اجرای آسفالت ( آماده سازی )
مقدمه
آسفالت به آن دسته از مخلوطهای قیر و مصالح سنگی انتخابی اطلاق می شود که برای روسازی سطح خیابانها و پیاده روها به منظور پوشش و محافظت روسازی در مقابل عوامل جوی و جلوگیری از فرسایش سطح آنها مورد استفاده واقع می شوند. بسته به نوع و دانه بندی مصالح مصرفی، نوع قیر، روش حمل، ریختن، عمل آوردن و نهایتاً درجه مرغوبیت، آسفالت دارای انواع مختلفی به شرح زیر است:
الف: آسفالت سرد
آسفالت سرد به مخلوطی از مصالح سنگی و قیر مخلوط یا امولسیون قیری اطلاق می شود که اختلاط مصالح آن در حرارت محیط صورت می گیرد. در بعضی موارد و بسته به تایید دستگاه نظارت، قبل از عمل اختلاط قیر مورد مصرف، گرم شده، ولی مصالح سنگی حرارت داده نمی شود. تهیه آسفالت سرد به دو صورت با دانه بندی پیوسته یا دانه بندی باز (غیر پیوسته) صورت می گیرد. این نوع آسفالت برای راههای با ترافیک سنگین مورد عمل نبوده و برای خیابانهای کم تردد و پیاده روها توصیه می شود، بسته به نحوه اختلاط مصالح قیر دو نوع آسفالت سرد ساخته می شود:
ـ آسفالت سرد پیش ساخته – در این روش مصالح سنگی و قیر در حرارت محیط و در کارخانه آسفالت مخلوط می شوند.
ـ آسفالت سرد رد میکس- در این روش مصالح سنگی در کنار خیابان، ریسه و قیر مناسب روی آن پاشیده می شود و عمل اختلاط در سطح خیابان صورت می گیرد.
تهیه مصالح و دانه بندی آن، نحوه اختلاط، پخش و اجرای هریک از دو روش فوق، باید بر اساس مندرجات مشخصات فنی خصوصی و مطالب ذیل این بخش باشد.
1- آسفالت سرد پیش ساخته
این نوع آسفالت از اختلاط مصالح سنگی با قیرهای مخلوط یا امولسیون قیری در کارخانه تولید می شود.
1-1- مصالح سنگی
مصالح سنگی مصرفی باید از نوع مصالح سنگی مرغوب بوده و از شن و ماسه شکسته یا سنگ کوهی تهیه شود. این مصالح باید کاملاً تمیز و عاری از هرگونه آلودگی و مواد زائد آلی و گیاهی بوده و از نوع مصالح سخت و مقاوم باشد و کیفیت آن بر اساس مندرجات این بخش به تایید دستگاه نظارت برسد. دانه بندی مصالح باید با مشخصات جدول شماره 1 مطابقت نماید.
جدول شماره 1 دانه بندی مصالح آسفالت سرد پیش ساخته
0/19 میلیمتر
5/12 میلیمتر
5/9 میلیمتر
اندازه ماکزیمم اسمی مصالح
III
II
I
شماره دانه بندی
درصد رد شده وزنی از الک
شرح اندازه الک مطابق آشتو M92
100
–
–
0/25 میلیمتر (1 اینچ)
100 – 90
100
–
0/19 میلیمتر (اینچ)
–
100 – 90
100
5/12 میلیمتر (اینچ)
80 – 60
–
100 – 90
5/9 میلیمتر (اینچ)
65 – 35
70 – 45
80 – 60
75/4 میلیمتر (شماره 4)
50 – 20
55 – 25
65 – 35
36/2 میلیمتر (شماره 8)
20 – 3
20 – 5
25 – 6
30/0 میلیمتر (شماره 50)
8 – 2
9 – 2
10 – 2
075/0 میلیمتر (شماره 200)
مصالح مورد مصرف باید دارای ویژگیهای زیر نیز باشد:
ـ دامنه خمیری مصالح مانده روی الک نمره 40، نباید از (6%) بیشتر باشد و حداقل (65%) مصالح سنگی مانده روی الک نمره 4، باید در یک جبهه (به غیر از شکستگی طبیعی) شکسته باشد.
ـ ارزش ماسه ای مصالح مصرفی بر اساس روش آشتو T176 نباید کمتر از (30%) باشد و افت وزنی مصالح با آزمایش آشتو T104-76 با سولفات سدیم پس از 5 بار، نباید از (9%) تجاوز نماید.
ـ ضریب سایش به روش آزمایش لوس آنجلس در 500 دور آزمایش، نباید از (40%) بر اساس آزمایش آشتو T96 بیشتر باشد.
1-2- قیر
قیر مورد مصرف بسته به برنامه اجرایی کار، شرایط جوی و امکانات تهیه قیر در منطقه، باید در مشخصات فنی خصوصی ذکر شود. در صورت نبود این اطلاعات می توان از یکی از قیرهای مندرج در جدول شماره 2 استفاده نمود.
جدول شماره 2 قیرهای مورد مصرف در آسفالت سرد پیش ساخته
حرارت اختلاط بر حسب درجه سلسیوس
نوع مواد قیری
قیر مخلوط:
80 – 55
MC-250
100 – 75
MC-800
80 – 55
MC-250
100 – 75
SC-800
امولسیون کاتیونیک:
70 – 10
CMS-2
70 – 10
CMS-2h
توضیحات جدول:
ـ درجه حرارت مندرج در جدول مربوط به درجه حرارت مخلوط آسفالتی است که بلافاصله از مخلوط کن خارج می شود و ارتباطی به درجه حرارت قیر هنگام پاشیدن در مخلوط کن ندارد.
ـ از مصرف قیرهای RC که کاربرد آن دارای خطرات زیادی است، باید خودداری شود.
ـ درجه حرارت مندرج در جدول در پاره ای موارد از درجه اشتعال قیرهای مخلوط بالاتر است. در این حالت باید نهایت دقت به عمل آید و از نزدیک کردن شعله آتش به قیر خودداری شود.
1-3- ساخت آسفالت
قبل از ساخت آسفالت پیمانکار باید مصالح موردنظر را بر اساس دانه بندیهای خواسته شده در مشخصات فنی خصوصی تهیه نموده و طرح اختلاط را زیر نظر آزمایشگاه مورد قبول دستگاه نظارت آماده سازد. طرح اختلاط تهیه شده برای اجرا به پیمانکار ابلاغ خواهد شد. در صورت عدم دسترسی به آزمایشگاه و عدم تعیین طرح اختلاط، می توان از روشهای تجربی زیر استفاده نمود:
1-3-1- آسفالت سرد با قیر مخلوط MC یا SC . در صورت استفاده از این قیرها میزان درصد قیر با توجه به دانه بندی مصالح از رابطه زیر به دست می آید:
P = 0.02a + 0.07b +0.15c + 0.2d
که در رابطه فوق:
-p درصد قیر مخلوط آسفالتی نسبت به وزن مصالح خشک
-a درصد مصالح مانده روی الک نمره 50 (3/0 میلیمتر)
-b درصد مصالح رد شده از الک نمره 50 و مانده روی الک نمره 100 (15/0 میلیمتر)
-c درصد مصالح رد شده از الک نمره 100 و مانده روی الک نمره 200 (075/0 میلیمتر)
-d درصد مصالح رد شده از الک نمره 200، است.
1-3-2- آسفالت سرد با امولسیون قیر
در صورت استفاده از امولسیون قیر، مقدار درصد قیر مصرفی از رابطه زیر به دست می آید
P = 0.05A + 0.1B + 0.5C
که در رابطه فوق:
-p درصد وزنی امولسیون قیر نسبت به وزن مصالح خشک
-A درصد مصالح مانده روی الک نمره 8 (36/2 میلیمتر)
-B درصد مصالح رد شده از الک نمره 8 و مانده روی الک نمره 200
-C درصد مصالح رد شده از الک نمره 200، است.
برای ساخت آسفالت سرد می توان از کارخانه های آسفالت متناوب یا مداوم که در تهیه آسفالت گرم به کار می رود، استفاده نمود. به طور کلی می توان از کارخانه آسفالتی که مجهز به فلاسک قیر برای گرم کردن مخلوط قیر یا امولسیون و مخلوط کن باشد، استفاده نمود. چنانچه آسفالت سرد پیش ساخته در فصل زمستان و هوای سرد تهیه شود، لازم است که مصالح گرم شوند تا عمل آغشته شدن قیر و مصالح به سهولت ممکن گردد و سپس مخلوط آسفالتی در کارگاه، انبار و در هوای مناسب پخش گردد.
1-4- نحوه اجرا
حمل آسفالت سرد با کامیون کمپرسی انجام می شود. قبل از پخش آسفالت پیش ساخته سرد، باید سطح جاده از گردوخاک و مواد خارجی کاملاً پاک و تمامی چاله ها و ناهمواریها، ترمیم و مرمت شوند. سطح جاده کاملاً با نیمرخ موردنظر تطبیق یابد. پخش آسفالت با گریدر یا فینیشر انجام می شود. ضخامت لایه های آسفالت سرد با توجه به اندازه ماکزیمم مصالح و نوع ماشین پخش کننده متفاوت می باشد. این ضخامت، باید با مندرجات جدول شماره 3 مطابقت نماید.
جدول شماره 3 ضخامت لایه های آسفالت سرد پیش ساخته
ضخامت لایه بر حسب سانتیمتر
اندازه ماکزیمم اسمی مصالح
پخش با فینیشر
پخش با گریدر
حداقل
حداکثر
حداقل
حداکثر
4
5/7
6
5/7
5/19 میلیمتر (دانه بندی شماره III )
4
6
مجاز نیست
مجاز نیست
5/12 میلیمتر (دانه بندی شماره II )
4
6
مجاز نیست
مجاز نیست
5/9 میلیمتر (دانه بندی شمارهI )
تراکم لایه ها پس از پخش آسفالت صورت می گیرد. عمل تراکم به ترتیب با غلتک چرخ آهنی دوچرخ، غلتک چرخ آهنی سه چرخ و در پایان با غلتک چرخ لاستیکی یا غلتک ویبره انجام می شود. لایه ها باید به صورت یکنواخت و بدون ناهمواری باشند، میزان رواداری ناهمواریها در طول شمشه 3 متری، نباید در امتداد محور مسیر از 5 میلیمتر و در امتداد عمود بر محور از 8 میلیمتر تجاوز نماید.
پخش آسفالت سرد پیش ساخته در درجه حرارت محیط کمتر از 10 درجه سانتیگراد مجاز نیست. نظر به اینکه درجه حرارت مصالح برابر درجه حرارت محیط است، باید این نوع آسفالت در هوای گرم یا معتدل انجام شود و از اجرای آن در هوای سرد خودداری گردد.
2- آسفالت ردمیکس
این نوع آسفالت سرد از طریق اختلاط مصالح و قیر مخلوط با امولسیون قیر به کمک وسایل مخلوط کننده نظیر گریدر، لودر یا وسیله مناسب دیگر ساخته می شود. از جمله مزایای این نوع آسفالت استفاده از مصالح مشخصی است که در کنار راه، ریسه و یا در نزدیکی آن انبار می شود. آسفالت سرد ردمیکس به عنوان قشر رویه پیاده روها و خیابانهای با ترافیک کم و بعنوان قشر اساس یا زیراساس آسفالت مورد استفاده قرار می گیرد. مشخصات مصالح، نحوه تهیه، پخش و اجرا، باید بر اساس مندرجات مشخصات فنی خصوصی باشد. در صورت عدم دسترسی به این مشخصات رعایت مندرجات فصل هفدهم نشریه 101 دفتر تدوین ضوابط و معیارهای فنی سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور تحت عنوان "مشخصات فنی عمومی راه (تجدید نظر اول)" الزامی است.
ب: آسفالت گرم (بتن آسفالتی)
آسفالت گرم یا بتن آسفالتی ترکیبی از مصالح سنگی مرغوب دانه بندی شده و قیر خالص است که بر حسب نوع قیر مصرفی و دانه بندی مصالح در درجه حرارت 80 الی 170 درجه سانتیگراد در کارخانه، تهیه و در همین درجه حرارت در سطح خیابان، پخش و کوبیده می شود. در بتن های آسفالتی گرم مرغوب، حجم فضای خالی با توجه به دانه بندی مصالح سنگی بین (3%) تا (8%) است. کاربرد بتن های آسفالتی گرم به قرار زیر است:
ـ قشر اساس آسفالتی
ـ قشر آستر آسفالتی
ـ قشر رویه آسفالتی
برای تامین مشخصات فنی قشر اساس آسفالتی از بتن آسفالتی یا انواع آسفالتهای گرم و برای قشر آستر و رویه، تنها از بتن آسفالتی استفاده می شود. جزئیات امر باید در مشخصات فنی خصوصی ذکر گردد. در صورت عدم وجود این مشخصات، رعایت مندرجات این بخش الزامی است.
1- مصالح سنگی
مخلوط سنگی شامل مصالح ریزدانه و درشت دانه، باید با رعایت دقیق مندرجات این بخش تهیه و انبار شود. تمام منابع مصالح رودخانه ای یا معادن سنگی تعیین شده در مشخصات فنی خصوصی یا منابعی که بعداً توسط پیمانکار پیشنهاد گردد، باید با ویژگیهای مندرج در مشخصات فنی خصوصی و در غیاب آن، مندرجات این بخش مطابقت کامل داشته باشد. از معادن باید با روش آشتو T2 نمونه برداری به عمل آید. استفاده از این منابع هنگامی مجاز است که موافقت قبلی دستگاه نظارت کسب شده باشد. حتی الامکان باید از مصالح یک معدن استفاده شود، مگر اینکه به تایید دستگاه نظارت برای رسیدن به دانه بندی موردنظر، استفاده از معادن دیگر اجتناب ناپذیر باشد. مصالح سنگی ریزدانه و درشت دانه باید در کارخانه به صورت جداگانه، تهیه و انبار شوند. محل انبار باید کمی بالاتر از اطراف آن باشد تا زهکشی در بستر زیرین انبار به راحتی انجام شود. کاربرد لودر برای انبار کردن و جابه جایی مصالح مناسب نیست. مصالح فیلر بایستی در انبارهای مسقف نگهداری شود تا به هنگام مصرف کاملاً خشک باشد. دانه بندی مصالح سنگی برای مخلوطهای آسفالتی، بسته به محل مصرف و ضخامت لایه متفاوت است
عایت محدودیتهای زیر در مورد استفاده از جدول فوق الزامی است:
ـ دانه بندی طبقه I دارای بافت درشت و نیمه پیوسته بوده و در شمار بتن های آسفالتی قرار نمی گیرد.
ـ دانه بندیهای طبقه II تا V پیوسته و منظم بوده و برای تهیه بتن آسفالتی مصرف می شود.
ـ دانه بندیهای طبقه VI و VII کاملاً باز و گسسته است و مصرف آن محدود به قشر رویه بوده و برای ترافیک سبک مناسب است.
ـ دانه بندی طبقه VIII برای اساس و رویه آسفالتی با ترافیک سبک و متوسط است.
ـ دانه بندی طبقه IX به عنوان قشر رویه برای ترافیک سبک است و فاقد خصوصیات فنی بتن آسفالتی است.
2- دانه بندی اساس آسفالتی و کنترل کیفیت
اساس آسفالتی را می توان به صورت بتن آسفالتی یا آسفالت گرم تهیه نمود. در صورت انتخاب نوع بتن آسفالتی، کنترل کیفیت و مشخصات مصالح باید با مندرجات این بخش مطابقت نماید. در صورت استفاده از آسفالت گرم، رعایت مشخصات مشروح زیر الزامی است.
2-1- مصالح درشت دانه
مصالح درشت دانه مانده روی الک نمره 4 (75/4 میلیمتر)، باید از شکستن و خرد کردن سنگ کوهی یا شن و ماسه رودخانه ای توسط سنگ شکنهای چکشی یا مخروطی به دست آمده باشد و با مشخصات زیر مطابقت نماید:
ـ درصد سایش مصالح درشت دانه به روش لوس آنجلس بر اساس آزمایش T96 آشتو، نباید از (45%) تجاوز نماید.
ـ درصد افت وزنی مصالح به روش T104 با سولفات سدیم پس از پنج نوبت، نباید از (12%) تجاوز نماید.
ـ ضریب تورق دانه ها به روش BS65 ، نباید از (35%) تجاوز نماید.
ـ در صورت مصرف مصالح شکسته، باید حداقل (50%) وزنی مصالح مانده روی الک نمره 4، در یک جبهه یا بیشتر (به غیر از شکستگی طبیعی آنها) شکسته شده باشد.
2-2- مصالح ریزدانه
مصالح ریزدانه رد شده از الک نمره 4 (75/4 میلیمتر)، می تواند از ماسه شکسته یا ماسه طبیعی یا مخلوطی از هر دو باشد. این مصالح باید تمیز، بادوام، حتی الامکان تیزگوشه و عاری از مواد اضافی رس، لای و مواد آلی و سست و سبک باشد.
ـ دانه بندی مصالح ریزدانه
دانه بندی مصالح ریزدانه باید با مشخصات جدول شماره 4 مطابقت نماید. ماسه طبیعی و ماسه شکسته در حین تولید بی آنکه با یکدیگر مخلوط شوند، باید جداگانه انبار شده و دانه بندی هریک از آنها با مشخصات جدول شماره 4 مطابقت نماید.
جدول شماره 4 دانه بندی مصالح ریزدانه
II
I
شماره دانه بندی
درصد وزنی رد شده از الکها
اندازه الک (آشتو M92 )
100
–
الک 5/9 میلیمتر (اینج)
100 – 80
100
الک 75/4 میلیمتر (شماره 4)
100 – 65
100 – 95
الک 36/2 میلیمتر (شماره 8)
80 – 40
100 – 85
الک 18/1 میلیمتر (شماره 16)
65 – 20
90 – 65
الک 6/0 میلیمتر (شماره 30)
40 – 7
60 – 30
الک 3/0 میلیمتر (شماره 50)
20 – 2
25 – 5
الک 15/0 میلیمتر (شماره 100)
10 – 0
5 – 0
الک 075/0میلیمتر (شماره 200)
ـ افت وزنی مصالح ضمن شستشو با سولفات سدیم پس از 5 نوبت به روش آزمایش آشتوT104 ، نباید از (15%) تجاوز نماید.
ـ دامنه خمیری P.I ماسه طبیعی یا ماسه شکسته طبق روش آشتو T90 ، نباید از (6%) تجاوز نماید.
2-3- مصالح فیلر
ممکن است دستیابی به دانه بندی مخلوط مصالح با مشخصات موردنظر، مستلزم استفاده از فیلر اضافی باشد. در این صورت می توان از پودر سنگ یا فیلر طبیعی معدنی، سیمان، آهک شکفته (به استثنای فیلر حاصل از سنگهای سیلیسی که با مشخصات آشتو M17 مطابقت نماید) استفاده کرد. دانه بندی مصالح فیلر باید با مشخصات جدول شماره 5 مطابقت نماید.
جدول شماره 5 دانه بندی فیلر برای اساس آسفالتی
درصد وزنی رد شده از الک (آشتوM92 )
اندازه الک
100
الک 6/0 میلیمتر (شماره 30)
100-95
الک 3/0 میلیمتر (شماره 50)
100-70
الک 075/0 میلیمتر (شماره 200)
فیلر مورد مصرف باید عاری از مواد آلی و دانه های رسی (دانه های کوچکتر از 002/0 میلیمتر) بوده و دامنه خمیری آن، نباید از (4%) تجاوز نماید.
3- دانه بندی بتن آسفالتی (آستر و رویه) و کنترل کیفیت
قشرهای بتن آسفالتی به عنوان قشر نهایی خیابان در دو لایه زیرین (آستر) و رویه به کار برده می شوند. قشرها طبق ابعاد و ضخامتهای خواسته شده در نقشه و مشخصات اجرا می شوند.
4- قیر
قیرهای مصرفی در بتن آسفالتی و آسفالت گرم باید از نوع قیرهای خالصی باشد که از تقطیر مستقیم مواد نفتی تهیه می شوند. این قیرها باید فاقد آب و همگن بوده و در درجه حرارت 175 درجه سانتیگراد به هیچوجه کف نکنند، قیرهای مورد مصرف در آسفالت به دو گروه قابل تقسیم هستند.
4-1- گروه قیرهای نفوذی
این گروه شامل قیرهای 40-50 ، 60-70 ، 85-100 ، 120-150 و150-300 است.
4-2- گروه قیرهای ویسکوزیته
شامل قیرهای AC-2.5 ، AC-5 ، AC-10 ، AC-20 وAC-40 می باشد.
تمامی خصوصیات گروههای فوق الذکر از نظر خصوصیات فیزیکی، شیمیایی و مکانیکی، باید با مشخصات آشتو M20 و M226 مطابقت نماید.
انتخاب صحیح نوع قیر در ساخت آسفالت مرغوب از اهمیت ویژه ای برخوردار است. از عوامل مهم در انتخاب نوع قیر، کیفیت و دانه بندی مصالح مصرفی، شرایط آب و هوایی محل اجرای پروژه و بالاخره نوع بار ترافیک روی محور موردنظر است. به طور کلی قیر با ویسکوزیته بیشتر (درجه نفوذ کمتر)، برای محورهای با ترافیک سنگین و آب و هوای گرم و خشک و قیر با ویسکوزیته کمتر (درجه نفوذ بیشتر)، برای بار ترافیک سبک و آب و هوای سرد توصیه می شود.
با توجه به نکات فوق الذکر، نوع و مشخصات قیر مصرفی، باید در مشخصات فنی خصوصی ذکر شود. در جدول شماره 6 راهنمایی برای انتخاب قیرهای نفوذی با توجه به شرایط آب و هوایی محل پروژه و نوع ترافیک داده شده است.
قیر 70-60 که تقریباً معادل قیر AC-10 است، برای شرایط اقلیمی گرم و معتدل ایران مناسب است. در مواردی که دمای محیط از 60 درجه سلسیوس بیشتر باشد، باید قیر با ویسکوزیته بیشتر یعنی قیر 40-50 معادل AC-20 انتخاب شود.
جدول شماره 6 راهنمای انتخاب قیرهای نفوذی
شرایط آب و هوایی محل اجرای پروژه
وضعیت ترافیک
سرد
معتدل
گرم و مرطوب
گرم و خشک
100 – 85
70 – 60
70 – 60
70 – 60
خیلی سنگین و سنگین
100 – 85
100 – 85
100 – 85
100 – 85
متوسط و سبک
مشخصات قیرهای مصرفی کلآً باید با استانداردهای M20 وM226 آشتو مطابقت نماید. درجه حرارت قیری که به مخلوط کن کارخانه آسفالت وارد می شود، باید چنان تنظیم گردد که غلظت قیر در آن درجه حرارت با روش آشتو T72 ، بین 75 تا 100 و با آزمایش آشتو T201 بین 150 تا 300 سانتی استوکس باشد. چنانچه نمودار تغییرات ویسکوزیته قیر مصرفی بر حسب درجه حرارت در دسترس نباشد، درجه حرارت قیر وارد شده به مخلوط کن در هیچ حالت، نباید از 150 درجه سانتیگراد تجاوز نماید.
5- طرح اختلاط
به منظور دستیابی به آسفالتی با کیفیت و مرغوبیت موردنظر، باید طرح اختلاط توسط آزمایشگاه معتبر و مورد تایید کارفرما تهیه شود. پیمانکار باید تمامی شرایط لازم برای نمونه برداری، ارسال آن به آزمایشگاه و تامین شرایط برای انجام طرح اختلاط را فراهم نماید. تمامی مصالح سنگی و قیر، باید با مطالعه و بررسی کامل و رعایت تمامی دستورالعملهای مندرج در این نشریه و مشخصات فنی خصوصی انتخاب شوند. رعایت نکات زیر برای تهیه طرح اختلاط و ساخت آسفالتی مرغوب الزامی است.
ـ کیفیت مصالح، دانه بندی جزء جزء مصالح و مخلوط آنها باید با دانه بندیهای خواسته شده در مشخصات فنی خصوصی و مطالب این نشریه مطابقت نماید. مصالح باید دارای حداقل فضای خالی باشد تا با افزایش درجه حرارت محیط و تراکم اضافی در اثر عبور و مرور و تردد، روزدگی قیر و در نتیجه افت مقاومت پیدا نشود و در عین حال این فضای خالی در حدی باشد که موجب نفوذ آب به جسم آسفالت نگردد. به علاوه باید:
قیر کافی برای تامین اتصال بین ذرات و بالا بردن دوام آسفالت وجود داشته باشد.
ـ مقاومت جسم آسفالت به نحوی باشد که بارهای ناشی از ترافیک را بدون هیچگونه تغییر شکل تامین نماید.
ـ از کارایی لازم برای پخش و کوبیدن سهل و یکنواخت برخوردار باشد.
روش تهیه طرح اختلاط باید در مشخصات فنی خصوصی ذکر شود، روشهای تهیه طرح اختلاط روش مارشال (استانداردD1559ASTM ) و یا روش Hveem (آشتو T190 ) می باشد.
در هر دو روش قطر حداکثر دانه ها 25 میلیمتر است.
6- مشخصات کارخانه آسفالت
بتن آسفالتی و آسفالتهای گرم باید در کارخانه آسفالت تهیه شوند. کارخانه باید چنان باشد که بتواند آسفالت موردنظر را بر اساس فرمول کارگاهی تایید شده و به صورت یکنواخت تهیه نماید. مشخصات کارخانه باید با مندرجات استاندارد آشتو M156 مطابقت نماید. عوامل موثر در تعیین شرایط و مشخصات کارخانه به طور خلاصه به شرح زیر است:
6-1- کارخانه باید به نحوی طراحی شده و عمل نماید که بتواند آسفالتی با وزن مخصوص ثابت و یکنواخت تولید نماید.
6-2- مخازن قیر کارخانه باید مجهز به ادوات و لوازمی برای گرم کردن قیر و پمپهای گردش قیر در تمام دوران کار باشد. حجم مخزن باید چنان باشد که حداقل مصرف یک روز را به طور مداوم تامین نماید.
6-3- کارخانه آسفالت باید حداقل مجهز به سه سیلوی سرد مکانیکی دقیق برای تغذیه مصالح به واحد خشک کن باشد. سیلوها باید مجهز به ادوات کنترل و تخلیه مصالح سنگی باشند.
6-4- سیستم خشک کننده باید قادر باشد مصالح را خشک و گرم نموده، بدون اینکه پوشش و اندود اضافی روی مصالح ایجاد نماید.
6-5- سرندها برای تفکیک مصالح باید حداقل سه واحد بوده و ظرفیت آنها از ظرفیت واحدهای مخلوط کن و خشک کننده بیشتر باشد. ابعاد سرندها باید حتی الامکان با ابعاد بزرگترین قطر مصالح سنگی تفکیک شده در کارگاه مطابقت نماید.
6-6- سیلوهای گرم باید شامل محوطه های مختلف باشند. این سیلوها باید دارای ادوات و وسایل مطمئن برای نشان دادن سطح مصالح سنگی خصوصاً در قسمت تحتانی بوده و علاوه بر آن مجهز به علائم اخباری خالی شدن مصالح و حرارت سنجهای دقیق و مطمئن باشند. حداقل سه سیلوی گرم باید برای کارخانه آسفالت در نظر گرفته شود.
6-7- کارخانه آسفالت باید مجهز به دستگاه اندازه گیر قیر با دقتی معادل (1/0±) وزنی قیر بوده و بتواند قیر مورد نیاز را بر روی مصالح پخش نماید. روی لوله تخلیه قیر باید دماسنجی که تا 200 درجه سلسیوس را نشان می دهد، نصب شود.
6-8- کارخانه آسفالت باید مجهز به وسایل و ادوات کنترل زمان اختلاط با قیر و یا بدون قیر باشد. مدت زمان اختلاط مصالح سنگی با قیر، با شروع قیرپاشی در واحد مخلوط کنها آغاز می شود. مدت زمان اختلاط مصالح سنگی و قیر به روش مندرج در استاندارد آشتو T195 خواهد بود. زمان اختلاط نباید از 30 ثانیه کمتر و از 70 ثانیه بیشتر باشد.
6-9- کارخانه آسفالت باید مجهز به دستگاه غبارگیری باشد. دستگاه باید چنان عمل نماید که گردوغبار را جذب و تمام یا قسمتی از آن را مجدداً با وسایل مکانیکی و به طور منظم وارد سیلوی فیلر نماید.
کارخانه های آسفالت به صورت مرحله ای یا مداوم عمل می نماید، هر دو نوع کارخانه باید مجهز به ادوات و وسایلی که بدان اشاره شده باشند.
7- تهیه بتن آسفالتی
برای تهیه بتن آسفالتی منطبق با فرمول کارگاهی و مشخصات مندرج در این فصل، پیمانکار موظف است تمامی ادوات و ماشین آلات لازم را، تهیه و قبل از ساخت آسفالت نسبت به کارکرد قسمتهای مختلف اطمینان کامل حاصل نماید. به علاوه در طول اجرای عملیات ساخت آسفالت، باید همواره سرپرستی آزموده و مورد تایید دستگاه نظارت در کارگاه حضور داشته باشد. برای شروع عملیات تولید ممتد آسفالت، یک مرحله آزمایشی تهیه آسفالت زیر نظر دستگاه نظارت ضروری است، تا پس از حصول اطمینان از صحت عملکرد قسمتهای مختلف، نسبت به ساخت ممتد اقدام شود. اجرای تمامی مراحل زیر برای تهیه آسفالت آزمایشی الزامی است:
7-1- برای کنترل دانه بندی و کیفیت مصالح، هریک از مصالح درشت دانه و ریزدانه باید جداگانه به سیلوهای مربوط (سیلوهای سرد) هدایت شود، این مصالح باید به صورت خودکار وارد دستگاه خشک کننده گردند. قبل از تغذیه مصالح به سیلوهای مربوط، مخلوط کردن مصالح مجاز نیست. حد باز شدن دریچه ها برای مصالح درشت دانه نباید از 5/2 الی 3 برابر درشت ترین دانه، کمتر و برای مصالح ریزدانه کمتر از 25 میلیمتر باشد.
7-2- بر اساس طرح اختلاط آسفالت و میزان تولید کارخانه در هر مرحله پخت، وزن مصالح مصرفی هریک از سیلوهای گرم، فیلر و قیر مشخص و از روی ترازوهای مربوط ثبت می شود.
7-3- رطوبت مصالح سنگی که به واحد خشک کن فرستاده می شود، باید محدود و حداکثر تا 6% باشد. چنانچه میزان رطوبت بیش از این حد باشد، باید زمان توقف مصالح در واحد خشک کن افزایش یابد، یا آن که در نحوه استقرار این واحد تغییراتی داده شود. حداکثر رطوبت مجاز مصالح سیلوی گرم چنانچه میزان جذب آب مخلوط سنگی کمتر از (5/2%) باشد، 15/0 و برای مصالح با میزان جذب آب بیش از (5/2%) برابر25/0 می باشد. میزان جذب آب برای مصالح درشت دانه و ریزدانه به ترتیب با روشهای T84 وT85 آشتو اندازه گیری می شود.
7-4- درجه حرارت مخلوط آسفالتی بستگی به درجه حرارت مصالح سنگی و قیر، دانه بندی این مصالح و نوع قیر خواهد داشت. حداکثر درجه حرارت مخلوط مصالح سنگی و قیری که به مخلوط کن وارد می شود، به ترتیب 170 و 150 درجه سلسیوس است.
بسته به نوع قیر مصرفی و دانه بندی مصالح به کار گرفته شده، درجه حرارت مخلوط آسفالتی باید با اعداد مندرج در جدول شماره 7 مطابقت نماید.
7-5- مدت زمان اختلاط یا فاصله زمانی بین تخلیه کامل مصالح سنگی به مخلوط کن و خروج مخلوط آسفالتی کاملاً اندود شده، بستگی کامل به نوع کارخانه مخلوط کنهای آسفالتی خواهد داشت. ارقام جدول شماره 8 راهنمائیست برای تعیین مدت اختلاط. کنترل اندازه گیری درصد دانه های درشت با توجه به مدت زمان اختلاط بهینه به روش آشتو صورت می گیرد.
جدول شماره 7 راهنمای انتخاب درجه حرارت مخلوطهای آسفالتی (درجه سلسیوس)
درجه حرارت مخلوط آسفالتی داخل واحد مخلوط کننده
نوع قیرهای خالص
دانه بندی گسسته
دانه بندی پیوسته
120- 80
140- 115
5/2- AC
قیرهای گروه ویسکوزیته
120- 80
145- 120
5- AC
120- 80
155- 130
10- AC
120- 80
165- 130
20- AC
120- 80
170- 130
40- AC
120- 80
135- 105
10- AR
120- 80
165- 135
20- AR
120- 80
165- 135
20- AR
120- 80
165- 135
40- AR
120- 80
165- 135
80- AR
120- 80
175- 150
160- AR
120- 80
150- 115
300/200
قیرهای نفوذی
120- 80
155- 120
150/120
120- 80
165- 120
100/85
120- 80
170- 130
70/60
120- 80
175- 130
50/40
جدول شماره 8 راهنمای کفایت مدت اختلاط
حداقل درصد مصالح درشت دانه که باید صد درصد اندود قیری داشته باشد
نوع مصالح سنگی
آسفالت آستر و اساس
آسفالت رویه
90%
95%
مصالح سنگی با بافت پیوسته مانند سنگهای آهکی و رودخانه ای و Traprock
85%
90%
مصالح سنگی متخلخل مانند سرباره ها، سنگهای مرجانی و Limerock
برای مثال در مورد سنگهای آهکی و رودخانه ای طبق مندرجات جدول، مدت زمان اختلاط باید چنان تنظیم شود که حداقل (95%) دانه های درشت (مانده روی الک شماره 8) بلافاصله پس از تخلیه در داخل کامیونی که از آن نمونه برداری می شود، کاملاً در غشایی از قیر (بدون هیچ گونه منفذی) آغشته شده باشد. اندازه گیری درصد دانه درشت مطابق استاندارد T195 خواهد بود.
8- حمل آسفالت
حمل آسفالت باید متناسب با ظرفیت تولید کارخانه آسفالت، ظرفیت پخش کننده (فینیشر) و نیازهای پروژه باشد، از این رو باید تعداد کامیونهای حمل با توجه به فواصل حمل مشخص گردد تا وقفه ای در هیچ یک از واحدهای تولید و پخش حاصل نشود. جدار داخلی کامیونهای حمل، باید کاملاً تمیز و عاری از هرگونه مواد اضافی و گل و لای باشد. در صورت لزوم و طبق دستور دستگاه نظارت، باید همه روزه سطوحی از کامیونها که در تماس با آسفالت است، با آب و صابون، آب آهک یا مواد مشابه پاک کننده کاملاً شستشو شود. چنانچه درجه حرارت محیط کمتر از 10 درجه سلسیوس بوده یا فواصل حمل به نحوی باشد که 10 درجه سانتیگراد افت حرارت به هنگام حمل محتمل باشد، باید سطح آسفالت داخل کامیونها را با برزنت پوشانید، به هر صورت کل زمان حمل، نباید از 2 ساعت بیشتر باشد.
9- روش اجرا
9-1- آماده کردن سطح خیابان
قبل از حمل و پخش آسفالت، مسیر عملیات باید با توجه به میزان تولید و برنامه زمانبندی کار از هر جهت آماده و مهیا شود. اگر آسفالت روی قشرهای شنی، زیراساس و اساس شکسته اجرا شود، باید قبلاً هرگونه پستی و بلندی و ناهمواریها به نحو مطلوب مرمت شده، اندود نفوذی قیری (پریم کت) به شرح مندرج در این بخش و بر اساس نقشه های اجرایی انجام شده باشد. چنانچه عملیات آسفالتی روی پوششهای آسفالتی یا بتنی اجرا می شود، باید ابتدا بر اساس پیش بینیهای مندرج در مشخصات فنی خصوصی نسبت به تعمیر، اصلاح و مرمت آسفالتهای موجدار یا فتیله دار و یا سطوح بتنی معیوب اقدام شود. در این حالت باید بستر کار از هرگونه مواد خارجی، گردوغبار و گل و لای پاک شود، این کار با جاروهای مکانیکی یا هوای فشرده صورت می گیرد و سپس به شرح مندرجات این بخش قیرپاشی یا اندود سطحی (تک کت) انجام می شود. برای دستیابی به عرض آسفالت طبق مشخصات، باید محور خیابان و کناره طرفین آسفالت به دقت، خط کشی و علامت گذاری شود، فاصله علامتها در خطوط مستقیم، 40 متر و در قوسها 5 تا 10 متر می باشد.
9-2- اندود نفوذی (پریم کت)
پخش یک لایه قیر محلول با ویسکوزیته کم در سطح بستر شنی خیابان نظیر زیراساس و اساس را اندود نفوذی یا پریم کت گویند. این اندود برای آماده نمودن سطوح زیرسازی به منظور پخش آسفالت روی آن صورت خواهد گرفت. قیر پخش شده در داخل خلل و فرج مصالح سنگی، نفوذ کرده و علاوه بر یکپارچه کردن و تحکیم مصالح، سبب تسهیل چسبندگی قشر آسفالت به مصالح زیرین خواهد شد.
ـ میزان قیر و نحوه اجرای اندود نفوذی
نفوذ قیر در سطح راه شنی بستگی به ویسکوزیته قیر مصرفی و درجه حرارت محیط دارد. از این رو انتخاب مناسب ترین نوع قیر بستگی به ویسکوزیته قیر مصرفی، نوع دانه بندی بستر سنگی و فرایند عمل آمدن قیر خواهد داشت.
چنانچه پریم کت در هوای سرد انجام شود، بهتر است از قیر RC-70 و در صورت عدم دسترسی به این نوع قیر از قیر R-250 وMC-30 استفاده شود. در هوای معتدل می توان علاوه بر قیرهای فوق الذکر از قیر MC-70 یاMC-250 استفاده نمود. در شرایطی که هوای محیط گرم باشد (بالای 35 درجه سلسیوس)، علاوه بر تمامی قیرهای فوق می توان از قیرهای SC-70 وSC-250 نیز استفاده نمود. اندود نفوذی باید هنگامی اجرا شود که هوا، بارانی و مه آلود نباشد و سطح کار، خشک یا دارای رطوبت نسبتاً کمی باشد. در موقع پخش قیر درجه حرارت هوا در سایه، چنانچه هوا رو به گرمی می رود، باید بیش از 10 درجه و وقتی هوا رو به سردی می رود، بیش از 15 درجه سلسیوس باشد. مقدار قیر که پس از 24 ساعت کاملاً جذب راه می شود، برای سطح شنی با بافت ریزدانه 5/0 کیلوگرم در مترمربع و برای بافت درشت دانه تا حدود 2 کیلوگرم در مترمربع می باشد. میزان مناسب قیر مصرفی در هر مورد توسط دستگاه نظارت، تعیین و به پیمانکار ابلاغ می شود. درجه حرارت پخش قیر، باید بر اساس مندرجات مشخصات فنی خصوصی باشد. چون اغلب درجه حرارت پخش، بالاتر از درجه اشتعال قیر است، باید نهایت دقت به عمل آید که شعله آتش به قیر نزدیک نشود. پخش قیر با قیرپاش مجهز به وسایل گرم کننده قیر صورت خواهد گرفت. برنامه کار باید چنان باشد که پس از اجرای اندود نفوذی و عمل آوری آن، قشر آسفالت اجرا شود. اندود نفوذی نباید زیر بار ترافیک قرار گیرد، هرگاه عبور وسائط نقلیه اجتناب ناپذیر باشد، باید روی سطح قیرپاشی طبق دستور دستگاه نظارت با ماسه پوشانیده شود.
9-3- اندود سطحی (تک کت)
لایه ای نازک از امولسیون قیری را که روی سطوح آسفالتی یا بتنی، پخش شده و موجب چسبندگی آسفالت به سطح زیرین آن می شود، اندود سطحی یا تک کت گویند.
ـ میزان قیر و روش اجرا
نوع امولسیونهای قیر در اندود سطحی قیر آنیونیک SS-1 وSS-1h یا کاتیونیک CSS-1 و CSS-1h می باشد. درجه حرارت پخش این قیرها بین 25 تا 55 درجه سلسیوس می باشد. قبل از پخش امولسیون قیر، باید با وسایل مناسب نظیر جاروی مکانیکی و سایر روشهای مورد تایید، تمامی سطوح کار از گردوخاک و سایر آلودگیها کاملاً تمیز شود، به طور کلی سطح کار، باید از هرگونه مواد اضافی عاری باشد. میزان قیر پخش شده در سطح کار، بستگی به شرایط سطح کار، دارد، به هر حال رعایت نکات زیر الزامی است:
ـ در صورتی که قرار است دو یا چند قشر آسفالت در فاصله زمانی یک الی دو هفته به طور متوالی پخش شود، مشروط بر آنکه باران روی آن نباریده و هوا سرد نباشد، با نظر دستگاه نظارت می توان از پخش اندود تک کت خودداری نمود.
ـ در صورتی که روی سطح آسفالت پخش شده تازه، باران ببارد و یا سطح آلوده به گردوغبار شده باشد، میزان قیر 33/0-23/0 کیلوگرم در مترمربع می باشد. قبل از پخش امولسیون قیری، باید آن را با آب شیرین و زلال هم حجم خود رقیق نمود.
چنانچه اندود تک کت روی آسفالت کهنه یا سطوح آسفالت سطحی باشد، میزان آن 68/0-35/0 کیلوگرم در مترمربع می باشد، در هر صورت میزان دقیق قیر با نظر دستگاه نظارت مشخص می شود. پخش اندود به وسیله دستگاه پخش امولسیون قیر صورت می گیرد. دستگاه پخش قیر باید مجهز به ادوات لازم، بدون عیب و تنظیم شده باشد. به طوری که امولسیون قیر را به طور یکنواخت و به مقدار خواسته شده در سطح کار پخش نماید. دستگاه پخش قیر باید مجهز به سرعت سنج بوده و بتواند مقدار امولسیون پخش شده را کنترل نماید. در صورت لزوم و با توجه به درجه حرارت هوا، دستگاه قیر پخش کن باید مجهز به گرم کن باشد تا بتواند مواد قیری را به درجه حرارت پخش برساند. مخازن امولسیون قیر، باید در مقابل سرما محافظت شود. سطح قیر باید پوشیده باشد و در معرض هوا قرار نگیرد. پخش آسفالت بر روی اندود سطحی باید در همان روز صورت گیرد. در موقع پخش اندود سطحی، درجه حرارت محیط نباید از 10 درجه سلسیوس کمتر باشد. در صورتی که درجه حرارت کمتر از 10 درجه سلسیوس باشد، باید پخش قیر با نظر دستگاه نظارت انجام گیرد.
در هر صورت درجه حرارت پخش، نباید از 5 درجه سلسیوس کمتر باشد.
9-4- پخش آسفالت
9-4-1- کلیات
پس از آماده شدن سطح کار باید مصالح آسفالتی ، پخش و آماده کوبیدن گردد. پخش آسفالت از نظر درجه حرارت محیط، درجه حرارت مخلوط آسفالتی و آمادگی سطح کار، باید به تایید دستگاه نظارت رسیده باشد و پیمانکار قبل از تایید دستگاه نظارت مجاز به پخش آسفالت نخواهد بود.
در مواقع بارانی، روی سطوح آلوده، سطوح یخ زده و دمای محیط کمتر از 7 درجه سلسیوس، پخش آسفالت به هیچوجه مجاز نمی باشد. اصولاً برنامه زمانبندی اجرای عملیات، باید چنان باشد که پخش آسفالت در فصول مناسب سال صورت گیرد. اساساً درجه حرارت سطح کار، نباید از 25 درجه سلسیوس کمتر باشد. پخش آسفالت با وسایل زیر صورت می گیرد:
9-4-2- پخش با فینیشر
پخش آسفالت باید با دستگاه فینیشر انجام شود. فینیشر باید بتواند مخلوط آسفالتی را به صورت یکنواخت در عرض، ضخامت و شیب موردنظر پخش نماید. محفظه و پره های دستگاه پخش کننده، باید به نحوی باشد که آسفالت را به طور یکنواخت در جلوی صفحه های اطوی فینیشر پخش نماید. اطوی فینیشر باید مجهز به وسایل تسطیح باشد که در درجه حرارتهای معین بتواند سطحی همگن و یکنواخت ایجاد نموده و از شیاردار شدن و فتیله شدن آسفالت جلوگیری به عمل آید. این اطو باید به گرم کن مجهز باشد که در صورت لزوم از آن استفاده شود. در موارد خاص و برای تنظیم دقیق سطح آسفالت، پیمانکار باید از فینیشرهای تمام اتوماتیک استفاده نماید. دستگاه فینیشر باید مجهز به کوبنده های ارتعاشی باشد و بتواند آسفالت را در لایه هایی با ضخامتهای مختلف و عرضهای خواسته شده، پخش نماید. در صورتی که آسفالت بیشتر از یک قشر پخش شود، باید اتصالهای طولی و عرضی هر قشر حداقل 15 سانتیمتر از اتصالهای نظیر قشر زیرین فاصله داشته باشد. در صورتی که عرض پخش آسفالت زیاد باشد و اجباراً پخش در چند خط عبور انجام شود، باید حتی الامکان پخش خطوط مجاور همزمان صورت گیرد تا ترک طولی ایجاد نشود. باید دقت شود که محل اتصال عرضی سطح آسفالت کاملاً یکسان و یکنواخت بوده و بعد از کوبیده شدن، ناهمواری ایجاد نشود. بدین منظور پیمانکار باید به تعداد کافی کارگر مجرب همراه با دستگاه فینیشر آماده به کار داشته باشد تا شیارها و ناهمواریها و نقایص احتمالی را با تخته ماله و وسایل مناسب و مورد تایید دیگر برطرف سازند. اندازه گیری آسفالت پخش شده و کوبیده شده با میله انجام می شود تا در صورت لزوم ضخامت متوسط آسفالت پخش شده، کنترل شود. پخش آسفالت با وسایل دستی و تخته ماله فقط در سطوح محدود و با تایید قبلی دستگاه نظارت مجاز خواهد بود.
9-4-3- پخش با گریدر
پخش آسفالت به منظور تسطیح، رگلاژ و اصلاح پروفیلهای سطح خیابان موجود یا ترمیم و بازسازی شیب عرض در قوسها را می توان با گریدر و پس از دریافت موافقت دستگاه نظارت انجام داد. به منظور پخش یکنواخت آسفالت با گریدر، ابتدا باید سطح کار در طول موردنظر، میخکوبی و ریسمان کشی شود. این میخکوبی باید در امتداد محور و در کناره های مسیر صورت گیرد، سپس با توجه به ارتفاعات به دست آمده از میخکوبی، آسفالت موردنظر در سطح خیابان ریسه شود. پس از آن گریدر مبادرت به پخش آسفالت بدون مانور اضافی و جابه جایی آسفالت می نماید، بدین منظور باید از رانندگان مجرب و آشنا به این نوع کار برای گریدر استفاده نمود. به نحوی که حتی الامکان از رفت و برگشتهای اضافی خودداری به عمل آید. پس از پخش آسفالت با گریدر و صاف کردن آن با غلتک چرخ آهنی، برای تراکم از غلتکهای لاستیکی استفاده می شود. عموماً پخش آسفالت با گریدر باعث ایجاد سطحی با بافت درشت و زبری زیاد می شود که می تواند باعث پیوستگی بین این قشر و قشر رویه آسفالتی باشد. ضخامت آسفالت پخش شده در قشر رگلاژ در فرورفتگیها، نبایستی از 5/7 سانتیمتر بیشتر باشد. برای اصلاح شیب عرضی قوسها چنانچه بیش از یک قشر آسفالت نیاز باشد، باید پخش آسفالت چنان صورت گیرد که ضخامت آسفالت کوبیده شده در خارج قوس، حداکثر 5 سانتیمتر و در داخل قوس، حداقل 5/2 سانتیمتر باشد.
9-4-4- درجه حرارت پخش
درجه حرارت پخش مخلوط آسفالتی تابع دمای محیط اجرای کار، نوع و دانه بندی مصالح سنگی و نوع قیر مصرفی است.
9-4-5- تراکم آسفالت
کوبیدن آسفالت با غلتکهای فولادی سه چرخ، غلتکهای لرزشی، غلتکهای لاستیکی و غلتکهای دوچرخ یا سه چرخ و غلتکهای مختلط انجام می شود. نوع و تعداد غلتکهای موردنظر در هر مورد با توجه به میزان آسفالت پخش شده، باید به تایید دستگاه نظارت برسد. به طور کلی تعداد غلتکها باید برای حصول تراکم مورد لزوم کافی بوده و نباید کمتر از دو دستگاه باشد. انواع غلتکها به شرح زیر باید مورد استفاده قرار گیرند:
یک ـ غلتکهای فولادی
این غلتکها شامل غلتکهای صاف (استاتیک) یا غلتکهای لرزشی می باشند. وزن غلتکهای دوچرخ یا سه چرخ، باید حداقل 8 تن و فشار روی هر واحد از عرض چرخ غلتک، حداقل 45 کیلوگرم بر سانتیمتر باشد. روی سطح غلتکها باید گلگیر و آبپاش نصب شود. حرکت غلتکهای صاف باید حتی الامکان یکنواخت بوده و سرعت آن، نباید از 5 کیلومتر در ساعت تجاوز نماید. غلتکهای لرزشی برای کوبیدن آسفالت باید خودرو بوده و از نوع کششی آنها نباید استفاده شود. وزن غلتک لرزشی نباید کمتر از 7 تن باشد، بار خطی استاتیک این غلتکها، باید بین 25 تا 45 کیلوگرم بر سانتیمتر عرض و میزان ارتعاش آنها 2000-3000 در دقیقه باشد. میزان نوسان غلتکهای ارتعاشی 8/0-4/0 میلیمتر و سرعت حرکت آنها، حداکثر 5 کیلومتر در ساعت می باشد.
دو ـ غلتکهای لاستیکی
این غلتکها باید خودرو بوده و وزن آنها بین 15 تا 30 تن باشد. در این غلتکها باید فضای کافی برای افزایش وزن تعبیه گردد. فشار باد چرخ این غلتکها بین 5 تا 5/8 کیلوگرم بر سانتیمترمربع است. برای اینکه آسفالت به چرخها نچسبد، حتی الامکان باید چرخها در تمام مدت کار گرم بماند، در غیر این صورت باید از لوله آبپاش و گلگیرهای پارچه ای ضخیم برای تمیز نگه داشتن چرخها استفاده نمود. لاستیک چرخ غلتکها باید سالم و بدون نخزدگی باشد. سرعت غلتک لاستیکی، نباید از 8 کیلومتر در ساعت تجاوز نماید.
سه ـ نحوه کوبیدن آسفالت
تراکم آسفالت باید بلافاصله و همزمان با پخش انجام شود. در این مرحله باید توجه داشت که درجه حرارت پخش چنان باشد که آسفالت، تاب تحمل وزن غلتک یا اثرات ارتعاشی غلتکهای لرزشی را داشته و زیر بار چرخ، فتیله و جابه جا نشود و در سطح آن پس از اتمام غلتک زنی، شیارهای طولی و عرضی به وجود نیاید. غلتک زنی باید چنان صورت گیرد که هر گذر غلتک در هر مرحله از تراکم، قسمتی از گذر قبلی را بپوشاند تا تراکم یکنواخت و همگن در تمام سطح کار تامین شود. تغییر مسیر غلتکها یا جلو عقب رفتن آنها با دقت و آهستگی صورت گیرد. مراحل مختلف کوبیدن به شرح زیر است:
مرحله اول ـ این مرحله پس از پخش مخلوط آسفالتی، شروع و توسط غلتکهای سه چرخ، دوچرخ و یا لرزشی انجام می شود. چنانچه غلتکهای فوق الذکر با یکدیگر کار کنند، درست در پشت سر فینیشر، باید غلتک سه چرخ عمل نماید. سرعت غلتک در این مرحله 3 کیلومتر در ساعت و وزن آن 8 الی 12 تن است. سرعت غلتک لرزشی 4-5 کیلومتر در ساعت و وزن آنها 7 تا 12 تن می باشد. فاصله غلتکها با فینیشر، نباید از 50 متر تجاوز نماید. درجه حرارت مخلوط آسفالت باید چنان باشد که مخلوط آسفالت به چرخ نچسبد و در سطح آن ترکهای طولی و عرضی ایجاد نشود. حداقل درجه حرارت برای مخلوطهای آسفالتی با دانه بندی پیوسته، 120 و برای مخلوطهای با دانه بندی گسسته 80 درجه سلسیوس، می باشد.
مرحله دوم ـ در این مرحله مخلوط آسفالتی هنوز حالت خمیری داشته و عمل تراکم بلافاصله بعد از مرحله اول صورت خواهد گرفت و غلتک زنی تا حصول تراکم موردنظر ادامه خواهد یافت. درجه حرارت مخلوط آسفالتی با دانه بندی پیوسته در این مرحله، 90 درجه سلسیوس است. غلتکهای به کار گرفته شده در این مرحله، باید از نوع چرخ لاستیکی یا لرزشی انتخاب شوند تا بتوان به تراکم یکنواخت تر و همگن تر در فاصله زمانی کوتاهتر دست یافت. سرعت غلتکهای لاستیکی در این مرحله، 5 تا 8 و سرعت غلتکهای لرزشی، 4 تا 5 کیلومتر در ساعت است. بکارگیری غلتکهای استاتیک در این مرحله به جای غلتکهای لاستیکی یا لرزشی با تایید دستگاه نظارت مجاز می باشد. غلتک زنی تا حصول تراکم موردنظر باید قبل از سرد شدن آسفالت خاتمه یافته باشد، این درجه حرارت برای غلتکهای لرزشی، 70 و برای غلتکهای لاستیکی، 85 درجه سلسیوس است.
مرحله نهایی ـ غلتک زنی در این مرحله به عنوان عمل کمکی و برای محو آثار ناشی از چرخ غلتکهای مراحل پیشین صورت خواهد گرفت. غلتکهای مورد استفاده در این مرحله از نوع غلتکهای استاتیکی با سرعت 5 کیلومتر در ساعت و وزن حداقل 8 تن می باشد. عمل غلتک زنی تکمیلی، باید بلافاصله بعد از مرحله دوم صورت گیرد تا مخلوط آسفالتی هنوز کارایی لازم برای محو آثار غلتک زنی قبلی را داشته باشد.
9-4-6- کنترل تراکم
قشرهای آسفالتی شامل اساس آسفالتی، آستر و رویه، باید حداقل تا تراکم (97%) نمونه آزمایشگاهی مارشال کوبیده شوند. وزن مخصوص نمونه مارشال به طریقه آشتو T166 و تراکم نسبی قشرهای آسفالتی به روش آشتو T230 اندازه گیری می شود.
9-4-7- کنترل کیفیت
نحوه کنترل کیفیت مصالح و ساخت آسفالت، باید در مشخصات فنی خصوصی ذکر شود، در صورت عدم وجود این مشخصات رعایت مشخصات ذیل الزامی است:
ـ نمونه برداری از مصالح سنگی مطابق آشتو T2
دانه بندی مصالح سنگی مطابق آشتو T11 و T27
آزمایش هیدرومتری مطابق آشتو T88
مشخصات فیلر مطابق آشتو M17
ـ دانه بندی فیلر مطابق آشتو M37
ـ مشخصات مصالح ریزدانه در مخلوط آسفالتی مطابق آشتو M39
ـ آزمایش ضریب نرمی مصالح ریزدانه مطابق آشتو M6
ـ آزمایش ارزش ماسه ای مصالح ریزدانه مطابق آشتو T176
ـ سایش مصالح با روش لوس آنجلس مطابق آشتو T96
ـ مقاومت مصالح سنگی در مقابل عوامل جوی مطابق آشتو T104
ـ تعیین وزن مخصوص و جذب آب مصالح سنگی
– درشت و ریز مطابق آشتو T85 و T84
ـ وزن مخصوص فیلر مطابق آشتو T100 و T133
– تعیین ضریب تورق و تطویل مصالح سنگی مطابق BS63
ـ نمونه برداری از قیر مطابق آشتو T47
ـ مشخصات قیرهای نفوذی و آزمایشهای مربوط مطابق آشتو M20
ـ مشخصات قیرهای ویسکوزیته و آزمایشهای مربوط مطابق آشتو M226
ـ طرح مخلوطهای آسفالتی به روش مارشال مطابق ASTM D1559
ـ تعیین درصد قیر و دانه بندی آسفالت مطابق آشتو T164
ـ آزمایش چسبندگی قیر به مصالح سنگی مطابق آشتو T182
ـ آزمایش تعیین درصد پوشش قیری دانه های درشت مطابق آشتو T195
ـ وزن مخصوص مخلوط آسفالتی کوبیده شده مطابق آشتو T166
ـ وزن مخصوص ماکزیمم مخلوط آسفالتی
(بدون فضای خالی) مطابق آشتو T209
ـ دانستیه مخلوط آسفالتی کوبیده شده سطح راه مطابق آشتو T230
ـ مشخصات کارخانه آسفالت مطابق آشتو M156
ـ بازرسی و نظارت کارخانه آسفالت مطابق آشتو T176
9-4-8- کنترل عبور و مرور
پیمانکار باید در حین اجرای کار و قبل از اتمام پخش و مراحل سه گانه کوبیدن، از عبور و مرور روی سطح آسفالت جلوگیری نماید. عبور و مرور وقتی مجاز خواهد بود که پس از ختم مرحله سوم آثار چرخ ماشین آلات بر روی آسفالت نمانده و به اندازه کافی سرد و سخت شده باشد، درجه حرارت آسفالت از 40 درجه سانتیگراد کمتر باشد و یا حداقل 3 ساعت از خاتمه زمان پخش آسفالت گذشته باشد.
28