار مهمی به نام "فلسفه در بحران بشریت اروپایی26 ایراد کرد .(ترجمه فارسی آن در کتاب فلسفه و بحران غرب آمده است)
دو خطا به دیگر در 14و15 نوامبر همان سال درپراگ ایراد نمود. این مقالات در انتهای کتاب بحران علم اروپایی و پدیده شناسی استعلایی ترجمه دیویدکارآمده اند.
آخرین اثر هوسرل کتاب بحران علم اروپایی و پدیده شناسی استعلایی می باشد که بطور مفصل دلایل نگارش و ویژگیهای ان تحت عنوان "در خصوص رساله حاضر آمده است.
-ProssniT21
-Moravia2
-Karl weierstrass3
-Leopold konecker4
-Bernard Bolzano5
-carl stumpf6
-principles of psychology7
-philosophy of Arithmetic,psycholoyical and loyical in restiyations8
-Johannes Daubert9
-Theodor Lipps10
-Alexander pfander11
Adolf Reinach-12
-Athe Idea of phenomenology13
-philosophy as a Rigorous science 14
-logos15
-Ideas pertaining to a pure phenomenology and to a phenomenoloyical philosophy or Ideas …I16
17 -هوسرل در متن آثارش ص 33
-pur phonomenology :Its Research and Method 18
-philosophie premiere19
-logique permelle et loyique Transcendentale20
cartesian meditations-21
1-هوسرل در متن آثارش ص 38
23 -cogitationes
24 -cogito
25 -cogitatatum
philosophy in the crisis of European HumaniA-26
—————
————————————————————
—————
————————————————————
22