بسم الله الرحمن الرحیم
موضوع تحقیق :حسابرسی داخلی
فهرست:
1.تاریخچه ی حسابرسی
2.فلسفه حسابرسی
3.فلسفه و جایگاه حسابرسی
4.حسابرسی داخلی
5. استانداردهای اجرای عملیات حرفه ای حسابرسی داخلی
6. هدفها، اختیارات و مسئولیتهای حسابرسی داخلی
"چکیده"
حسابرسی چیست؟
تعریف و هدف حسابرسی
حسابرسی یعنی بازرسی جستجو گرانه مدارک حسابداری و سایر شواهد زیر بنای صورتهای مالی .
حسابرسان از راه کسب آگاهی از سیستم کنترل داخلی و بازرسی مدارک،مشاهده دارایی ها،پرسش از منابع داخل و خارج شرکت و اجرای سایر روشهای رسیدگی ،شواهد لازم را برای تعیین این که صورتهای مالی، تصویری مطلوب و به نسبت کامل از وضعیت مالی شرکت و فعالیتهای آن در طول دوره مورد رسیدگی ارائه می کند یا خیر،گردآوری می کنند.
یااینکه حسابرسی فرایندی است منظم و با قاعده جهت جمع آوری و ارزیابی بیطرفانه شواهد درباره ادعاهای مربوط به فعالیتها و وقایع اقتصادی،به منظور تعیین درجه انطباق این ادعاها با معیارهای از پیش تعیین شده و گزارش به افراد ذینفع.
مقدمه:
تاریخچه حسابرسی در ایران:
نخستین باری که در قوانین ایران به موضوع حسابرسی اشاره شد در قانون تجارت مصوب 1311 است که طی آن مقرر گردید که مجمع عمومی هر شرکت سهامی یک یا چند بازرس را از بین صاحبان سهام یا از خارج انتخاب کند تا با رسیدگی به حسابها و اسناد و مدارک شرکت، در باره اوضاع عمومی شرکت و صورتهای مالی که توسط مدیریت تهیه می شود، گزارشی به مجمع عمومی صاحبان در سال بعد ارائه دهد. اگر چه مجمع عمومی شرکتهایی که پس از این قانون ظاهرا به شکل سهامی تشکیل شدند، بنا بر الزام مزبور بازرس یا بازرسانی را انتخاب می کردند و این بازرسان گاه به حسابهای شرکت نیز رسیدگی می کردند، اما انجام حسابرسی در معنای متعارف آن توسط بازرسان در کار نبوده و هنوز هم نیست.
استفاده از خدمات حسابداران خبره در امر حسابرسی مالیاتی نخستین بار در قانون مالیات بردرآمد سال 1328 عنوان شد. علیرغم این حکم صریح قانونی، اقدام قابل ذکر در تشکیل و ایجاد مرجع حرفه ای حسابداری به عمل نیامد. در قانون مالیاتی سال 1335 این حکم قانونی عینا تکرار شد، و در اجرای آن، آیین نامه مربوط در سال 1340 تهیه و تصویب شد و در آن علاوه بر ذکر مقرارتی راجع به ارکان انجمن، تدوین اصول حسابداری و حسابرسی و موازین حرفه ای و اخلاقی حسابداران عضو انجمن نیز پیش بینی گردید. با این حال، سابقه فعالیت موثری از این انجمن در دست نیست. با تصویب قانون مالیاتهای مستقیم در سال 1345 عملا تکیه گاه قانونی انجمن محاسبین قسم خورده فرو ریخت و این قانون مقرر داشت که به منظور تعیین و معرفی حسابداران رسمی، کانون حسابداران رسمی تشکیل شود. آیین نامه مربوط به نحوه انتخاب حسابداران رسمی در سال 1346 و اساسنامه کانون در سال 1351 به تصویب رسید و حسابداران رسمی، رسیدگی به دفاتر حساب و سود و زیان و ترازنامه مودیان را از بعد از مالیات، در موارد ارجاعی به عهده گرفتند. به موازات انجام اقداماتی در مورد ایجاد نظام حرفه ای حسابداران در جهت استفاده از خدمات حسابداران متخصص در امر حسابرسی مالیاتی، اصلاحیه قانون تجارت (راجع به شرکتهای سهامی) مصوب 1347، شرکتهای سهامی عام را مکلف کرد که به صورتحساب سود و زیان و ترازنامه شرکت، گزارش حسابداران رسمی را نیز ضمیمه نمایند.
به این ترتیب، موضوع حسابرسی شرکتهای سهامی عام در قانون تجارت نیز جا باز کرد. اما تصور بر این بود که وظایف حسابرسی و بازرس قانونی، مجزا و
تفکیک پذیرند. به هر حال، از آنجا که انجام حسابرسی پیش بینی شده در اصلاحیه قانون تجارت به عهده حسابداران رسمی موضوع قانون مالیاتها محول گردیده بود در اغلب شرکتهای سهامی عده ای از حسابداران رسمی به عنوان بازرس قانونی انتخاب و وظایف ظاهرا جداگانه بازرسی حسابرسی را تواما به عهده می گرفتند. اما اغلب دو گزارش جداگانه به مجامع عمومی عرضه می داشتند. در سالهای 1345 تا 1357 قوانین دیگری نیز به حسابرسی و موسسات حسابرسی اشاره داشتند و حسابرسی را الزامی شناخته بودند. از جمله، برابر مقررات بورس اوراق بهادار تهران، سهام شرکتهایی در بورس پذیرفته می شد که حسابهای آن توسط موسسات حسابرسی مورد قبول هیات پذیرش بورس، حسابرسی شده باشند.
با پیروزی انقلاب در بهمن 1357 که به انتخاب مدیران دولتی برای تعدادی از شرکتها، مصادره شرکتهای متعلق به تعدادی از سرمایه داران وابسته به رژیم گذشته و ملی کردن تعدادی از صنایع و واحدها انجامید، ادامه فعالیت موسسات حسابرسی موجود با اشکالات جدی روبرو شد و بالاخره در سال 1359 در لایحه قانونی مربوط به اصلاح پاره ای از موارد قانون مالیاتهای مستقیم، مواد راجع به قانون مالیاتهای مستقیم، مواد راجع به حسابداران رسمی لغو و در نتیجه کانون حسابداران رسمی عملا منحل گردید و در مواد 61 و 116 عنوان حسابدار رسمی و موسسات حسابرسی به حسابدار مورد قبول وزارت امور اقتصادی و دارایی تغییر یافت و به این ترتیب از لحاظ قانون مالیاتهای مستقیم، تنها رسیدگی حسابداران مورد قبول وزارت امور اقتصادی و دارایی به دفاتر و صورتهای مالی مودیان، قابل پذیرش شد. به دنبال ملی کردن تعدادی از صنایع و مصادره تعدادی دیگر از شرکتها، کنترل و مالکیت بخش عمومی بر تعداد زیادی از شرکتها و سایر واحدها اقتصادی به ایجاد سازمانها و نهادهای اداره کننده انجامید و تشکیل موسساتی را ضروری ساخت که حسابرسی شرکتها و سایر واحدهای اقتصادی ملی یا مصادره شده را عهده دار شوند. تشکیل موسسه حسابرسی سازمان صنایع و سازمان برنامه، موسسه حسابرسی بنیاد مستضعفان و موسسه حسابرسی بنیاد شهید در سالهای 1359 تا 1362 ناشی از این نیاز بود.
در سال 1362 موضوع ادغام موسسات حسابرسی بخش عمومی مطرح شد و قانون تشکیل سازمان حسابرسی به تصویب رسید. با تصویب اساسنامه قانونی سازمان حسابرسی در سال 1366، موسسات حسابرسی موجود در بخش دولتی ادغام و سازمان حسابرسی تشکیل شد.
در سال 1372 قانون "استفاده از خدمات تخصصی و حرفه ای ذیصلاح به عنوان حسابدار رسمی" به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید. به موجب این قانون، دولت می تواند حسب مورد و نیاز از خدمات حسابداران رسمی استفاده نماید. در قانون مزبور پیش بینی شده است که به منظور تنظیم امور و اعتلای حرفه حسابداری و حسابرسی و نظارت بر کار حسابداران رسمی، جامعه حسابداران رسمی ایران تشکیل گردد.
در سال 1374 آیین نامه "تعیین صلاحیت حسابداران رسمی و چگونگی انتخاب آنان" موضوع تبصره یک قانون فوق الذکر به تصویب هیات محترم دولت رسید و متعاقب آن هیات تشخیص صلاحیت حسابداران رسمی توسط وزیر امور اقتصادی و دارایی تعیین و معرفی گردید.
در اوایل سال 1375 در اجرای آیین نامه تعیین صلاحیت حسابداران رسمی، ویزر امور اقتصادی و دارایی، هیاتی ده نفره متشکل از هفت نفر عضو هیات تشخیص صلاحیت حسابداران رسمی و سه نفر حسابدار دیگر به عنوان نخستین حسابداران رسمی و هیات موسس جامعه حسابداران رسمی ایران معرفی نمودند تا ظرف شش ماه، اساسنامه جامعه مزبور را تهیه و برای تصویب نهایی به هیات وزیران تقدیم نمایند. این اساسنامه در مهلت مقر تهیه و در شهریور ماه 1378 به تصویب هیات محترم وزریران رسید.
همچنین در سال 1378 آیین نامه چگونگی استفاده از خدمات و گزارشات حسابداران رسمی و موسسات حسابرسی موضوع تبصره 4 ماده واحده قانون استفاده از خدمات تخصصی و حرفه ای ذیصلاح به عنوان حسابدار رسمی توسط وزارت امور اقتصادی و دارایی و با شرکت جمعی از کارشناسان و صاحبنظران تهیه و برای تصویب به هیات محترم وزیران تقدیم شد که آیین نامه مذکور در شهریور ماه 1379 به تصویب هیات محترم وزیران رسید.
با تصویب این دستورالعمل مقدمات تشکیل جامعه حسابداران رسمی ایران و انتخابات شورای عالی مالی فراهم شد. همزمان هیات تشخیص صلاحیت حسابداران رسمی ایران نیز تلاشهای خود را در جهت تکمیل فهرست اولین گروه حسابداران رسمی متمرکز نمود، به گونه ای که تا برگزاری اولین گردهمایی حسابداران رسمی ایران در پایان خرداد ماه 1380، عملیات اجرایی شناسایی متقاضیان عضویت در جا معه حسابداران رسمی ایران به پایان رسید و این افراد در پایان خرداد ماه 1380 دعوت شدند. استقبال از این دعوت و سخنان امید بخش وزیر امور اقتصادی و دارایی و رئیس تشخیص صلاحیت حسابداران رسمی ایران، تشکیل جا معه حسابداران رسمی ایران را عملا نوید داد.
حسابرسی از جمله رشته هایی از دانش بشری است که قدمتی طولانی دارد ولی همپای تحولات بعضی دیگر از رشته های دانش بشری متحول نشده است حسابرسی از مقولاتی است که در حوزه کنترل و نظارت قرار می گیرد و اگر چه تا حدودی نقش پیشگیرانه دارد ولی بیش تر از موضوعات کنترل پس از اجراست. جنبه های کاربردی حسابرسی بیش تر از جنبه های تئوریک آن در طول زمان مطرح بوده است و پیشرفت های آن نیز بیشتر در قالب "آزمون و خطا" صورت گرفته است. تحولات دانش بشری، و به خصوص در دهه های اخیر، بر جنبه های کاربردی حسابرسی اثر گذاشته و انجام حسابرسی را نسبت به گذشته تا حدودی دگرگون کرده است. با این حال در هیچ دانشگاهی در کشورمان رشته حسابرسی به عنوان رشته ای از علوم در دوره های تکمیلی تدریس نمی شود.
فلسفه حسابرسی:
از دیدگاه فلسفی حسابرسی فرآیندی است برای رسیدن از "تردید" به "یقین".
از لحاظ تاریخی حسابرسی را می توان به دوره هایی از تحول به شرح زیر تقسیم بندی نمود:
مرحله ای که حسابرسی به عنوان فرآیند نظارت برانجام و رسیدگی به مخارج مورد نظر بوده است.
مرحله ای که حسابرسی به منظور اعتبار بخشیدن بر ارقام صورت های مالی مطمح نظر بوده است.
مرحله ای که حسابرسی به عنوان یک فرآیند نسبتا کامل رسیدگی مالی و در عین حال بخشی از فرآیند نظارت و ارزیابی عملکرد مدیران مورد توجه بوده است.
مرحله ای که فرآیند حسابرسی را در جهت ارزیابی بازدهی امکانات، مورد استفاده قرار داده اند.
حسابرسی در مرحله اول قدمتی دیرینه دارد. وظیفه حسابرسی برای اعتبار بخشیدن به ارقام صورت های مالی از سابقه طولانی برخوردار نیست و قدمت آن به اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم برمی گردد. قدمت حسابرسی به عنوان یک فرآیند نسبتا کامل رسیدگی های مالی و در عین حال بخشی از فرآیند نظارت و ارزیابی عملکرد مدیران از دهه 1930 تحت عنوان "حسابرسی مدیریت" مورد توجه بوده است و از دهه 1970 با عنوان "حسابرسی جامع" در بسیاری از کشورها و به تدریج پذیرش عام یافته است.
فلسفه و جایگاه حسابرسی:
برای اینکه فلسفه حسابرسی روشن شود لازم است نقش حسابرسی که بیان کننده عوامل موثر در تعیین نقش حسابرسی است بیان گردد . این نظریه ها که در مجموع فلسفه حسابرسی را تشکیل می دهند بطور موثر از اوائل دهه 1960 میلادی شکل گرفته اند و بتدریج تکامل یافته اند . مدلهای نقش حسابرسی ریشه در جامعه شناسی دارند . به اعتقاد جامعه شناسان موقعیت و وظیفه هر شخص در اجتماع توسط انتظارات جامعه تعیین می شود . آقای حمید راوی در مجله حسابرس در رابطه با فلسفه حسابرسی نظرات زیر را بیان کرده است:
نظریه شبه قضائی:
بر طبق این نظریه ، نقش حسابرسان را قانون تعین میکند و قانون از طریق اعطای اختیاراتی به حسابرسان برای آنها نقشی شبیه قاضی قائل است . مثلا طبق ماده 148 اصلاحیه قانون تجارت ایران مصوب سال 1347 بازرسان مکلفند درباره صحت و درستی صورت دارایی و صورت حساب دوره عملکرد و سود و زیان و ترازنامه ای که مدیران برای تسلیم به مجمع تهیه می کنند و همچنین درباره صحت مطالب و اطلاعاتی که مدیران در اختیار مجامع عمومی گذاشته اند اظهار نظر کنند . از جمله اختیاراتی که قانون به بازرس می دهد ، دسترسی کامل به مدارک و سوابق شرکت و انجام هرگونهرسیدگی و تحقیقی است که لازم بداند . بدین ترتیب در مدل فوق نقش حسابرس در ارتباط با صورتهای مالی صاحبان کار ، مشابه نقش قاضی است در ارتباط با دعاوی قانونی .
نظریه مسئولیت اجتماعی
برخی استدلال می کنند که نقش حسابرس را نمی توان در چارچوب مسئولیتهای صرفا قانونی محدود کرد انتظارات جامعه مسئولیتهای دیگری را در مقابل حسابرس قرار می دهد، این نظرات بطور خلاصه چنین است :
1- کشف تقلب و کارهای غیرقانونی مدیران
2- گزارش درمورد کارائی و شایستگی مدیران
3- گزارش در مورد کنترلهای داخلی شرکتها
4- حفظ منابع سایر استفاده کنندگان از صورتهای مالی
نظریه مباشرت و نظارت
براساس این نظریه مدیران مباشران سهامداران تلقی می شوند . مدیران عبارتند از متخصصینی که سهامداران کار اداره و مدیریت وجوه خود را به آنها محول نموده اند . در این نظریه فرض بر این است که تمامی اطراف قضیه رفتار منطقی و معقول دارند ، همچنین فرض می شود که سرمایه گذاران از خطرات فریبکاری مدیران آگاهند و مدیران نیز از نگرانی سهامداران از این بابت اطلاع دارند . به همین علت مدیریت شرکت ، خود علاقمند به حسابرسی صورتهای مالی شرکت است . یکی از راههای آسوده خاطر کردن سرمایه گذاران ارائه صورتهای مالی حسابرسی شده است . این بدان معناست که مدیریت شرکت خود علاقمند به حسابرسی صورتهای مالی شرکت است و اعتقاد دارد که اگر کیفیت حسابرسی مطلوب نباشد ، سرمایه گذاران به مدیریت شرکت و صحت عمل او شک می کنند و در نتیجه ریسک سرمایه گذاری خود را بالاتر ارزیابی می کنند و لذا حاضرند سهام شرکت را به بهای کمتر خریداری کنند . این امر موجب می شود که هزینه های تامین مالی شرکت افزایش یابد و رشد شرکت با کندی مواجه شود ، بنابراین نظریه ، مدیریت خود دارای انگیزه های قوی جهت تاکید بر ارتقای کیفیت نظارت است و خواهان حسابرسی مستقل می باشد . این مدلها همزمان با تاکید متقابل بر یکدیگر در تعیین نقش کنونی حسابرس و نحوه گزارشگری دخالت داشته اند ، در عین حال ، مدل مسئولیت اجتماعی حسابرس بیش از مدلهای دیگر پاسخگویی تحولات اخیر گزارشگری است .
انواع حسابرسی
صاحب نظران تقسیم بندی های مختلفی از انواع حسابرسی ارائه کرده اند. به عنوان مثال آقای آرنز(arens) در کتاب نگرش جامعی بر حسابرسی، حسابرسی را به 3 نوع عملیاتی، مالی و رعایت تقسیم بندی کرده است.
تقسیم بندی دیگری نیز در این رابطه وجود دارد که یکی در این جا ذکر می شود:
– انواع حسابرسی از نظر تابعیت سازمانی:
حسابرسی مستقل: این نوع حسابرسی توسط افرادی مستقل از شرکت صورت می پذیرد که کارکنان واحد مورد رسیدگی نمی باشند و انتخاب آنها به عهده واحد مورد رسیدگی نیست.
– حسابرسی داخلی: معمولاً این نوع حسابرسی در موسسات بزرگ مشاهده می شود. حسابرسان داخلی در ارکان موسسات مورد حسابرسی هستند و در چارت سازمانی موسسه جایی برای آنان در نظر گرفته شده و حدود وظایف و اختیارات آنان روشن شده است.
هدف اصلی حسابرسی داخلی، ارزیابی نحوه انجام وظایف محول بر واحدهای مختلف موسسه است. کارکنان حسابرسی داخلی معمولاً زیر نظر مدیر عامل یا مقام ارشد دیگری می باشند. این موقعیت بالا در ساختار سازمانی موسسه، اطمینان می دهد که حسابرسان داخلی به اکثر واحدهای موسسه دسترسی داشته باشند. لازم است حسابرسان داخلی مستقل از روسای قسمتها و مدیرانی باشند که کار آنان را حسابرسی می کنند.
– انواع حسابرسی از نظر دلیل ارجاع کار:
حسابرسی الزامی: مانند حسابرسی شرکت های سهامی عام مطابق مقررات بورس اوراق بهادار تهران.
حسابرسی اختیاری:در چنین حالتی انجام حسابرسی یک کنترل اختیاری است و می تواند توسط صاحبان سهام مورد درخواست واقع نشود.
-انواع حسابرسی از نظر نوع رسیدگی:
-حسابرسی صورت های مالی: عبارت است از اظهار نظر تخصصی نسبت به مطلوبیت صورت های مالی در چارچوب اصول پذیرفته شده حسابداری. این نوع حسابرسی که توسط موسسات حسابرسی صورت می پذیرد، بررسی صورت های مالی شامل ترازنامه،صورت های سود و زیان یا سود (زیان) انباشته و گردش وجوه نقد و یادداشت های همراه را شامل می شود.
حسابرسی رعایت: حسابرسی رعایت عبارت است از جمع آوری و ارزیابی شواهد به منظور دستیابی به یافته هایی در خصوص رعایت قوانین و دستور العمل ها و ارئه گزارش در این رابطه. لازم به ذکراست که معیار در حسابرسی رعایت از پیش تعیین شده است . این معیار می تواند در قالب قوانین
مالیاتی و از این قبیل باشد. از اینرو حسابرسی هیچ گونه نقشی در رابطه با تعیین وتشخیص معقول با مناسب بودن معیار ندارد.
حسابرسی ویژه: نوع خاصی از حسابرسی است که موضوعی مشخص و از پیش تعیین شده را در بررسی می کند و ممکن است به درخواست صاحبان سهام موسسه حسابرسی شونده و یا غیر از آن صورت پذیرد. از جمله مواردی که این نوع حسابرسی انجام می گیرد عبارت است از:
– کشف تقلب و سوء استفاده کارکنان یا مدیریت در شرکت
– مطابقت صورت های مالی با قرادادهای منعقده.
حسابرسی عملیاتی: فرایندی است منظم و با قاعده که به ارزیابی کارآیی، اثر بخشی، و رعایت صرفه های اقتصادی یک سازمان چارچوب کنترل های مدیریتی و گزارش نتایج ارزیابی همراه با ارائه پیشنهادات و توصیه های اصلاحی به افراد ذیصلاح می پردازد و نهایتاً منجر به استفاده بهینه از منابع سازمانی و ارتقاء بهره وری آن خواهد شد.
عموماً حسابرسان در حسابرسی عملیاتی در مورد کلیه علمیات شرکت اظهار نظر نمی کنند، بلکه یافته ها و نتیجه گیریهای خود را در مورد عملکردها، فرایندها و روش های کنترل داخلی خاص که می تواند بطور کاراتر و اثر بخش تر انجام گیرد بیان می کنند.
تا کنون در ایران حسابرسی عملیاتی به شکل گسترده انجام نمی پذیرد در صورتیکه امکانات اجرای این نوع حسابرسی فراهم آید، انتظار می رود مزایای زیر که نتیجه این نوع حسابرسی است فراهم آید:1- شناسایی آن دسته از هدف ها، سیاست ها و روش های سازمانی که تا کنون تعریف نشده باقی مانده اند.
2- ارزیابی اثر بخشی سیستم های کنترل مدیریت
3- ارزیابی میزان قابلیت اطمینان و فایده گزارش های مدیریت
4- شناسایی تواناییها و فرصت های بالقوه به منظور بهبود سودآور، افزایش درآمدو کاهش هزینه ها.
5- ارزیابی میزان رعایت هدف ها، سیاست ها و رویه های سازمانی
6- شناسایی معیارهای اندازه گیری میزان نیل به هدف های سازمان.
7- شناسایی راهکارهای جایگزین.
8- ارزیابی مستقل و بیطرفانه عملیات مشخص
9- شناسایی اشکالات نقاط ضعف و دلایل بروز آنها
حسابرسی مبتنی بر سیستم:
ویژگی اصلی این نحوه عمل، اتکاء بر سیستم کنترل داخلی به عنوان مبنایی جهت حصول اطمینان از قابلیت اعتماد اطلاعات منعکسه در حساب هااست. در این روش، کنترل های داخلی به منزله یک منبع جدید شواهد حسابرسی در کنار آزمون های تفصیلی، نقش اساسی پیدا می کنند. بدین لحاظ هر گاه کنترل های داخلی صاحبکار موثر ارزیابی گردد، حسابرس قادر خواهد بود برای کسب بخشی از اطمینان لازم در مورد صحت سوابق حسابداری به کنترل های مزبور اتکا نماید.
حسابرسی مبتنی بر ریسک: "در این روش با استفاده از روش های آماری، میزان شواهد مورد لوزم جهت ارائه اظهار نظر تعیین می شود و با در نظر گرفتن سطح اطمینان و پیش بینی زمان و هزینه، استراتژی کلی حسابرسی پایه ریزی می شود. استفاده از روش مذکور مزایایی چون کاهش هزینه و زمان عملیات جسابرسی را به همراه خواهد داشت".
قابل ذکر است که هم اکنون روش حسابرسی مورد استفاده در ایران، حسابرسی مبتنی بر سیستم می باشد.
تحول در متدولوژی حسابرسی:
متدولوژی حسابرسی همگام با شناخت روش های مورد استفاده و روشن شدن کاستی های این روش ها به منظور بالابردن اعتماد عمومی نسبت به گزارش های حسابرسی و قابلیت دفاع از آنها و نیز به دلیل پیچیدگی روزافزون فعالیت های مربوط به کسب و کار، تغییر یافته است. تغییرات کیفی در متدولوژی حسابرسی اغلب در مقاطعی از زمان صورت گرفته که نارسایی هایی روش های موجود در محافل حرفه ای و یا محاکم قضایی کشورها مورد سوال قرار گرفته و دست اندرکاران این حرفه را به چاره جویی جهت رفع نارسایی ها و نهایتاً تکمیل و اصلاح و نحوه کلی حسابرسی را داشته است. در این مسیر تکامل روش های زیر را می توان یافت:
حسابرسی مبتنی بر سند رسی یا" حسابرسی رویدادهای مالی":
این نحوه عمل حسابرسی ، سندرسی را مبنای اصلی کار قرار می دهد و معاملات را به طور نمونه یا کامل از نقطه نظر مستندات و شواهد اعتبار و دقت ثبت های حسابداری مورد سند رسی قرار می دهد. کنترل محاسبات، بررسی طبقه بندی رویدادهای مالی و تطبیق صورت های مالی با دفاتر، بخشی از بررسی های این نحوه عمل است.
حسابرسی مبتنی بر ترازنامه:
در این نحوه عمل حسابرسی، حسابرس کوشش خود را بر اثبات اقلام مندرج در ترازنامه متمرکز می نماید. در این روش فرض بر این است که وجود دارایی ها و بدهی ها موید وقوع معاملات و نقل وانتقالات مالی مربوط است. مزیت این نحوه عمل، صرفه جویی در مدت زمان حسابرسی و انجام آن در یک مرحله بعد از پایان سال مالی است. این روش هر چند وجود دارایی ها و بدهی ها را اثبات می کند، لیکن شواهدی حاکی از اعتبار معاملات ثبت شده بدست نمی دهد.
وظیفه حسابرس خارجی
همانگونه که از محتوای دو هدف فوق الذکر استنباط می شود وظیفه حسابرس خارجی صرفاً رسیدگی به صورتهای مالی و ارزیابی عملکرد مالی شرکت مزبور در چارچوب قوانین و مقررات پذیرفته شده و مواد اساسنامه شرکت است . در حقیقت هدف حسابرس از رسیدگی به صورتهای مالی طبق استانداردهای پذیرفته شده حسابرسی عبارت است ازاظهار نظر نسبت به اینکه آیا صورتهای مالی و نتایج و تغییرات در وضعیت مالی را طبق اصول مورد قبول حسابداری که بطور یکنواخت اعمال شده است بنحو مطلوب نشان می دهد یا خیر
تحول هدف های حسابرسی
هدف اصلی از حسابرسی در سال های قبل از ابتدای قرن بیستم کشف تقلب بود. در نیمه اول این قرن، هدف حسابرسی از کشف تقلب فاصله گرفت و به سوی هدف جدید یعنی این که آیا صورت های مالی را منصفانه ارئه می دهد یا خیر تغییر کرد. به عبارت صحیح تر: "هدف از حسابرسی صورت های مالی این است که حسابرس بتواند درباره این که صورت های مزبور از تمام جنبه های با اهمیت طبق اصول متداول حسابداری تهیه شده است اظهار نظر کند".
کشف تقلب هنوز به عنوان یکی از هدف های جزئی حسابرسی مطرح است، چرا که وجود تقلب یا اشتباه به طور موثری بر اظهار نظر حسابرس نسبت به صورت های مالی تاثیر می گذارد.
نقش اصلی حرفه حسابرسی
دلیل اصلی وجود حرفه حسابرسی مستقل افزایش اعتبار صورت های مالی است. اجرای این نقش، حسابرسان را در موقعیتی منحصر به فرد در جامعه قرار می دهد. اعتبار دادن به صورت های مالی به معنای ایجاد اطمینان از مطلوبیت ارائه و قابیلیت اتکای آنها ست. افرادی صلاحیت افزایش صورت های مالی را دارند که:
اولاً: صلاحیت فنی لازم برای اجرای یک رسیدگی را داشته باشند.
ثانیاً: مستقل از شرکت مورد رسیدگی باشند تا جامعه نسبت به واقع بینی و بی طرفی آنان اطمینان حاصل کند.
استفاده از عبارت حسابرسی شده در صورت های مالی به این معناست که ترازنامه، صورت سود و زیان، سود و زیان انباشته و صورت گردشی وجود نقد شرکت همراه یک گزارش حسابرسی است که توسط حسابرسان مستقل تهیه شده که در آن نظر حرفه ای خودر را نسبت به مطلوبیت ارائه صورت هایمالی شرکت اظهار کرده اندغلان حرفه حسابرسی در یک تقسیم بندی کلی به دو گروه اصلی تفکیک می شوند :
حسابرسان داخلی : این گروه از حسابرسان ، کارمند واحد مورد رسیدگی هستند، و در واقع رابط میان هیات مدیره و شرکت بوده و گزارش رسیدگی خود را به طور هفتگی ، ماهانه یا سالانه به مدیرعامل و هیات مدیره ارائه می دهند . این گروه از حسابرسان عملیات داخل واحد تجاری را رسیدگی می کنند.
حسابرسی داخلی
کنترل داخلی:
هر سیستم یا مجموعه ای از کنترل ها اعم از مالی و غیر مالی که برای دستیابی به اطمینانی منطقی از تحقق موارد زیر بر قرار می شود:
1- اثر بخش و کارآمد بودن عملیات
2- قابل اتکا بودن اطلاعات مالی و گزارشگری آن
3- رعایت قوانین و مقررات
دلائل استفاده از سیستم کنترل داخلی
1- واحد های اقتصادی هم از لحاظ اندازه و هم از لحاظ پیچیدگی فعالیت چنان رشد میکنند که کنترل مستقیم و انفرادی آنها نا ممکن میشود. از این رو کنترل های داخلی برای اعمال مدیریت و سرپرستی در راستای برنامه های استراتژیک ضروری است .
2- واحد های اقتصادی دارای الزامات قانونی میباشند که باید به آنها عمل شود . از این رو باید کنترل های داخلی لازم را برای شناسایی و کنترل میزان رعایت این گونه الزامات قانونی برقرار نمایند .
عناصر تشکیل دهنده کنترل داخلی
1- بررسی موثر و کارآمد توسط مدیریت غیر اجرایی
2- وجود سیستم کنترل مدیریتی شامل تعیین و تدوین هدف ها و برنامه ها – نظارت و سرپرستی یا کنترل مسائل مالی و همچنین اقدامات پیشگیرانه و اصلاحی
3- وجود سیستم ها و روشهای کنترل مالی و عملیاتی شامل محافظت از دارایی ها – تفکیک وظایف – روش های صدور مجوز و تصویب و سیستم های اطلاعاتی
4- وجود یک واحد حسابرسی داخلی که طبق اصول و استاندارد های حسابرسی داخلی فعالیت کند
هدفهای کنترل داخلی و حسابرسی داخلی
سیستم کنترل داخلی به منظور اطمینان یافتن از موارد زیر استقرار می یابد :
1- اعمال شدن سیاست ها و خط مشی های سازمان
2- شناسایی و شناساندن اصول و ارزشهای سازمان
3- رعایت قوانین و مقررات
4- دقیق و قابل اعتماد بودن صورت های مالی و سایر اطلاعات منتشر شده
5- مدیریت کارآمد و اثر بخش نیروی انسانی و سایر منابع
هدف حسابرسی داخلی کمک به مدیریت است تا اطمینان یابد کلیه موارد بالا به همان گونه که باید اجرا یا رعایت میشود .
تعریف حسابرسی داخلی
وظیفه ارزیابی مستقلی است که توسط مدیریت سازمان برای بررسی سیستم کنترل داخلی ایجاد میشود . حسابرسی داخلی کفایت سیستم کنترل داخلی را از لحاظ اثر بخش و کارآمد بودن استفاده از منابع سازمان آزمون ارزیابی و گزارش میکند .
حسابرسی داخلی چگونه سازمان را یاری میکند :
حسابرسی داخلی مدیریت را در انجام دادن مسئولیت ها و وظایف خود از طریق تقویت کنترل های داخلی یاری میکند.
حسابرسی داخلی میتواند :
1- نقش بازدارنده را در برابر سوء استفاده کنندگان احتمالی داشته باشد
2- کنترل را در جهت پیشگیری یا آشکار کردن تقلب و اشتباه بهبود بخشد
3- با انجام دادن حسابرسی داخلی تقلب ها را کشف کند
4- با شناسایی موارد اتلاف منابع و عدم کارایی سبب صرفه جویی شود
تفاوت حسابرس داخلی و حسابرس مستقل
1- تفاوت در رابطه با استفاده از حسابرسی داخلی و مستقل
حسابرسی مستقل معمولاً یک ضرورت قانونی است و مدیریت سازمان آن را بوجود نمی آورد ولی حسابرسی داخلی ارزیابی مستقلی است که توسط مدیران سازمان ( احتمالاً در اجرای یک الزام قانونی ) بوجود می آید.
2- تفاوت از نظر هدف های اصلی
هدف اصلی حسابرسی مستقل اظهار نظر در این مورد است که صورتهای مالی به درستی تنظیم شده است و وضعیت سازمان را به نحوی مطلوب نشان میدهد و دارای اشتباه و تحریف با اهمیت نیست . هدف اصلی حسابرسی داخلی بررسی تمامی سیستم کنترل داخلی میباشد .
3- تفاوت در رابطه با بررسی کنترل های داخلی
حسابرسی مستقل ممکن است در مورد سیستم کنترل داخلی نیز اظهار نظر کند اما این اظهار نظر به کنترلهایی محدود میشود که حسابرسان آن را به عنوان بخشی از کار خود مورد ارزیابی قرار داده اند ولی حسابرسی جامع کنترل های داخلی از وظایف حسابرسان داخلی میباشد .
4- تفاوت در رابطه با نوع همکاری با موسسه
حسابرسی داخلی در استخدام شرکت بوده و مستمراً با مدیریت همکاری دارد در حالی که حسابرسی مستقل فقط به موجب قرارداد وارد شرکت میشود .
5- تفاوت در رابطه با مسئولیت
مسئولیت حسابرسی مستقل عموماً در برابر اعضاء مجمع عمومی یا صاحبان سهام بوده در حالی که حسابرسی داخلی در برابر دستگاه مدیریت جوابگو میباشد .
6- تفاوت دامنه بررسی ها
حسابرسی مستقل تحقیق خود را صرفاً از نظر مالی انجام داده و رضایت وی از درستی سود و زیان و اصالت و صحت اسناد و مدارک مالی و سیستم کنترل های داخلی عموماً وی را قانع ساخته و به ابراز عقیده حرفه ای در باب حساب های نهایی اکتفا میکند در حالی که حسابرسی داخلی خط و مشی و سیاست مدیریت را در تمام جنبه های سازمان اعم از مالی و غیر مالی دنبال مینماید .
7- تفاوت در نحوه رسیدگی
نحوه رسیدگی حسابرسان مستقل به عملیات شرکت های بزرگ بخصوص با توجه به زمان محدود متکی بر تست و چک بوده و عملاً نمیتوانند آنچنان که حسابرسان داخلی به آزمایش و بررسی حسابها و مدارک و اطلاعات می پردازند در جزئیات وارد شوند .
استقلال حسابرس داخلی
عامل اصلی برای توانمند بودن حسابرسی داخلی استقلال آن است . مدیریت باید این عامل را به رسمیت بشناسد و با تامین جایگاه مناسب حسابرسی داخلی در ساختار سازمانی نسبت به استقلال واحد حسابرسی داخلی اطمینان دهد.
عملکرد حسابرسی داخلی باید چنان باشد که به روشنی نشان دهد حسابرسی داخلی تحت تاثیر هیچگونه اعمال نفوذ غیر مسئولانه نیست که بتواند دامنه رسیدگی یا کار آن را محدود یا تغییر دهد یا بتواند در تصمیم گیری آن درباره ی محتوای گزارشهایی که به مدیریت ارائه میشود بطور قابل ملاحظه ای اثر گذارد .
اگر حسابرسی داخلی در سیستم یا روشی حضور نداشته باشد و آن سیستم یا روش بدون هرگونه خللی به فعالیت خود ادامه دهد آزمونی است برای تشخیص استقلال واحد حسابرسی داخلی . در حالی که اگر حسابرسی داخلی بطور روزمره درگیر سیستم یا روش باشد جزئی از سیستم محسوب میشود و نسبت به آن سیستم استقلال نخواهد داشت .
استقلال حسابرسی داخلی به شکل های زیر محقق میشود :
1- استقلال از لحاظ دسترسی
رئیس حسابرسی داخلی باید به مدیریت ارشد سازمان شامل مدیر عامل و هیئت مدیره و بررسی کنندگان غیر اجرایی سازمان دسترسی مستقیم داشته باشد و بتواند آزادانه به آنان گزارش دهد .
2- استقلال از لحاظ گزارشگری
رئیس حسابرسی داخلی باید بتواند گزارشهای خود را بدون حذف مطلبی و با نام و امضاء خود ارائه دهد .
3- استقلال از لحاظ فعالیت های سازمانی
حسابرسی داخلی باید نسبت به کلیه سیستم های مالی و اداری سازمان استقلال کامل داشته باشد . درگیر شدن حسابرسی داخلی در سیستم های اجرائی و برنامه های سازمان باید به موارد زیر محدود شود :
1- ارائه پیشنهاد در ارتباط با ایجاد کنترل های داخلی برای موارد تجدید نظر در سیستم ها یا پروژه های موجود یا طراحی سیستم های جدید یا ایجاد پروژه های جدید .
2- ارزیابی کنترل های پیشنهادی برای پروژه های خاص
3- ارزیابی کنترل های موجود سیستم ها و فرایند تصمیم گیری .
واحد حسابرسی داخلی نباید مسئول استقرار سیستم های جدید باشد یا درگیر کارهایی شود که معمولاً ملزم به بررسی آنهاست .
4- استقلال از لحاظ رای حسابرسی داخلی باید بدون هرگونه جانب داری با مسائل برخورد کند و از چنان جایگاه سازمانی برخوردار باشد که بتواند بیطرفانه تصمیم گیری و نظر و پیشنهاد های خود را ارائه کند.
نقش حسابرسی داخلی در مدیریت ریسک در عرصه سازمان:'
طی سالهای گذشته، اهمیت راهبری شرکتی قوی بر مدیریت ریسک به طور فزایندهای تایید شده است. سازمانها برای شناسایی تمام ریسکهایی که در کسب وکارشان با آنها روبه رو می شوند، اعم از اجتماعی، اخلا قی، محیطی، مالی و عملیاتی، و به منظور تشریح چگونگی مدیریت آنها در یک سطح پذیرفتنی، به شدت در فشار هستند. در این اثنا، استفاده از چارچوبهای مدیریت ریسک در عرصه سازمان، با شناخت برتریهای آن نسبت به رویکردهای با نظارت پایین، گسترش یافته است.
حسابرسی داخلی، هم در نقش ارائه کننده خدمات اطمینانبخشی و هم خدمات مشاوره ای، به گونههای مختلف به مدیریت ریسک کمک می کند. در سال 2002 انجمن حسابرسان داخلی بریتانیا و ایرلند، بیانیه ای در رابطه با نقش حسابرسی داخلی در مدیریت ریسک منتشر ساخت تا رهنمودی برای اعضایش در ارتباط با نقشهای مجاز و تضمینهای مورد نیاز برای حفظ استقلال و بیطرفی حسابرسی داخلی فراهم کرده باشد. این بیانیه بازبینی شده جدیدکه جایگزین بیانیه پیشین شد، پیشرفتهای اخیر جهان را در زمینه مدیریت ریسک و حسابرسی
داخلی در نظر میگیرد.
استانداردهای اجرای عملیات حرفه ای حسابرسی داخلی:
حسابرسی داخلی فعالیتی مستقل، اطمینان دهی بیطرفانه و مشاوره ای است که به منظور افزودن ارزش و بهبود عملکرد سازمان طراحی می شود. حسابرسی داخلی، سازمان را در دستیابی به اهداف آن از طریق ایجاد رویکردی منظم و روشمند به منظور ارزیابی و بهبود اثربخشی مدیریت خطر، کنترل و فرایندهای راهبری، یاری می دهد.
فعالیتهای حسابرسی داخلی در محیطهای قانونی و فرهنگی مختلف، سازمانهایی با تفاوت در هدفها، اندازه و ساختار، توسط افرادی در درون سازمان و یا در خارج از آن انجام می شود. چنین تفاوتهایی ممکن است براجرای عملیات حسابرسی داخلی در هر محیط تاثیرگذار باشد. به هرحال، چنانچه مسئولیتهای حسابرسان داخلی می باید ایفا شود، پیروی از استانداردهای اجرای عملیات حرفه ای حسابرسی داخلی ضروری است.
هدفهای استانداردهای حسابرسی داخلی عبارت است از:
1- توصیف اصول اساسی که باید گویای نحوه انجام حسابرسی داخلی باشد،
2- ارائه چارچوبی برای انجام و ترویج دامنه وسیعی از ارزش افزوده فعالیتهای حسابرسی داخلی،
3- ایجاد مبنایی برای سنجش عملکرد حسابرسی داخلی،
4- ترویج عملیات و فرایندهای سازمانی.
استانداردها شامل استانداردهای عمومی و کیفی (سری 1000)، استانداردهای عملکرد (سری 2000) و استانداردهای اجرایی است. استانداردهای عمومی و کیفی، خصوصیات سازمانها و افرادی که حسابرسی داخلی را انجام می دهند، مورد توجه قرار می دهد. استانداردهای عملکرد، ماهیت فعالیتهای حسابرسی داخلی را توصیف می کند و معیاری برای کنترل کیفیت خدمات حسابرسی داخلی ارائه می دهد. استانداردهای عمومی و کیفی و استانداردهای عملکرد، درتمامی خدمات حسابرسی داخلی قابل اعمال است. استانداردهای اجرایی نسبت به استانداردهای عمومی و عملیاتی مرتبط به رسیدگیهای خاص (نظیر حسابرسی رعایت، رسیدگی به تقلب) اعمال می شود.
استانداردهای عمومی و کیفی و استانداردهای عملکرد، یک سری
است اما ممکن است چندین سری استانداردهای اجرایی، برای هر یک از انواع فعالیتهای حسابرسی یک سری استاندارد ، وجود داشته باشد.استانداردهای اجرایی در مورد فعالیتهای اطمینان دهی با حرفA و شماره استاندارد واستانداردهای اجرایی مربوط به خدمات مشاوره ای با حرف C و شماره استاندارد مشخص می گردد.
استانداردهای عمومی و کیفی
1000- هدفها، اختیارات و مسئولیتهای حسابرسی داخلی
هدفها، اختیارات و مسئولیتهای حسابرسی داخلی باید به طور رسمی، منطبق با استانداردها، تعیین و به وسیله هیئت مدیره تصویب شود.
1-0001 -A ماهیت خدمات اطمینان دهی باید در دستورعملهای حسابرسی مشخص شود. چنانچه اطمینان دهی برای اشخاص خارج از سازمان باید صورت گیرد، ماهیت این گونه اطمینان دهی نیز باید در دستورعملهای حسابرسی مشخص گردد.
1-0001 -C ماهیت خدمات مشاوره ای باید در دستورعملهای حسابرسی داخلی مشخص گردد.
1100- استقلا ل و بیطرفی
حسابرسی داخلی باید مستقل باشد و حسابرسان داخلی در انجام کارها و وظایفشان بیطرف باشند.
1110- استقلا ل سازمانی
مدیر حسابرسی داخلی باید به رده ای در سازمان گزارش کند که شرایط مناسب برای ایفای مسئولیتهای حسابرسی داخلی را فراهم می سازد.
1-0111 -A حسابرسی داخلی باید در تعیین حدود رسیدگی، انجام رسیدگیها و گزارش نتایج مستقل باشد.
1120- بیطرفی
حسابرسان داخلی باید نگرشی بیطرفانه داشته باشند و از تضاد منافع بپرهیزند.
1130- خدشه براستقلا ل و بیطرفی
چنانچه استقلا ل و بیطرفی حسابرسی داخلی به طور ظاهری و واقعی خدشه دار شود، جزییات آن باید برای گروههای مربوط افشا شود. ماهیت و جزییات افشا به چگونگی خدشه دار شدن استقلا ل و بیطرفی حسابرسی داخلی بستگی دارد.
1-0311 -A حسابرسان داخلی باید از ارزیابی عملیات خاصی که قبلا ً نسبت به آنها مسئولیت داشته اند، خودداری کنند. پیشفرض این است که بیطرفی زمانی نقض می شود که حسابرس داخلی خدمات اطمینان دهی نسبت به فعالیتی را که در سال قبل نسبت به آن مسئولیت داشته است، ارائه نماید.
2-0311 -A خدمات اطمینان دهی نسبت به وظایفی که مدیر حسابرسی داخلی در مورد آنها مسئولیت داشته است باید به وسیله فردی خارج از واحد حسابرسی داخلی نظارت شود.
1 -0311 -C حسابرسان داخلی ممکن است خدمات مشاوره ای در مورد عملیاتی را که قبلا ً نسبت به آن مسئولیت داشته اند ارائه کنند.
1200- مهارت و اعمال مراقبتهای حرفه ای
حسابرسی داخلی باید به وسیله افراد ذیصلا ح و ماهر و همراه با مراقبتهای حرفه ای انجام شود.
1210- مهارت
حسابرسان داخلی باید از دانش، مهارت و سایر صلا حیتهای لا زم برای ایفای مسئولیتهایشان برخوردار باشند. واحد حسابرسی داخلی به طور جمعی باید دانش، مهارت و سایر صلا حیتهای مورد نیاز برای انجام مسئولیتهای محوله را دارا باشد.
1-0121 -A چنانچه کارکنان واحد حسابرسی داخلی فاقد دانش، مهارت یا سایر صلا حیتهای مورد نیاز برای انجام تمام یا بخشی از وظایف حسابرسی داخلی هستند، مدیر حسابرسی داخلی باید، از کمکها و مشورتهای مناسب برخوردار شود.
2-0121 -A حسابرس داخلی باید دانش لا زم برای شناسایی نشانه های تقلب راداشته باشد، اما انتظار نمی رود در سطح مهارت شخصی باشد که مسئولیت اصلی وی تحقیق و کشف تقلب است.
1-0121 -C چنانچه کارکنان حسابرسی داخلی فاقد دانش، مهارت و سایر صلا حیتهای لا زم برای انجام تمام یا بخشی از خدمات مشاوره ای هستند، مدیر حسابرسی داخلی باید از انجام خدمات مشاوره ای خودداری کند یا از کمکها و مشورتهای مناسب برخوردار شود.
1220- اعمال مراقبتهای حرفه ای
حسابرسان داخلی باید مراقبت حرفه ای را که به طور معقول از حسابرس داخلی ماهر انتظار می رود،اعمال نمایند.اعمال مراقبتهای حرفه ای دلا لت برخطاناپذیری نیست.
1-0221 -A حسابرس داخلی باید مراقبتهای حرفه ای را با درنظر داشتن موارد زیر اعمال کند :
.حدود رسیدگی که برای دستیابی به هدفهای حسابرسی ضروری است،
. پیچیدگی نسبی و اهمیت موضوعاتی که روشهای اطمینان دهی نسبت به آنها به کار می رود،
. کفایت و اثربخشی مدیریت خطر، کنترل و فرایندهای راهبری سازمان،
. احتمال اشتباهات بااهمیت، سوءجریانها یا رعایت دستورعملها،
. هزینه اطمیناندهی در رابطه با منافع بالقوه آن.
2-0221 -A حسابرسی داخلی باید نسبت به خطرات بااهمیت که ممکن است بر هدفها، عملیات یا منابع اثر داشته باشد، هوشیار باشد. به هرحال، روشهای اطمیناندهی به تنهایی، حتی همراه با مراقبتهای حرفه ای، تضمینی برای شناسایی تمامی خطرات بااهمیت نیست.
1 -0221 -C حسابرسی داخلی باید با توجه به موارد زیر، مراقبتهای حرفه ای را هنگام ارائه خدمات مشاوره ای اعمال کند :
ت نیازها و انتظارات مشتریان شامل ماهیت، زمانبندی و گزارش نتایج خدمات مشاوره ای،
ت پیچیدگی نسبی و دامنه ارائه خدمات مورد نیاز به منظور دستیابی به هدفهای خدمات مشاوره ای،
ت هزینه ارائه خدمات مشاوره ای در رابطه با منافع بالقوه آن.
1230- بهبود حرفه ای مستمر
حسابرسان داخلی باید دانش، مهارت و سایر صلا حیتهای حرفه ای خود را به طورمستمر بهبود و ارتقا بخشند.
1300- کنترل کیفیت و برنامه اصلا ح و بهبود
مدیر حسابرسی داخلی باید کنترل کیفیت و برنامه اصلا ح و بهبود را به گونه ای که تمامی جنبه های حسابرسی داخلی را پوشش دهد، طراحی، ایجاد و اعمال کند و اثربخشی آن را به طور مستمر ارزیابی نماید. برنامه مزبور باید به منظور کمک به حسابرسی داخلی جهت افزودن ارزش و بهبود عملیات سازمان و اطمینان یافتن از اینکه حسابرسی داخلی منطبق با استانداردها و آیین رفتار حرفه ای انجام می شود، طراحی گردد.
1310- ارزیابی برنامه کنترل کیفیت
حسابرسی داخلی باید فرایندی را برای ارزیابی اثربخشی کلی برنامه کنترل کیفیت برگزیند. فرایند مزبور باید شامل ارزیابیهای داخلی و خارجی (مستقل) باشد.
1311- ارزیابیهای داخلی
ارزیابیهای داخلی باید شامل موارد زیر باشد:
. بررسیهای مداوم و مستمر عملکرد حسابرسی داخلی،
. بررسیهای ادواری عملکرد حسابرسی داخلی شامل ارزیابیهای درونی واحد حسابرسی داخلی و ارزیابیهایی به وسیله افرادی در درون سازمان که دارای دانش حسابرسی داخلی بوده و از استانداردهای حسابرسی داخلی آگاهی داشته باشند.
1312- ارزیابیهای خارجی (مستقل)
ارزیابیهای مستقل نظیر بررسی کنترل کیفیت باید حداقل سالی یک بار به وسیله فرد یا گروهی خارج از سازمان که واجد شرایط و مستقل باشد، صورت گیرد.
1320- گزارش برنامه کنترل کیفیت
مدیر حسابرسی داخلی باید نتایج ارزیابیهای مستقل را به هیئت مدیره گزارش کند.
1330- استفاده از عبارت <انجام حسابرسی طبق استانداردها>
حسابرسان داخلی ترغیب می شوند که در گزارش خود به انجام حسابرسی داخلی طبق استانداردهای اجرای عملیات حرفه ای حسابرسی داخلی تصریح نمایند. به هرحال، حسابرسان داخلی از این عبارت تنها زمانی استفاده می کنند که ارزیابیهای برنامه بهبود کیفیت، نشان دهد که حسابرسی داخلی طبق استانداردها صورت می گیرد.
1340- افشای موارد رعایت نشدن استانداردها
اگر چه حسابرسی داخلی باید به طور کامل به پیروی از استانداردها و رعایت موازین رفتار حرفه ای انجام شود اما ممکن است در مواردی عدم رعایت وجود داشته باشد. هنگامی که موارد رعایت نشدن استانداردهای حسابرسی و موازین رفتار حرفه ای برحدود رسیدگی یا عملکرد حسابرسی داخلی اثر دارد موضوع باید به مدیریت ارشد و هیئت مدیره گزارش شود.
استانداردهای عملکرد
2000- مدیریت واحد حسابرسی داخلی
مدیر حسابرسی داخلی باید واحد حسابرسی داخلی را به طور کارامد اداره کند به طوری که اطمینان حاصل شود حسابرسی داخلی بر ارزش سازمان می افزاید.
2010- برنامه ریزی
مدیر حسابرسی داخلی باید برنامه هایی مبتنی بر خطر و با توجه به
هدفهای سازمان به منظور تعیین اولویتهای حسابرسی داخلی تهیه و تدوین کند.
1 -0102 -A برنامه های انجام حسابرسی داخلی باید مبتنی بر ارزیابی خطر و برای سال تهیه شود. نظرات مدیریت ارشد و هیئت مدیره باید در تدوین برنامه های حسابرسی داخلی مورد توجه قرار گیرد.
1 -0102 -C مدیر حسابرسی داخلی باید پذیرش خدمات مشاوره ای پیشنهادی را با توجه به امکان کمک به بهبود مدیریت خطر، افزودن ارزش و بهبود عملکرد سازمان مورد توجه قرار دهد. خدمات مشاوره ای که پذیرفته می شود باید در برنامه های واحد حسابرسی داخلی در نظر گرفته شود.
2020- ارائه و تصویب برنامه های حسابرسی داخلی
مدیرحسابرسی داخلی باید برنامه های واحد حسابرسی داخلی و منابع مورد نیاز، شامل تغییرات بااهمیت میاندوره ای را، به مدیریت ارشد و هیئت مدیره برای بررسی و تصویب گزارش کند.
2030- مدیریت منابع
مدیریت واحد حسابرسی داخلی باید اطمینان یابد که منابع حسابرسی داخلی مناسب، کافی و به منظور دستیابی به برنامه های تصویب شده به نحو موثر و کارامد سازمان یافته است.
2040- خط مشی ها و روشها
مدیر حسابرس داخلی باید خط مشی ها و روشهای لا زم برای هدایت فعالیتهای حسابرسی داخلی را تهیه و تدوین کند.
2050- هماهنگی
مدیر حسابرسی داخلی باید به منظور اطمینان یافتن از پوشش کافی و به حداقل رسانیدن دوباره کاری ها، امکان دسترسی به اطلا عات را برای حسابرسان داخلی فراهم آورد و روابط ارائه دهندگان خدمات مشاوره ای داخلی و خارجی را هماهنگ کند.
2060- گزارش به مدیریت ارشد و هیئت مدیره
مدیر حسابرسی داخلی باید به طورادواری در مورد هدفها، اختیارات، مسئولیتها و پیشرفت برنامه های حسابرسی داخلی، به مدیریت ارشد و هیئت مدیره گزارش کند. گزراش باید دربرگیرنده موارد بااهمیت درمورد خطر، کنترلها، راهبری سازمان و سایر مطالبی باشد که مورد نیاز یا درخواست مدیریت ارشد و هیئت مدیره است.
2100- ماهیت رسیدگی
فعالیت حسابرسی داخلی، مدیریت خطر و سیستمهای کنترل و راهبری را ارزیابی و به بهبود آنها کمک می کند.
2110- مدیریت خطر
فعالیت حسابرسی داخلی باید از طریق شناسایی و ارزیابی موقعیتهای بااهمیت خطر به سازمان کمک کند و در بهبود مدیریت خطر و سیستمهای کنترل مشارکت جوید.
1-0112 -A حسابرسی داخلی باید اثربخشی سیستم مدیریت خطر را بررسی و ارزیابی نماید.
2-0112 -A حسابرسی داخلی باید موقعیتهای خطر مرتبط با راهبری سازمان، عملیات و سیستمهای اطلا عاتی سازمان را از نظر موارد زیر ارزیابی کند:
. قابلیت اطمینان و صحت اطلا عات مالی و عملیاتی،
. اثربخشی و کارایی عملیات،
. حفاظت از داراییها،
. رعایت قوانین، مقررات و قراردادها.
1 -0112 -C حسابرسان داخلی هنگام ارائه خدمات مشاوره ای باید خطر مرتبط با هدفهای ارائه چنین خدماتی را مورد توجه قرار دهند و نسبت به وجود خطرات بااهمیت دیگر هوشیار باشند.
2 -0112 -C حسابرسان داخلی باید از دانش و تجربه های خود در فرایند شناسایی و ارزیابی موارد بااهمیت خطر که سازمان با آن مواجه است استفاده کنند.
2120- کنترل
حسابرسی داخلی باید سازمان را در حفظ کنترلهای کارامد از طریق ارزیابی اثربخشی و کارایی کنترلها و بهبود مستمر آنها، کمک کند.
1-0212 -A حسابرسی داخلی باید برمبنای نتایج حاصل از ارزیابی خطر، کفایت و اثربخشی کنترلها را که شامل راهبری سازمان، عملیات و سیستمهای اطلا عات است، ارزیابی کند. این ارزیابی باید دربرگیرنده موارد زیر باشد:
.قابلیت اعتماد و صحت اطلا عات مالی و عملیاتی،
. اثربخشی و کارایی عملیات،
. حفاظت از داراییها،
. رعایت قوانین، مقررات و قراردادها.
2 -0212 -A حسابرسان داخلی باید حدود رسیدگیها و هدفهای حسابرسی را تعیین کنند و آنها را با عملیات و هدفهای سازمان هماهنگ سازند.
3 -0212 -A حسابرسان داخلی باید عملیات و برنامه ها را به منظور تعیین انطباق نتایج با هدفهای سازمان بررسی کنند و مشخص نمایند که آیا عملیات و برنامه ها همان گونه انجام شده اند که طراحی گردیده اند.
4-0212 -A معیار مناسبی برای ارزیابی کنترلها مورد نیاز است. حسابرسان داخلی باید مشخص کنند مدیریت تا چه حد معیارهای مناسبی را برای تعیین میزان دستیابی به هدفها تهیه و تدوین کرده است. چنانچه معیارهای مزبور مناسب و کافی نباشد، حسابرسان داخلی باید با کمک مدیریت به تعیین معیارهای مناسب ارزیابی اقدام کنند.
1 -0212 -C حسابرسان داخلی باید در حین ارائه خدمات مشاوره ای، کنترلهای مرتبط با هدفهای خدمات مشاوره ای را مورد توجه قرار دهند و نسبت به هرگونه ضعفهای بااهمیت کنترلها توجه داشته باشند.
2 -0212-C حسابرسان داخلی باید از دانش خود در زمینه کنترلها، در فرایند شناسایی و ارزیابی موارد بااهمیت خطر که سازمان با آن مواجه است، استفاده کنند.
2130- راهبری
حسابرسی داخلی باید به فرایند راهبری سازمان از طریق ارزیابی و بهبود فرایند مزبور با تاکید بر موارد زیر، کمک کند:
1- هدفها و ارزشها تهیه و تدوین شده و ابلا غ گردیده اند،
2- دستیابی به هدفها مورد توجه بوده و بررسی می شود،
3- پاسخگویی وجود دارد،
4- ارزشها رعایت می شود.
1-0312-A حسابرسان داخلی باید عملیات و برنامه ها را به منظور اطمینان یافتن از انطباق آنها با ارزشهای سازمانی بررسی کنند.
1-0312 -C هدفهای خدمات مشاوره ای باید با هدفها و ارزشهای سازمان سازگار باشد.
2200- برنامه ریزی فعالیتهای حسابرسی داخلی
حسابرسان داخلی باید برای انجام هر یک از خدمات و رسیدگیهای خود، برنامه تهیه و تنظیم کنند.
2201- ملا حظات برنامه ریزی
حسابرسان داخلی در تدوین برنامه رسیدگیهای خود باید موارد زیر را مورد توجه قرار دهند:
. هدفهای فعالیتی که باید بررسی شود و معیاری که عملکرد فعالیت را کنترل می کند،
. خطرات بااهمیت مرتبط با فعالیت، هدفها، منابع و عملیات فعالیت و معیارهایی که اثر بالقوه خطر با آن سنجیده می شود،
. کفایت و اثربخشی مدیریت خطر و سیستمهای کنترل مرتبط با فعالیت از طریق مقایسه با مدل یا چارچوب کنترلی مناسب،
. فرصتهای انجام بهبودهای بااهمیت در مدیریت خطر و سیستمهای کنترل مرتبط با فعالیت.
1-1022 -C حسابرسان داخلی باید درک و استنباط درست و صحیح از هدفها، دامنه خدمات مشاوره ای، مسئولیتها و سایر انتظارات مشتریانی که درخواست خدمات مشاوره ای دارند، به دست آورند. در مورد خدمات مشاوره ای بااهمیت، این گونه موارد باید مکتوب شود.
2210- هدفهای رسیدگی
در تعیین هدفهای رسیدگی، خطرات، کنترلها و فرایندهای راهبری مرتبط با فعالیتهای مورد بررسی، بااهمیت است و باید مورد توجه قرار گیرد.
1-0122-A حسابرسان داخلی هنگام برنامه ریزی برای انجام حسابرسی داخلی، باید خطرات مرتبط با فعالیت مورد بررسی را ارزیابی کنند. هدفهای رسیدگی باید نتایج ارزیابی خطر را منعکس سازد.
2-0122-A حسابرسان داخلی باید احتمال اشتباهات بااهمیت، سوءجریانها و موارد عدم رعایت را هنگام تعیین هدفهای رسیدگی مورد توجه قرار دهند.
1 -0122 -C در تعیین هدفهای ارائه خدمات مشاوره ای باید خطرات، کنترلها و فرایندهای راهبری تا حدودی که مورد توافق با مشتری است، مورد توجه قرار گیرد.
2220- حدود رسیدگی
حدود رسیدگیهای حسابرسی داخلی باید به گونه ای باشد که هدفهای رسیدگی تامین گردد.
1-0222-A حدود رسیدگی باید دربرگیرنده ملا حظات مرتبط با سیستمهای مربوط، مدارک، کارکنان، داراییهای فیزیکی، شامل داراییهای تحت کنترل سایر اشخاص، باشد.
1-0222-C حسابرسان داخلی هنگام ارائه خدمات مشاوره ای باید اطمینان یابند که حدود رسیدگی آن اندازه کفایت می کند که هدفهای توافق شده را مورد توجه قرار می دهد. چنانچه حسابرسان داخلی در حین ارائه خدمات، با محدودیتهایی مواجه شوند، چنین محدودیتهایی باید به اطلا ع مشتری برسد که درخصوص ادامه ارائه خدمات تصمیمگیری شود.
2230- تخصیص منابع برای انجام رسیدگیهای حسابرسی داخلی
حسابرسان داخلی برای دستیابی به هدفهای رسیدگی باید منابع مناسب را تعیین کنند و تخصیص دهند. تخصیص نیروی انسانی (حسابرس داخلی) باید برمبنای ارزیابی ماهیت و پیچیدگی هر موضوع مورد رسیدگی، محدودیتهای زمانی و منابع در دسترس صورت گیرد.
2240- برنامه رسیدگی
حسابرسان داخلی باید برنامه های رسیدگی را به گونه ای تهیه و تدوین کنند که هدفهای حسابرسی داخلی را تامین کند. برنامه های حسابرسی داخلی باید مکتوب باشد.
1 -0422-A برنامه رسیدگی باید روشهای شناسایی، تجزیه و تحلیل، ارزیابی و ثبت اطلا عات را در حین رسیدگی تعیین کند. برنامه های حسابرسی باید قبل از شروع حسابرسی تایید شود و هرگونه اصلا ح و تعدیل سریعاً تایید گردد.
1 -0422-C برنامه ارائه خدمات مشاوره ای ممکن است از نظر شکل و محتوا، با توجه به ماهیت موضوع، متفاوت باشد.
2300- انجام رسیدگیهای حسابرسی داخلی
حسابرسان داخلی، باید به منظور تامین هدفهای حسابرسی داخلی، اطلا عات لا زم را شناسایی، گرداوری، بررسی و تجزیه و تحلیل کنند.
2310- شناسایی اطلا عات
حسابرسان داخلی باید اطلا عات کافی، اتکاپذیر، مربوط و مفید را به منظور دستیابی به هدفهای حسابرسی داخلی شناسایی و گرداوری کنند.
2320- تجزیه و تحلیل و ارزیابی
نتایج حاصل از رسیدگیهای حسابرسان داخلی باید متکی به تجزیه و تحلیل و ارزیابیها باشد.
2330- ثبت اطلا عات
حسابرسان داخلی باید اطلا عات مربوط را که تایید کننده نتایح حاصل از رسیدگیهاست ، مکتوب کنند.
1-0332-A مدیر حسابرسی داخلی باید دسترسی به مدارک رسیدگیها را کنترل کند. مدیر حسابرسی داخلی باید قبل از ارائه مدارک حسابرسی داخلی به اشخاص بیرون از سازمان، تایید مدیریت ارشد و در موارد مقتضی تایید مقامات قانونی را به نحو مناسب به دست آورد.
2-0332-A مدیر حسابرسی داخلی باید الزامات و چگونگی نگهداری مدارک حسابرسی داخلی را تهیه و تدوین کند. چنین الزاماتی باید مطابق با دستورعملهای سازمان و هرگونه مقررات و الزامات مربوط باشد.
1 -0332-C مدیر حسابرسی داخلی باید رویه های کنترلی و نظارتی
مربوط به حفاظت و نگهداری مدارک رسیدگیها را تعیین کند و همچنین نحوه ارائه آنها را به حسابرسان داخلی و مستقل مشخص نماید. رویه های مزبور باید با دستورعمل های سازمان و هرگونه مقررات و الزامات نگهداری اسناد و مدارک مطابقت داشته باشد.
2340- سرپرستی
انجام حسابرسی داخلی باید به نحو مناسب به منظور اطمینان یافتن از تامین هدفهای حسابرسی داخلی، کنترل کیفیت و تخصیص منابع انسانی سرپرستی شود.
2400- گزارش نتایج
حسابرسان داخلی باید نتایج حاصل از رسیدگیها را به سرعت گزارش نمایند
2410- معیار گزارشگری
گزارش نتایج حاصل از رسیدگیها باید شامل هدفهای رسیدگی، حدود رسیدگی، نتایج رسیدگی، پیشنهادها و برنامه اقدامات اصلا حی باشد.
1-0142-A گزارش نهایی نتایج رسیدگیها، در موارد مقتضی باید همراه با اظهارنظر حسابرس باشد.
2-0142-A گزارش رسیدگیها باید انجام رضایتبخش حسابرسی داخلی را اعلا م کند.
1-0142-C گزارش پیشرفت و نتایج خدمات مشاوره ای از نظر شکل و محتوا، با توجه به ماهیت خدمات مشاوره ای و نیازهای مشتری، اوت خواهد بود.
2420- کیفیت گزارشها
گزارشها باید صحیح، بیطرفانه، روشن، کوتاه، سازنده، کامل و بموقع باشد.
2421- اشتباهات و موارد نقص
چنانچه گزارش نهایی حاوی اشتباه یا موارد نقص باشد، مدیر حسابرسی داخلی باید اطلا عات صحیح را برای تمامی افرادی که اصل گزارش را دریافت کرده اند بفرستد.
2430- افشای موارد رعایت نشدن استانداردها
هنگامی که رعایت نشدن استانداردها بر رسیدگی خاص اثر دارد، گزارش نتایج، موارد زیر را باید افشا کند:
. استاندارد (استانداردهایی) که به طور کامل رعایت نشده اند،
. دلیل (دلا یل) رعایت نشدن استاندارد (استانداردها)،
. تاثیر رعایت نشدن استاندارد (استانداردها) بررسیدگی.
2440- انتشار نتایج
مدیر حسابرسی داخلی باید نتایج رسیدگیها را برای اشخاص مربوط و ذینفع منتشر کند.
1-0442-A مدیر حسابرسی داخلی مسئول ارائه و گزارش نتایج رسیدگیها به افرادی است که اطمینان دارد مورد توجه آنان قرار می گیرد.
1 -0442-C مدیر حسابرسی داخلی مسئول ارائه گزارش نتایج نهایی خدمات مشاوره ای به مشتری است.
2 -0442-C در حین ارائه خدمات مشاوره ای، موضوعهای مرتبط با مدیریت خطر، کنترل و راهبری ممکن است شناسایی شود. در مواردی که چنین موضوعاتی برای سازمان بااهمیت است، مراتب باید به اطلا ع مدیریت ارشد و هیئت مدیره برسد.
2500- پیگیری گزارش نتایج
مدیر حسابرسی داخلی باید روشی را برای بررسی وکنترل چگونگی حل وفصل نتایج گزارش شده تدوین کند.
1-0052-A مدیر حسابرسی داخلی باید فرایند پیگیری را به منظور نظارت و اطمینان یافتن از اینکه اقدامات مدیریت به نحو موثر انجام شده است یا اینکه مدیریت ارشد خطر انجام نشدن اقدامات اصلا حی را پذیرفته است، تدوین کند.
1-0052-C حسابرسی داخلی باید چگونگی حل و فصل نتایج حاصل از خدمات مشاوره ای را که با مشتری توافق شده است تحت کنترل و نظارت داشته باشد.
2600- پذیرش خطرات از سوی مدیریت
هنگامی که مدیر حسابرسی داخلی اعتقاد دارد مدیریت ارشد سطحی از خطر را پذیرفته است که از نظر سازمان پذیرفته نیست، مدیر حسابرسی داخلی باید در این باره با مدیریت ارشد مذاکره کند. چنانچه تصمیم مدیریت تغییر نکرد، مدیر حسابرسی داخلی و مدیریت ارشد سازمان باید موضوع را برای حل و فصل به هیئت مدیره گزارش کنند.
منابع:
سایت حسابرس:
http://www.hesabras.org
سایت رسمی سازمان حسابرس:
http://audit.org.ir
استانداردها و قوانین بین المللی حاکم بر اصول و روابط حسابرسی
www.aprido.com/accounting.php
سایت استانداردهای بین المللی حسابداری و حسابرسی
http://www.iasb.co.uk/