تحقیق بررسی سیستم حسابداری در کارخانه قند شیروان

مقدمه:
قند به معنای علمی امروزی همان ساکاروز(sakaroz)که در دنیای امروزطرفداران بسیار دارد.
عهد اولیه پیدایش قند را از سرزمین عجائب هندوستان بوده است که قند از نیشکر که در خلیج بنگاله کشت میکردهاند بدست میآورند.
در تحقیقی که درتاریخ مختلف شده است که مردم هندوستان نیشکر را بدین نام نمیشناختند وآن را نی شیرین نامیده بودند و با انتقال قلمه این نی باعث شدند نیشکر در نقاط کشورکشت شود. از آن قند راتهیه کنند. تا هشت قرن قبل از میلاد مسیح ایرانیان نیشکر یا همان نی شیرین را نمیشناختند ولی چون این نی توسط هندبه اسرائیل حمل میشدوبرای رسیدن به اسرائیل باید از ایران میگذشتنداز این طریق نیشکر به ایران آورده شد وصنعت قندسازی درایران به وجود آمد.
اترابون یونانی که در هند نیشکر را دیده بود درباره آن چنین میگفت:
گیاهی است که بدون کمک زنبور عسل تولید میکند.
اولین جایی که در آن جا نیشکر کشت شد در منطقه گرمسیر سیستان و بلوچستان بود.
قلمه نیشکر توسط اسکندر مقدونی به ایران آورده شد که در مناطق ذکر شده کشت گردید که بعد از آن برای توسعه صنعت نیشکر در مزارع خوزستان کشت شد و بعلت آب و هوای خوب کشت آن بیشتر شد. رواج قند و شکر و مصرف آن بین مردم در زمان ساسانیان بود که محصول تولید شده در دکان بقالی به مردم عرضه میشد.
نویسندگان کتاب تاریخ تمدن عقیده داشتند که تصفیه کردن عصاره نیشکر و تبدیل آن به قند
و شکر سفید در اول به وسیله ایرانیان بوده است هئیت های مبلغان مذهبی، نیشکر را از هاثبتی به
نیواورلئان( در لویینریانا)رساند و درسال1795میلادی،تولید تجاری قند در آمریکا آغاز شد.

1- تاریخچه فعالیت شرکت
1-1 کلیات
شرکت تولیدی قند شیروان ، قوچان و بجنورد در تاریخ 31/01/1337 به صورت شرکت سهامی خاص تاسیس شده و طی شماره 331 در اداره ثبت شرکتها و مالکیت صنعتی تهران به ثبت رسیده است. طبق مصوبه مجمع عمومی فوق العاده مورخه 2/5/1355 شرکت از سهامی خاص به سهامی عام تبدیل و در تاریخ 26/12/1377 در سازمان بورس اوراق بهادار تهران پذیرفته شده است. در حال حاضر شرکت تولیدی قند شیروان، قوچان و بجنورد ( سهامی خاص) جزء واحدهای تجاری فرعی شرکت ما در تخصصی پانید پارس و واحد تجاری نهایی بنیاد مستضعفان است. مرکز اصلی شرکت و کارخانه در کیلومتر 15 جاده شیروان- بجنورد واقع است.
2-1- فعالیت اصلی شرکت
1-2-1- به موجب پروانه بهره برداری شماره 21169/53/311 مورخه 27/5/1342 که توسط اداره کل صنایع خراسان صادر شده ، بهره برداری از کارخانه شرکت با ظرفیت 4000 تن در شبانه روز در سال 1340 آغاز شده است. موضوع فعالیت شرکت طبق ماده 2 اساسنامه به شرح زیر میباشد:
الف) اداره کردن کارخانه قند و انجام کلیه امور تولیدی مربوط به صنعت قند سازی، تصفیه، استخراج شکر.
ب) مبادرت به هر گونه عملیات و معاملات مجاز که به طور مستقیم یا غیرمستقیم برای انجام فعالیتهای مذکور در بند " الف" ضروری یا مفید باشد.
ج) مشارکت در سایر شرکتها که موضوع آنها با فعالیت در بند " الف" منطبق یا مرتبط باشد. از طریق مشارکت در تاسیس یا خرید سهام شرکتهای مزبور به پیشنهاد هیات مدیره و تصویب مجمع عمومی عادی شرکت.
3-2-1 فعالیت شرکت در سال مورد گزارش تبدیل چغندر و شکر خام به قند و شکر سفید بوده است.
2-2-1 فعالیت شرکت در سال مورد گزارش تبدیل چغندر و شکر خام به قند و شکر سفید بوده است.

3-1 وضعیت اشتغال
وضعیت اشتغال کارکنان طی سال به شرح ذیل میباشد.
1387 1386
نفر نفر
کارکنان دائم(رسمی دائم و قراردادی یکساله) 228 272
کارکنان موقت فصلی 468 490
کارکنان قراردادی پاره وقت زمان بهره برداری 347 288
1043 050، 1
علت تغییر در ساختار پرسنلی به دلیل بازنشستگی پرسنل و مدت زمان کارکرد تولید بوده است.
2- خلاصه اهم رویه های حسابداری
1 – 2 موجودی مواد و کالا
موجودی مواد و کالا به اقل بهای تمام شده و خالص ارزش بازیافتنی ارزیابی میشود خالص ارزش بازیافتنی عبارت از ارزش فروش موجودیها در جریان عادی عملیات تجاری پس از کسر کلیه هزینههای لازم جهت تکمیل کالا و هزینههای بازاریابی و فروش میباشد بهای تمام شده موجودیها با بکارگیری روشهای زیر تعیین میگردد:
شرح روش مورد استفاده
کالای در جریان ساخت میانگین موزون هزینه های طی سال
کالای ساخته شده اولین صادره از اولین وارده
قطعات و لوازم یدکی میانگین موزون
سایر موجودیها میانگین موزون
محصولات کشاورزی بهای تمام شده یا قیمت تضمینی

2-2 سرمایه گذاریها
سرمایه گذاریهای بلند مدت به بهای تمام شده پس از کسر هر گونه ذخیره بابت کاهش دائمی در ارزش هر یک از سرمایه گذاریها ارزشیابی میشود در آمد حاصل از سرمایه گذاریها در زمان تصویب سود توسط مجمع عمومی صاحبان سهام شرکت سرمایه پذیر ( تا تاریخ ترازنامه) شناسایی میشود.
3-2 داراییهای ثابت مشهود
1-3-2 داراییهای ثابت مشهود بر مبنای بهای تمام شده در حسابها ثبت میشوند مخارج بهسازی و تعمیرات اساسی که باعث افزایش قابل ملاحظه در ظرفیت یا عمر مفید داراییهای ثابتیا بهبود اساسی در کیفیت بازدهی آنها میگردد. به عنوان مخارج سرمایه ای محسوب و طی عمر مفید باقیمانده دارائیهای مربوط مستهلک میشود. هزینههای نگهداری و تعمیرات جزئی که به منظور حفظ یا ترمیم منافع اقتصادی مورد انتظار واحد تجاری از استاندارد عملکرد ارزیابی شده اولیه دارائی انجام میشود، هنگام وقوع به عنوان هزینه های جاری تلقی و به سود و زیان دوره منظور میگردد.
2-2-2 استهلاک دارائیهای ثابت مشهود با در نظر گرفتن آیین نامه استهلاکات موضوع ماده 151 قانون مالیاتهای مستقیم مصوب 3/12/1366 و اصلاحیه مصوب 27/11/1380 بر اساس نرخها و روشهای زیر محاسبه میشود.
دارائی نرخ استهلاک روش استهلاک
ساختمانها 7، 8 و 10 درصد نزولی
ماشین آلات 10%، 15 و 10 ساله نزولی و خط مستقیم
تاسیسات 12% ، 35% و 15 ساله نزولی و خط مستقیم
وسائط نقلیه 30%، 35% و 25% نزولی
اثاثیه و منصوبات 10 ساله و 3 ساله خط مستقیم
ابزارآلات 4 ساله خط مستقیم

تعریف حسابداری بهای تمام شده
حسابدرای بهای تمام شده عبارت است از حسابداری مدیریت و آن بخش از حسابداری مالی که به هزینه یابی محصول مربوط میشود. بنابراین وظیفهی جمع آوری اطلاعات مربوط به هزینههای تولید و محاسبه بهای تمام شده محصولات و خدمات ارائه شده را به عهده دارد و با تجزیه و تحلیل گزارشات بهای تمام شده ، راههای کاهش بهای تمام شده را بیان میکند.
اهداف اساسی حسابداری بهای تمام شده
1- تعیین و تشخیص هزینهها: این مورد، هدف عمده و اولیه حسابداری بهای تمام شده است که برای تعیین هزینه، تکنیکها و سیستمهای مختلف هزینهیابی تحت موقعیت های متفاوت به کار میروند.
2- کنترل هزینهها ( بهای تمام شده): کنترل هزینه به بهبودی کارایی از طریق کنترل و کاهش هزینه اشاره دارد. هدف مزبور به علت رشد فرایند رقابت، هر روز اهمیت بیشتی می یابد.
3- هدایت و کنترل خط مشی واحد تجاری: هدف حسابداری بهای تمام شده فراهم کردن نیازهای مدیریت در جهت ادارهی واحد تجاری با حداکثر کارایی است. لذا اطلاعات هزینه، خط مشی مدیریت را جهت تصمیمات متعدد مانند: ساخت یا خرید ، فروش پایینتر از بهای تمام شده، استفاده از ظرفیت بلااستفادهی کارخانه و معرفی محصولات جدید و غیره فراهم میکند.
4- قیمت فروش: حسابداری بهای تمام شده اطلاعات مربوط به بهای تمام شده محصولات یا
خدمات ارائه شده را به منظور قیمت گذاری محصولات و خدمات و ارزش گذاری موجودیها فراهم میکند.
وظایف حسابداری بهای تمام شده
1- کمک به مدیریت در جهت برنامه ریزی و اجرای آن
2- برقراری روش ها و شیوه های لازم برای کنترل هزینهها
3- یاری به مدیریت در جهت انتخاب بهترین راه حل ممکن
4- جمع آوری، تفکیک، ثبت و تسهیم هزینههای تولید پیش بینی هزینه های تولید برای یک دوره معین .
تولیدات کارخانه:
محصولاتی که در کارخانه قند شیروان تولید فراهم خواهد شد عبارتند از:
1) قند و شکر 2) ملاس 3) تفاله تر و خشک
عوامل تشکیل دهنده بهای تمام شده محصول
در این جا با اشارهای به عوامل تولید خواهیم کرد که در فصل دوم مفصل در این مورد توضیح خواهیم داد.
عوامل مستقیم عوامل غیرمستقیم
مواد مستقیم مواد غیرمستقیم
دستمزد مستقیم دستمزد غیرمستقیم
هزینههای مستقیم هزینههای غیرمستقیم (سربار ساخت)
جایگاه حسابداری بهای تمام شده در سلسله مراتب سازمانی

مراحل تولید در کارخانه قند شیروان
1) آماده سازی ( خرید و انتقال چغندر به سیلو)
چغندر برداشت شده از مزارع، توسط وسائط نقلیه به کارخانه حمل میگردد و در قسمت باسکول ( توزین) وزن کامیون و چغندر به وسیله قپان اندازه گیری میشود. در قسمت عیارسنج،از چغندر درون کامیون توسط دستگاه نمونهگیر، نمونه برداری میشود. سپس نمونهها توسط دستگاه، شستشو شده و توسط دستگاه خمیرکننده به صورت خمیر در میآید. در مرحله بعد توسط دستگاههای کامپیوتری، عیار قند و میزان افت آن ( درصد وزن مواد غیرچغندری اعم از خاک و برگ) تعیین میگردد. سپس چغندرها توسط دستگاه تخلیه از کامیون تخلیه شده و در سیلوی کارخانه ذخیره میشود. ضمناً برای تعیین وزن خالص چغندرها، کامیونهای همراه با خاک در هنگام خروج از کارخانه توسط قپان وزن میشوند.
2) آسیاب خلال
چغندر موجود در سیلوها توسط کانالهای آب، به سمت دستگاههای سنگ گیر، شن گیر و علف گیر انتقال داده میشوند تا علف و شن و سنگ همراه با چغندر از آنها جدا شود. بعد از جدا کردن علف، شن و دم چغندر، در اثر حرکت دورانی چرخ چغندر، چغندر همراه با آب حل شده و بر روی حوض شستشوی نهایی قرار داده میشود تا مجدداً توسط آب شسته شده و شن و آشغال آن جدا شود. در نهایت چغندر شستشو شده توسط پمپ چغندر به قسمت آسیاب خلال منتقل میشود تا پس از خلال شدن، از طریق نوارهای انتقال خلال به مرحله دیفوزیون منتقل شود.
3) دیفوزیون ( تهیه شربت خام )
به منظور استخراج عصاره چغندر( شربت) از خلالهای چغندر، خلالها وارد پیش گرم کن شده و حرارت اولیه به آنها داده میشود. پس از انجام عملیات فوق، خلالها وارد دستگاه دیفوزیون میشوند تا عملیات عصاره گیری انجام شود. از دستگاه دیفوزیون دو خروجی به قسمتهای مختلف میرود که عبارتند از:
1- تفاله آبکی یا تفاله تر از انتهای دستگاه دیفوزیون خارج میشود و آنگاه به دستگاه پرس تفاله وارد میشود. پس از پرس شدن، آب آن که تحت عنوان " آب قند" میباشد جهت ترکیب با شربت موجود در دیفوزیون به این دستگاه وارد میشود و تفاله پرس شده ، تحت عنوان تفاله پرسی یا دو نم به مرحله تفاله خشک کنی رفته یا به فروش میرود.
2- شربت خام: این شربت ، مجدداً در پیش گرم کن با خلال تازه ترکیب میشود تا محلول غلیظتری به دست آید. این محلول غلیظ که خاکستری رنگ است از توری انتهای پیش گرم کن به مرحله بعد ( تصفیه شربت) ارسال میشود.
4) ساتراسیون ( تصفیه شربت)
تصفیه شربت نیازمند دو فرایند می باشد. فرایند تهیه شیر آهک و فرایند تصفیه شربت. که در این جا تنها به فرایند تصفیه شربت میپردازیم و نحوه تهیه شیرآهک در بخش بعدی توضیح داده خواهد شد.
جهت تهیه شربت تصفیه شده، به شربت خام خروجی از دیفوزیون ، طی دو مرحله آهک خور اول و دوم ( دفیکاسیون 1و 2) شیرآهک زده میشود. در آهک خور اول، در اثر فرایند شیمیایی، کریستالهای قندی تشکیل میشود. پس از تنظیم حرارت، شربت وارد آهک خور دوم میشود و چند برابر آهک خور اولیه به آن شیر آهک افزوده میشود تا کریستالهای مرحله قبل رشد داده شوند. این فرایند دو مرحلهای به این علت است که مواد غیرقندی مجدداً حل نگردند. بعد از این مرحله با استفاده از گاز CO2 ( حاصل از کوره آهک) ، شربت گل آلود جهت ته نشینی به دکانتور منتقل میشود. در مخزن دکانتور، گل و رسوبات آن توسط پمپهای گل کش جهت فیلتراسیون به فیلترخلا منتقل میشود. شربت صاف شده نیز از دکانتور سرریز شده و به اشباع 2 پمپاژ میشود. در این قسمت، جهت آزاد شدن تمام رسوبات قند و تنظیم PH مجدداً مقداری گاز CO2 تزریق میشود. پس از این مرحله شربت وارد صافیهای شریکو و مکانیک میشود. خروجی اصلی این فرایند، شربت رقیق است که به مرحله تغلیظ شربت منتقل میشود.

5) اواپراسیون ( تغلیظ شربت)
شربت رقیق تولید شده در مرحله تصفیه،در قسمت اواپراسیون، توسط چهار بدنه با درجه گرمایی متفاوت، فرایند تبخیر انجام میشود. لازم به توضیح است که فشار بدنه اول و دوم بالای اتمسفر، فشار بدنه سوم در حدود اتمسفر و فشار بدنه چهارم که تغلیظ کننده نامیده میشود زیر اتمسفر میباشد. ضمن این که بخار مصرفی بدنه مرحله اول از بخار برگشت از توربین تامین میشود1 و از بخار حاصل از تبخیر هر مرحله برای تبخیر کردن شربت مرحله بعد استفاده میشود. شربت نیز از قسمت پایینی هر بدنه به بدنه بعدی میرود تا در نهایت شربت غلیظ از مرحله چهارم وارد صافی پرس استاندارد شود. خروجیهای دستگاه اواپراتور شامل موارد زیر میباشد:
1- شربت غلیظ: همان طور که گفته شد این شربت از دستگاه اواپراتور چهارم وارد صافی پرس استاندارد شود. در این مرحله شکر پخت دو ( حاصل از طباخی) با شربت غلیظ ترکیب میشود که حاصل فرایند، شربت استاندارد است که به مرحله طباخی میرود.
2- آب کندانس: این آب که با خود مقداری قند دارد از دستگاه اواپراتور یک و دو تولید میشود به کوره بخار میرود.
3- آب گرم: آب موجود در دستگاه اواپراتور سه و چهار، آب گرم میباشد که جهت مصرف در کارخانه به قسمتهای مختلف میرود. به عنوان مثال از این آب در دستگاههای سانتریفوژ استفاده میشود.
5) طباخی و سانتریفیوژ ( تهیه شکر سفید)
همانطور که در بخش قبل توضیح داده شد پس از این که شربت غلیظ از صافی پرس عبور کرد، به شربت استاندارد تبدیل میشود. شربت استاندارد در ابتدای فرایند تهیه شکر وارد آپارات پخت 1 میشود. شربت در آپارات پخت 1 تحت خلا آپارات اضافه میگردد. ضمناً تا پایان پخت و یا پرشدن دستگاه، با توجه به درجه خلوص شربت حل شده، شکر زرد آفینه نیز به این مخلوط اضافه میشود تا در پایان کار، شکر با درجه خلوص 92% وارد کریستالیزور ( سردکننده) شود. پس از تشکیل کریستالهای شکر در سرد کننده 1 و به منظورجدا کردن دانههای شکر از ناخالصیها ( پسابها)، کریستالها به داخل دستگاه سانتریفوژ هدایت میشوند. خروجی این قسمت شامل پساب قوی و ضعیف و شکر سفید همراه با ناخالصی میباشد. که در مورد هر یک به صورت زیر عمل میشود.
1- شکر سفید با تفاله: این شکر ابتدا جهت خشک شدن به دستگاه خشک کن رفته و سپس برای جدا شدن اضافات و ناخالصی های آن از دستگاه الک شکر عبور میکند. در نهایت این شکر وارد سیلوی شکر میشود تا جهت تهیه شکر یا قند مورد استفاده قرار گیرد.
2- پساب: با توجه به این که در پساب خروجی، هنوز مقداری شکر وجود دارد وارد دستگاه پخت2 میشود و فرایندی نظیر فرایند شربت پخت 1 را در دستگاههای سردکننده 2 و سانتریفوژ پخت 2 طی میکند. خروجی های سانتریفوژ پخت 2 نیز عبارتند از:
2-1: این شکر که شکر آفینه نیز نامیده میشود در قسمت سانتریفوژ پخت 2 از ناخالصیها جدا
شده و در فرایند تغلیظ شربت و جهت تبدیل شربت غلیظ به شربت استاندارد مورد استفاده قرار میگیرد. البته این شربت در مخازن مربوطه نگهداری میشود و در زمان نیاز مورد استفاده قرار میگیرد.
3-3-7- فرایند کیسه گیری شکر:
شکر سفید پس از آماده شدن و خروج از فرایند تهیه شکر سفید وارد قسمت کیسه گیر شده و پس از پر کردن کیسه گیر شده و پس از پر کردن کیسهها با کمک دستگاههای دوخت سر کیسهها بسته شده و وارد دستگاههای توزین شده و وزن میشوند. سپس شمارش و وزن آن با حضور نمایندگان انبار، واحد مالی و تولید که معمولاً در بستههای 50 کیلویی به انبار فرستاده میشود، کنترل شده و به انبار فرستاده میشود لازم به توضیح است که کیسه ها توسط پیمانکاران و در داخل کارخانه انجام میگیرد. به این معنی که پرسنلی که کار بسته بندی و دوختن کیسه ها را به عهده دارند جزء پرسنل شرکت نیستند.
8) رفوند قند، طباخی قند، توربین قند ( تهیه قند کله )
شکرسفید خارج شده از سانتریفوژ در حل کن های مخصوص، توسط بخار و آب گرم حل میشود. به شربت غلیظ حاصله، کاربورافین ( زغال فعال) اضافه شده و توسط صافی های پرس و مکانیک، صاف میشود. شربت غلیظ حاصل، در آپاراتی نظیر آپارات پخت 1 تا مرحله کامل شدن رشد کریستالها جوشانده میشود. سپس پخت حاصل وارد به هم زن شده و در قالبهای مخصوص قند کله ریخته میشود. قالبهای قند کله درون سانتریفوژ قرار داده میشود و در اثر حرکت دورانی سانتریفوژ، پساب از سوراخی که در قسمت نوک قالب قند کله وجود دارد خارج میشود. لازم به ذکر است شربت غلیظ تصفیه شده با ذغال فعال به داخل قالب قند کله در سانتریفوژ فرستاده میشود تا جای پساب خارج شده را پر کرده و قند کله کاملاً سفت شود. پس از خروج از سانتریفوژ، کله قندها را از قالب خالی کرده و توسط دستگاه فرز یا تراش قند، ته کله قندها را صاف میکنند. سپس کله قندها در واگنهای سه طبقه مخصوص قرار داده شده و به داخل گرم خانه فرستاده میشوند.
پس از خروج از گرم خانه و خشک شدن، کله قندها بسته بندی و توزین شده و به انبار فرستاده میشوند.لازم به توضیح است که پساب خروجی از سانتریفوژ، برای تولید شکر سفید به آپارات پخت 1 میرود. ضایعات قند حاصل از تراش قند و غیره به وسیله بخار و آب گرم حل شده و شربت حاصل برای تولید شکر سفید به آپارات پخت 1 میرود.
9) فرایند بسته بندی قند کله:
قند کله پس از آماده شدن و خروج از فرایند تهیه قند کله، وارد دستگاههای توزین شده و پس از وزن شدن با کمک دستگاههای دوخت داخل کارتن یا کیسه ریخته شده و پس از شمارش و وزن شدن که با حضور نمایندگان انبار، واحد مالی و تولید است معمولاً در بستههای 50 کیلویی به انبار فرستاده میشود. لازم به توضیح است که دوخت کارتن و کیسهها توسط پیمانکاران و در داخل کارخانه انجام میگیرد . به این معنی که پرسنلی که کار بسته بندی و دوختن کیسهها را به عهده دارند جزء پرسنل شرکت تولیدی قند شیروان، قوچان و بجنورد( سهامی عام) نیستند.

فصل دوم :

تجزیه و تحلیل سیستم حسابداری
بهای تمام شده

تعریف هزینه
طبق هیات استانداردهای حسابداری مالی این واژه را به عنوان جریانهای خروجی و یا سایر مصارف دارایی و یا ایجاد بدهی (و یاترکیبی از هر دو) در خلال دورهای از فروش یا تولید محصول و یا ارائه خدمات موضوع عملیات مستمر یک واحد تجاری بیان نموده است. یا به عبارت دیگر کاهش در خالص داراییها و در نتیجه استفاده از آن جهت کسب درآمد.
هزینه یابی چیست؟
هزینه یابی عبارتست از جمع آوری و تجزیه و تحلیل تمامی اطلاعات مورد نیاز به منظور تعیین بهای تمام شده کالای ساخته شده موجودیها و انتخاب این که تولید کدام محصول ادامه یابد و تولید کدام محصول متوقف گردد.
عوامل تولید ( هزینه های تولیدی)
1- مواد مستقیم
هزینه مواد مستقیم، موادی است که بتوان به آسانی آنها را در محصول نهائی و ساخته شده شناسایی کرد و مستقیماً در ساخت محصول دخالت دارند و استفاده از این مواد میتواند به راحتی به هدف هزینه یا کالای تکمیل شده قابل ردیابی باشد به عبارت دیگر بخش جدائی ناپذیر از کالای ساخته شده را مواد مستقیم تشکیل میدهد.
مواد مستقیم از سه ویژگی اصلی زیر برخوردار است.
1) مقدار مصرف آن با تولید رابطهی مستقیم دارد.
2) از نظر ارزش اقتصادی در مقایسه با سایر مواد، از ارزش اقتصادی قابل ملاحظهای برخوردار است.
3) جزو اصلی و لاینفک محصول است به طوری که در محصول ساخته شده به راحتی قابل شناسایی میباشد.
در کارخانه قند شیروان مواد مستقیم شامل اقلام زیر است.
1- چغندرخام 2) سنگ آهک 3) زغال کک 4) کیسه الیافی 5) کارتن 6) نایلون
2- دستمزد مستقیم
دستمزد یا کار مستقیم، دستمزد پرداختی به کارگرانی است که به طور مستقیم در ارتباط با تغییر مواد خام و تبدیل آن به محصولات ساخته شده و نهایی دخالت دارند. به عنوان مثال دستمزد کارگران خط تولید را دستمزد مستقیم گویند.
3- سربار تولید
به جزء مواد مستقیم و دستمزد مستقیم کلیه هزینه هایی که در فرآیند تولید وساخت محصول اتفاق میافتد و نمیتوان آنها را به طور مستقیم به محصولی خاص یا اقلامی از تولید اختصاص داد سربار ساخت اصلاق میگردد. به عبارت دیگر هزینه مواد غیرمستقیم، دستمزد یا کار غیرمستقیم و سایر هزینه های تولید را که نمی توان آنها را به سهولت به هدف هزینه اختصاص داد سربار ساخت مینامند.
1-3) مواد غیرمستقیم: هزینهی مواد غیرمستقیم، موادی است که مستقیماً در تولید محصول نقشی نداشته ولی برای تکمیل و ساخت محصول ضروری میباشد اما به علت ناچیز بودن آن در تولید کالا و کم ارزش بودن آن نمی توان آن را به عنوان مواد مستقیم معرفی طبقه بندی نمود. مواد غیرمستقیم کارخانه قند شیروان عبارتند از:
1) مواد شیمیایی 2) اسید 3) ضدکف 4) فرمالین 5) کاربرافین 6) اسیدکلریک 7) نخ و غیره…
2-3 دستمزد غیرمستقیم: دستمزد یا کار غیرمستقیم، دستمزد پرداختی بابت کاری است که مستقیماً در تولید کالا یا در تغییر شکل دادن مواد اولیه ( خام) به کالای ساخته شده نقشی نداشته است. بنابراین به طور مستقیم در ارتباط با فرآیند تولید یک کالا نیستند، اما به اجرای بهتر فرآیند تولید کمک میکنند.
دستمزد غیرمستقیم در کارخانه قند عبارتند از:
1- هزینه دستمزد کارگران دوایر خدماتی
2- هزینه دستمزد نگهبانان
3- بیمه بیکاری
4- و غیره …
3-3) سایر هزینههای تولیدی
هر نوع هزینهای که در قسمت مواد غیرمستقیم و دستمزد غیرمستقیم وجود نداشته باشد جزء سایر هزینههای تولیدی طبقه بندی میشود. سایر هزینههای تولیدی در کارخانه قند شیروان
عبارتست از:
1) هزینه استهلاک 2) هزینه تعمیر و نگهداری 3) هزینه گاز مصرفی 4) هزینه بیمه اموال 5) هزینه مازوت مصرفی و غیره …
مراکز هزینه در کارخانه قند شیروان
شرکت تولیدی قند دارای 5 مرکز هزینه به شرح ذیل میباشد:
1- تولیدی
2- خدماتی
3- اداری
4- پشتیبانی
5- کشاورزی

دایره تولیدی
دایرهای است که در آن هر نوع هزینهای که انجام میشوند نقش مستقیم در تولید آن کالارا دارد و هزینه آن را به خاطر این که نقش مستقیم در تولید را دارد به حساب کارای ساخته شده منظور کرد که دوایر تولیدی کارخانه قند دارای 11 مرکز هزینه تولیدی میباشد که عبارتند از:
1- آماده سازی چغندر 2- دیفوزیون 3- ساتراسیون 4- اواپراسیون 5- طباخی 6- کیسه گیری شکر 7- رفوند قند 8- طباخی قند 9- توربین قند 10- بسته بندی قند 11) تفاله خشک کنی و قندگیری از ملاس
قابل توجه است که قسمت قندگیری از ملاس در مواقعی که مورد بهره برداری قرار نمیگیرد هزینههای مربوط به این قسمت به قسمت سهم از مراکز خدماتی انتقال داده میشود.
دایره خدماتی
دوایری هستند که به طور مستقیم در تولید محصول دخالت ندارند ولی خدماتی به سایر دوایر اعم از تولیدی و خدماتی ارائه میدهند.
دوایر خدماتی کارخانه قند شیروان عبارتند از:
1) جوشکاری 2) برق 3) امور حمل و نقل 4) آتش نشانی
5) آزمایشگاه 6) پمپ بنزین 7) کوره بخار 8) باسکولها
9) مکانیک 10) انتظامات 11) خدمات عمومی 12) حمام عمومی
13) کوره آهک 14) معدن سنگ
قابل توجه است که در پایان سال هزینههای مربوط به کوره آهک و معدن سنگ به بهای تمام شده سنگ آهک اضافه میشود.
دوایر اداری
شامل 1) مدیریت تهران 2) امور مالی تهران 3) تدارکات تهران 4) دریافت و پرداخت کارکنان 5) وصول مطالبات کارکنان 6) امور اداری کارکنان 7) تدارکات کارخانه 8) مهمان سرای کارخانه و غیره میباشد.

روش های هزینه یابی
روشها یا انواع هزینه یابی به تکنیک ها و فرآیند مورد استفاده در ارزیابی هزینهها مربوط میشود روش هزینه یابی که شرکت مورد استفاده قرار میدهد به نوع و طبیعت فعالیت آن شرکت بستگی دارد.
به طور کلی روش های هزینه یابی به دو دسته اصلی تقسیم میشوند که عبارتند از:
1) روش هزینه یابی سفارش کار
2) روش هزینه یابی مرحلهای
هزینه یابی سفارش کار
این روش معمولاً برای شرکتهایی که اقدام به تولید و ساخت محصولات مطابق سفارشات و سلیقه مشتریان میکنند، کاربرد دارد لذا در این روش هزینه یابی رابطهی مستقیم بین قیمت فروش و بهای تمام شده وجود دارد بنابراین محصولات به صورت انبوه و مشابه در سطح تولید نیست. شرکتهایی که از این روش هزینه یابی استفاده میکنند میتوان شرکتهای پیمانکاری چاپخانهها و شرکتهای کشتی سازی و هواپیما سازی را نام برد.
هزینه یابی مرحلهای
این روش هزینهیابی متفاوت از هزینهیابی سفارش کار است و برای واحدهای تولیدی کاربرد دارد که محصول یا محصولات خود را به صورت انبوه و مشابه تولید میکنند. در این روش هزینه یابی تولید بدون وقفه ادامه دارد و مراحل ساخت به صورت انبوه و مشابه تولید میکنند. و مراحل ساخت به صورت مداوم و پیوسته می باشد به طوری که برای ساخت محصول ممکن است از یک دایره یا چند دایره استفاده شود در این صورت محصول تکمیلی هر دایره مواد خام دایرهی بعدی تلقی میگردد و هر دایره دارای موجودی کالای در جریان ساخت همان دایره که مشتمل بر هزینهی مواد مصرفی مستقیم، دستمزد مستقیم و سر بار کارخانه است. که کارخانه قند شیروان نیز از این روش هزینه یابی استفاده میکند. شرکتهایی نظیر شرکت سیمان، شرکت تولید کننده مواد شیمیایی و شرکتهای صابون سازی نیز از این روش هزینه یابی استفاده میکنند.
روش محاسبه عیار
برای محاسبه عیار چغندر دستگاه نمونه برداری یک نمونه 25 کیلوگرمی چغندر به صورت تصادفی از داخل کامیون بر میدارد و آن را در قسمتهای مختلف به صورت خمیر در آورده و آن را با 26 گرم سولفات آلومینیوم و 175 گرم آب مقطر مخلوط میکند و شربت آن را از تفاله جدا و توسط دستگاه عیارسنج، عیار آن را میسنجد.
نحوه محاسبه قیمت چغندر خریداری شده با توجه به عیار آن
به طور کلی در کارخانه قند شیروان عیار 16 را دولت با نرخ تنی 000/620 ریال تعیین کرده است.
قیمت چغندر با عیار بالاتر و یا پایینتر از 16 طبق فرمول ذیل محاسبه میشود.
نرخ تضمین خرید ×
مثال) محاسبه قیمت چغندر باعیار 17 برای هر تن چقدر است؟
667692= 000/620 ×

نحوه محاسبه افت چغندر
چغندرها در دو مرحله وزن میشوند که وزن اولیه و وزن ثانویه نام دارد در وزن اولیه کامیون بعد از این که به روی باسکول رفت و وزن خالص چغندر مشخص شد را وزن اولیه گویند ولی در وزن ثانویه زمانی که یک نمونه 25 کیلوگرمی را برای محاسبه عیار انتخاب میکنند آن 25 کیلوگرم چغندر را شستشو کرده و دوباره وزن میکنند که وزن ثانویه نام دارد. نحوه محاسبه درصد افت چغندر از فرمول ذیل به دست میآید.
100× = درصد افت چغندر
مثال). اگر زمان تحویل چغندر کل وزن اولیه 10 تن باشد، یک نمونه 25 کیلویی از این 10 تن انتخاب کرده و بعد از شستشو وزن ثانویه 23 کیلو به دست آمده است. اگر عیار چغندر 17 باشد میزان وجه پرداختی به پیمانکار چقدر است؟
8/0 = 8/0 × 10 8% = 23- 25 = درصد افت چغندر
2/9= 8/0 – 10 25
مبلغ قابل پرداخت به پیمانکار 6142766= 667692× 2/9
که ثبت حسابداری زمان تحویل چغندر به کارخانه توسط پیمانکار به شرح ذیل است.
هزینه خرید مواد 6142766
جاری چغندرکاری ( پیمانکار) 6142766
حسابداری چغندرکاری
شرکت قند دارای حوزههای مختلف چغندرکاری در مناطق مختلف است که این حوزهها به دو گروه حوزههای اختصاصی و حوزههای غیراختصاصی تقسیم بندی میشوند. حوزههای اختصاصی حوزههایی هستند که در اطراف خود کارخانه و حومه آن میباشند مانند حوزههای چغندرکاری شیروان، بجنورد، آشخانه و حوزههای غیراختصاصی که در حومهی کارخانه نیستند مانند حوزههای مشهد، نیشابور، درگز می باشد که وظیفه کارخانه تحویل گرفتن چغندر از پیمانکاران و ارائه خدمات کشاورزی به آنان است که خدماتی مانند تحویل کود و بذر و پرداخت مساعده به پیمانکاران را انجام میدهد.
ثبت های حسابداری در زمان تحویل کود و بذر به پیمانکار
حسابداری چغندرکاری حسابداری انبارها
جاری چغندرکاری(پیمانکار)×× نهادهای تحویلی به پیمانکار × ×
نهادهای تحویلی به پیمانکار × × موجودی مواد ××
پرداخت مساعده به پیمانکار
مساعده در 3 قسط برای داشت، کاشت و برداشت به پیمانکار پرداخت میشود.
حسابداری چغندرکاری دفترداری بانکها
جاری چغندرکاری(پیمانکار) ×× کنترل بانک ××
کنترل بانک ×× بانک ××
بیمه محصول پیمانکاران
کارخانه محصولات پیمانکار را در مقابل حوادث غیرمترقبه بیمه میکند که ثبت آن مانند پرداخت مساعده به پیمانکار می باشد.
ثبت حسابداری جریمه پیمانکار
پیمانکار ممکن است در مقابل تعهداتی که با کارخانه بسته است عمل نکند به عنوان مثال اگر در قرارداد پیمان پیمانکار میزان چغندر تحویلی به کارخانه را 20 تن اعلام کند و در هنگام تحویل به کارخانه کمتر از 20 تن تحویل دهد به ازای هر تن 000/40 ریال جریمه خواهد شد مگر این که گزارشی به کارخانه ارائه دهد که محصولاتش در اثر حوادث غیرمترقبه مانند سیل از بین رفته است. نوع دیگر جریمه این است که پیمانکار با شرکتی که قرارداد بسته است محصولات خود را به آن شرکت مزبور نبرد و به یک شرکتی که با آن هیچ قراردادی نبسته است تحویل دهد در این صورت به ازای هر تن چغندر که به شرکتهای دیگر تحویل داده است 000/80 ریال جریمه خواهد شد که ثبت حسابداری آن به شرح ذیل است.
جاری چغندرکاری ( پیمانکار) ××
بستانکاران ( جریمه عدم تعهد) ××
اگر به دلیلی این جریمه بخشوده شود ثبت بالاعکس خواهد شد اگر جریمه تا پایان سال دریافت نشود ثبت ذیل زده میشود و مبلغ جریمه به عنوان درآمد انتقالی به دورههای آتی خواهد بود.
بستانکاران ( جریمه عدم تعهد) ××
درآمد انتقالی به دورههای آتی ××
و اگر جریمه در همان سال دریافت شود
بانک ×× جریمه عدم تعهد ××
جاری چغندرکاری ×× درآمد عمومی ××
زمانی که سوبسید به پیمانکار پرداخت میشود ثبت ذیل زده میشود.
هزینه خرید مواد ××
جاری چغندرکاری ××
لازم به ذکر است که حساب جاری چغندرکاری یک حساب دارایی جاری است.
در زمان تسویه حساب با پیمانکار ثبت ذیل زده میشود.
جاری چغندرکاری ( پیمانکار) ××
بانک ××
پرداخت پاداش به پیمانکار
کارخانه موظف است در قبال تحویل هر تن چغندر توسط پیمانکار به وی 2 کیلو قند به بهای 500 ریال و 20 کیلو تفاله به بهای 200 ریال تحویل دهد که ثبت مربوط به آن شرح ذیل است.
جاری چغندرکاری ( پیمانکار) ××
بستانکاران ( تفصیلی قند و تفاله پیمانکاران ) ××
بستانکاران ××
هزینه تفاوت سهمیه ××
قند و تفاله
فروش ××
که این حساب هزینه تفاوت سهمیه قند و تفاله چغندرکاران در پایان سال به حساب کالای در جریان ساخت بسته میشود.
کالای در جریان ساخت ××
هزینه تفاوت سهمیه قند و تفاله ××
مثال). فرض کنید پیمانکاری با قراردادی که با کارخانه بسته است20 تن چغندر تحویل کارخانه میدهد در قبال تحویل چغندر به پیمانکار پاداش تعلق خواهد گرفت.
مطلوبست: محاسبه میزان پاداشی که به پیمانکار تعلق میگیرد و ثبت های حسابداری ( بافرض اینکه بهای یک کیلو قند و تفاله در بازار به ترتیب 7000 و 3000 ریال باشد).
جاری چغندرکاری( پیمانکار) 000/20 میزان قند تحویلی به پیمانکار40=2×20
بهای قند تحویلی به پیمانکار000/20= 500×40
بستانکاران 000/20 بهای قند فروخته شده 000/280=7000×40

بستانکاران 000/20
هزینه تفاوت 000/260
سهمیه قند پیمانکار
فروش 000/280

میزان تفاله تحویلی به پیمانکار 400=20× 20
بهای تفاله تحویلی به پیمانکار000/80= 200×400
بهای تفاله فروخته شده توسط پیمانکار 000/1200= 3000×400
جاری چغندرکاری(پیمانکار) 000/80
بستانکاران 000/80
پاداش تعلق گرفته به پیمانکار 000/120/1=000/80-000/1200
بستانکاران 000/80
هزینه تفاوت 000/120/1
سهمیه تفاله پیمانکار
فروش 000/1200
لازم به توضیح است که حساب هزینه تفاوت سهمیه قند و تفاله پیمانکاران در پایان سال به حساب کالای در جریان ساخت بسته میشود.
کالای در جریان ساخت 000/380/1
هزینه تفاوت سهمیه قند و تفاله پیمانکاران 000/1380
ضایعات
ضایعات یکی از مهمترین مباحث حسابداری بهای تمام شده است و در بسیاری از موسسات تولیدی وقوع ضایعات در فرآیند تولید به صورت تبخیر، آب رفتگی، کاهش وزن و صدمه دیدن محصولات تولیدی امری طبیعی به نظر میرسد که برای کاهش هزینههای ضایعات از روشها و تکنیک هایی نظیر مدیریت به موقع موجودیها، سیستمهای مدیریت هزینه و برنامه ریزی منابع اولیه ضروری به نظر میرسد.
طبقه بندی ضایعات از لحاظ هزینهیابی
1- ضایعات عادی
این دسته از ضایعات به طور طبیعی در میرعادی عملیات تولید ایجاد میگردند و مدیریت در ایجاد آن چندان نقشی ندارد و نمیتواند آن را کنترل نماید ولی با برنامه ریزی مناسب میتوان آن را به حداقل رساند.
ویژگیهای اساسی ضایعات عادی
1) قابل پیش بینی میباشند.
2) غیرقابل اجتناب هستند.
3) در اثر ماهیت محصول به وجود میآیند.
4) در بهترین و کاراترین شرایط تولید ایجاد میشوند.
بنابراین بهای تمام شده ضایعات عادی به عنوان بخشی از هزینههای تولید محصول در نظر گرفته میشود.
2- ضایعات غیرعادی
این دسته از ضایعات، انتظار نمیرود در مسیر عادی عملیات تولید ایجاد شوند و بخش غیرقابل اجتناب فرآیند تولید نمیباشد. علل بروز ضایعات غیرعادی عواملی از قبیل عدم کارآیی کارگران، نامرغوب بودن کیفیت مواد اولیه نقص فنی ماشین آلات تولیدی
ویژگیهای اساسی ضایعات غیرعادی
1) غیرقابل پیش بینی میباشند.
2) قابل اجتناب هستند.
3) ناشی از ماهیت تولید محصولات نیستند.
4) در شرایط مناسب، کا لا و مطلوب تولید ایجاد نمیشوند.
بنابراین بهای تمام شده ضایعات غیرعادی هزینه محصولات معیوبی هستند که به عنوان زیان دورهای که ضایعات واقع میشود در صورت سود و زیان منظور میگردد.
ثبت حسابداری ضایعات غیرعادی
زیان حاصل از ضایعات غیرعادی ××
کالای در جریان ساخت ( دایره 1)
لازم به توضیح است که در ضایعات غیرعادی بهای تمام شده ضایعات غیرعادی به عنوان یک زیان در صورت سود و زیان گزارش میشود و هیچ تاثیری بر روی بهای تمام شده محصولات نمیگذارد.
ثبتهای های حسابداری زمان ارسال مواد به خط تولید، تکمیل محصول و فروش محصول
کالای درجریان ساخت ×× کالای ساخته شده ×× بهای تمام شده کالای فروش رفته××
کنترل مواد ×× کالای در جریان ساخت ×× کالای ساخته شده××
ثبت بابت ارسال موادبه خط تولید- ثبت بابت تکمیل محصول وانتقال به انبار- ثبت بابت فروش محصولات
حسابداری حقوق و دستمزد
در شرکتهای تولیدی هزینه حقوق و دستمزد یکی از اجزای اصلی تشکیل دهنده بهای تمام شده تولید میباشد. در ضمن هدف حسابداری بهای تمام شده تعیین بهای تمام شده محصول یا خدمات ارائه شده است از این رو سیستم حسابداری باید طوری طراحی شود که جمع آوری اطلاعات لازم در حداقل زمان انجام گیرد و رقم قابل پرداخت به کارکنان به درستی محاسبه و پرداخت شود.
البته مبحث حقوق و دستمزد در برگیرنده مواردی از قبیل قوانین کار، تامین اجتماعی، مالیات و غیره است.
همانطور که می دانیم دستمزد تولید به دو طبقه تقسیم میشود دستمزد مستقیم و دستمزد غیرمستقیم، دستمزد مستقیم، دستمزدی کارگرانی است که مستقیماً در ساخت محصول مشارکت دارند مانند دستمزد کارگران تولیدی و دستمزد غیرمستقیم ، دستمزد کارگرانی است که مستقیماً در ساخت محصول مشارکت ندارند مانند دستمزد کارکنان اداری
کسورات حقوق و دستمزد
تهیه لیست حقوق و دستمزد به عهده دایره حسابداری میباشد. از این رو این دایره موظف است در زمان تهیه این لیست با توجه به مصوبات قانونی و براساس توافقات به عمل آمده مبالغی را به عنوان کسورات دستمزد و مزایای ناخالص کارکنان کسر و در زمانهای معین به سازمانهای ذینفع پرداخت نماید.
کسورات حقوق و دستمزد شامل کسورات قانونی و کسورات توافقی میباشد.
کسورات قانونی: شامل کسوراتی است که کارفرما به نمایندگی از طرف سازمانهای مربوط و ذینفع و براساس مصوبات قانونی باید از حقوق و مزایای ناخالص مشمول کسر و به سازمانهای ذینفع پرداخت نماید. این کسورات عبارتند از: مالیات حقوق و دستمزد، حق بیمه اجتماعی سهم کارگر و بدهی کارگر به صندوق اجراء.
کسورات توافقی: شامل کسوراتی هستند که با توافق کارگر و یا براساس قرارداد بین کارگر و کارفرما در زمان تهیه لیست حقوق و دستمزد از حقوق و مزایای ناخالص کارکنان کسرمیشود.
این کسورات عبارتند از: مساعده ، اقساط وام مسکن، پیش پرداخت حقوق و غیره…
حق بیمههای اجتماعی سهم کارگر
براساس قوانین سازمان تامین اجتماعی درصدی از حقوق و مزایای متعلق به کارگر جهت خدمات درمانی بیمه بیکاری و بازنشستگی میباشد.
در واقع حق بیمه اجتماعی حقوق و دستمزد ناخالص مشمول بیمه قبل از کسورات به صورت زیر میباشد.
1) 7% بیمه سهم کارگر که از حقوق و مزایای وی کسر میشود.
2) 23% بیمه سهم کارفرما که شرکت مبلغ آن را به عنوان هزینه ثبت میکند و به عنوان یکی از اقلام هزینه در گروه هزینههای سربار قرار میگیرد که 3% مربوط به بیمه بیکاری میباشد.
داویر کنترل کننده حقوق و دستمزد
1- دایره کارگزینی
فرضیهی اصلی این دایره تهیه وتدوین دستورالعملها، آیین نامههای استخدامی و فرمهای پرسنلی میباشد به طوری که با قوانین کار و تامین اجتماعی و سایر قوانین منطبق باشد، از طرفی این دایره وظیفهی استخدام، آموزش، ترفیعات، مرخصیها، نقل و انتقادات و اجرای طرح طبقه بندی مشاغل را به عهده دارد.
2- دایره زمان سنجی
زمان سنجی عبارتست از بررسی و تعیین زمان استاندارد مورد نیاز برای ساخت یک واحد محصول. بنابراین دایره زمان سنجی، وظیفهی بررسی و محاسبه که زمان استاندارد برای ساخت یک واحد محصول را به عهده دارد.
3- دایره ثبت اوقات کار
وظیفهی این دایره جمع آوری اطلاعات مورد نیاز مربوط به اوقات کار انجام شده در مورد هر یک از سفارشات مراحل تولید و یا محصولات است.
اطلاعات فوق از طریق کارت ساعت یعنی کارت حضور و غیاب وکارت اوقات کار جمع آوری میشود.
باید توجه داشت کارت حضور و غیاب نشان دهنده زمان شروع به کار و خاتمه کار کارمند است ولی کارت اوقات کار نشان دهنده زمانی است که هر کارگر برای ساخت و تکمیل هر سفارش سپری کرده است. همچنین کارت اوقات کار نشان دهنده اطلاعات مربوط به نوع کار انجام شده نیز میباشد.
4- دایره حسابداری حقوق و دستمزد
این دایره تمامی مدارک و اسناد مربوطه به حقوق و دستمزد تک تک پرسنل را نگهداری میکند. این دایره وظیفه تهیه و تنظیم لیست حقوق و دستمزد و تعیین حقوق ناخالص و خالص حقوق پرداختی را بر عهده دارد.
از دیگر وظایف این دایره طبقه بندی لیست حقوق و دستمزد بر حسب نوع کار، دوایر و مراحل تولیدات
5-دایره حسابداری بهای تمام شده
وظیفهی این دایره تجمیع تمامی اطلاعات مورد نیاز به منظور محاسبه بهای تمام شده محسول یا خدمات ارائه شده است در این راستا با توجه به سهم قابل توجه هزینه دستمزد مستقیم و غیرمستقیم تولید در هزینه های تولید دایره حسابداری بهای تمام شده در ارتباط با هزینه های حقوق و دستمزد باید:
1) هزینه دستمزد مستقیم را در گزارش بهای تمام شده کالای ساخته شده تعیین کند.
2) هزینهی دستمزد مستقیم و غیرمستقیم هر دایره را به تفکیک معین کند.
3) گزارش کاملی دربارهی هزینهی حقوق و دستمزد تولیدی و غیرتولید در اختیار مدیریت قرار دهد تا در برنامه ریزی کنترل و تصمیم گیری مفید واقع شود.

حقوق پایه
حقوقی است که با رعایت قانون کار برای کارکنان رسمی و یا با عقد قراردادی که مغایر قانون کار نباشد برای کارکنان قراردادی برای انجام یک ساعت کار یا تولید یک واحد محصول تعیین و به صورت ساعتی، هفتگی و معمولاً ماهانه پرداخت میشود.
ساعات کار عادی
در ایران طبق ماده 51 قانون کار، ساعت کار در شبانه روز نباید از 8 ساعت تجاوز کند، مگر با توافق کارفرما و کارگر و همچنین مجموع ساعات کار در هفته نیز نباید بیش از44 ساعت باشد.
بنابراین ساعت کار عادی ، مدت زمانی است که کارگر، نیرو و دقت خود را به منظور انجام کار در اختیار کارفرما قرار میدهد.
اما در ماده 52 این قانون، درکارهای سخت و زیان آور ساعت کار نباید از 6 ساعت در روز و 36 ساعت در هفته تجاوز کند.
نکته: طبق قوانین جاری در ایران ، حداقل نرخ دستمزد را دولت تعیین میکند و اضافات نیز تابع ضوابط و آیین نامههای وزارت کار است.
اضافه کاری
مطابق قانون کار، ارجاع کار اضافی به کارگر با شرایط ذیل مجاز میباشد.
1) طبق ماده 59 قانون کار، اضافه کاری با موافقت کارگر انجام شود.
2) طبق تبصره ماده 59 قانون کار، ساعت اضافه کاری نباید از 4ساعت در روز تجاوز کند.
3) برای هر ساعت اضافه کاری باید 40% درصد علاوه بر مزد ساعت کار عادی به کارگر پرداخت شود.
اگر اضافه کاری به علت افزایش تولید انجام شود.، فوق العاده آن به حساب کنترل سربار ساخت بدهکار میگردد و خود حقوق و دستمزد عادی به حساب کالای در جریان ساخت بدهکار میگردد و جمع حقوق و دستمزد به حساب کنترل حقوق و دستمزد بستانکار میشود.
کالای در جریان ساخت ××
کنترل سربار ساخت ××
کنترل حقوق و دستمزد ××
مثال). شخص x در شرکت تولیدی 60 ساعت کار را در یک هفته با نرخ ساعتی 2000 ریال انجام داده است. مطلوبست:محاسبه اضافه کاری و فوق العاده اضافه کاری و ثبت حسابداری آن
88000 (2000× 44) دستمزد ساعات کار عادی
32000 (2000× 16) دستمزد عادی ساعات اضافه کاری
12800 (40% × 2000× 16) فوق العاده اضافه کاری
دستمزد ناخالص 132800
کالای در جریان ساخت 000/120
کنترل سربار ساخت 800 /12
کنترل حقوق ودستمزد 132800
نوبت کاری
کارگران ممکن است به صورت شب کار و یا نوبتی کار کنند طبق ماده 35 قانون کار از ساعت 6 با مداد تا ساعت 22 کار روز و از ساعت 22 تا ساعت 6 با مداد روز بعد کار شب محسوب میشود به کارگرانی که منحصراً کارشبانه انجام میدهند به ازای هر ساعت کار 35% اضافه بر مزد ساعت کار عادی تعلق میگیرد که به آن فوق العاده شب کاری میگویند.
بنابراین در مورد کارگران نوبت کار چنان چه گردش کار در صبح و عصر باشد 10% اگر در صبح و عصر و شب باشد 15% و در صورتی که عصر و شب یا صبح و شب باشد 5/22% علاوه بر مزد ساعات کارعادی به عنوان فوق العاده نوبت کاری تعلق میگیرد. که این فوق العاده نوبت کاری نیز مانند فوق العاده اضافه کاری به حساب کنترل سربار ساخت بدهکار میشود.
کالای در جریان ساخت ××
کنترل سربار ساخت ××
کنترل حقوق و دستمزد ××
از دیدگاه حسابداری ، ثبت هزینهی حقوق و دستمزد به صورت زیر است.
کنترل حقوق و دستمزد ××
حق بیمه ××
مالیات حقوق ××
مساعده وام ××
حقوق و دستمزد پرداختنی ××
بابت محاسبه هزینه حقوق و دستمزد و کسورات مربوطه
پس از اعمال کسور قانونی، برای پرداخت آن ثبت زیر در دفاتر مالی انعکاس مییابد.
حق بیمه ××
مالیات حقوق ××
بانک ××
در صورت پرداخت حقوق و دستمزد به کارکنان ثبت زیر در دفاتر انعکاس مییابد.
حقوق و دستمزد پرداختنی ××
بانک ××
تسهیم هزینه حقوق و دستمزد
هزینه حقوق و دستمزد مستقیم به حساب کالای در جریان ساخت و هزینه حقوق و دستمزد غیرمستقیم کارخانه و هزینههای وابسته به حقوق و دستمزد مستقیم و غیرمستقیم کارخانه مانند حق بیمه اجتماعی سهم کارفرما، هزینه دستمزد اوقات تلف شده فوق العادههای پرداختنی به کارگران، حقوق و دستمزد ایام مرخصی، حق بیمه بیکاری به حساب کنترل سربار کارخانه بدهکار میشود.
اگر هزینه حقوق و دستمزد به حساب تولید منظور گردد، ثبت زیر در دفاتر انعکاس مییابد.
الف) اگر دستمزد مستقیم باشد
کالای در جریان ساخت ××
کنترل حقوق و دستمزد ××
ب) اگر دستمزد غیرمستقیم باشد.
کنترل سربار کارخانه ××
کنترل حقوق و دستمزد ××

سربار جذب شده
هزینههای سربار واقعی، مواد غیرمستقیم، دستمزد غیرمستقیم و سایر هزینههای تولید کارخانه را شامل میشود که عملاً انجام پذیرفتهاند و معمولاً در پایان دوره مالی مشخص میشوند. بنابراین به تنهایی برای مدیران در جهت تصمیم گیری مناسب نمیباشند و معیارمناسبی برای برنامه ریزی تولید نیستند. چون هزینههای سربار کارخانه در اول دوره مالی در اختیار نمیباشند و حتی دائماً از یک دوره مالی به دوره مالی دیگر در حال تغییر هستند بدین منظور برای به حداقل رساندن نوسانات از یک نرخ از پیش تعیین شده یا از یک نرخ تخمینی به نام نرخ جذب سربار استفاده میشود.

نرخ جذب سربار چیست؟
میزان سربار پیش بینی شده است برای یک واحد مبنا ( مثلاً ساعات کار مستقیم)
نرخ جذب سربار از فرمول زیر محاسبه میشود.
برآورد هزینههای سربار کارخانه = نرخ جذب سربار کارخانه
مبنای برآوردی( ساعت کارمستقیم)
سربار جذب شده نی از فرمول زیر به دست میآید.
مبنای واقعی× نرخ جذب سربار کارخانه= سربار جذب شده کارخانه

سربار واقعی
هزینههای سرباری هستند که در طی یک دوره مالی به صورت واقعی تحقق مییابد و بهای آنها پرداخت شده است یا پرداخت آنها تعهد میشود. از این رو سربار واقعی بدهکار است چرا که ماهیت هزینهای دارد یعنی افزایش آن بدهکار و کاهش آن بستانکار میشود.
نحوه ثبت سربار واقعی و سربار جذب شده در دفاتر
کنترل سربار کارخانه ×× کالای در جریان ساخت ××
حسابهای مختلف ×× کنترل سربار کارخانه ××
بابت ثبت سربار واقعی کارخانه بابت ثبت سربار جذب شده کارخانه
نکته: حساب های مختلف شامل بیمه پرداختی، استهلاک، هزینههای پرداختنی، دستمزد پرداختی و غیره… میباشد.
مغایرت بین سربار واقعی و سربار جذب شده
اگر مانده حساب کنترل سربار کارخانه بدهکار باشد یعنی سربار واقعی کارخانه بیشتر از سربار جذب شده باشد . کسر جذب سربار وجود دارد این بدان معنی است که نرخ جذب سربار را نامساعد یا بدبینانه پیش بینی کردهایم. اما اگر مانده حساب کنترل سربار کارخانه بستانکار باشد یعنی سربار جذب شده بیشتر از سربار واقعی کارخانه باشد، اضافه جذب سربار وجود دارد و این بدان معنی است که نرخ سربار را مساعد یا خوش بینانه پیش بینی کردهایم.
حساب کنترل سربار کارخانه حساب کنترل سربار کارخانه
سربار واقعی ×× سربار جذب شده ×× سربار واقعی ×× سربار جذب شده ××
کسر جذب سربار ×× اضافه جذب سربار××
مثال). اگر هزینههای سربار برآوردی 000/000/20 ریال پیش بینی گردد و ساعات کار مستقیم برآوردی 000/20 ساعت باشد اگر سربار واقعی در پایان دوره مالی 000/000/12 ریال باشد.
مطلوبست: محاسبه کسر یا اضافه جذب سربار و ثبت حسابداری
1000= 000/000/20 = نرخ جذب سربار 000/000/19= 19000×1000= سربار جذب شده
000/20
کنترل سربار کارخانه
000/000/21 000/000/19
کسر جذب سربار000/000/ 2
نکته: اگر کسر یا اضافه جذب سربار کم اهمیت باشد با بهای تمام شده کالای فروش رفته بسته خواهد شد و اگر با اهمیت باشد متناسب با موجودی کالای در جریان ساخت پایان دوره، موجودی کالای ساخته شده پایان دوره و بهای تمام شده کالای فروش رفته به حساب های مذکور منتقل میشود.
بهای تمام شده کالای فروش رفته ×× بهای تمام شده کالای فروش رفته ××
موجودی کالای در جریان ساخت ××
موجودی کالای ساخته شده ××

کسر یا اضافه جذب سربار ×× کسر یا اضافه جذب سربار ××
کسر یا اضافه جذب سربار ×× کسر یا اضافه جذب سربار ××
کنترل سربار کارخانه ×× کنترل سربار کارخانه ××
تسهیم هزینهها
در تسهیم هزینهها در شرکت تولیدی دو نوع تسهیم به نام تسهیم اولیه و تسهیم ثانویه داریم.
تسهیم اولیه هزینهها
همانطور که قبلاً گفته شد هزینههای شرکت تولیدی قند شامل 5 بخش هزینه شامل هزینه های تولیدی، خدماتی، اداری، پشتیبانی و کشاورزی می باشد که هر کدام از این 5 بخش شامل اقلام ریز هزینه نیز میباشند، دوایر تولیدی که شامل آماده سازی، دیفوزیون، ساتراسیون، اواپراسیون و … که قبلاً اشاره شد به عنوان سهم گیرنده از خدماتی، اداری، پشتیبانی و کشاورزی میباشند و 4 بخش دیگر به عنوان سهم دهنده و سهم گیرنده عمل میکنند. و هر کدام از این سهم دهندهها ممکن است سهم خود را به دوایر تولیدی مختلف بدهند. به عنوان مثال جوشکاری که یک سهم دهنده هزینههای خدماتی است هزینههای خود را بین 5 مرحلهی تولیدی و یک مرحله خدمات تقسیم میکند. جدول زیر نشان دهنده این امر میباشد.
مبانی تسهیم مراکز هزینه ( طبق استاندارد)
سهم دهنده
سهم گیرنده
درصد
جوشکاری

کیسه گیری شکر
رفوند قند
طباخی قند
توربین قند
بسته بندی قند
برق
100%
4/44%
1/11%
1/11%
1/11%
1/11%
2/11%
لازم به توضیح است که کلیه هزینه های کوره آهک و سنگ معدن 100% به مواد انتقال داده میشوند. و اگر قندگیری از ملاس انجام شود 100% هزینههای آن به قسمت ساتراسیون انتقال داده میشود.
تسهیم ثانویه
در تسهیم ثانویه کلیه مراحل غیرتولیدی که از یکدیگر سهم گرفتهاند مجدداً هزینههای خود را بین مراحل تولیدی تقسیم مینمایند تا در نهایت در تسهیم ثانویه هیچ هزینهای وجود نداشته باشد و کلیهی هزینهها به دوایر تولیدی انتقال داده شوند و به عبارتی مانده هزینهها در تسهیم ثانویه باید صفر باشد.

مبنای تسهیم هزینه های سربار
هزینه های سربار
مبنای تسهیم
1- هزینه استهلاک ماشین آلات
2- هزینه برق مصرفی صنعتی
3- هزینه بیمه اجتماعی
4- هزینه اجاره ساختمان
5- هزینهی سرپرستی
6- هزینه بازاریابی
7- هزینه تعمیرات ساختمان
8- هزینه بیمه حوادث
ساعات کار ماشین
ساعات کار ماشین آلات
دستمزد مستقیم
مساحت زیربنا
تعداد کارکنان
تعداد واحدهای فروخته شده
مساحد زیربنا
تعداد کارکنان
مثال). فرض کنید می خواهیم هزینه های سربار خدماتی برق و جوشکاری را بین دوایر تولیدی دیفوزیون و ساتراسیون سرشکن کنیم.
دایره برق جوشکاری
(ساعت کار ماشین آلات) نسبت ( تعداد کارکنان) نسبت
برق – 5 2/0
جوشکاری 20 2/0 –
دیفوزیون 40 4/0 10 4/0
ساتراسیون 40 4/0 10 4/0
100 100% 25 100%
خدماتی تولیدی
برق جوشکاری دیفوزیون ساتراسیون
هزینههای سربار 000/100 000/150 000/200 000/300
تسهیم هزینههای برق (135417) 27083 54167 54167
تسهیم هزینههای جوشکاری 35417 (177083) 70833 70833
0 0 000/325 000/425
135417= x (x2/0 + 000/150) 2/0 + 000/100 = x y2/0 + 000/100 = x
177083 = (135417 ) 2/0 + 000/150= y x2/0+ 000/150= y
تسهیم هزینههای جوشکاری تسهیم هزینه های برق
برق 35417= 2/0 × 177083 جوشکاری 27083= 2/0 × 135417
دیفوزیون 70833 = 4/0 دیفوزیون 54167= 4/0
ساتراسیون 70833= 4/0 ساتراسیون 54167= 4/0

استاندارد مصرف مواد برای یک کیلو قند
نام مواد
مقدار(کیلو)
قیمت (ریال)
آهک
نایلون
شربت چغندر
کیسه الیافی
زغال کک
3/0
0017/0
15/1
0222/0
035/0
2/400
2/19870
4/4904
2/3576
7/2394
بهای تمام شده یک کیلو قند از لحاظ مواد
جمع هزینههای مواد
شربت چغندر
آهک
نایلون
کیسه الیافی
زغال کک
081/017/825/15
205/572/982/14
377/970/318
533/733/89
246/093/211
720/647/222
کل تولیدات کارخانه 456/656/2 کیلو قند میباشد.
19/5957= 081/017/825/15= جمع هزینههای مواد= بهای تمام شده یک کیلوقندازلحاظ مواد
456/656/2 مقدار تولید
مقدار تولید قند× بهای واحد × درصد استاندارد = سهم نایلون از کل هزینه های مواد
یک کیلو نایلون نایلون برای یک کیلو قند
456 /656/2 × 2/870/19 × 0017/0 = 533/733/89
بقیه اجزای مواد نیز طبق استاندارد مواد محاسبه خواهند شد.

بهای تمام شده یک کیلو قند از لحاظ دستمزد و سربار
آماده سازی چغندر
دیفوزیون
ساتراسیون
اواپراسیون
230/538/041/1
641/714/710
959/301/188
700/470/151
رفوند قند
طباخی قند
توربین قند
بسته بندی قند
884/590/619
818/303/246
721/677/945
417/552/694
جمع هزینه های دستمزد و سربار
986/865/872/4
تعداد تولید ( کیلو)
456/656/2
35/1834= 986/865/872/4 = جمع هزینههای دستمزد و سربار = بهای تمام شده یک
456/656/2 مقدار تولید کیلو قندازلحاظ دستمزد وسربار
7792=35/1834+19/5957 = دستمزد و سربار + مواد = بهای تمام شده یک کیلو قند
217/0 = 456/656/2 = 100 × مقدار تولید قند = نسبت سهم قند
316 /234/12 کل تولیدات از کل تولیدات قسمت
(تفاله، شکر، قند) آماده سازی
کل هزینههای قسمت آماده سازی 414/807/ 796/4
230/538/041/1 = 217/0 × 414/807/ 796/4= سهم قند از کل هزینههای آماده سازی
بقیه اجزای دستمزد و سربار نیز طبق نسبت تولید از کل تولیدات به دست میآید.

انحرافات
در پایان دوره مالی هزینه های واقعی با هزینه های استاندارد مقایسه میشوند و انحرافات به وجود میآیند که انحرافات ممکن است مساعد یا نامساعد باشد.
روش های ثبت انحرافات
1- روش یگانه
2- روش ناقص
3- روش مختلط
روش یگانه: در این روش حساب کالای در جریان ساخت از بابت مواد، دستمزد و سربار با نرخ استاندارد و مقادیر استاندارد در زمان مصرف مواد، تسهیم و دستمزد و سربار بدهکار میشود و در زمان تکمیل محصولات حساب کالای ساخته شده نیز با نرخ استاندارد و مقادیر استاندارد بستانکاری میشود.
روش ناقص: در این روش حساب کالای در جریان ساخت از بابت هزینههای مواد مستقیم، دستمزد مستقیم و سربار ساخت براساس مقادیر واقعی ( مصرف واقعی مواد و ساعت کار واقعی) و نرخهای واقعی بدهکار میگردد و در هنگام تکمیل محصولات و ارسال آنها به انبار کالای ساخته شده براساس مقادیر استاندارد و نرخ های استاندارد بستانکار میشود.
روش مختلط: براساس این روش حساب کالای در جریان ساخت از بابت هزینههای مواد مستقیم ، دستمزد مستقیم و سربار ساخت براساس مقادیر واقعی ونرخهای استاندارد بدهکار میشود و در هنگام تکمیل محصولات و ارسال آنها به انبارکالای ساخته شده براساس مقادیر استاندارد و نرخهای استاندارد بستانکار میشود.

مثال). ثبت های انحرافات براساس روش یگانه
اطلاعات استاندارد 3/0 کیلو آهک 1کیلو قند
مواد(آهک) 3/0 کیلو به نرخ 400ریال مصرف استاندارد برای 5/1=x 5
دستمزد 5ساعت به نرخ 1500 ریال تولید واقعی
5ساعت به نرخ 2000 ریال 5ساعت 1کیلوقند
اطلاعات واقعی ساعات استاندارد برای
مواد مصرف شده 7/1 کیلو به نرخ 390 تولید واقعی 25=x 5
دستمزد 20ساعت به نرخ 1480
روش یگانه
زمان مصرف مواد
کالای در جریان ساخت 600
انحراف مصرف مواد 80
کنترل مواد 663
انحراف نرخ مواد 17
نامساعد 80= 400 × ( 7/1 – 5/1) = انحراف مصرف مواد
مساعد 17 = 7/1 × ( 390- 400) = انحراف نرخ مواد
تسهیم دستمزد
کالای در جریان ساخت 37500
انحراف کارآیی دستمزد 7500
انحراف نرخ دستمزد 400
کنترل حقوق و دستمزد 29600

ثبت سربار جذب شده
کالای درجریان ساخت 000/50
سبه بار جذب شده 000/10
انحراف کارایی سربار 000/10
مساعد 400=20× (1480- 1500) = انحراف نرخ دستمزد
مساعد 7500= 1500 × (20- 25) = انحراف کارآیی دستمزد
بهای تمام شده کالای تولید شده
مواد مستقیم ××
دستمزد مستقیم ××
سربار تولید ××
هزینههای جذب نشده ××
در تولید(انحرافات نامساعد)
بهای تمام شده کالای تولید شده ××

انواع گزارشات در حسابداری بهای تمام شده
2) گزارش های درون سازمانی
3) گزارش های برون سازمانی
گزارش های درون سازمانی: این نوع گزارشات به طور کلی برای مدیران جهت برنامه ریزی، سازماندهی تصمیم گیری وارزیابی تهیه میشود. عمدهترین گزارشهای درون سازمانی در حسابداری بهای تمام شده ( موسسات تولیدی) عبارتند از:
1) گزارش مواد مستقیم مصرف شده
2) گزارش موجودی کالای در جریان ساخت
3) گزارش بهای تمام شده کالای ساخته شده
4) گزارش خرید مواد اولیه ( خام)
5) گزارشات اوقات تلف شده کاری
6) گزارش ضایعات
7) گزارش فروش
2) گزارشهای برون سازمانی: این دسته از گزارشات به وسیلهی دایره حسابداری تهیه و مورد استفاده اشخاص ذینفع قرار میگیرداین گزارشات باید براساس اصول پذیرفته شده حسابداری و استانداردهای حسابداری تهیه شوند عمدهترین گزارشهای برون سازمانی در حسابداری بهای
تمام شده ( موسسات تولید) عبارتند از:
1- ترازنامه
2- گزارش بهای تمام شده کالای فروش رفته
3- صورت سود و زیان
4- گردش حساب سود و زیان انباشته
5- صورت سود و زیان جامع
6- صورت جریان وجوه نقد

فصل سوم: کنترل های داخلی
1- آزمایشگاه ( قسمت عیار چغندر)
2- کفاره از نیروی متخصص و کارآمد در طی مراحل تولید به منظور به حداقل رساندن ضایعات.
3- تقسیم کار و تفکیک مسئولیت ها در فرآیند تولید
4- چک کردن حساب های پیمانکار در فاتر چغندکاری و کارخانه
5- ارایه مدارک لازم توسط پیمانکار در رابطه با قیمت قند یا تفاله در بازار

1 بخاری که کوره تولید میکند درجه بالایی دارد. این بخار به پشت توربین آمده و در آن جا انرژی حرارتی به انرژی مکانیکی تبدیل میشود و درجه حرارت آب به حدود 180 درجه میرسد. سپس قبل از ورود به بدنه اول اواپراسیون ، با پمپ آب فشار قوی درجه آب را به کمتر ازاین میزان میرسانیم.
—————

————————————————————

—————

————————————————————

43