فصل یازدهم
اندازه گیری کار یا کارسنجی
در هر سازمان هزینه های پرسنلی یکی از بزرگترین ارقام هزینه را تشکیل می دهند . پس از یکی مهمترین موضوعات مدیریت استفاده صحیح از پرسنل سازمان ات . با بکاربردن تکنیک اندازه گیری کار می توان میزان کارآیی و راندمان پرسنلی را اندازه گرفت و در نتیجه رابطه ای منطقی بین هزینه های پرسنلی (حقوق ، مزایا و …) و میزان بازده کار آنان برقرار کرد . تیلور معتقد است که حداکثر کارایی زمانی حاصل می شود که به کارگر انجام وظیفه ای مشخص در زمانی مشخص و با روشی مشخص واگذار شود . هدف این است که بر هر یک از کارکنان معلوم باشد که چه وظیفه ای بر عهده دارند و چگونه و در چه مدت زمانی باید آن را به انجام برساند این حدود یا "استانداردهای کاری" را می توان از طریق اندازه گیری کار بدست آورد . کارسنجی بیشتر از این نظر ضرورت دارد که معیاری برای کنترل به دست می دهد . به عقیده یکی از صاحب نظران ، مدیریت علمی چیزی جز اندازه گیری و کنترل نیست .
مدیریت علمی = کنترل + اندازه گیری کار
تعریف کارسنجی
کارسنجی یعنی تعیین نسبت بین دو عامل نیروی انسانی مصرف شده و کار انجام شده و یا طبق تعریف دیگر اندازه گیری کار عبارتست از روش برقراری ضوابط و معیارهای علمی برای تعیین حجم کاری که باید در یک مدت مشخص انجام شود و یا طبق تعریفی دیگر کارسنجی عبارتست از به کارگیری روشهائی برای تعیین زمان انجام کار معین به وسیله یک فرد واجد شرایط در سطحی قابل قبول .
هدف های اندازه گیری کار :
1-بهبود طرح ریزی و برنامه ریزی مدیریت : مدیریت با داشتن اعداد و ارقام درباره تعداد پرسنل و تعداد ساعات کار لازمه برای انجام یک کار می تواند طرح ریزی کند و زمان انجام آنها را پیش بینی کند و با برقراری روشهای کنترل از عقب ماندگی طرح و کار جلوگیری کند .
2-سنجش و ارزیابی و اعمال کنترل : با اندازه گیری کار می توان اطلاعات صحیح و دقیقی درباره حجم کار و میزان کار کارمندان و کارگران در اختیار مدیران قرار داد و می توان سیستم ها و روش هایی که نیاز به بهبودی و ساده کردن را تشخیص داد و آنها را ساده کرد و با استفاده از آندازه گیری کار در وضع جدید آنها را ارزیابی کرد .
3-کنترل بودجه و هزینه : پس از اجرای هر برنامه ، میزان کار انجام شده و زمان صرف شده با هزینه و نیروی انسانی که برای انجام برنامه و یا تولید کالا صرف شده مقایسه می شود ، بنابراین برآورد بودجه در مرحله پیش بینی و ارزیابی آن پس از اجرا ، مستلزم استقرار روش اندازه گیری کار می باشد .
4-افزایش کارآیی و راندمان : میزان کارآیی و راندمان کاری وقتی که وظیفه
هر کارگر و میزان کاری که در زمان معلومی انجام می دهد مشخص باشد به مراتب بالاتر از آن است که معلوم نباشد و استانداردها باعث می شود تا مدیران بهتر نحوه کار کارمندان و کارگران را ارزیابی کنند .
اصول کارسنجی :
1-در کارسنجی ، روش کار ، مورد بررسی و سنجش قرار می گیرد نه فرد یا کارمند .
2-روشی که برای کارسنجی انتخاب می شود باید قابل درک و کاربرد باشد .
3-استانداردهای کاری را باید در حدی تعیین کرد که نه خیلی سخت و نه خیلی آسان باشد .
4-هزینه های کارسنجی با منافع حاصل از آنها توجه شود .
پیش نیازهای کارسنجی :
1-تحلیل گر باید پیش از انجام کارسنجی به اصلاح و ساده سازی روش کار مبادرت ورزد . با ساده کردن روش ، کارها با نظم انجام می شود .
2-وسایل و ابزار کار بایستی مناسب و در سطح استاندارد باشند .
3-در مورد روش ساده شده بایستی آموزش کافی به کارکنان داده شود تا بتوانند روش اصلاح شده را به درستی بکار برند .
فن بررسی حرکات
هدف از این کار ، حذف حرکات اضافی و زائد ، تشخیص حرکات مورد نیاز و در نهایت افزایش کارایی کارمند یا کارگر است . مقاصد اساسی بررسی حرکات را می توان به صورت زیر بررسی نمود .
1-حذف حرکات زائد
2-کاهش خستگی ناشی از حرکات اضافی
3-برطرف کردن نقایص و نارساییهای محیط فیزیکی کار (نور ، رطوبت و …)
مراحل بررسی حرکات
1-انتخاب کار موردنظر
2-انتخاب فردی که در نظر است کارش مورد بررسی قرار گیرد .
3-بررسی حرکات فرد در حین انجام کار ، به دفعات و ثبت آنها .
4-تعیین زمات حرکت هر یک از حرکات .
5-تجزیه و تحلیل حرکات انجام شده با طرح پرسشهایی درباره چرائی ،
چگونگی و توالی حرکتها .
6-حذف ، ترکیب و تغییر حرکات در صورت لزوم .
7-تعیین حرکات مورد نیاز .
روشهای کارسنجی
در کارسنجی استاندارد عبارتست از مقدار بازده مورد انتظار از یک کارگر یا
کارمند در زمانی مشخص که به منظور برنامه ریزی و کنترل هزینه های مستقیم کار ، مورد استناد قرار می گیرد .
در تعیین استانداردهای کاری "ان اضافات مجاز" (از قبیل رفع خستگی ها ، تاخیرهای اجتناب ناپذیر و …) در نظر گرفته شود .
در اینجا از روش های اندازه گیذی بحث می کنیم .
1-روش استفاده از سوابق گذشته : در این روش سوابق و اطلاعات مربوط به گذشته مبنای کارسنجی قرار می گیرد .
محاسبه واحد زمان کار : با در نظر گرفتن حجم کار انجام شده در واحد زمان و تعداد نیروی انسانی بکار گرفته شده بدست می آید .
واحد زمان کار = ــــــــــــــــــــــــ
و بعد واحد زمان کار بدست آمده تعدیل و اصلاح می شود و استاندارد نهایی انتخاب می شود .
2-روش نمونه گیری : در این روش کارکنان را به طور تصادفی در فواصلی مورد مشاهده قرار می گیرند و عملکرد نمونه را نسبت به کل تعمیم می دهند .
3-روش عناصر از پیش تعیین شده : در این روش تحلیل گر هر یک از اجزای کار را مورد بررسی قرار می دهد و حرکات اصلی آن را تعیین می کند (مانند گرفتن جسم ، قرار دادن ، حرکت دادن ، چرخاندن ، فشردن و …) . سپس زمان هر حرکت را از جداول از پیش تعیین شده که نقش بانک اطلاعات در این زمینه را ایفا می کنند به دست می آورد .
4-روش زمان سنجی : در این روش کار را به اجزایی تقسیم می کنند و زمان انجام هر یک از اجزاء را به طور دقیق اندازه می گیرند . مراحل این روش عبارتند از :
1-تعیین کار موردنظر جهت اندازه گیری
2-تقسیم کار به اجزا (شروع و خاتمه هر جزء از کار باید مشخص باشد)
3-ساده و بهسازی روش انجام هر یک از اجزای کار (مراحل زائد حذف شود)
4-آموزش روش کار به افرادی که قرار است کارشان اندازه گیری شود .
5-جلب اعتماد و همکاری افراد برای کارسنجی
6-اندازه گیری و زمان انجام هر یک از اجزا و ثبت آنها
7-تعیین زمان نرمال انجام کار (NT)
8-محاسبه اضافات مجاز (A)
9-تعدیل زمان به دست آمده و تعیین استاندارد نهایی انجام کار با استفاده از فرمول زیر :
مثلاً زمان نرمال برای انجام کاری 40 دقیقه و میزان اضافات مجاز 20 درصد است استاندارد می شود .