تفریحات سالم و سازنده از نظر اسلام، چه چیزهایی هستند؟
انسان، موجودی است که از دو بعد ، جسم و روح، پدید آمده است و هر کدام نیازها و آسیبهای خاص خودش را دارد. همان گونه که بدن انسان به انواع غذاها احتیاج دارد ، روح آدمی نیز به شادابی و تفریحات سالم نیازمند است. بنابراین، غذای روحی و روانی، همواره در کنار غذای جسم، مطرح بوده است.
امیرمومنان، حضرت علی علیه السلام میفرماید: مومن را سه وقت است؛ " وقتی که در آن با پروردگار خود به راز و نیاز میپردازد و وقتی که به حساب نفس خود میرسد و وقتی که به لذتهای حلال و خوش میگذراند"1. همچنین حضرت در نامه خود به مالک اشتر میفرماید: "اگر در همه اوقات نیت، پاک و درست باشد و مردم در امنیت و آسایش باشند، اوقات همه از آن خداست"2. امروزه به تجربه نیز ثابت شده، اوقاتی که انسان به تفریح میپردازد، سبب انبساط خاطر اوست و آمادگی برای سایر فعالیتهای زندگی، از طریق همین تفریحات سالم به دست میآید و اگر زندگی، سراسر فعالیت، کار، درس و نظایر اینها باشد، طولی نخواهد کشید که تعادل روحی و جسمی انسان به هم خواهد خورد و شالوده وجود ، به سستی خواهد گرایید.
در زمان ائمه معصوم علیهم السلام، تفریحهایی مانند گردش، شنا، سوارکاری، کشتی و مواردی از این دست وجود داشته، ولی این را باید در نظر گرفت که تفریحهای سالم در هر زمان، متناسب با شرایط آن زمان بوده است و حتی مردم هر کشور و هر منطقهای، برای خود تفریح خاصی دارند که ممکن است برای مردم مناطق دیگر، عجیب به نظر رسد. اگر ایران خودمان را بررسی کنیم، در ایران باستان، مردم از اوقات فراغت خود برای تفریح، بهرهها میبردند؛ کتابهای شعر را سینه به سینه انتقال میدادند؛ با خط خوش، چند بیتی بر پوست و بعدها بر کاغذ مینوشتند؛ به دل کوهسارها پناه میبردند؛ در منازل و معابر، گرد هم مینشستند و از هر دری سخن میگفتند و در خلوت خود، با سنگ و خاک و چوب، نقش های هنری میزدند.
با ورود اسلام و پذیرش دین از سوی ایرانیان، تحولی در نگرش مردم صورت گرفت؛ به این ترتیب که هر قدر شناخت فرد نسبت به جهان، انسان و زندگی، گستردهتر و عمیقتر شد، او به اهمیت وقت و عمر، بیشتر پی برد و برای استفاده از آن، برنامهریزی می کرد و از آن جایی که انسان مومن، عمر را نعمتی الهی میداند که فقط یک بار توفیق بهرهوری از آن دارد، از این رو، در همه لحظات عمر، اعمال و رفتار خود را در مسیر قرب الهی قرار میدهد. قرآن شریف میفرماید: "قسم به عصر! که واقعاً انسان در معرض زیان است؛ مگر آنان که ایمان آوردهاند و کارهای شایسته کرده، به حق و صبر، یکدیگر را توصیه کردهاند"3. ایرانیان با تمدنی کهن، مسلمان شدند و اسلام، آنان را با امری بسیار مهمّ آشنا کرد و آن امر مهم، این بود که برای وقت و زمان، ارزش زیادی قائل شوند و در عین حال، میانهروی و اعتدال را سرلوحه زندگی خود سازند. پیامبرصلی الله علیه وآله به اصحاب خود فرمود: "به تفریح و بازی بپردازید؛ زیرا من دوست ندارم در دین شما سختگیری دیده شود"4. برای بهرهوری و از اوقات فراغت و پرداختن به تفریحات سالم، توجه به موارد زیر میتواند مفید باشد:
1. طبیعت
تفریح و سپری کردن اوقات فراغت، باید در محیط طبیعی، نشاطآور و سرورانگیز باشد. وجود کوهستانها، جنگلها، گلها، گیاهان، رودها و آبشارها، روح و روان آدمی را آرام کرده، به فرد شادی و نشاط میبخشد. وجود درختان سرسبز و پرشاخ و برگ و باغهایی که درختانش به هم پیچیده است، تداعیکننده بهشت است و روح انسان را صفا میبخشد. آب جاری، یکی دیگر از پدیدههای شادیآفرین و بهجتآور است. هر چه محیط فرد ، به محیط طبیعی نزدیکتر و شبیهتر باشد، آرامش و آسایش خاطر بیشتری را برای او به همراه میآورد و بر عکس، هر چه تضادها بیشتر باشد، ناآرامی روانی، بیشتر رخ مینماید. اولین ثمره استفاده از طبیعت، کاستن از صدمات جسمی و روانی است.
2. سیر و سفر
یکی از لذتبخشترین تفریحات سالم، مسافرت است. قرآن مردم را به گردش در زمین فرمان داده تا از طریق آن، با وضع گذشتگان آشنا شوند و علل انحراف و انحطاط جوامع را به خوبی دریابند و به هدف زندگی پی ببرند5. گردش، چون جاری شدن آب است که از آلودگی و فساد آن مانع میشود؛ ولی سکون و در جاماندن، موجب آلودگی است؛ البته همان طور که ذکر شد، سیر و سفر و مطالعه در طبیعت یا دفتر تکوین، علاوه بر جنبه تفریحی، آثار تربیتی و معرفتی کمنظیری نیز دارد؛ تا جایی که خلقت آسمانها و زمین، شب و روز، ماه و خورشید و…، نشانههایی از علم و قدرت و حکمت خداوند می باشند.
3. ادبیات و شعر
مردم ایران از دیرباز، مردمی ادب دوست بودهاند. "بوستان"، "گلستان"، "شاهنامه" و "دیوان حافظ"، از پرطرفدارترین کتاب های ادبی به حساب میآمدند و اکنون نیز همتایی برای آنها نیست. سخن از مقولههای ادبی، اجتماعی، سیاسی، فلسفی، اعتقادی، اخلاقی و گاهی طنز، در ترکیبهای نظم و نثر وجود دارد که اهل ادب را جذب میکند و مجالسی خوش و خاطرهانگیز فراهم مینماید و همه اینها از دیرباز از مظاهر تفریحات سالم بوده اند.
4. ورزش و بازی
ورزش و بازی از تفریحات سالم، سودمند و نشاطانگیزی است که در تامین سلامت و بهداشت جان و تن، تاثیرات زیادی دارد. اسلام حفظ بدن و سلامتی آن را وظیفه اولیه هر مسلمانی میداند و مانند روح برای آن ارزش قائل است؛ به طوری که علم "ابدان" را هم ردیف علم "ادیان " برمیشمرد. پیامبرصلی الله علیه و آله میفرماید: "علم بر دو نوع است؛ دینشناسی و بدنشناسی"6.
در فقه اسلامی، به برخی از تفریحات و سرگرمیهای سالم، توجه بیشتری شده است و به نظر میرسد که تاکید بر آنها برای اهداف و جهتهای خاصی است؛ مثلاً تاکید شده که به فرزندانتان شناگری، تیراندازی و اسبسواری بیاموزید و این ورزشها، علاوه بر این که میتوانند به عنوان تفریح سالم مطرح باشند، در شرایط اضطراری و حتی جنگی، می توان از آنها به عنوان یک وسیله استفاده کرد؛ البته اسب سواری در روایات، استعداد انطباق با تغییرات تکنولوژیک در عصر حاضر را دارد؛ یعنی امروزه میتواند انواع رانندگیها و حتی خلبانی را دربربگیرد. به هر حال، اگر یک کشور در همین سه زمینه، به خوبی سرمایهگذاری کند، به طوری که مردم و جوانان بتوانند در این سه زمینه فعالیت داشته باشند، هم سرگرمی و تفریحات سالم جامعه به خوبی تامین خواهد شد و هم مهارتهای نظامی و امنیتی جامعه تامین می شود؛ مهارت هایی که در شرایط اضطراری به عنوان یک عنصر بازدارنده در برابر تهدیدات دشمنان، از آنها به خوبی می توان استفاده کرد. اسلام به عنوان یک دین معتدل و متوسّط ، همان گونه که در خوردنی ها و نوشیدنیها مجاز و غیرمجاز دارد ، در تفریحات و شادیها هم نوع مجاز (تفریحات سالم) و غیرمجاز (تفریحات غیرسالم) دارد.
تفریح سالم ، زندگی سالم
پس از انجام کار در طی ایامی خاص، آدمی نیاز دارد تا اوقاتی را صرف تفریح کند. نقل می کنند که امام علی(علیه السلام) در روزهای جمعه به بیرون از شهر مدینه و به قصد تفریح می رفتند. گاه در ایام فراغت به سفر نیز می توان رفت. پیامبر اکرم(صلّی الله علیه و آله و سلّم) فرموده اند: سافروا تصحوا (مسافرت کنید تا سلامت بمانید) پس الگوهای دینی جایگاهی برای تفریحات در زندگانی پربار خود درنظر گرفته بودند. باید دانست که تفریحات موجب انبساط خاطر و سلامت روانی می شود.
نیاز به تفریح وداشتن اوقات فراقت ،نیازی طبیعی است ومـزایـای بسیاری دارد که در زیر به آن اشاره می شود
– شکوفایی استعدادهای شخصی:
هر یک از فرزندانمان دارای استعدادهایی هستند و در تعریف استعداد گفته اند که آن توانایی بالقوه ای است که اگر در محیط مساعدی قرار بگیرد به شکوفایی می انجامد. فردی که استعدادهایش به نحو مطلوبی به شکوفایی رسیده باشد به تعبیر مازلو به خود شکوفایی دست یافته است. پرداختن به فعالیت های اوقات فراغت یکی از زمینه هایی است که موجبات رشد استعدادها را فراهم می آورد. یکی از راههایی که از طریق آن می توان موفق به شناخت استعدادهای کودکان و نوجوانان شد، مشاهده کارهایی است که آنها با علاقه و در لحظات آزاد به انجام آن می پردازند. از این طریق بهتر می توان به شناخت استعدادها و علایق آنان پی برد و تمهیدات و امکانات لازم را برای رشد و بالندگی استعدادهایشان فراهم کرد.
ـ نیاز به رشد فرهنگی :
امروزه توجه به فرهنگ و تغییرات اجتماعی امری حائز اهمیت است و باتوجه به توسعه و پیشرفت فناوری اطلاعات می توان در جهت تامین چنین نیازی اقدامات موثر انجام داد. پس غنی کردن اوقات فراغت از طریق تماشای فیلم های فرهنگی می تواند پاسخگوی نیازهای مزبور باشد. قابل ذکر است که بازدید از آثار تاریخی که معمولاً در اوقات فراغت صورت می گیرد زمینه آشنایی بیشتر با سوابق دیرینه فرهنگی را فراهم می آورد.
بوردیو (جامعه شناس) می نویسد: عوامل فرهنگی خانواده بر فرایند پیشرفت تحصیلی فرزندان موثر است. حاصل تحقیقات او نشان می دهد که خانواده هایی که فرزندان خود را به تماشای تئاتر، سینما، گالری های نقاشی و کنسرت ها و موزه ها می برند، موجبات پیشرفت تحصیلی فرزندان خود را فراهم می آورند. چنین دانش آموزانی با محیط مدرسه احساس سنخیت بیشتری کرده و با معلمان خود بهتر ارتباط برقرار می کنند.
نتیجه ای که از آرا و نظریات بوردیو می توانیم به دست آوریم این است که اگر اوقات فراغت فرزندان از طریق توجه دادن و ترغیب کردن آنها به امور فرهنگی غنی شود. ضمن سازنده بودن این اوقات، می توان به پیشرفت تحصیلی فرزندان نیز امیدواری بیشتری داشت، چرا که خود این امر موجب غنی سازی فرهنگی خانواده و فرزندان می شود.
ـ شکوفایی فردی و اجتماعی :
گذراندن اوقات فراغت باید به نحوی باشد که زمینه های لازم برای شکوفایی فردی و اجتماعی را فراهم کند، زیرا شکوفا کردن استعدادها از اهم وظایف تعلیم و تربیت است و انسان بالنده در تفکر مازلو فردی است که به خودشکوفایی رسیده باشد و یکی از عواملی که به خودشکوفایی فرد کمک می کند. به تعبیر آلن بیرو، گذراندن اوقات فراغت است.
در حین گذراندن اوقات فراغت که فعالیتی اختیاری و آزاد است، فرد به دلخواه خود به فعالیتی می پردازد که استعداد انجام آن را دارد و به آن فعالیت علاقه مند نیز هست. هر گاه آدمی به فعالیتی بپردازد که هم استعداد آن را دارد و هم بدان علاقه مند است، قطعاً به شکوفایی در بعد فردی می رسد.
شکوفایی در بعد اجتماعی نیز آنگاه محقق می شود که فرد در کنار جمعی به فعالیت بپردازد و از طریق فراگیری مهارتهای اجتماعی و مهارتهای زندگی به رشد و بالندگی بیشتری دست یابد.
علاوه بر این با قرار گرفتن در جمع انسانهایی که توان رهبری جمعی را دارند شناخته می شوند و با به دست گرفتن رهبری جمع، استعداد رهبری وی به شکوفایی می رسد و علاوه بر آن استعدادهای دیگری در او رشد می کند که لازمه حضور در اجتماع است مانند رشد استعداد کلامی.
نتیجه آن که حاصل گذراندن اوقات فراغت است، دست یافتن به شکوفایی فردی و جمعی است.
پیشنهادات
الف: پیشنهادات به مستولان و برنامه ریزان
ـ ایجاد هماهنگی و تشکیل یک ستاد برنامه ریزی بین نهادها و سازمانهایی که به نحوی می توانند در غنی سازی اوقات فراغت مشارکت داشته باشند.
ـ در فعالیتهایی که برای اوقات فراغت تدارک دیده می شود به انتظارات و علایق و نیازهای رشد نوجوانان و جوانان، توجه شود.
ـ استفاده از مربیان و استادان مجرب در برنامه ها و فعالیتها می تواند تاثیر بسزایی در افزایش کیفیت کلاسها و برنامه ها داشته باشد.
مربیان، توانایی برقراری ارتباط و رابطه حسنه با نوجوانان و جوانان را داشته باشند.
ـ وجود تعدد و تنوع فعالیتها و برنامه هایی که در خلال آن دانش آموزان بتوانند به صوت انتخابی، آزاد خودانگیخته و به میل خود به آن مشغول شوند.
ـ فضای تمامی مدارس در هر منطقه در تمام ایام هفته برای تمرین فوتبال و والیبال با حضور مربی ورزش باز باشد.
ـ دوره های آموزش زبان عربی، انگلیسی، ریاضی و.. در مدارس به سبک آموزشگاههای آزاد ولی با شهریه کم به دلیل استفاده از امکانات دولتی برگزار شود.
ـ از نیروی کار دانش آموزان در جهاد سازندگی، مدرسه سازی، پل سازی، راه سازی، تعمیر مدارس و پرداخت دستمزد به آنها استفاده شود.
ـ نسل جوان به داشتن برنامه ای مفید و جامع که شامل ورزش و فعالیتهای فیزیکی، کتابخوانی و جبران عقب افتادگی های احتمالی آموزشی است، تشویق شوند.
ـ شهرداری ها درصدی از عوامل نوسازی را به ایجاد فضای ورزشی، پارک، کتابخانه در مناطق حاشیه ای و محروم اختصاص دهند.
ـ در طول دوره به مناسبت اعیاد یا تولد ائمه یا حداقل در پایان کلاسها با حضور همه دانش آموزان جشنی برگزار شود و از کار و فعالیت های آنان تقدیر شود.
ـ به منظور اثربخشی هرچه بیشتر این فعالیت ها، مناسب است هم در حین انجام برنامه ها و هم در پایان برنامه، ارزشیابی شود. ارزشیابی در حین برنامه سبب دریافت بازخورد و آگاهی از نواقص برنامه ها و اقدام برای رفع آن ها می شود و ارزیابی در پایان برنامه نیز سبب کسب تجربه و آگاهی برای برنامه ریزی و دقت بیشتر در فعالیت های بعدی خواهد شد.
ب ـ پیشنهادات به خانواده ها
خانواده هادر نظر داشته باشند که اوقات فراغت به معنای رها شدن فرزندان به حال خود نیست، بلکه این یک فرصت غیررسمی است که باید به نحوه مطلوبی از آن بهره مند شوند.
ـ اولین کار جذب و جلب نوجوانان و جوانان به درون خانواده است، جذابیت محیط زندگی شرط لازم است و برای این کار هر یک از والدین باید در بالا بردن سطح شادابی فرزندان سهم داشته باشند.
ـ تقسیم کار در محیط خانواده نه تنها بخشی از اوقات فراغت را تامین می کند، بلکه باعث روحیه قدرشناسی و مسئولیت پذیری شده و روحیه پختگی آنان را تقویت می کند.
ـ اختصاص بخشی از اوقات شبانه روز برای تربیت و آموزش اجتماعی به فرزندان.
ـ جلب اعتماد نوجوانان تا نوجوان تکیه گاه و پشتیبان مطمئنی داشته باشد و بتواند مسائل و مشکلات خود را با آن ها در میان بگذارد.
ـ فراهم کردن فرصت های لازم جهت شرکت فرزندان در اردوهای زیارتی و سیاحتی که از طرف مدارس برگزار می شود.
ـ توجه به معاشرت ها و مصاحبت های دوستانه نظارت و کنترل والدین بر آن که بسیار حائز اهمیت است. البته به صورت غیرمستقیم و باید توجه کرد تحت هیچ شرایطی نباید اعتماد خود را از نوجوانان و جوانان سلب کرد.
ـ توجه به پوشش فرزندان در ایام تابستان چه در درون خانواده و چه در خارج از آن که باید برخوردار از وضعیت مناسب و درخور موقعیت سنی، جنسی و محیط انسانی آنان باشد تا زمینه برخی از تحریکات غریزی را فراهم نسازد.
ـ تنها گذاشتن فرزندان در منزل به بهانه دید و بازدید یا مسافرت به مصلحت نیست. احساس تنهایی در منزل زمینه های روحی و فکری نوجوانان و جوانان را برای روبه رو شدن با وسوسه های شیطانی مساعد می کند.
ـ تنظیم مسافرت های کوتاه مدت یک روزه یا چند روزه در تنوع روحی و تمدد جسمی و روانی فرزندان بسیار موثر است به ویژه اگر همراه با استفاده ارزشمند از زیبایی های طبیعت باشد.
شایسته است خانواده ها در انتخاب هم سفرها به همه جوانب اخلاقی و رفتاری و تاثیرپذیری کودکان و نوجوانان توجهی خاص مبذول کنند.
ـ مراقبت از حیات اجتماعی و معاشرت ها در ایام فراغت یک ضرورت غیرقابل انکار است، زیرا در اوقات فراغت نرخ جرائم و بزهکاری ها افزایش می یابد و بیشترین عامل ارتکاب جوانان به رفتارهای ضداجتماعی، معاشرت های آلوده و دوستی های مشکوک است.
ـ برای تربیت دینی و اخلاقی و تقویت ابعاد مذهبی فرزندان قدمهای ارزنده ای برداریم. زیرا تحقیقات و بررسی های انجام شده نشان می دهد که در خانواده های مذهبی مسائل و مشکلات و بزهکاری به مراتب کمتر است.
برخی پیشنهادات دیگر
*استفاده از توانمندی های خانواده ها برای برنامه های تابستانی در مدارس: بسیاری از پدران و مادران با رغبت و علاقه آمادگی خویش را اعلام می دارند. با این برنامه هم مدرسه فعال می شود، هم خانواده ها در جریان آموزش سهیم می شوند.
*با مشارکت نهادها و مراکز فرهنگی و استفاده از امکانات مدارس می توان به برپاسازی اوقات فراغت دانش آموزان کمک کرد.
*حتی می توان از توانایی دانشجویان و دانش آموزان دبیرستانی بهره گرفت. نوعی حرفه آموزی برای رهایی از فضای عمدتاً نظری آموزش ـ وضعیت نظام فعلی آموزشی ـ می توان تدارک دید.
دادن میان وعده های سالم به دانش آموزان مهم است چون:
* تغذیه مناسب را تامین می کند.
* باعث حمایت از عادات سالم غذایی در طول زندگی می شود.
* از بیماری های ناتوان کننده و هزینه بر مثل بیماری های قلبی، سرطان، دیابت، فشارخون و چاقی جلوگیری می کند.
میان وعده ها نقش مهم و فزاینده ای در رژیم غذایی کودکان دارند. بین سال های 1977 تا 1996، مقدار کالری دریافتی کودکان از میان وعده ها 120 کالری در روز افزایش یافته است.
در ادامه ی مبحث پیشنهادهایی برای معلمان، مراقبان، برنامه ریزان و والدین آورده شده که می تواند ایده هایی برای توزیع میان وعده های سالم در مدرسه، برنامه های فوق درسی، منزل و دیگر جاها باشد. برخی از این پیشنهادها با توجه به حجم کار و بودجه ی تخصیص یافته می توان در جمع زیادی از دانش آموزان یا تعداد کمی اجرا کرد.
میوه ها و سبزی ها
چون اغلب بچه ها3 تا 5 واحد توصیه شده ی میوه و سبزی روزانه را نمی خورند، توصیه می شود قسمت اصلی میان وعده ی کودکان از میوه ها و سبزی ها باشد. مصرف میوه و سبزی خطر ابتلا به بیماری های قلبی، سرطان و فشارخون بالا را کاهش می دهد. میوه ها و سبزی ها منابع بسیار خوبی از مواد مغذی مهم نظیر ویتامینهای A و C و همچنین فیبر هستند.
توزیع میوه و سبزی تازه به نظر بسیار مشکل است. اما با برنامه ریزی صحیح و بالا رفتن تعداد میوه ها و سبزی هایی که ماندگاری طولانی تر دارند این کار آسان تر می شود. بسیاری بر این باورند که میوه و سبزی میان وعده های گرانی هستند. اما اگر هزینه ی آن ها را به ازای هر واحد محاسبه کنیم بسیار ارزان تر از بسیاری میان وعده های نا سالم خواهند بود. بهترین راه برای آن که بفهمید کودکان چگونه دوست دارند میوه بخورند آن است که انواع میوه ها و سبزی ها را به روش های مختلف در اختیار کودکتان قرار دهید.
میوه ها اصولا" شیرین هستند و به همین دلیل بچه ها آن را دوست دارند. میوه را می توان به صورت کامل، تکه ای، نصفه یا نگینی در اختیار کودک گذاشت. میوه های منجمد، کنسرو شده یا خشک را باید مهیا کرد.
سیب، زردآلو، موز، گیلاس، آلبالو، گریب فورت، انگور، طالبی، کیوی، نارنگی، پرتقال، هلو، آلو، توت فرنگی، هندوانه مثال های خوبی از میوه ها هستند.
میــوه های کنســرو شده ی بدون قند به دلیل آن که ماندگاری طولانی دارند و ارزانتر می توانند میان وعده های مناسبی باشند.
میوه های خشک مثل کشمش، برگه هلو و زردآلو، یا دیگر میوه های خشک شده به خصوص اگر بدون شکر باشند جایگزین های مناسبی هستند.
انگور، توت فرنگی یا هندوانه ی منجمد نیز راه دیگر برای توزیع میوه ها به عنوان میان وعده است. سالاد میوه ها به خصوص اگر از میوه های با رنگ های متفاوت استفاده شود. برای کودک بسیار دلپذیر خواهد بود. سعی کنید از آن ها در تهیه سالاد میوه کمک بخواهید. در این صورت کودک لذت بیشتری خواهد برد.
پاستیل های میوه ای چون شکر زیادی دارند توصیه نمی شوند. آب مخلوط میوه ها یا آب میوه به همراه خود میوه یا مخلوط میوه و شیر راهکار دیگری است. آب میوه های موجود در بازار شکر زیادی دارند و توصیه نمی شوند.
سبزی های را می توان به صورت خام یا همراه با چاشنی های مختلف مصرف کرد: هویج کوچک یا خلالی شده، خیار، ساقه های کرفس، نخود فرنگی، لوبیا سبز و گوجه فرنگی نمونه های خوبی از سبزی ها هستند.
بهتر است از چاشنی های کم چرب استفاده شوند. بچه ها سالاد سبزی ها را بهتر می پذیرند. اگر می توانید سبزی های مختلف را خرد کنید و روی میز بچینید تا کودک سالاد مورد علاقه اش را خودش تهیه کند.
دانه های سالم (نان، کراکر، غلات صبحانه و …)
در رژیم غذایی دانش آموزان معمولاً مقادیر زیادی فرآورده های غله ها (گندم، جو، برنج و …) وجود دارد. اما اغلب این فرآورده ها شامل شیرینی ها، کیک های صبحانه، غلات، صبحانه ی شیرین و غلات تصفیه شده ی دیگر است که مقادیر بالایی قند و چربی دارند. سعی کنید غلات کامل را به کودکان بدهید چون نسبت به غلات تصفیه شده حاوی مقادیر بیشتری فیبر، ویتامین و مواد معدنی هستند. سعی کنید شکر اضافه شده به این محصولات کمتر از 35 درصد وزن کل و مقدار چربی موجود نیز بسیار پایین باشد.
لبنیات کم چرب
لبنیات منابع بسیار خوب کلسیم هستند که در محکم سازی استخوان ها نقش مهمی دارد. به همین دلیل باید توجه خاصی به این دسته مواد در رژیم غذایی روزانه ی کودک نمود. از آنجا که میزان چربی های اشباع در محصولات لبنی بالا است توصیه می شود از محصولات لبنی پرچرب استفاده نشود. شیر، ماست و انواع پنیر از محصولات لبنی بسیار خوب برای میان وعده ها هستند.
دیگر میان وعده ها
مغزها مثل بادام زمینی، پسته، بادام، گردو میان وعده های مناسبی هستند. یک مشت کوچک از این مواد میان وعده ی بسیار مناسبی خواهد بود. بهتر است از مغزهای شور استفاده نشود.
نوشیدنی های سالم
آب سالم ترین نوشیدنی است چون تشنگی را رفع می کند و قند یا کالری اضافه ای ندارد. شیر تامین کننده ی خوبی برای کلسیم و ویتامین D است. از شیرهای پرچرب استفاده نکنید. شیرهای مزه دار مثل شیر کاکائو، شیرقهوه، شیر توت فرنگی و شیر موز به دلیل آن که شکر اضافه دارند توصیه نمی شوند.
آب میوه ها به خصوص اگر بدون شکر باشند، بسیار مناسبند. بسیاری از آب میوه های موجود در بازار قند اضافی دارند و توصیه نمی شوند. به دلیل کالری بالای آب میوه مصرف حداکثر 2 واحد آب میوه در روز توصیه می شود.
نکته: بچه هایی که نوشیدنیهای شیرین شده ی بیشتری می خورند به دلیل کالری اضافه تری که دریافت می کنند چاق ترند. به علاوه این نوشیدنی ها جایگزین نوشیدنی های سالمی مثل شیر (که در پیشگیری از پوکی استخوان موثر است) و آب میوه ی طبیعی (که در پیشگیری از بیماری های قلبی وسرطان نقش دارد) می شود. ضمنا" پوسیدگی های دندانی را در این گروه نباید از نظر دور داشت
پی نوشت :
1. ری شهری، میزان الحکمه، ج 5، ص 2122.
2. همان، ص 2125.
3. سوره عصر.
4. میزان الحکمه، ج 4، 2804.
5. حج، آیه 46؛ نهج البلاغه، نامه 31.
6. مجلسی، بحارالانوار، ج 1، ص220.
منبع : پرسمان – با تلخیص
16