تحقیق آموزش پرورش جوجه گوشتی



بسم الله الرحمن الرحیم

عنوان

آموزش پرورش جوجه گوشتی

فهرست
مقدمه 3
نحوه گرفتن مجوزهای قانونی 6
طراحی ساختمانها 6
راه های کاهش بیماری در پرندگان: 8
راه های کاهش مصرف آنتی بیوتیک: 9
دستگاه گوارش در طیور 10
سدهای فیزیکی طبیعی 11
تغذیه آغازین جوجه ها 11
نکات ضروری در انجام واکسیناسیون طیور 15
انواع آبخوری در سالن ها 16
انتخاب هواکش برای سیستم تهویه تونلی 18
طراحی حرفه ایی نقشه هوای سالن های مرغداری 19
تلفات در مرغداری و سالن های پرورش طیور باید چند درصد باشد؟ 36
آمونیاک 43
تاثیر سن مرغ مادر بر روی ترکیبات زرده تخم مرغ 67
ساخت مکملهای ویتامینه 71
ابزار ارزیابی اثر ویتامین ها 78
برنامه های کنترل کیفیت 88
افزودنی های غذایی 94
بیماری و تلفات 95
نتایج 96
منابع 116

مقدمه
برای پرورش جوجه های گوشتی، جوجه های یک روزه از مرغ مادر گوشتی و جوجه کشی ها خریداری شده و سپس به مرغ داری منتقل می شود. به علت پرورش سریع جوجه های گوشتی که در عرض ۴۲ روز از وزن ۴۲ گرم به ۲۵۰۰ گرم می رسند، برنامه های پرورشی، تغذیه ای و بهداشتی به خصوصی در گله های پرورشی صورت می گیرد به طوری که پرورش سنتی آن قابل مقایسه با نوع صنعتی آن نیست.
محل مزرعه پرورش طیور باید به نحوی انتخاب شود که در اطراف آن تراکم واحدهای پرورش دام و طیور کم باشد و هم چنین با مراکز مرتبطی مانند جوجه کشی، کشتارگاه ها، مراکز فراوری ضایعات و پسماندهای دام و طیور و حتی واحدهای کشاورزی و خصوصاً گلخانه ای که از فضولات دام و طیور به عنوان کود استفاده می کنند و می توانند موجب انتقال عوامل بیماری زا شوند دارای فاصله مناسب باشند.
۲۴ ساعت قبل از ورود جوجه ها به سالن باید محل تخلیه جوجه ها گرم شود. دمای مناسب جهت ۴۸ ساعت اول زندگی جوجه ها ۳۲ درجهسانتی گراد در ارتفاع ۳۰ سانتی متری از کف سالن می باشد. هم چنین باید رطوبت کافی ۵۵ تا ۷۰ درصد نیز طی دوره پرورشی تامین شود. جوجه ها همیشه باید به آب تازه و تمیز دسترسی داشته باشند. منبع تامین آب مصرفی یک مرغ داری معمولاً چاه آب، مخزن ذخیره آب یا در مواردی لوله کشی آب تصفیه شهری می باشد ولی به هر حال آب باید در یک منبع یا تانک بزرگ ذخیره شود. جهت تامین فشار مناسب آب، تانک آب باید در محل مرتفعی مستقر گردد.
تامین هوای تمیز و هم چنین خروج هوای آلوده شده داخل سالن یکی از اصلی ترین اقدامات یک مرغ داری می باشد. در سالن ها به علت تراکم بالا و هم چنین بالا بودن سرعت رشد مرغ و خروس همیشه تامین اکسیژن مهم می باشد. تهویه مطلوب در سالن منجر به رسیدن به اهداف ذیل می گردد:
کاهش درجه حرارت
کاهش رطوبت
به حداقل رساندن گرد و غبار و بوی گازها
کاهش گازهای مضر
مهیا کردن اکسیژن برای تنفس
همچنین، عدم تهویه مناسب نیز باعث به وجود آمدن برخی مشکلات مانند افزایش رطوبت بستر، افزایش درجه حرارت، استنشاق بوی آمونیاک و آسیب به شش ها و دستگاه تنفس، تعویق رشد، کاهش راندمان تبدیل غذایی و ضررهای اقتصادی می شود.
پرورش طیور در مدتها قبل بصورت مجتع های کوچکی انجام می شد که از نظر اقتصادی حائز اهمیت نبود و این مراکز تولیدی کوچک هنوز در بسیاری از کشورهای در حال توسعه وجود دارد امروزه واحدهای مرغداری بسیار بزرگی وجوددارد که از جنبه اقتصادی دارای اهمیت زیادی هستند در حال حاضر صنعت پرورش طیور به اندازه ای گسترش پیدا کرده که گاهی گله های طیور موجود در یک واحد به مرز یک میلیون قطعه می رسد سرعت صنعتی شدن پرورش طیور در نیمه قرن اخیر به حدی است که شاید در آینده نزدیک، دیگر مراکز کوچک تولیدی حتی در کشورهای در حال توسعه هم دیده نشود از سال ۱۹۳۰ تا به حال، تولید تخم مرغ سالیانه به ازای هر مرغ تقریبا دو برابر شده است. مرغهای امروزی نتیجه فعالیت و کوشش متخصصین ژنتیک با اصلاح نژاد، تغذیه و مدیریت هستند که اقتصادی بودن پرورش طیور راسبب شده اند.
مراحل انجام کار :
هنگام ورود جوجه مراقبتهای اولیه ضرورت دارد زیرا هیچ کاری مناسب تر از یک آغاز خوب نخواهد بود.
ضد عفونی : ضد عفونی لوله های آلوده در مرغداریها و طریقه پاکسازی و شستشوی مرغ داری ها
آب : جند ساعت قبل از ورود جوجه ها باید آبخوریها را پر از آب نمودد تا هنگام ورود جوجه از سردی آن کاسته شده و دارای دمای مناسب باشد.
آب شکر: اضافه نمودن شکر به میزان ۸% به آب آشامیدنی طی ۱۵ ساعت اول ورود جوجه ها باعث بهبود رشد خواهد شد. استفاده از آبخوری کله قندی: به نظر می رسد برای تامین آب در ساعات اولیه، استفاده از آبخوری کله قندی بهترین روش باشد به ازاء هر ۱۰۰ قطعه جوجه ۲ عدد آبخوری کله قندی مورد نیاز می باشد.
حرارت آب : حرارت آب در روزهای اولیه باید حدود ۲۴ درجه سانتیگراد بوده و پس از آن کاهش داده شود زیر آب خنک باعث افزایش مصرف دان و کاهش تلفات خواهد شد.ا سه ساعت بعد از ورود جوجه ها دان در اختیار آنها گذارده شود بعداز آنکه جوجه ها بهمدت حدود ۳ ساعت آب مصرف نمودند، دان آردی در داخل در پوشهای دانخوری ریخته شود برای جلوگیری از ریخت و پاش دان بهتر است سطح در تمام دانخوریها پایین باشد.
درجه حرارت سالن و تاثیر آن بر مصرف آب و دان جوجه های گوشتی بیش از ۷۰ درصد بدن پرندگان گوشتی را آب تشکیل می د هد و پرنده برای حفظ این درصد آب بدن باید به مقدار کافی دسترسی به آب داشته باشد ولی در مواقعی که درجه حرارت محیط خیلی زیاد باشد میزان نیاز پرنده برای ثابت نگه داشتن درجه حرارت داخلی بدن بیش از این مقدار خواهد بود.
میزان شدت نور: میزان شدت نور به انداره ای باشد که جوجه های گوشتی فقط بتوانند حرکت نموده آ ب و دان مصرف نمایند تحرک باید به حداقل ممکن کاهش یابد میزان شدت نور در سطح جوجه ها باید حدود ۵/۰-۳۵/۰ فوت کندل در نظر گرفته شود.
تغذیه: رشد سریع طیور نیاز پروتئینی آنها را افزایش میدهد و در زمانی که رشد کاهش می یابد احتیاجات پروتئینی آنها کاهش می یابد میزان پروتئین خوراک طیور به نوع طیور، سن و مرحله تولید آنها وابسته است. میزان غذای مصرفی روزانه طیور به انرژی غذا، مواد مغذی آن، سن، زون بدن، حرارت محیط و میزان تولید آنها بستگی دارد اضافه چربی در خوراک طیور، سبب افزایش انرژی غذا و در نتیجه کاهش مصرف روزانه آن می شود در صورتیکه نسبت انرژی به پروتئین در خوراک طیور در نظر گرفته نشود و نقداری چربی به غذا اضافه شود، میزان رشد طیور جوان بر اثر کاهش پروتئین مصرفی کاهش می یابد.
مواد تشکیل دهنده جیره طیور مختلف بسیار شبیه به یکدیگر بوده و فقط نسبت مواد تشکیل دهند آن برای هر گروه از آنها متفاوت است.
احتیاجات کلسیم جوجه ها نسبتا پایین (۱درصد) است که باید با عناصر فسفر، منگنز و روی نسبت مناسبی داشته باشد.
آغاز یک پروژه مرغداری
اولویت استانها
از نظر آب و هوا و جهت تعیین یک اقلیم مناسب برای پرورش مرغ باید گفت که با توجه به بسته بودن سیستم پرورش و قابل کنترل بودن آن پرورش این حیوان تقریباً در تمامی نقاط امکان پذیر می باشد و به بیان دیگر در هر ناحیه ای که امکانات زیربنائی مناسب از قبیل: آب، برق، سیستمهای ارتباطی و … وجود دارد، پرورش مرغ امکان پذیر است.
همچنین تاثیرات آب و هوایی و تغییرات دمایی در یک منطقه را می توان با بکارگیری تمهیدات ویژه و امکانات مناسب کنترل نموده و از تاثیرات سوء آنها بر روی نتیجه قابل انتظار جلوگیری کرد.
انتخاب زمین
جهت انتخاب زمین مناسب برای اجرا بایستی مواردی از قبیل: در دسترس بودن امکانات رفاهی مانند جاده های ارتباطی مناسب، نزدیکی برق، آب و … را مد نظر قرار داد و حتی الامکان سعی نمود تا زمین مورد نظر به گونه ای انتخاب گردد که سرمایه گذار جهت آماده سازی آن و تهیه امکانات کمترین هزینه را متحمل گردد.ضمن اینکه مکان مورد نظر بایستی دارای حداقل ضوابط جهاد کشاورزی جهت اجرای پروژه باشد که برخی از این ضوابط عبارت اند از:
الف) داشتن حداقل فاصله یک کیلومتر با مراکز نگهداری دام و ماکیان گوشتی
ب) داشتن حداقل فاصله دو کیلومتر با مراکز نگهداری دام و ماکیان داشتی
ج) داشتن حداقل فاصله دو الی سه کیلومتری با مناطق مسکونی و مواردی از این قبیل که جهت احراز استعلام مثبت و صدور اجازه فعالیت از سوی سازمانهای ذیربط لازم می باشد.
نحوه گرفتن مجوزهای قانونی
مراحل گوناگون جهت اخذ مجوز صنعتی پرورش مرغ مادر، تخمگذار و گوشتی کاملاٌ شبیه دیگر رشته ها و به صورت زیر است:
۱- تهیه طرح توجیهی فنی با رعایت کلیه ضوابط فنی و قانونی
۲- تهیه نقشه جانمائی ساختمانها و تاسیسات
۳- مراجعه به واحد امور دام شهرستان و ارائه درخواست به همراه مدارک فوق و تشکیل پرونده
۴- ادامه باقی مراحل طبق دستور و نظر واحد امور دام جهاد کشاورزی شهرستان
طراحی ساختمانها
جهت نگهداری و پرورش مرغ عموماٌ سالنهای بسته ای در نظر گرفته می شوند که در طراحی آنها می توان شیوه های گوناگونی را به کار گرفت. هم اکنون یکی از رایج ترین مدلهای طراحی و ساخت سالنهای مرغداری، سالنهای بدون پنجره یا اصطلاحا window less می باشند که در این نوع ساختمان کمترین میزان پنجره بکار رفته و معمولا هواکشهای بسیار بزرگ به همراه پدهائی که در دیواره های جانبی قرار می گیرند وظیفه تامین هوای مورد نیاز را بعهده دارند.
از لحاظ بهداشتی و کنترلهای دیگر نیز این نوع ساختمانها قابل کنترل تر می باشند. به هر حال صرفنظر از نوع طراحی های انجام گرفته موارد دیگری نیز در نوع ساخت و سازها دخالت دارند که از آن جمله می توان به موارد زیر اشاره داشت:
۱- نوع مصالح در دسترس
۲- نوع اقلیم و آب و هوای منطقه
۳- طول مدت فصل گرما و سرما
۴- میزان رطوبت(هواکش)(ارائه نقشه سیستم هوادهی در مرغداری ها)
و مواردی از این قبیل که هرکدام به نوبه خود تاثیر به سزائی را در نوع طراحی و ساخت بناها خواهند داشت. پرورش جوجه گوشتی بدون استفاده از آنتی بیوتیک
امروزه پرورش جوجه گوشتی بدون استفاده از آنتی بیوتیک مقرون به صرفه نیست.صنعتی شدن پرورش طیور اگرچه راهکارهایی از قبیل ریشه کنی بیماری ها ، امنیت زیستی و واکسیناسیون را در جهت کنترل و پیشگیری بیماری ها بکار برده است اما با محصور کردن پرندگان در یک مکان خطر انتقال بیماری ها را افزایش داده است.آنتی بیوتیک ها نیز سهم مهمی در برنامه های پیشگیری دارند.
با توجه به در معرض قرار گرفتن پرندگان به عوامل عفونی کشنده آیا می توان بدون استفاده از آنتی بیوتیک همچنان یک منبع پروتئینی ارزان قیمت داشته باشیم؟
ابزارهای متفاوتی که بتواند استفاده از آنتی بیوتیک را کاهش دهد در دست بررسی است اما هنوز به مرحله تجاری نرسیده است.
مقاومت آنتی بیوتیکی مسئله جدی دیگری است که با محدود کردن و استفاده بهتر از آنتی بیوتیک ها و آگاهی از فارماکوکنتیک داروها رفع خواهد شد.
از سال ها قبل صنعت طیور نقش مهمی در تامین نیازهای تغذیه ای بشر داشته است.سال ها قبل تولید جوجه ۲۵/۲ کیلو گرم ۹۰ روز زمان می برد، درحالیکه از سال ۱۹۹۹ این زمان به ۴۱ روز کاهش یافته است.این تغییرات مستلزم اصلاح ژنتیک ، تغذیه بهتر و روش های مدیریتی کنترل بیماری ها می باشد.
صنعتی شدن پرورش طیور ، رشد مناسب ، کاهش ضریب تبدیل غذایی و کاهش فضای پرورش را به دنبال داشته است اما همین مسئله می تواند سبب انتقال سریع بیماری ها گردد.با توجه به این مسئله و این که بسیاری از عوامل عفونی در منطقه اندمیک هستند، پیشگیری به خصوص درسنین پایین تر الزامی است.
ضد کوکسیدیوزها که به جیره طیور اضافه می شود در جلوگیری از کوکسیدیوز موثر است.همچنین جهت پیشگیری از سایر عوامل عفونی مثل انتریت نکروتیک ار آنتی بیوتیک استفاده می شود.در آزمایشی جوجه ها ی گوشتی سه روزه علیه کوکسیدیوز واکسینه شدند و در طول دوره پرورش با یک جیره بدون دارو تغذیه شدند.در جوجه هایی که دارو دریافت نکرده بودند در ۱۰ روزگی مرگ و میر به علت انتریت نکروتیک افزایش یافت.با تجویز پنی سیلین مرگ و میر کاهش یافت.در کل میزان مرگ و میر۸/۱۱ درصد بود در حالیکه در یک دوره ی ۶ هفته ای انتظار ۵/۱-۲ درصد تلفات را داریم.بنابراین با افزایش موارد انتریت نکروتیک استفاده از آنتی بیوتیک های داخل آب ضرورت می یابد.
استفاده از آنتی بیوتیک جهت پیشگیری دوز درمانی داروها را افزایش می دهد بنابراین در هنگام بیماری استفاده از دوزهای بالای آنتی بیوتیک منجر به کاهش کیفیت گوشت و ضررهای اقتصادی می شود.
راه های کاهش بیماری در پرندگان:
الف) ریشه کنی:
بیماری هایی که انتقال عمودی دارند باید ریشه کنی شوند.در حال حاضر برنامه ریشه کنی برای سالمونلا گالیناروم(s.gallinarum)، پلوروم(s.pullorum)، مایکوپلاسما گالیسپتیکوم (m.gallisepticum)و سینوویه(m.synovia) و ملاگریدیس (m.meleagridis) در نظر گرفته شده است.M.synovia بندرت در گله های تخم گذار مطرح است.گله هایی که از لحاظ این نوع سالمونلاها مثبت هستند باید حذف شوند و چون این برنامه از سال ۱۹۹۷ اجرا می شود هیچ مورد انسانی ناشی از آلودگی تخم مرغ به سالمونلا انتریت وجود ندارد.
ب) پیشگیری:
روش های مختلفی برای پیشگیری از بیماری ها و جود دارد از جمله کاهش بار میکروبی محیط پرورش.برای این منظور از سیستم all in_all out استفاده می کنند.یعنی پرندگان همسن در یک مکان نگهداری می شوند و در یک زمان هم برای کشتار از سالن خارج می شوند.بعد از خالی شدن سالن وسایل شسته و ضدعفونی می شوند.تعویض آبخوری و دانخوری ها ، امنیت زیستی(بیوسکوریتی) و مکانیزه کردن سیستم های تهویه و بستر مناسب می تواند در کاهش بار میکروبی سالن موثر باشد.
ج) واکسیناسیون:
آنتی بادی های مادری تنها تا ۲ هفته می تواند جوجه ها را در مقابل بیماری ها محافظت کند. بیماری های ویروسی با واکسیناسیون قابل پیشگیری است.به عنوان مثال جوجه های تخم گذار در هچری علیه مارک واکسینه می شوند .همچنین علیه کوکسیدوز واکسن وجود دارد که ایمنی بالایی ایجاد می کند.با این حال در برخی بیماری ها مانند برونشیت به دلیل پدیده نوترکیبی و ایجاد سروتیپ های جدید ، واکسن راه موثری در جهت پیشگیری از بیماری نمی باشد و واکسن تنها می تواند از تلفات بالا جلوگیری کند.
د) آنتی بیوتیک:
آنتی بیوتیک در صنعت طیوربیشتر جهت پیشگیری استفاده می شود.بسیاری از جوجه ها در ۱۸ روزگی جنینی یک دوز آنتی بیوتیک تزریقی مان ceftiofur و جنتامایسین دریافت میکنند.عامل مهم عفونت بند ناف رطوبت در طی ساعت های ائلیه پس از هچ می باشد.زمانی که بند ناف بدرستی بسته نشود و بدنبال آن با یک سطح آلوده در تمکاس قرار گیرد عفونت بند ناف شکل می گیرد. بنابراین جوجه های یکروزه جهت جلوگیری از عفونت بند ناف یک دوز آنتی بیوتیک دریافت می کنند.
در طی دوره رشد ضدکوکسیدیوز به جیره اضافه می شود که علاوه بر پیشگیری از کوکسیدیوز مشوق رشد نیز می باشد.آنتی بیوتیک virginamycin نیز مشوق رشد می باشد که در برخی مرغداری ها استفاده می شود.جهت جلوگیری از انتریت نکروتیک نیز از آنتی بیوتیک استفاده می شود.
زمانی که در سالن شروع بیماری را با علایم گوارشی و تنفسی می بینیم بدون توجه به عامل از آنتی بیوتیک از طریق آب یا غذا استفاده می کنیم.از طرفی دوز دارویی بر حسب آب مصرفی و یا خوراک روزانه کل گله محاسبه می شود، بنابراین کل گله آنتی بیوتیک دریافت می کنند.در سیتم های ریلی و nipple به ندرت پس از درمان شستشو صورت می گیرد در این صورت بعد از دوره درمانی مقداری آنتی بیوتیک از طریق آبخوری ها به جوجه ها می رسد.دوز موثر دارو توسط هر شرکت تععین می شود که برای رسیدن به درمان باید چندین روز درمان ادامه یابد.اما رسیدن به غلظت ممانعت کننده(MCI) در درمانها ی گروهی مانند دادن دارو با آب یا غذا مشکل است.
از طرفی اطلاعات راجع به فارماکوکنتیک داروها کم است،اینکه با چه دوزی، چه موقع و تا چه زمانی به دوز موثر دارو در خون می رسیم هنوز مورد بحث است.برای مثال آیا می توان با دوز بالا اما در یک دوره کوتاه به دوز موثر آنتی بیوتیک در خون برسیم؟
راه های کاهش مصرف آنتی بیوتیک:
۱) یکی از راه های کاهش مصرف آنتی بیوتیک کاهش بار میکروبی در محیط پرورش می باشد.این عمل با مواد شیمیایی و پروبیوتیک ها صورت می گیرد.
در سالهای اخیر جهت کاهش باکتری های E.coli و سالمونلا در آب از مواد شیمیایی کاهش دهنده PH استفاده می کنند.متاسفانه این محصولات گران قیمت و کوتاه اثر می باشند.
استفاده از حذف رقابتی یک راه جانبی جهت کاهش استفاده ار آنتی بیوتیک ها محسوب می شود.استفاده از میکروفیلر غیر بیماریزای دستگاه گوارش (پروبیوتیک) می تواند از تکثیر عوامل پاتوژن جلوگیری کتد.
۲) راه دیگر استفاده از واکسن داخل آب است که بداخل آب اسپری می شود و با عوامل پاتوژن رقابت می کند.
۳) راه دیگر که هنوز در حال بررسی است، مکمل های غذایی مثل آنزیم ها، اسیدهای ارگانیک و اولیگوساکاریدهای غیر قابل هضم می باشد.برای مثال اولیگوساکاریدهای خوراکی کبد را جهت ترشح پروتئین متصل به مانوز تحریک می کند که به عوامل پاتوژن متصل می شود و سیستم ایمنی را تحریک می کند.اولیگوساکاریدها باید در یک دوز مناسب و به صورت پیوسته در جیره وجود داشته باشند اما این برنامه هنوز مطمئن نیست و هزینه های زیادی در بر دارد.
۴) راه دیگر، شناسایی نقاط بحرانی انتقال عوامل بیماریزا می باشد.این عوامل می تواند از طریق کشتارگاه، هچری، انبار غلات و آب و غذا منتقل شود.بنابراین سلامت این محیط ها می تواند در کاهش بار میکروبی و در نتیجه کاهش استفاده از آنتی بیوتیک ها موثر باشد.
استفاده از آنتی بیوتیک می تواند سبب مقاومت آنتی بیوتیکی در انسان ها هم شود.اگرچه انتقال مقاومت از باکتری های حیوانی به انسان کم است اما نمی توان از این مسئله براحتی گذشت.استفاده از آنتی بیوتیک در بیماری های ویروسی نا به جا است بنابراین اگر بتوان با امنیت زیستی از کمپله شدن عوامل ویروسی جلوگیری کرد، دیگر احتیاجی به استفاده از آنتی بیوتیک نخواهیم داشت.همچنین با تهیه پروفایل شیمیایی در آخر دوره پرورش می توان به عوامل خطر ساز محیط پی برد و اقدامات مدیریتی و واکسیناسیون را بر اساس آن ها تنظیم کرد.اینکه از کدام سویه ی واکسن و در چه سنی واکسیناسیون صورت گیرد بر اساس این برنامه ها تنظیم می گردد.این برنامه خطر ابتلا به بیماری ها را کاهش می دهد و به صورت غیر مستقیم می تواند مصرف آنتی بیوتیک در صنعت طیور را کاهش دهد.بیوسکوریتی یا امنیت زیستی مهم ترین عامل در کاهش بروز بیماری ها و در نتیجه کاهش مصرف آنتی بیوتیک می باشد.

دستگاه گوارش در طیور

تغذیه و بهداشت دستگاه گوارش ارتباط تنگاتنگی در تولید طیور تجارتی دارند . تنظیم ماده تشکیل دهنده جیره غذایی و مدیریت تغذیه می توانند یک تاثیر مشخصی بر بهداشت دستگاه گوارش ، استفاده بهینه از مواد غذایی (افزایش راندمان مواد غذایی ) و افزایش رشد حیوان داشته باشند .
معضلات بهداشت دستگاه گوارش ناشی از تغذیه نا متاسب و محیط غیر بهداشتی به ویژه در طول مدت مراحل آغازین رشد جوجه ها می باشد. برای سود بری مناسب و بهروری اقتصادی به به دو مورد زیر نیازمندیم .
1) حفظ بهداشت و سلامت طبیعی دستگاه گوارش از راه تغذیه مناسب و محیط پاکیزه .
2) درمان موثر هر گونه اختلال موجود در دستگاه گوارش .
یکپارچگی روده ها :
یکپارچگی روده ها ممکن است بدین معنی شرح داده شود : دست نخودگی و سلامت روده ها در حفظ ساختار و عملکرد آن یا صرفا وجود یک روده بی عیب و سالم .
یک دستگاه گوارش و روده سالم موارد زیر را تضمین می ند . هضم مناسب و جذب مواد غذایی ارزشمند جیره . کاهش ضایعات مواد غذایی به حداقل رساندن بوی بد ، مقاومت علیه عوامل بیماری زای داخلی ، کاهش میزان مرگ و میل احتمالی و خسارت ناشی از ابتلا به بیماری و در نهایت بهبود ضریب تبدیل غذایی
سدهای فیزیکی طبیعی :
سدهای فیزیکی طبیعی ، مانع ورود مواد و موجودات خارجی به جریان خون و نیز دسترسی آن ها به دیگر اندام های بدن می شوند ، بنابراین به یکپارچگی روده ها کمک می کنند . بدین مناسب به دلیل تغذیه نا مناسب یا یک محیط غیر بهداشتی زمانی که مقدار مواد مهاجم خارجی افزایش می یابد این مانع مورد تجاوز و نقض قرار می گیرد . عوامل متعددی وجود دارند که می توانند بر یکپارچگی دستگاه گوارش تاثیر داشته باشند که این ها شامل اثرات شدید بیماری ها یا سموم می باشند که به موانع فیزیکی لطمه می زند . علاوه بر این عوامل استرس زا سم های غذایی و مواد تولید کننده سم ، فاکتورهای تغذیه ای مانند کمبودهای غذایی ، چگونگی و شرایط سلامت و بهداشت ، تعادل میکروفلورهای دستگا گوارش ، بد شکل شدن منقار پرنده ممکن است از مصرف صحیح غذا جلوگیری کنند .
تغذیه آغازین جوجه ها :
شروع خوب یک عامل مهم به اکثر رساندن سود و بهره و نیاز عملکردهای جوجه های گوشتی می باشد تغذیه آغازین ، بیشتر در هفت روز اول زندگی برای جوجه های گوشتی ،ممکن است سیستم های پرندگان را برنامه ریزی کند و یک الگو را برای رشدو افزایش میزان تولید تعیین نماید .درصد زیادی از رشد آغازین (2 یا 5 برابر میزان رشد بافت های دیگر )در دستگاه هاضمه و اندام هایی که مربوط به عمل هضم می باشند ، اتفاق می افتد . اگر رشد دستگاه هاضمه در طول این دوره زمانی کند شود میزان رشد همه اندام ها ممکن است تحت تاثیر قرار گیرد و به آنها لطمه وارد شود .
علاوه براین جوجه هایی که به تازگی سر از تخم بیرون آورده اند از آنجا که دفاع (ایمنی) طبیعی آن ها هنوز باید قوی تر شود ،بیشتر مستعد ابتلا به عفونت های گوارشی می باشند ،بنابراین در طول این دوره زمانی مراقبت و توجه مناسبی باید صورت پذیرد . تاخیر و یا کندی دسترسی به مواد غذایی پس از هچ (سر از تخم بیرون آوردن جوجه ها )وزن نسبی بورس فابرسیوس و طحال را کاهش می دهد . عبور غذای غیر استریل از راه دستگاه گوارش ، بورس فابرسیوس را در معرض گونه های مختلف آنتی ژن ها قرار می دهد ، بناباین بعد از هچ به جوجه ها هر چه سریعتر غذاداده شود . سلول های پایه ای تکثیر یافته زود تر با آنتی ژن های محیطی مواجه می شوند .
افزودنی های غذایی مناسب در جیره غذایی آغازین به عنوان اقذامات پیشگرانه باید اضافه گردد که این امر بهداشت و تولید بهتر را تضمین می کند . بالا بودن کیفیت ترکیبات جیره غذایی به حفظ بهداشت طبیعی روده کمک می کند .
بیماری عوامل زیان بار جیره غذایی در نتیجه مراحل عمل آوری از بین می رود . روش اکستروشن در کاهش آلودگی میکروبی جیره غذایی و کنترل سالمونلا موثر است . مصرف جیره غذایی به شکل پلت امکان استفاده از منابع غذایی با فیبر بالا را فراهم می کند . بهنظر می رسد استفاده از جیره غذایی پلت شده با بخار ، در حفظ بهداشت روده با ارزش و مهم است .
در طول مدت 50 سال گذشته تولید طیور تجارتی مدیون محصولات دارویی و بیولوژیکی بوده است آنهایی که توانایی ظرفیت بالقوه ژنتیکی را دارند و دستور ساخت جیره غذایی را به منظور عمل کردن آن ، بخبود می بخشد و نیز آن ها که به طور کلی دو راه باعث افزایش تولید شده اند .
به طور کلی دو راه اصلی و مهم وجود دارد که می تواند وابستگی و نیازمندی ما را به استفاده از آنتی بیوتیک در حیوانات کاهش دهد . یک راه اصلی ، توسعه و رشد جایگزین های آنتی بیوتیک ها می باشد که از راه مکانیزم مشابه آن ها عمل می کند و در حالی که ضریب تبدیل غذایی را بهبود می بخشد و باعث تحریک رشد می شوند ، یک راه سخت تر افزایش سلامت و بهداشت حیوانات است .
بدون توجه به سطح بهداشت و ایمنی زیستی وضع شده و موثر بر سطح تولید ، طیور در معرض عفونت های متعدد و عوامل سمی از راه غذا و محیط قرار خواهند گرفت . امروز صنعت پرورش حیوانات باید در جهتتولید حیوانات در یک دنیای بدون آنتی بیوتیک های محرک رشد تعدیل گردد . ۱اگر چه ممکن استهیچ جایگزینی به تنهایی به اندازه آنتی بیوتیک موثر نباشد ، اما ترکیبی از برنامه ریزی و مدیریت همراه با استفاده از افزودنی های غذایی می تواند به منظور دست یافتن به بهداشت و سلامت مناسب و خوب روده و افزایش رشد به کار گرفته شود ، با این وجود مواد غذایی طوری در نظر گرفته می شوند که بیشتر توسط حیوان میزبان مورد استفاده قرار گیرند تا این که به وسیله باکتری هایی که در دستگاه گوارش زندگی می کنند ، مصرف شوند .
افزودنی ها می توانند به سلامت و بهداشت دستگاه گوارش کمک کنند . بعضی افزودنی های خوراکی که به طور مستقیم یااز طریق جلوگیری کردن از رشد عوامل بیماری زای روده ای باعث افزایش بهداشت و سلامت روده می شوند عبارتند از:
1- ضد کوکسیدیوزها یونوفورها :
بیماری کوکسیدیوز یک بیماری مربوط به مدیریت است که باعث می شود خسارات ویرانگر و شدیدی به صنعت طیور وارد گردد . این بیماری به وسیله یک انگل تک سلولی بروز می کند . این بیماری به وسیله یک هجوم و آسیب دیواره روده که توسط انگل انجام می پذیرد و منجر به خونریزی شدید و مرگ و میر می شود ، مشخص می گردد ، (یعنی نشانه های مذکور از علائم ویژه بیماری می باشد) از دهه 1980 هیچ عامل ضد کوکسیدیابی به بازار نیامده است که به اندازه خانواده یونوفرها موفقیت آمیز بوده باشد .
2- پروبیوتیک ها (مواد غذایی میکروبی مستقیم) :
یک پروبیوتیک ها به عنوان یک مکمل غذایی میکروبی زنده تعریف شده است که با بهبود توازن میکروبی روده ، سودمندانه بر حیوان میزبان اثر می گذارد (یعنی اثر مفیدی بر میزبان می گذارد ) پروبیوتیک هل مانع از رشد باکتری های مضر (عوامل بیماری زایی رودهای )در روده می شوند و بنابراین ناراحتی های ناشی از آن ها را به حداقل می رساند و همچنین باکتری های مطلوب میزان را حفظ می کنند . بنابراین پروبیوتیک ها میکروفلورهای روده را متعادل می کنند .
پروبیوتیک ها همچنین به عنوان یک جایگزین برای آنتی بیوتیک ها مورد استفاده قرار می گیرند .
به هر حال پروبیوتیک ها در موارد عفونت های جدی و شدید در پرندگان به عنوان جانشین برای آنتی بیوتیک ها نیستند .
3- پربیوتیک ها :
پربیوتیک ها عناصر غذایی غیر قابل هضمی هستند (قندهای قابل تخمیر آماده )که با تحریک انتخابی رشد و یا فعالیت یک یا تعداد محمدودی از باکتری ها در روده بزرگ و بنابراین بهبود سلامت میزبان ، به طور سودمندانه ای بر حیوان میزبان اثر می گذارد . بیشتر پربیوتیک های فعال از خانواده کربوهیدرات هستند (مانند الگوساکاریدها).
الیگوساکاریدهای پربیوتیک پربیوتیک ممکن است به غذاهای فرآوری شده افزوده گردند .
4- سینبیوتیک ها :
از آنجا که پربیوتیک ها عمدتا در روده کوچک فعال و پربیوتیک ها تنها در روده بزرگ موثرند ، ترکیب هر دو یک اثر سینژیک را می دهد . ترکیب های مناسب پربیوتیک و پروبیوتیک ها به نام سین بیوتیک ها نامگذاری می شوند .
5- اسیدی کننده ها / اسیدهای آلی :
اسیدهای آلی شامل اسیدهای چرب با زنجیر کوتاه ، اسیدهای چرب فرار و اسیدهای کربوکسیلیک ضعیف می باشند . آن ها ممکن است نقشی را در حفظ یکپارچگی روده بازی کنند که این نقش رااز راه کاهش تجمع و مهاجرت عوامل بیماری زا (مانند سالمونلا و ای کلی ) در دیواره روده با پایین آوردن روده ای تا زیر شش و تحریک رشد میکرو فلورهای طبیعی ایفا می کنند . همچنین این شرایط (وضعیت) کارایی تمام آنزیم های گوارشی را افزایش می دهد .
6- آنزیم ها :
آنزیم های خارجی را می توان به ظرفیت گوارشی خود حیوا لضافه کرد . تغذیه جوجه های گوشتی با غلاتی که از قابلیت چسبناکی بالایی برخوردارند ، منجر به افزایش جمعیت های میکروبی در ایلئوم می شود . چسبناکی ، سزعت و میزبان عبور غذا را کاهش می دهد که منجر به کاهش های کلی عملکرد ، کاهش تولید ، افزایش چسبناکی و رطوبت مدفوع و تولید بیشتر تخم های کثیف می شوند . یک محیط چسبناک مراحل هضم را کند می کند و مواد غذایی را به صورت کپسول در آورده و آن ها را از دسترس آنزیم های گوارشی دور می کند . ژلاتین های چسبناک در شیرابه گوارشی به وسیله پلی ساکاریدهای غیر نشاسته ای محلول تشکیل می گردند اه این ها (ژلاتین ها) توسط آنزیم های خود حیوان هضم نمی گردند . افزودن آنزیم ها به جهت رفع چسبناکی می توان سلامت روده و کارایی جیره را بهبود بخشد و نیز کیفیت کود را نیز بهتر کند و استفاده از عناصر تشکیل دهنده جیره غذایی ارزان قیمت ا نیز تسهیل نماید .
7- مواد جاذب مایکوتوکسین ها :
مواد جاذب مایکوتوکسین ها از طریق جیره غذایی به منظور پیوستن به یا جذب مواد زیان آور مانند کپک و قارچ های تولید کننده مایکوتوکسین ها مورد استفاده قرار می گیرد .
8- آنتی بیوتیک های محرک رشد :
آنتی بیوتیک های محرک رشد افزودنی های غذایی هستند که در یک دوز کم و تحت درمانی به منظور متوقف کردن جمعیت های باکتری های حساس در روده و بهبود یا افزایش رشد و عملکرد پرندگان ، تجویز می گردند . بر آورد شده است که 6 در صد انرژی خالص موجود در جیره غذایی می تواند در اثر تخمیر میکروبی روده و افزایش مصرف انرژی در جهت پاسخ های ایمنی از دست برود . اگر جمعت میکروبی را بتوان بهتر کنترل کرد این امکان وجود دارد که از دست رفتن انرژی به سوی رشد معطوف گردد . استفاده از محرک هایررشد نشان می دهد که در میزان رشد نشان روزانه بین یک تا ده در صد بهبودی حاصل کرده که منجر به بهتر شدن کیفیت گوشت همراه با چربی کمتر و افزایش مقدار پروتئین می شود به هر حال استفاده بیش از حد ممکن از هر آنتی بیوتیکی بیش از دوره زمانی ممکن است منجر به تشکیل جمعیت های باکتری های موضعی که نسبت به آنتی بیوتیک مقاوم شدهاند ، گردد . ثانیا باقیمانده آنتی بیوتیکی موجود در محصولات ممکن است انسان را تحت تاثیر قرار دهند .
نکات ضروری در انجام واکسیناسیون طیور
۱ – قبل از مصرف واکسن حتما باید از سلامت گله اطمینان حاصل کرد .
۲ – در روش آشامیدنی لازمست آبخوری ها را با آب فاقد مواد ضد عفونی کاملا شسته و تمیز کرد و تعداد آنها نیز کافی باشد و حتی المقدور تعدادی آبخوری اضافی در نظر گرفته شود .
۳ – جهت رقیق نمودن واکسن لازمست از آب مقطر ، آب آشامیدنی فاقد املاح ، کلر و مواد ضد عفونی کننده دیگر ، آب جوشیده سرد شده و یا سرم فیزیولوژی ۵/۸ درصد استفاده کرد و درجه حرارت آب مصرفی می بایستی حدود ۲۳ درجه سانتی گراد در نظر گرفته شود و PH آن برابر ۷ باشد .
۴ – قبل از محلول کردن واکسن طیور را به مدت ۴ – ۲ ساعت (بسته به سن و به فصل سال) تشنه نگهدارید .
۵ – آب محتوی واکسن می باید خنک و در عرض دو ساعت توسط طیور آشامیده شود .
۶ – اضافه کردن شیر خشک (بدون چربی) به نسبت ۵/۲-۲ گرم در لیتر در آب مصرفی همچنین از شیر معمولی بدون چربی یا کم چربی به نسبت ۱۰-۱۵ درصد می توان استفاده کرد . اضافه کردن شیر سبب حفظ و ماندگاری ویروس واکسن می شود .
۷ – جهت واکسیناسیون به طریقه قطره چشمی و یا تزریقی نیاز به افراد آموزش دیده و به تعداد کافی می باشد .
۸ – جهت واکسیناسیون به طریقه آشنایی تجویز واکسن در طول ساعات سردتر روز باید مورد نظر قرار گیرد .
۹ – واکسن های کشته ( vac Inactivated ) را قبل از مصرف و در خلال واکسیناسیون بخوبی تکان دهید .
۱۰ – سر سوزن مورد استفاده باید تمیز و عاری از آلودگی باشد .
۱۱- فلاکن محتوی واکسن را قبل از مصرف مدتی در درجه حرارت اطاق (۲۰C+ و۱۸C+ )نگهداشته سپس اقدام به واکسیناسیون نمایید .
۱۲ – در روش اسپری مطمئن باشید که گله مورد نظر عاری از آلودگی مایکوپلاسمایی و سایر بیماری های تنفسی باشد .
انواع آبخوری در سالن ها
آبخوریهای دستی کله قندی
برای جوجه های جوان از این نوع آبخوریها استفاده می شود که توسط کارگر قابل کنترل بوده و کلیه عملیات پر کردن ، خالی کردن ، شستشو و ضد عفونی آنها توسط نیروی کارگر انجام می گیرد . نمونه این آبخوریها ، آبخوریهای کله قندی است که به اسانی آب در اختیار جوجه قرار می گیرد . برای اینکه این عمل بهتر انجام گیرد ، باید داخل حصار و اطراف مادر مصنوعی ، تعدادی آبخوری کوچک از این نوع قرار داده شود .
حداقل ظرفیت آبخوریهای کله قندی دو لیتر و حداکثر ۴ لیتر است ؛ ولی باید توجه داشت که از نظر مدیریتی استفاده از تعداد زیاد تر آبخوری کوچک بهتر از تعداد کم آبخوری بزرگ است.
● آبخوری های دستی ناودانی
این آبخوری ها که بیشتر در سیستم پرورش مرغ تخمگذار در قفس مورد استفاده قرار می گیرد ، به طوری سرتاسری در جلو قفس نصب شده و مقطع آن به صورت u و v می باشد . جنس آن از آهن سفید ، یا آلومینیوم و یا پلاستیک بوده و معمولا به تانکر آب و یا سیستم لوله کشی وصل است . در این نوع آبخوری ، آب تازه همیشه به طیور ملایم جریان داشته و اب اضافی از دریچه ای در انتهای آن سرازیر می شود .
در این روش مصرف اب زیاد است و همچنین مرتبا باید آبخوری ضد عفونی و شستشو شود . ضمنا خطرات ناشی از قطع آب نیز عیب دیگر این نوع آبخوریهاست که از این نظر نیاز به پیش بینی هایی در این خصوص می باشد .
چنانچه از این نوع آبخوری در سیستم بستر استفاده شود ، جهت جلوگیری از ورود طیور به داخل ظرف آب ، بر روی هر ناودان یک میله گردان نیز نصب می شود .
● آبخوریهای اتوماتیک قطره ای (نیپل)
این سیستم به طور وسیعی در روش قفسهای اتوماتیک مورد استفاده قرار گرفته و کاملاً بهداشتی بوده و احتیاج به ضد عفونی مکرر ندارد . به علاوه از نظر صرفه جویی در مصرف آب بسیار مناسب می باشد . در این سیستم جریان آب از لوله می گذرد و در کنار هر قفس ۲ تا ۳ سرپوش (سوپاپ یا والو) مخصوص تعبیه شده است که آب به صورت قطره قطره از آن خارج می شود . طیور نیز با نوک زدن متناوب با این سوپاپ ها ، موجب می شوند که آب از دهانه سوپاپ ، به طرف پایین جریان پیدا کند . این نوع ابخوریها برای جوجه های قبل از سن یک هفتگی قابل استفاده نیست .
● آبخوریهای اتوماتیک سیفونی یا پلاسون
این آبخوریها از یک قسمت مدور و یک بشقاب تشکیل شده است . جنس آنها اغلب از پلاستیک و دارای دستگاه تنظیم بوده و به وسیله لوله ای نازک به لوله اصلی جریان آب که از زیر سقف می گذرد وصل و آویزان گردیده است. هنگامی که میزان آب آبخوری از حد معینی کاهش یابد ، به علت سبکی ، فنر متصل به آن بالا رفته و شیر تنظیم باز می شود و آب به داخل آبخوری جریان می یابد . و زمانی که میزان آب به حد معینی (لازم) رسید، دوباره به علت سنگین شدن آبخوری فنر به پایین کشیده شده و شیر تنظیم بسته می شود ؛ بدین ترتیب ، همیشه به مقدار کافی آب تمیز و خنک در اختیار مرغها قرار می گیرد . ارتفاع ابخوری را با توجه به سن مرغها می توان کم یا زیاد نمود .
استفاده از این آبخوریها معمولا بهداشتی تر بوده و در مصرف آب نیز تا حدی صرفه جویی می شود ؛ ولی این کار در مقایسه با انواع دیگر آبخوری نیاز به سرمایه گذاری بیشتری دارد . باید توجه داشت که ابخوریها را نباید مستقیما به جریان آب (آب شهر یا آب چاه) وصل نمود . زیرا در صورت قطع جریان آب ، لطمه بزرگی به مرغها وارد می شود .
از سوی دیگر در نقاط سردسیر ، خطر یخ زدگی لوله های آب وجود دارد ؛ از این رو شایسته است برای هر سالن یک منبع ذخیره آب (جداگانه) نصب و جریان آب مورد نیاز سالن به منبع مذکور وصل شود که برای این منظور می توان از بشکه های معمولی و یا تانکهای کوچک استفاده نمود .
همچنین هنگام دادن دارو نیز می توان مقدار معینی از دارو را در آب مخزن حل نموده ، به داخل آبخوریهای سالن هدایت نمود . یک فایده دیگر استفاده از این بشکه ها ، گرم نگهداشتن آب در فصل سرماست تا از این طریق حداقل دمای آب ، یعنی ۱۲ درجه سانتی گراد به خوبی تامین شود .
● آبخوریهای اتوماتیک فنجانی
آبخوریهای کوچکی هستند که ۵ تا ۱۵ سانتی متر قطر و ۵/۲ تا ۶/۷ سانتی متر عمق دارند و بر اساس روشی که آب در داخل آنها وارد می شود ، به انواع مختلف زیر تقسیم می شوند :
۱) نوع معلق – یک فنجان نسبتا بزرگی به انتهای یک لوله عمودی یا لوله خرطومی متصل است و در داخل فنجان سوپاپی قرار دارد که بر اساس وزن آب داخل فنجان باز و بسته می شود .
۲) نوع ماشه ای – معمولا فنجانها در قسمت بالای یک لوله افقی در طول سالن قرار دارند و سوپاپی در قسمت پایین فنجان تعبیه شده است که توسط ماشه ای باز و بسته می شود . ماشه توسط خود مرغ عمل می کند و فنجان این نوع آبخوری بسیار کوچک است . همچنین لوله افقی را می توان بالا و پایین کشید ؛ از این رو بر اساس سن جوجه ارتفاع آن تغییرمی یابد .

انتخاب هواکش برای سیستم تهویه تونلی
طراحی حرفه ایی نقشه هوای سالن های مرغداری
در هنگام خرید هواکش برای سالن های پرورش جوجه گوشتی یا در زمان تعویض آنها باید توجه داشت که شما در حال خرید ( جریان هوا ) هستید و باید مطمئن باشید که ظرفیت هواکش های انتخابی به حد کفایت باشد علاوه بر این عوامل نظیر هزینه اولیه ( خرید و نصب ) هزینه کارکرد ، میزان دوام و قابل اعتماد بودن ، ضمانت نامه و نگهداری آسان نیزاز نکات مهم در انتخاب نوع هواکش بشمار می آید درهر حال عامل اصلی در این زمینه انتخاب هواکش هایی است که هوا را با سرعت مورد نیاز در سالن به جریان بیاندازند .
ظرفیت هواکش های مورد نیاز شمار چقدر باید باشد ؟ در سیستم تونلی این ظرفیت باید حداقل درهر دقیقه توانایی تعویض کامل هوای سالن را داشته باشد لذا برای سالنی به طول 400 فوت سرعت جریان هوا باید 400 فوت در دقیقه باشد وبرای یک سالن 500 فوتی هواکش ها باید هوا را با سرعت 500 فوت دقیقه به جریان بیاندازند این سرعت بالای جریان هوا موجب کاهش اثرات گرما شده تاثیر خنک کنندگی بر روی جوجه ها خواهد داشت چنانچه هواکش ها فاقد توانایی لازم باشند عملکرد جوجه ها کاهش می یابد . معمولا با یک حساب سر انگشتی تعداد هواکش های مورد نیاز یک سالن 400 فوتی را هشت عدد و برای یک سالن 500 فوتی ، 10 عدد در نظر می گیرند . البته این حساب سرانگشتی هنگامی صحیح خواهد بود که ظرفیت هر کدام از این هواکش ها معادل 20000 فوت مکعب در دقیقه باشد یک سالن 400 فوتی مخصوص پرورش جوجه گوشتی معمولا دارای ظرفیت هوایی معادل 160000 فوت مکعب است بنابراین جهت تهرویه این سالن به هشت هواکش با ظرفیت هر کدام معادل 20000 فوت مکعب در دقیقه احتیاج می باشد انتخاب هواکش هایی با قدرت بالاتر موجب تخلیه سریعتر هوای سالن و سرعت بیشتر جریان هوا می گردد و هواکش ها ی با ظرفیت کمتر باعث دیر تخلیه شدن هوا و کاهش سرعت جریان هوا به کمتر از 400 فوت در دقیقه می گردد .
تفاوت ظرفیت هواکش ها
ظرفیت هواکش های موجود در بازار و قابلیت نصب آنها در سالن های مخصوص پرورش جوجه گوشتی بسیار متنوع و از 16000 تا 24000 فوت مکعب در دقیقه متغیر است اگر بر اساس محاسبات سرانگشتی که فقط تعداد هواکش ها را مورد توجه قرار م یدهد عمل کنیم با توجه به ظرفیت های موجود در بعضی سالن ها با کمبود هوای کافی مواجه خواهیم شد و در بعضی موارد توانایی سیستم تهویه بیش از حد نیاز خواهد بود ولی همیشه این حالت نخواهد بود . روش دیگر محاسبه بالاترین میزان نیاز هوایی در زمان حداکثر تولید می باشد در این روش هواکش هایی خریداری می گردد که توانایی تهویه کامل هوای سالن را حداقل دریک دقیقه دارا باشند با در نظر گرفتن تمام جوانب امر ممکن است هواکش هایی با ظرفیت های مختلف برای یک سالن 400 فوتی در نظر گرفته شود که تعداد آنها نیز می تواند کمتر از 8 عدد یا بیشتر از آن باشد که این امر بستگی به میزان قدرت تخلیه هوایی هواکش انتخاب شده بر حسب فوت مکعب در دقیقه دارد به عنوان مثال چنانچه برای یک سالن 400 فوتی هواکش هایی با ظرفیت 18000 انتخاب شود جهت تهویه مناسب به 9 عدد از این نوع هواکش نیاز خواهیم داشت تخلیه هوا در یک سالن 400 فوتی در عرض یک دقیقه به طور خودکار موجب جریان هوا با سرعت 400 فوت در دقیقه خواهد شد جهت محاسبه عملی سرعت جریان هوا می توان مجموع ظرفیت هواکش ها را به مساحت سطح مقطع سالن تقسیم کرد در مثال فوق که مجموع ظرفیت هواکش ها 162000 می باشد چنانچه مساحت سطح مقطع سالن 400 فوت مربع باشد سرعت جریان هوا معادل 405 فوت در دقیقه خواهد بود مساحت سطح مقطع سالن در مواقعی که ظرفیت هاکش ها ثابت است می تواند موجب اختلاف در سرعت جریان هوا در مدت زمان تخلیه هوا گردد برای مثال اگر در سقف افتادگی وجود نداشته باشد و میانگین ارتفاع سقف 12 فوت باشد مساحت سطح مقطع 480 فوت مربع خواهد بود و با توجه به مجموع ظرفیت هواکش ها که معادل 162000 فوت مکعب است سرعت جریان هوا فقط 337 فوت د ردقیقه خواهد بود از آنجایی که حجم واقعی سالن نیز 192000 فوت مکعب است و ظرفیت هواکش های سالن 162000 فوت مکعب می باشد مدت زمان تخلیه کامل هوای سالن بیش از یک دقیقه طول خواهد کشیداز طرف دیگر چنانچه میانگین ارتفاع سقف 5/9 فوت باشد با همین ظرفیت هواکش ها سرعت جریان هوا به 426 فوت در دقیقه افزایش یافته مدت زمان تخلیه هوای سالن به کمتر از یک دقیقه خواهد رسید .
طراحی حرفه ایی نقشه هوای سالن های مرغداری
استفاده از روش های آزمایشگاهی
در هنگام انتخاب هواکش به جای توجه به دستور العمل کارخانه سازنده درمورد ظرفیت آن بهتر است با انجام آزمایش از ظرفیت واقعی هواکش آگاه شویم در ایالات متحده آمریکا دو مرکز معتبر جهت انجام این گونه آزمایش ها وجود دارد که یکی از انجمن کنترل و جریان هوا وابسته به بخش مهندسی کشاورزی دانشگاه ایلی نوی می باشد نتایج آزمایش ها مشخص کننده نوع و مشخصات فنی هواکش سرعت و ظرفیت تخلیه هوا و همچنین بازده آن در شرایط هوایی مختلف است مهمترین عوامل ظرفیت تخلیه هوا و بازده هواکش در فشار ساکن می باشد که مشخصه سیستم تهویه تونلی است . نسبت بازده هواکش نشان می دهد که چه میزان هوا به ازای یک وات نیروی برق قابل جابه جا شدن است نسبت معمولا در فشار ساکن 05/0 اینچ بین 16 تا 30 می باشد هر چه این عدد بالاتر باشد هزینه برق مصرفی یا هزینه برق مصرفی یک هواکش با ظرفیت 20000 با راندمان 16 برابر با متحده 5/12 سنت و در مورد هواکشی باهمین ظرفیت هوایی و راندمان 20 حدود 10 سنت درهر ساعت کار است که نسبت به هواکش اولی 20 درصدکمتر می باشد هواکش هایی با راندمان بهتر معمولا دارای قیمت بالاتری نیز هستند ولی در طول زمان استفاده با کاهش هزینه برق مصرفی جبران قیمت بالای خود را می نمایند لذا در هنگام انتخاب و خرید میزان ظرفیت مورد نیاز خود را با صرف کمترین هزینه مصرف برق بدست آورد . در جدول های شماره 1 و 2 هزینه کارکرد در مقابل ظرفیت هوایی پنج نوع هواکش که از کارخانه های مختلف برای یک سالن پرورشی به طول 400 فوت تهیه شده اند مقایسه گردیده است قیمت هواکش ها مربوط به کارخانه سازنده می باشد و ظرفیت هوایی و راندمان توسط مرکز آزمایشی مشخص شده است تعداد هواکش های لازم و میزان هزینه کارکرد بر اساس سرعت جریان هوای مورد نیاز در سالن که معادل 400 فوت در دقیقه بوده است محاسبه گردیده است قیمت برق مصرفی 10 سنت در هر کیلو وات ساعت منظور شده است .
نکته بسیار مهمی که در زمان انتخاب هواکش باید درنظر داشت تعیین حداقل ظرفیت هوایی مورد نیاز در گرمترین فصول سال و مشخص کردن میزان نیاز هوایی است که بدلایلی بهتر است ظرفیت هواکش ها را به جهت رسیدن به ضریب اطمینان اندکی بالاتر از آن میزان نیاز انتخاب نماییم نخستین دلیل این کار عبارت است از داشتن قدرت تهویه بیشتر از نیاز که موجب می گردد در مواقعی که قدرت تخلیه هوا به علت گرد و خاک گرفتن هواکش یا شل شدن تسمه آن و یا به هر علت دیگری به طور اجتناب ناپذیری کاهش یابد عمل تهویه در حداقل میزان مورد نیاز انجام پذیرد دوم آنکه قدرت تهویه ای که بیش از 400 فوت در دقیقه باشد سرعت جریان هوایی را که سطح جوجه ها اندکی کمتر است جبران می نماید و این امکان را بوجود می اورد تاب امواج گرمایی شدید و حرارتی که هنگام پرورش مرغ های بزرگتر اضافه می شود بهتر مقابله نمود سوم آنکه با افزایش فشار ساکن هوا ، قدرت تخلیه هواکش ها کاهش می یابد لذا چنانچه فشار ساکن هوا به عللی در سالن افزایش یابد سرعت جریان هوا کاهش می یابد برای مثال سیستم های خنک کننده تبخیری موجب افزایش فشار ساکن هوا در سالن و در نتیجه کاهش سرعت جریان هوا می گردند در نتیجه انتخاب هواکش هایی با ظرفیتی معادل حداقل نیاز هوایی سالن با فشار ساکن 05/0 موجب می شود که در زمان استفاده از خنک کننده های تبخیری از بازدهی هواکش ها کاسته شود اما می توان با طراحی صحیح ورودی های هوا در زمان استفاده از خنک کننده های تبخیری این افزایش فشار را به حداقل رساند نگاره شماره 1 که براساس داده های مندرج در جدول های 1 و 2 رسم گردیده است مقایسه ای است میان هواکش های مختلف از نظر سرعت جریان هوا و مجموع هزینه کل و همچنین نشان دهنده وجود میزان ضریب اطمینان و میزان هزینه ای که باید به ازای آن پرداخت گردد می باشد عملکرد مناسب جوجه ها در هوای گرم بستگی بسیار زیادی به کافی بودن میزان تهویه در سالن دارد در اینجا به چند نکته اصلی که باید مورد توجه قرار گیرد اشاره می کنیم :
1- در درجه اول چنانچه در تدارک خرید هواکش هستید بهتر است هواکش هایی را انتخاب کنید که قادر باشند هوا را در سالن با سرعت 400 فوت در دقیقه به جریان اندازند و همچنین بتوانند هوای سالن را حداقل هر یک دقیقه یکبار به طور کامل تخلیه نمایند .
2- در هنگام خرید سعی شود هواکش هایی با ظرفیت بیش از حداقل نیاز هوایی سالن در فصول گرم جهت رسیدن به ضریب اطمینان انتخاب گردد تا از افت سرعت جریان هوا در اثر مرور زمان و عوامل دیگر جلوگیری بعمل اید .
3- در هنگام خرید به نسبت توجه گردد و هواکش ها بر اساس قیمت اولیه آنها انتخاب نگردند بلکه با رعایت این نسبت و محاسبه هزینه کارکرد ان در دراز مدت هواکش مناسب را انتخاب نماید در هنگامی که نسبت هواکش به کمتر از 20 می رسد در مورد اقتصادی بودن آن در دراز مدت با دیده شک بنگرید زیرا قیمت برق همیشه در حال افزایش است لذا پایین نگه داشتن هزینه های کارکرد هواکش ها در سال های آینده یکی از رموز موفقیت واحد تولیدی خواهد بود .
4- به منظور بدست آوردن حداکثر ظرفیت هوایی هواکش ها باید عملیات نگهداری بدقت انجام گیرد تسمه پروانه نباید شل بوده و باید بطور مرتب کنترل گردد عملکرد سایبان هواکش ها باید بدرستی انجام گیرد و از کثیف شدن و گرد و غبار گرفتن سایبان و پرده های هواکش ها باید جلوگیری بعمل آید پوشال های خنک کننده های تبخیری نیز باید تمیز باشند .

دستور العمل نحوه برخورد با گله های مشکوک و آلوده به آنفلوانزای فوق حاد طیور
1- واحد مشکوک:
واحد مشکوک به واحدی اطلاق میگردد که دارای علائم ذیل باشد.
1-1. انتشار ناگهانی بیماری در گله
2-1. بیحالی شدید، پژمردگی و دور هم جمع شدن گله
3-1. کاهش شدید مصرف دان
4-1. افت ناگهانی و شدید تولید روزانه
5-1. شروع ناگهانی تلفات با روند افزایشی روزانه (در گله گوشتی تلفات بیش از 3%روزانه)
در این صورت لازم است اداره کل دامپزشکی استان نسبت به گزارش و نمونه برداری و ارسال آن به سازمان دامپزشکی اقدام و عملیات بهداشتی – قرنطینه ای را برابر دستورالعمل های ارسالی اقدام نمایند.
2- کانون آلوده

کانون آلوده به کانونی اطلاق میگردد که نمونه های ارسالی با یکی از آزمایشات ذیل مورد تایید قرار گیرد

1-2. جداسازی ویروس

2-2rt-pcr .

3-2 . Hi در صورت لزوم با دو نوبت نمونه گیری و آزمایش سرمی با فاصله 14-10 روز

بدیهی است در اولین کانون، جداسازی ویروس ضروری است و در موارد بعدی کانون، مثبت بودن در Rt-pcr یا Hi کفایت میکند

3- منطقه آلوده

به منطقه ای اطلاق میگردد که حداقل یک کانون آلوده به تشخیص قطعی رسیده باشد در صورتیکه مرغداریهای موجود (طیور صنعتی، سنتی) در این منطقه دچار تلفات فزاینده و یا افت تولید ناگهانی باشد. بدون انجام آزمایشات مربوطه همراه با نمونه گیری تا شعاع 1 کیلومتری معدوم و تا شعاع 5 کیلومتری قرنطینه و در صورت وجود علائم معدوم خواهند شد و منطقه آلوده اعلام میگردد .بدیهی است در مرغداریها تا شعاع فوق بسته به شرایط نسبت به تخلیه یا معدوم سازی اقدام میگردد.

اصول کلی1- تشکیل اکیپ مراقبت فعال یا بیماریابی شامل دکتر دامپزشک و کاردان دامپزشک جهت بررسی و مراقبت بیماری و اخذ نمونه

2- تشکیل اکیپ امحاء و معدوم سازی ویژه در هر شهرستان شامل دکتر دامپزشک، کاردان دامپزشک و چند کارگر( ترجیحاً از کارگرهای همان مرغداری بکار گرفته شوند)

3- تجهیز اکیپ مراقبت و امحاء و معدوم سازی به وسائل ایمنی شخصی از قبیل ماسک، عینک، چکمه، کلاه، لباس و …)

4- توقف وسائط نقلیه در 500 متری کانون بیماری

5- قرنطینه کامل فارم و منع خروج از فارم بدون مجوز دکتر دامپزشک اکیپ امحاء و معدوم سازی

6- منع ورود افراد متفرقه به فارم

7- نصب تابلوی "منطقه مشکوک به آلودگی با ویروس آنفلوانزای مرغی" درموارد مشکوک و نصب تابلوی " منطقه آلوده به ویروس آنفلوانزای مرغی" در موارد تایید شده در فاصله 500 و 100 متری جاده منتهی به مرغداری و همچنین نصب تابلو مبنی بر "واحد تحت کنترل قرنطینه " در درب ورودی به مرغداری

8- معدوم و امحاء طیور گله آلوده، ضایعات و دان مصرفی در محوطه فارم و در عمق حداقل 5/2 متری سطح زمین و حداقل یک متر بالاتر از سطح آب زیرزمینی باید باشد

9-سطح بستر قبل از سوزاندن یا کمپوست کردن، باید ضدعفونی شود

10- ویروس آنفلوانزا نسبت به بسیاری از ضدعفونی کننده ها خصوصاً نسبت به ترکیبات پراکسید ، فنلی، ترکیبات چهارتایی، گلوتارآلدئیدها و مواد قلیایی حساس است. که بسته به موارد مصرف انتخاب گردد.

11 – جلوگیری از جوجه ریزی تا شعاع 5 کیلومتری از مرکز کانون آلوده تا اطلاع ثانویه و رفع ممنوعیت کانون

آمادگی قبل از وقوع بیماری:

1- تمام مواد و وسایل لازم بویژه وسائل حفاظت شخصی از قبیل لباس سراسری، ماسک مخصوص، وسائل حفاظت چشم، دستکش و چکمه لاستیکی (یا پوشش پلاستیکی برای کفش) باید از قبل آماده باشد.

2- تهیه مواد ضدعفونی کننده موثر

3- نیروی انسانی آموزش دیده در حداقل ممکن (از ورود افراد متفرقه به محوطه عملیات جلوگیری شود

شیوه های اجرایی حذف گله آلوده:

1- ابتدا با شیوه مناسب باید کلیه طیور موجود را حتی المقدور در داخل سالن از بین برد. شیوه کشتن طیور با توجه به تعداد موجود گله صورت میگیرد. در مورد طیور بومی و تعداد کم با جابجایی گردن میتوان پرنده ها را کشت. در مقیاس بیشتر میتوان از گاز Co2 و یا گاز خروجی از موتورهای احتراقی و همچنین از فنوباربیتال سدیم استفاده کرد.

2- استفاده از گاز فرمالین پرمنگنات به نسبت 1:2 (20گرم پر منگنات + 40 سی سی فرمالین) همزمان با افزایش دمای سالن و جمع کردن جوجه ها در محوطه محدود داخل سالن اقدام گردد.

– گاز Co2 به میزان 5/17 کیلوگرم در یکهزار متر مکعب در مدت زمان 30 دقیقه محیط را اشباع و در مدت زمان 15 دقیقه مرگ برای طیور اتفاق می افتد

– فنوباربیتال سدیم (80 میلی گرم در 55 میلی لیتر) در طی چهار ساعت باعث عدم هوشیاری شده و با قرار دادن در کیسه های پلاستیکی خفه میشوند.

3- در حین کشتار گله بمنظور جلوگیری از پراکنده شدن ضایعات، تمام درها و پنجره ها باید مسدود و تهویه ها خاموش شود.

4- از دسترسی پرندگان وحشی و جانوران موذی و همچنین حیواناتی نظیر سگ و گربه و … در حین عملیات به فارم باید جلوگیری شود.

5- از بین بردن موثر و فوری کلیه موادی که قابل ضدعفونی کردن نیستند از قبیل پرنده های مرده، تخم مرغ، بستر، کود، لاشه های تازه و منجمد، ابزار وسایل پس از قرار دادن آنها در کیسه های پلاستیکی غیر قابل نفوذ ضروری است.

6- از بین بردن ضایعات با شیوه های دفن کردن، کمپوست کردن و یا سوزاندن صورت میگیرد. بهترین شیوه برای کود و بستر و دان کمپوست کردن بهمراه هیدروکسید کلسیم (آهک زنده) است فبل از جابجایی کود و دان جهت کمپوست یا دفن کردن باید سطح بستر را ضدعفونی و آنها را در کیسه های پلاستیکی غیر قابل نفوذ قرار داد.

ارزانترین شیوه برای معدوم نمودن و امحاء لاشه طیور و دفن کردن آنها پس از قرار دادن در کیسه پلاستیکی غیر قابل نفوذ فاصله در عمق حداقل 5/2 متری از سطح زمین و حداقل یک متر بالاتر از سطح آب میباشد در این خصوص حداقل حمل و نقل باید انجام شده و در نزدیکترین فاصله به آشیانه ها در داخل مرغداری دفن شوند.. بدیهی است برای لایه زیر لاشه ها و لایه روی لاشه ها از آهک زنده استفاده میشود. بعد از دفن یا کمپوست مواد دفعی باید بگونه ای پوشانده شوند که هیچ حیوانی اعم از پرندگان و سگ و … به آن دسترسی نداشته باشد. در صورت امکان سوزاندن لاشه ها در گودالهای حفر شده صورت گیرد.

7- بستر و دان کمپوست شده حداقل تا 60 روز و لاشه های دفن شده حداقل 4 ماه دستکاری نشود.
8- پس از دفن لاشه ها و سایر وسایل غیر قابل ضدعفونی مثل لوازم کاغذی و چوبی، و نیز کمپوست کردن بستر، شستشو و ضدعفونی کردن ساختمان و وسائل موجود با ضدعفونی کننده های وسیع الطیف موثر الزامی است قبل از ضدعفونی کردن، برس زدن، شستشو با مواد پاک کننده بمنظور حذف مواد آلی از سطوح آشیانه، لوازم وسائط نقلیه باید انجام شود. توجه ویژه ای به رفع آلودگی سالن از بستر مبذول گردد. بخاطر داشته باشید که ویروس آنفلوانزا 35 روز در 4 درجه سانتیگراد و 104 روز در کود زنده میماند.
9- ویروس آنفلوانزا ممکن است از طریق لباس، کفش، قفس حمل طیور، شانه تخم مرغ، کیسه دان منتقل شود لذا 0وسائل فوق باید ضدعفونی شود و در صورتیکه قابل ضدعفونی نیست معدوم شود استفاده از ضدعفونی کننده های موثر بشکل آئروسل بویژه برای ضدعفونی کردن هواکش ها و ابزارهای مشابه مناسب است برای ضدعفونی کردن لوازم برقی باید از گاز فرمالدئید استفاده شود.
سایر اقدامات:
– اکیپ مذکور باید از وسائل محافظت کننده مثل ماسک های تنفسی، عینک، لباس سرتاسری، دستکش و چکمه لاستیکی استفاده کند و لوازم و وسائل در صورت آلودگی شدید معدوم شوند در غیر اینصورت در پایان عملیات ضدعفونی شود.
– تعویض کامل پوشش کلیه افراد اعم از پرسنل اکیپ، پرسنل فارم در محل فارم همراه با شستشوی مناطقی از بدن که فاقد پوشش میباشد با آب و مواد ضدعفونی و پاک کننده و دوش گرفتن افراد مزبور در اولین فرصت
– ضدعفونی وسیله نقلیه مرغدار- اکیپ و …
– ضدعفونی خانه های کارگری، دفتر فارم و …
– تهیه صورتجلسه مربوط به معدوم سازی و دفع لاشه و ضایعات آن بطور کامل
– اخذ تعهد کتبی مبنی بر عدم تماس کلیه افرادیکه در تماس با فارم آلوده بوده اند حداقل بمدت 3 روز با کلیه واحدهای غیر آلوده مرتبط با صنعت طیورداروهای موثر در درمان بیماریهای باکتریایی طیور
طیور به بیماری های مختلفی از جمله بیماریهای باکتریایی مبتلا میگردند طبیعت خاص پرورش طیور که به تعداد زیاد و بصورت متراکم پرورش داده می شوند .
امکان بررسی و رسیدگی به وضعیت تک تک آنها را غیر ممکن می سازد بدین لحاظ هنگام شیوع بیماری در گله امکان درمان و کنترل آن به ویژه در صورت مسری بودن بیماری کم است و می تواند تمام گله را در زمان کوتاهی درمعرض خطر تا حد نابودی قرار دهد حتی در صورتی که بتوان بیماری را کنترل کرد علاوه بر مرگ و میر کاهش رشد و در نتیجه تولید ، هزینه زیادی نیز به منظور خرید دارو به مرغدار تحمیل می شود شاید ذکر این نکته خالی از فایده نباشد که تهیه دارو بخش عمده ای ازهزینه مرغداری را به خود اختصاص می دهد از این رو پیشگیری از بیماری بر درمان به ویژه در بیماریهای طیور تقدم دارد بدین منظور باید اصول صحیح پرورش طیور همچون انتخاب جوجه سالم ، تغذیه مناسب ، شرایط لانه و تراکم مناسب آن ، نگهداری جوجه های همسن ، معدوم کردن لاشه های طیور بیمار و پیشگیری از ورود آلودگیهای مختلف به مرغداری و استفاده از مواد ضد عفونی مناسب در مواقع لازم رعایت شود را دیگر پیشگیری از وقوع بیشتر بیماری ها که باید همگام با مسایل فوق صورت گیرد واکسینه کردن طیور است که باید طبق برنامه زمان بندی شده در مورد هر بیماری انجام شود اما علی رغم رعایت موارد فوق به منظور کاهش علایم و عوارض بیماریها استفاده از داروها و آنتی بیوتیکها اجتناب ناپذیر می باشد در غیر اینصورت بیماری قادرست تاحد نابودی تمام گله پیشرفت نماید از این روست که استفاه از داروها و مواد شیمیایی مطرح می گردد .
لزوم استفاده از داروها
به هنگام ظهور بیماری در گله به منظور کمک به برگشت طیور به وضعیت طبیعی و نیز کمک به کنترل بیماریهایی که وجود آنها درگله محرز شده باشد استفاده از دارو لازم است به ویژه آن که با گسترش صنعت مرغداری و ایجاد واحدهای مرغداری در مجاورت یکدیگر و رفت و آمدهای بی رویه و غیر اصولی و نیز عدم رعایت موارد بهداشتی که از هچری شروع و تا ورود جوجه به مرغداری و تا پایان دوره همچنان تداوم پیدا میکند مرغدار را وادار می سازد که از بیم از دست دادن سرمایه خود از دارو به میزان زیاد استفاده نماید حال این سوال مطرح است که چه نوع دارو به چه مقدار و چه مدت و از کدام راه بایدجهت درمان یک بیماری به کار گرفته شود پاسخ یکسان به این سوال امکان پذیر نیست و به نوع بیماری ، شدت آن ، وضعیت عمومی گله ، بیماریهای قبلی آن ، شرایط اپیدمیولوژیک ، مدیریت و تواناییهای علمی و عملی مرغدار بستگی دارد در یک پاسخ کلی می توان این گونه اظهار نظر کردکه معمولا مقادیر توصیه شده داروها جهت مقابله با عفونت کافی می باشد در صورتی که دارو به میزان کمتر مورد مصرف قرار گیرد موجب عدم بهبودی گله و ماندگاری بیماری خواهد شد که افت تولید را به همراه خواهد داشت ازطرف دیگر مقادیر بیش از حد آن نیز عوارض غیر قابل جبرانی را در پی دارد چرا که علاوه بر تحمیل هزینه اضافی به مرغدار ، با تجمع در بدن طیور همانند سم عمل کرده و بامتاثر ساختن اعمال فیزیولوژیک ، علاوه بر ایجاد اثرات نامطلوب که گاهی به مرگ پرنده منجر می شود مقادیری از آن درگوشت و تخم مرغ تجمع یافته و سلامت مصرف کنندگان را به خطر جدی مواجه می سازد از این رو ضرورت تام دارد که مرغداران جهت پیشگیری از خطرات ناشی از تجمع باقیمانده های دارویی درگوشت و تخم مرغ ، فاصله زمانی بین قطع دارو و کشتار طیور را رعایت نمایند .
راههای استفاده از دارو
روش عمده تجویز دارو در طیور از راه غذا و اب می باشد تزریق و تجویز به طریق آئروسل نیز گاهی انجام می شود .
درمان همراه آب : درمان با آب به دلیل سهولت انجام آن و نیز موثر بودن بیشتر دارو ، انجام می شود بدین منظور دارو درآب حل و به صورت محلول در می آید این روش تجویز بسیار ساده است ووسایل مورد نیاز در دسترس می باشند درمناطق با آب و هوای معتدل مصرف آب در طیور نسبت به غذا 5/2 برابر است لذا از این طریق دارو نسبتا سریع دریافت شده و مقدار آن نیز بالا خواهد بود .
درمان همراه غذا : داروهای غیر محلول باید همراه با غذا تجویز شوند از معایت تجویز دارو همراه با غذا نیاز به غلظت بالای دارو است که به علت اختلالی است که مواد معدنی و آلی موجود درجیره غذایی در جذب دارو ایجاد میکنند اما نظر به معین بودن مقدار مصرف غذا درمقایسه آب در هنگام درمان همراه آب تعیین مقدار دارو راحت تر انجام میشود که هم باعث صرفه جویی درمصرف دارو بشده و هم ازبروز عوراض آن جلوگیری می کند ولی باید توجه داشت دربیماریهایی که به علت وجود تب و عوارض گوارشی مصرف غذا کاهش یافته یا قطع می شود راه غذایی اصولا نتیجه بخش نبوده و از راه آب آشامیدنی به علت وجود عطش ، دارو سریعتر به بدن می رسد .
درمان به وسیله تزریق : از نظر اثربخشی سریعترین و موفقیت آمیز ترین راه تجویز دارو ، راه تزریق است مثال این مورد عفونت هموفیلوس و پاستورلا در طیور تخمگذار می باشد که با تزریق آموکسی سیلین صورت می گیرد و با درمان به وسیله آب دنبال می شود اما صرف وقت بسیار و نیاز به کارگر و وسایل ضروری از قبیل سرنگ ، سوزن و … و همچنین عوارض آن همچون بروز استرس در طیور انجام آن را غیراقتصادی و بی فایده می سازد .
درمان توسط آئروسل : امروزه تجویز دارو به طریق آئروسل ، یا اسپری بسیار کم صورت می گیرد زیرا به علت ناکافی رسیدن آنتی بیوتیک به محل عفونت و نیاز به جریان آرام و ملایم هوا در درمان عفونتهای تنفسی به ویژه ناشی از E.coli موفقیت آمیز نبوده است همچنین ممکن است به واسطه استنشاق داروها خطراتی را برای عامل در برداشته باشد .

الف – نیتروفورانها
نیتروفورانها ترکیباتی هستند که واجد اثر ضد باکتریایی برتعداد زیادی از باکتریهای گرم مثبت و برخی از باکتریهای گرم منفی می باشند برحسب غلظت مورد استفاده ممکن است باکتریسید یا باکتریوستات باشند نحوه اثر انها به خوبی شناخته نشده است ترکیبات این دسته شامل نیتروفورازون ، نیتروفورانتوئین ، فورازولیدون و فورا لتادون می باشند که همراه آب و دان مورداستفاده قرار می گیرند به علت اینکه نیتروفورانها در آب به خوبی حل نمی شوند بیشتر به صورت مخلوط با غذا تجویز میگردند زمان قطع دارو تا ارسال به کشتارگاه 5 روز می باشد فورازولیدون را در پولت های گله مادر با سن بیش از 14 هفته و مرغان تخمگذار نباید مصرف کرد از نیتروفورانها در درمان عفونتهای ناشی از سالمونلا تیفی موریوم بسیار استفاده شده است بدین منظور از فورازولیدون به مقدار 04/0 درصد درغذا و به مدت 14-10 روز در درمان تیفوئید طیور ناشی از سالمونلا گالیناروم ، پلوروم و همچنین کلی باسیلوز استفاده می شود این دارو با مقدار 022/0 – 011/0 درصد و به مدت 14 روز در غذا به عنوان یک رژیم پیشگیری کننده از عفونتهای سالمونلایی و عفونت های حاد وتحت حاد استرپتوکوکی و نیز تورم روده قرحه ای و نکروتیک ناشی از کلستریدیومها و کمپیلوباکتریوزیس محسوب می گردد این دارو دردرمان عفونتهای سالمونلایی از کلرامفنیکل یا سولفامرازین موثرتر عمل میکند از فورالتادون به مقدار 04/0 درصد درغذا در درمان جوجه های مبتلا به سالمونلا گالیناروم و تیفی موریوم و همچنین کنترل سینوویت عفونی با موفقیت استفاده شده است .
ب – پنی سیلین ها
پنی سیلین ها جز آنتی بیوتیک های بتالاکتام بوده که از نظر ساختمان شیمیایی ، نحوه اثر ، خواص فارماکولوژیک و اثرات بالینی با هم مشترک می باشند پنی سیلینها به چهار دسته تقسیم می شوند دسته اول پنی سیلینهای محدود الطیف حساس به بتالاکتاماز هستند که شامل بنزیل پنی سیلین G در اشکال آبی و روغنی جهت تزریق عمومی ونیز پنی سیلین های مقاوم به اسید است که به صورت خوراکی مصرف می شوند این دسته از پنی سیلین ها بر باکتریهای گرم مثبت موثر بوده و اثر انها بر باکتریهای گرم منفی ناچیز است .
دسته دوم پنی سیلین های محدود الطیف مقاوم به پنی سیلیناز نظیر اکساسیلین خوراکی و زفیسیلین تزریقی می باشند که بر باکتریهای گرم مثبت کمتر از پنی سیلین G موثرند و بر باکتریهای گرم منفی تقریبا اثر ندارند.
دسته سوم پنی سیلینهای وسیع الطیف حساس به بتالاکتاماز نظیر آمپی سیلین و آموکسی سیلین می باشند که هم برباکتریهای گرم مثبت و هم بر باکتریهای گرم منفی موثر بوده و به صورت خوراکی و عمومی مصرف می شوند .
دسته چهارم پنی سیلین های وسیع الطیف حساس به بتالاکتاماز همچون کربنی سیلین و تیکارسیلین می باشند که به آنها نسل جدیدتر پنی سیلین ها اطلاق می گردد و واجد طیف وسیعتری هستند .
در طیور پنی سیلینها را همراه با آب یا غذا و یا به صورت تزریقی مورد استفاده قرار می دهند درجوجه ها پنی سیلین G قبل از شروع هضم اسیدی جذب می شود از آموکسی سیلین تزریقی در درمان هموفیلوس یا پاستورلوز استفاده می گردد و جذب روده ای کمی دارد زیرا تجویز دارو در آب یا غذا پایداری آن را متاثر می کند . از پنی سیلین و آمپی سیلین در درمان عفونتهای ناشی از کلستریدیاها نظیر تورم روده نکروتیک به مقدار 02/0 درصد در غذا و درماتیت گانکرونوز و نیز عفونتهای استرپتوکوکی و استافیلوکوکی و اسپیروکتوزیس به علت انتقال بیماری توسط کنه ها ، استفاده از حشره کشها نیز ضرورت دارد در بیماری اریزوپلاس ناشی از اریزوپلوتریکس اینسیدیوزا تجویز دارو در اب و غذا بی فایده است اماهنگام احتمال شیوع بیماری به منظور پیشگیری از آن 10 واحد پنی سیلین به مدت 4 تا 5 روز در یک گالن آب تجویز میگردد اما جهت درمان طیور مبتلا به محض تشخیص قطعی ، از پنی سیلین پتاسیم یا سدیم به طریق عضلانی و به میزان تقریبی 10000 واحد به ازای هر کیلوگرم وزن بدن ویا 11000 واحد پنی سیلین پروکائین به ازای هر کیلوگرم وزن بدن همراه با دز کافی باکترین اریزوپلاس استفاده می کنند در صورتی که طیور ظرف مدت کوتاهی به کشتارگاه ارسال می شوند درمان با تزریق ترکیبی از پنی سیلین پروکائین و پنی سیلین بنزاتین در پشت و پایین گردن به طریق عضلانی یا زیرجلدی انجام می شود که بیماری را به خوبی کنترل می کنند این طریق درمانی به ویژه در طیور گوشتی بامشکلاتی همچون وارد امدن استرس به پرنده و ایجاد آبسه استریل در محل تزریق همراه است در صورتی که تا کشتار دوهفته فرصت باشد پنی سیلین را همراه با یک دز واکسن اریزوپلاس غیر فعال مورد استفاده قرار می دهند در صورت شیوع سریع بیماری حتما باید از ترکیبات سریع الاثر بهره جست به منظور کنترل و پیشگیری از بیماری باید از تماس طیور باخوک یا گوسفند جلوگیری به عمل آورد و موشهای صحرایی و سوری راهم تحت کنترل قرار داد . از آمپی سیلین در پیشگیری ازسالمونلاز ودرمان کلی باسیلوز استفاده می شود در درمان عفونت پاستورلامولتی سیدای مقاوم به سولفانامیدها از تزریق عضلانی پنی سیلین استفاده میکنند از ترکیب پنی سیلین با استرپتومایسین یا دی هیدرواسترپتومایسین به صورت عضلانی در درمان پاستورلوز با موفقیت استفاده شده است .
ج- تتراسیکلینها
تتراسیکلینها آنتی بیوتیک های وسیع الطیفی هستند که نحوه اثر ضد باکتریایی انها یکسان می باشد اما به لحاظ طیف اثر و فارماکوکینتیک قدری با هم متفاوتند اکسی تتراسیکلین و کلرتتراسیکلین دارای منشا طبیعی بوده لیکن تتراسیکلین ، مینوسیکلین و داکسی سیکلین نیمه سنتتیک هستند تتراسیکلینها را بر اساس زمان دفع به سه دسته کوتاه اثر متوسط الاثر و طویل الاثر تقسیم می نمایند تتراسیکلینها بر باکتریهای گرم مثبت و گرم منفی هوازی و بیهوازی ، مایکوپلاسما ، ریکتزیا ، کلامیدیا و حتی بعضی ازتک یاخته ها موثر می باشند داکسی سیکلین و مینوسیکلین قابلیت حل بیشتری در چربی دارند لذا بیش از سایر ترکیبات این گروه قادر به نفوذ به باکتریهای نظیر استافیلوکوک اورئوس هستند املاح کلسیم ، آهن ، منیزیم و سدیم جذب تتراسیکلینها را از دستگاه گوارش کاهش می دهند . کلرتتراسیکلین به شکل محلول در آب و یا مخلوط با غذا مصرف می شود وقابل تزریق نیست جذب روده ای ان متوسط و تا حدی نیز ضد کوکسیدیوز می باشد مقدار بیش از 100گرم در هر تن غذا برای طیور تخمگذار توصیه نمی شود درجوجه ها در بالای این دارو بیش از 5 روز نباید مورد استفاده قرار گیرد فاصله زمانی بین قطع دارو و ارسال به کشتارگاه یک روزاست . اکسی تتراسیکلین به شکل محلول در آب و یا مخلوط درغذا و همچنین تزریقی مصرف می شود تزریق آن ممکن است باعث ایجاد عوارض جلدی شود مقدار بیش از 200 گرم در هر تن غذا نباید در جیره طیور تخمگذار مصرف شود در صورتی که هنگام استفاده ازاکسی تتراسیکلین میزان کلسیم جیره را کاهش دهند بیش از 5 روز نباید مورد مصرف قرار گیرند فاصله زمانی قطع دارو تا ارسال به کشتارگاه هنگام مصرف در غذا 3 روز می باشد از اکسی تتراسیکلین و کلراتتراسیکلین به میزان 600 گرم در 5 لیتر اب و به مدت 5 روز در پیشگیری و درمان کلی باسیلوز استفاده می شود کلراتتراسیکلین و اکسی تتراسیکلین به مقدار 02/0 درصد درغذا و آب جهت کنترل تورم روده قرحه ای و نکروتیک ودرماتیتهای ناشی ازکلستریدیاها موثر می باشند مصرف کلراتتراسیکلین به همین مقدار درغذا مگر و میر جوجه های مبتلا به پولوروم رامتوقف ساخته است از اکسی تترا سیکلین ، کلراتتراسیکلین و تتراسیکیلین دردرمان عفونتهای استافیلوکوکی و استرپتوکوکی با نتایج خوب استفاده شده است لازم به تذکر است که موارد مزمن و پیشرفته عفونتهای استرپتوکوکی به خوبی به درمان پاسخ نمی دهند افزودن 200 میلی گرم اکسی تتراسیکلین به ازای هر کیلوگرم وزنبدن به غذا به مدت 2 روز و یا 1 گرم اکسی تتراسیکلین به یک گالن آب در همان مدت جهت درمان اسپیروکتوزیس استفاده شده است از کلراتتراسیکلین به مقدار 04/0 درصددرغذا و آب و همچنین تزریق عضلانی در درمان عفونتهای حاد پاستورلوز ناشی از پاستورلا مولتی سیدا استفاده می شود بوقلمونهای مبتلا به بوردتلوزیس با 8/1 گرم تتراسیکلین هیدروکلراید و واحد پنی سیلین G پتاسیم در یک گالن آب به مدت دوروز با موفقیت درمان شده اند درمان با آئروسل اکسی تتراسیکلین نیز با موفقیت نسبی همراه بوده است در موارد شدید عفونتهای مایکوپلاسمایی که به اکسی تتراسیکلین و کلراتتراسیکلین حساس باشند ابتدا آنتی بیوتیک را تزریق و سپس درمان را با افزودن 200 گزم در هر تن غذا به مدت 7-5 روز ادامه میدهند افزودن 5/0 درصد اسید ترفنالیک و گاهی کاهش کلسیم جیره توان دارو رابالا می برد هر چند مصرف این اسید هنوز فاقد مجوز FDA است در موارد خفیف بیماری معمولا تجویز اکسی تتراسیکلین و یا کلراتتراسیکلین به مقدار 200-100 گرم درهر تن آب یا غذا به مدت یک هفته کفایت می کند به منظور کنترل و پیشگیری از بیماری سینوویت عفونی جوجه ها ازکلراتتراسیکلین به مقدار 100-50 گرم در تن غذا به طور مستمر استفاده میکنند به دنبال وقوع عفونت مقدار دارو تا 200 گرم در هر تن افزایش می یابد ازکلراتتراسیکلین جهت درمان کلامیدیوزیس بوقلمونها به مقدار 400-200 گرم درهر تن غذا به مدت 2 تا 3 هفته استفاده می کنند چنین روش درمانی کاهش وزن را متوقف می کند و بوقلمونها بدون ایجاد خطر برای مصرف کننده قابل ارسال به بازار می باشند اما دوروز قبل از کشتار باید به بوقلمونها غذای فاقد دارو داده شود همچنین قبل از ارسال به کشتار گاه می توان نسبت به معاینه آنها توسط دامپزشک اقدام کرد و از 1 تا 2 درصدانها نسبت به سرولوژی به عمل اورد نکته دیگر آن که از نگهداری بوقلمونها برای دوره بعد خودداری شود و بعد از قطع دارو به کشتارگاه ارسال گردند همچنین باید مواظب بودکه حرارت ایجاد شده هنگام تهیه پلت ، باعث از بین رفتن کلراتتراسیکلین نشود و غلظت موثر دارو کاهش نیابد ضمن آن که باید از افزودن مکمل کلسیم به پلت ها خودداری شود زیرا با اتصال به کلراتتراسیکلین باعث کاهش اثر دارو می شود از سوسپانسیون خوراکی کلسیم به مقدار 20 میلی گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن دوبار در روز دردرمان کلامیدیوزیس پرندگان خانگی استفاده می شود .
د- آمینوگلیکوزیدها
این دسته ازباکتریها عمدتا باکتریسید هستند که از نظر ساختمان شیمیایی و اثرات ضد باکتریایی ، فارماکولوژیکی و سم شناسی مشترک بوده و به سه دسته تقسیم می شوند .
الف – آمینوگلیکوزیدهای محدود الطیف : این گروه شامل استرپتومایسین و دی هیدرواسترپتومایسین می باشد که عمدتا برباکتریهای گرم منفی اثر می نمایند در طیور استرپتومایسین به شکل محلول درآب و یا مخلوط در غذا و همچنین تزریقی مصرف می شود تزریق مقادیر زیاد آن سمی بوده و در طیور ایجاد خواب آلودگی می کند دارو جذب روده ای ندارد زمان لازم جهت قطع دارو تا اعزام به کشتارگاه در سولفات استرپتومایسین و سولفات دی هیدوراسترپتومایسین تزریقی 30 روز و در مورد سولفات استرپتومایسین در آب 4 روز است .
ب – آمینوگلیکوزیدهای وسیع الطیف : نظیر نئومایسین ، جنتامایسین ، توبرامایسین ، کانامایسین و آمیکاسین دارای طیف وسیعتری نسبت به استرپتومایسین می باشند که بر اکثریت باکتریهای گرم مثبت همچون باکتریهای گرم منفی اثر می نمایند جنتامایسین به شکل تزریقی مورد استفاده قرار می گیرد و جذب روده ای آن بسیار ناچیز است سولفات نئومایسین به شکل محلول در آب و یا مخلوط در غذا مورد استفاده قرار می گیرد .
ج- آمینوگلیکوزیدهای متفرقه : دراین دسته آپرامایسین را میتوان نام برد که ساختمان شیمیایی آن با آمینوگلیکوزیدها قدری متفاوت اما در مجموع مشابه انها است آنتی بیوتیک دیگر این دسته اسپکتینومایسین است که ساختمان آن با سایر آمینوگلیکوزیدها فرق می کند اما نحوه اثر ان یکسان بوده و بیشتر باکتریوستات است تا باکتریوسید . اسپکتینومایسین از دستگاه گوارش به سختی جذب شده اما به دنبال تجویز عضلانی سریعا جذب می شود اسپکتینومایسین به صورت محلول تزریقی در نیمچه ها و جوجه ها مورد استفاده قرار می گیرد در صورت مصرف اسپکتینومایسین دی هیدروکلرایدپنتاهیدرات درآب به 5 روز قطع دارو قبل از ارسال به کشتارگاه نیاز می باشد به منظور جلوگیری از ابتلای جوجه ها به پولوروم از آپرامایسین یه مقدار 225-150 میلی گرم در یک لیتر آب آشامیدنی به مدت 5 روز استفاده می شود جنتامایسین و اسپکتینومایسین تزریقی نیز جهت درمان عفونتهای پاراتیفوئید ناشی از سالمونلاتیفی موریوم مورداستفاده قرار می گیرند از تزریق 2 میلی گرم جنتامایسین و یا 2-1 میلی گرم اسپکتینومایسین به هر پرنده در درمان نیمچه های 3-1 روزه بوقلمون مبتلا به سالمونلا آریزونا نیز استفاده شده است از استرپتومایسین به مقدار 1گرم در یک گالن آب و یا 60 گرم در یک تن غذا و یا تزریق جهت پیشگیری و درمان توزم روده قرحه ای استفاده می شود همچنین استرپتومایسین به مقدار 1گرم در یک گالن آب در کاهش مرگ و میر ناشی از بوتولیسم به کارگرفته شده است تزریق 5 میلی گرم ناشی از بوتولیسم به کارگرفته شده است تزریق 5 میلی گرم اسپکتینومایسین به هز نیمچه عفونت تنفسی ناشی از اشریشیا کلی را کنترل کرده است همچنین تزریق عضلانی 55 میلی گرم سولفات دی هیدرواسترپتومایسین به ازای هر کیلوگرم وزن بدن ، هپاتیت عفونی طیور را به خوبی درمان نموده است بسیاری از سویه های مایکوپلاسماگالی سپتیکم نسبت به استرپتومایسین حساس می باشند در موارد شدید ابتدا آنتی بیوتیک را به طریق عضلانی تزریق کرده و سپس درمان را با تجویز دارو در غذا به مدت 7-5 روز ادامه میدهند در موارد خفیف بیماری تجویز ازراه غذا یا آب کافی است در مراحل بسیار اولیه بیماری تزریق عضلانی 200 میلیگرم استرپتومایسین به هر پرنده در درمان عفونت ناشی از مایکوپلاسما بسیار موثر می باشد از جنتامایسین به مقدار 100 تا 400 ppm همراه با مواد ضد عفونی کننده نظیر ترکیبات چهارظرفیتی آمونیم به مقدار 250 ppm جهت غوطه ور سازی تخمهای بوقلمون به منظور کاهش آلوگیهای مایکوپلاسمایی استفاده می شود . به منظور کنترل عفونتهای استافیلوکوکی از استرپتومایسین استفاده می شود همچنین از نئومایسین ، کانامایسین ، استرپتومایسین و جنتامایسین جهت درمان کلی باسیلوز برهموفیلوس پاراگالیناروم عامل بیماری کوریزای عفونی می باشند که دردرمان بیماری استفاده می شود .
ه- سولفانامیدها
علی رغم وجود انتی بیوتیک ها ، سولفانامیدها پرمصرف ترین داروهای ضد باکتریایی در دامپزشکی محسوب می شوند سولفانامیدها باکتریوستات بوده و باکتریها را از بین نمی برند اثر سینرژیست سولفانامیدها با تری متوپریم بر وسعت و توان درمانی این داروها افزوده است سولفانامیدها برحسب فراورده دارویی ازراههای مختلفی تجویز می شوند سولفانامیدها را می توان همراه با آب یا غذا به منظور مکمل رشد در دامهای مولد غذا مصرف نمود سولفانامیدها به ویژه در درمان بیماریهای سالمونلایی طیور بسیار موثر می باشند ودر برگیرنده ترکیباتی چون سولفاکلوپرازین ، سولفادی متوکسین و اورمتوپریم ، سولفامتوکسی پیریدازین ، سولمتازین ، سولفاتیازول و سولفاکینوکسالین می باشند اکثر سولفانامیدها به ویژه سولفاکینوکسالین باعث کاهش تولید تخم مرغ در اوج تولید می شوند همچنین از دیگر عوارض این داروها خونریزی داخلی است سولفا دی متوکسین معمولا همراه با اورمتوپریم به کار میرود که اثر آن را تشدید میکند سولفاتیازول ، سولفانامید ضعیفی است و بیشتر جهت درمان کوریزای عفونی طیور مصرف می شود زمان قطع دارو تا ارسال به کشتارگاه درمورد سولفادی متوکسین در هنگام تجویز درآب 5 روز ودر مورد سولفاکینوکسالین 10 روز می باشد سولفامرازین به مقدار 5 درصد درغذا در درمان بیماری پولوروم موثر می باشد سولفادیازین ، سولفامتازین وسولفامرازین در پیشگیری از مرگ و میر جوجه های مبتلا به پولوروم دارای اثری برابر بوده و می توان با افزودن 75/0 درصد درغذا به مدت 5 روز نسبت به پیشگیری از بیماری اقدام کرد از سولفاکینوکسالین درغذا به مقدار 1/0 درصد به مدت 3-2 روز دیگر و از ترکیب محلول درآب آن به میزان 04/0 درصد به مدت 3-2 روز و تکرار آن در صورت لزوم به منظور درمان تیفوئید ناشی از سالمونلاگالیناروم استفاده شده است جهت درمان بیماری سولفاتیازول ، سولفامرازین ، سولفادیازین و سولفامتازین نیز مورد استفاده قرار گرفته است عفونت پاستورلا آناتیپستیفر با تجویز سولفادیمیدین سدیم به مقدار 3060 گرم به ازای 100 پرنده به مدت 3 روز قابل درمان است همچنین با استفاده از ترکیب تری متوپریم و سولفادیازین به مدت 3 تا 5 روز به میزان 1 میلی لیتر دارو در 4 لیتر آب در مراحل اولیه بیماری را درمان کرده اند تجویز 125ppm سولفاکینوکسالین در غذا همراه با رعایت موارد بهداشتی در پیشگیری از بیماری موثر می باشد از سولفاکینوکسالین به میزان 5/0 -1/0 درصد در غذا در پیشگیری از بیماری وبا در جوجه ها استفاده شده است همین دارو به مقدار 025/0 درآب به مدت 7-5 روز نتایج خوبی را درکنترل مرگ و میر بوقلمونها در برداشته است سولفامرازین سدیم 20% در آب یا 4/0 درصد درغذا ، مرگ و میر ناشی از بیماری وبا در جوجه ها را تحت کنترل درآورده است .
و – ماکرولیدها
آنتی بیوتیکهایی هستند که برباکتریهای گرم و مثبت بیشتر از باکتریهای گرم و منفی موثر می باشند همچنین واجد اثر برمایکوپلاسما و ریکتزیا می باشند ماکرولیدها را احتمالا نباید با کلرامفنیکل یا لینکوزامیدها مصرف نمود زیرا بر سرنحوه عمل باهم رقابت میکنند دارو را بیشتر به صورت تزریقی و همراه با آب و گاهی غذا مورد مصرف قرار می دهند در صورتی که پرنده را تشنه نگه دارند تجویز داور در آب با نتایج بهتری همراه است در صورت تزریق غالبا تحریک حادث می شود تایلوزین و اریترومایسین را به شکل محلول درآب یا مخلوط درغذا و همچنین تزریقی مورد استفاده قرار می دهند زمان قطع داور درصورت مصرف درغذا 5 روز می باشد از اریترومایسین به میزان 02/0 درصد درغذا جهت درمان تورم روده نکروتیک با نتایج خوب استفاده شده است .از تایلوزین به میزان 1000-300 ppm همراه با ضد عفونی کننده هایی نظیر ترکیبات چهارظرفیتی آمونیم جهت غوطه ورسازی تخمها استفاده می شود که درکاهش موارد وقوع عفونتهای کیسه های هوایی ، افزایش جوجه درآوری و کاهش موارد وقوع بد شکلی اسکلتی موثر بوده است تجویز اریترومایسین درآب و غذا جهت درمان کوریزای عفونی ، کمپلیوباکتریوزیس ، درماتیت گانگرنوز و عفونت های استرپتوکوکی موثر می باشد .
ز- لینکوزامیدها
لینکوزامیدها اثر ضد باکتریایی خود را با توقف سنتز پروتئین اعمال می کنند این آنتی بیوتیک ها برحسب غلظت ، باکتریوستات یا باکتریوسید می باشند اثر انها در PH قلیایی افزایش می یابد لینکومایسین ازدستگاه گوارش به طور کامل جذب نمی شود و جذب روده ای آن بسیار کم است مواد غذایی درجذب دارو چندان موثر نیستند جذب دارو ازراه عضلانی خوب است لینکوزامیدها را نباید با انتی بیوتیکها باکتریسید و ماکرولیدها مصرف نمود لینکومایسین به شکل محلول درآب و مخلوط درغذا مصرف می شود از لینکومایسین به میزان 10-2 گرم به ازی هر900 کیلوگرم غذا در درمان تورم روده نکروتیک استفاده می شود موثرترین دارو دراین ارتباط تجویز توام لینکومایسین و اسپکتینومایسین درآب آشامیدنی است ترکیب لینکومایسین و اسپکتینومایسین به نسبت 1 به 2 و در مجموع 2 گرم دریک گالن اب به مدت 10 روز توزم کیسه های هوایی ناشی از مایکوپلاسما مله اگریدیس را کاهش داده و باعث افزایش وزن می شود .
ح – سایر آنتی بیوتیک ها
باسیتراسین را به شکل محلول در اب و یا مخلوط درغذا مورد مصرف قرار می دهند جذب روده ای نداشته و در آنتریت نکروتیک بیشتر مصرف می شود باسیتراسین به مقدار 100 میلی گرم در یک گالن آب جهت پیشگیری و 400-200 میلی گرم درهمان مقدار آب در درمان تورم روده نکروتیک استفاده می شود از همین دارو به مقدار 05/0- 02/0 درصد درغذا جهت پیشگیری و 1/0 – 5/0 درصد جهت درمان بیماری فوق استفاده می شود باسیتراسین به مقدار 01/0 -005/0 درصددرغذا جهت درمان تورم روده قرحه ای به کار می رود همچنین از باستیراسین درآب یا غذا جهت درمان درماتیتهای کلستریدیایی استفاده می شود هرچند به علت چند عاملی بودن بیماری درمان کاملا موفقیت آمیز نیست اشریشیا کلی ، سالمونلا ، پاستورلامولتی سیدا و استافیلوکوک در طیور حساسیت بالایی نسبت به فلومکوئین دارنددر این ارتباط تجویز 25 میلی گرم در لیتر اثر پیشگیری کننده بر ضد بیماریهای ایجاد شده توسط ارگانیسم فوق دارد .
ط- سایر داروها
رزرپین به میزان 0001/0 درصد درغذا به مدت 3 تا 5 روز و یا 00002/0 درصد به مدت 4 تا 6 هفته باعث کاهش فشار خون و کنترل پارگی آئورت می شود همچنین جهت کنترل این عارضه از 025/0 درصد اسید استیل سالیسیلیک درآب یا غذا استفاده می کنند پاره ای مطالعات حکایت از آن دارد که موارد وقوع این عارضه در بوقلمونها با افزودن 240ppm مس به جیره کاهش می یابد نیمچه های مبتلا به بوتولیسم با سلنیت سدیم و ویتامین های E ، D3 و A درمان می گردند از سولفات مس جهت درمان درماتیت گانگونوز با موفقیت استفاده شده است .به منظور کاهش مرگ ومیر در بیماری قلب گرد نیمچه ها طی 10 روزبعد از خروج از تخم روزانه 5/2 میلی گرم استات کورتیزون تجویز می شود از آمانتادین هیدروکلراید در درمان آنفلوانزای بلدرچین ، بوقلمون و جوجه ها استفاده می شود تجویز ریما نتادین درآب ، مرگ و میر ناشی از آنفلوانزای را کاهش می دهد در حال حاضر استفاده از این دارو در طیور مورد مصرف انسان فاقد مجوز است به منظور کاهش اثرات عفونت باکتریایی و مایکوپلاسمایی همزمان تجویز آنتی بیوتیک نیز صورت می گیرد .
تلفات در مرغداری و سالن های پرورش طیور باید چند درصد باشد؟
بخش قابل توجهی از تلفات در سالن های پرورش و نگهداری طیور(مرغ) ، ناشی از مسئله ای بنام مرگ ناگهانی بوده که متخصصین دنیا آنرا با نام Death Suddenly Syndrome (DSS) می شناسند ، مرغ بطور ناگهانی سکته کرده .
در کالبدگشایی خونریزی شدیدداخلی مشاهده می شود و داخل بدن مرغ پرخون است ،این بیماری بدون هیچ مقدمه و سابقه ای بطور ناگهانی اتفاق می افتد ، پس از بررسی های دقیق موارد فوق ، هیچ نوع بیماری خاصی تشخیص داده نشده و گفته می شود که مرگ بدلایل ناشناخته ای صورت گرفته است ،متخصصین جهان این را مسئله ای لاینحل قلمدادکرده و ظاهرا درمانی برای آن نداشته و برای پیشگیری از این مشکل دستوراتی را صادر می کنند که تا کنون در عمل خیلی موثر نبوده است ، آنها تلفات این مورد را جزو تلفات عادی بحساب آورده و توصیه می کنند که مرغداران باید با این مشکل بسازند و بسوزند.این معضل همیشه دغدغه خاطر مرغداران و پرورش دهندگان طیور درسراسر دنیا بوده است .
آیا واقعا چاره ای جز این نیست و باید با آن ساخت ؟ جواب اینست که خیر!
به جرئت باید گفت که این مشکل نه تنهالاینحل نیست بلکه راه حل هایی بظاهر بسیار ساده ولی در باطن بسیار دقیق و ظریف ، عملی و کاربردی دارد و اگر از تحمیل استرس های گوناگون به مرغ جلوگیری شده و بهداشت روانی این موجود ظریف را در سر لوحه مدیریت پرورش قرار دهیم و مدیریت کل سالن را همیشه بصورت سیستمیک ببینیم یعنی تمام مدیریت ها مهمند و هر کدام از آنها باید منفردا درست بوده و در سیستم نیز متناسب و بموقع و هماهنگ با سایر مدیریت ها بترتیب به مرحله اجرا در آید در این صورت است که می توانیم این ایراد و مشکل بزرگ را در خیلی از موارد بسیار بسیار کم و در بعضی اوقات کاملا ازگردونه تولید و پرورش حذف نموده و کلا به این معضل خط بطلان بکشیم
حال ما به بررسی و توضیح بیشترو راه های مقابله با آن می پردازیم و برای ملموس شدن بیشتر این مطلب مثالی از انسان می آوریم:
پس از خوردن هر وعده غذا در انسان و ورود غذا به جهاز هاضمه ،عملیات هضم و جذب آغاز می گردد ، با شروع کار هضم ، معده و بترتیب بقیه جهاز هاضمه و ….. شروع به فعالیت خواهند کرد ، جهت ادامه فعالیت و تغذیه جهاز هاضمه احتیاج به انتقال خون بیشتری به سمت اعضای فعال خواهد بود، بخاطر تامین این افزایش حجم خون ، قلب باید هم به تعداد ضربا ن خودو هم به شدت آن بیفزاید ، با شروع افزایش کار قلب ، سیستم تنفسی نیزباید فعالیت بیشتری را نسبت به حالت عادی انجام دهد و این حالت فقط در وضعیت آرامش است ، حال اگر شما غذا را با استرس و یا باعجله میل نمایید متناسب با افزایش استرس های بوجود آمده افزایش ضربا ن و شدت ضربان قلب به ضربانهای ناشی از عملیات هضم اضافه خواهد شد و اگر در غذا خوردن افراط نموده و پر خوری کنید تعداد ضربانهای قلب و تنفس ها باز هم بیشتر خواهد بود .
در صورتی که غذا با تمام موارد استرس زای گفته شده در بالا خورده شود شما هم ضربانهای مضاعف و هم تنفس های مضاعف و نفس نفس زدن یعنی تنفس سطحی و ناقص را خواهید داشت ،حال اگر پس ازصرف هر غذا با شرایط مذکور ، بلافاصله برای خوابیدن به رختخواب بروید آثار افزایش شدت و تعداد ضربا ن قلب و تنفس های نا مرتب را در روی بالش و در گوش خود خواهید شنید و احساس بیقراری نموده ، بخواب رفتن نیز برای شما مشکل خواهد شد. لذا برای رفع این معضل سعی می کنید تا غذای خود را در محیطی آرام و بدون استرس و بدون عجله میل نمایید و بلافاصله پس از صرف غذا نخوابید .
نتیجتا اینکه ، بهداشت روانی انسان در هضم و جذب کامل مواد خوراکی نقش عمده ای را ایفا می نماید و اگر به آن بی دقتی شود می تواند مشکلات عدیده ای را در سوء هاضمه و اختلال در جهاز هاضمه و سپس بقیه اعضای بدن را ایجاد نماید و درصورتیکه شما بهداشت روانی را مد نظر قرار داده و از اعمال و تحمیل استرس به خودتان جلوگیری نمایید ضربانهای قلب و تنفس های قابل تحمل و تغییرات فشار خون و ….. را در حدی مطلوب و طبیعی خواهید داشت و علاوه بر اینکه آرامش کافی دارید و مشکلی برای شما نیست، هضم و جذب غذا ، بطورکامل و بدون استرس انجام شده و موجب سلامتی روز افزون شما خواهد شد .
حال پس از این مثال ملموس در انسان مطالب فوق را به مرغ تعمیم می دهیم و نقاط مشترک را متذکر می شویم:
مرغداران و پرورش دهندگان طیور در جهان توصیه می کنندکه باید طیور( مرغ) را تحریک به غذا خوردن کرد ومعتقدند که طیور بدون تحریک غذا نخواهند خورد در حالیکه بهیچ وجه چنین نیست ، غذا نخوردن طیور ناشی از اشکال در سیستمهای مختلف سالن و مدیریت های آن است و چنانچه تجهیزات و تاسیسات سالن طیور(مرغداری) بطور صحیح انتخاب و نصب شده و مدیریت پرورش درست و حساب شده و دقیقا برمبنای فیزیو لوژی بدن مرغ و بهداشت روانی او باشد ، برای غذا خوردن پرنده نیاز به هیچگونه تحریکی نخواهد بود ، در صورت رعایت کامل موارد فوق ، نه تنها مرغ غذای کافی خواهد خورد بلکه برعکس باید تدابیری اندیشید تا از پرخوری مرغ که بدون تحریک (بدون استرس) صورت گرفته است جلوگیری بعمل آید تا از عوارض ناشی از آن دور بماند.
تحریک مرغ به غذا خوردن بزرگترین اشتباهی است که یک پرورش دهند ه طیور (مرغدار) می تواند مرتکب شود و این بزرگترین صدمه ای است که مرغدار ، خود می تواند به فارمش وارد آورد ، باید موکدا گفت که ایراد و اشکال اساسی در همین جا ست به این دلیل که مرغ پس از هر تحریک به غذاخوردن و دویدن برای غذا دچار استرس شدید گردیده و در این حالت چند استرس ناگهانی به مرغ تحمیل خواهد شد ، اول استرس ناشی از تحریک برای غذا ، دوم استرس حاصل از دویدن و دیگر استرس بخاطر عجله وسرو کول هم بالا رفتن برای ترس دست نیافتن به غذا ، که موارد ذکرشده استرس های قبل از غذا خوردن بوده و افزایش ضربا ن قلب ناشی از هضم غذا نیز به ضربا نهای بالا باید اضافه شود.
یادآور می شود که در غذا خوردن ، تفاوتی بین مرغ و انسان بوده و آن اینکه مرغ با هر تحریک به غذا ، یک وعده غذایی اش بیشتر شده مثلا اگر شما مرغ را یازده بار تحریک به غذا خوردن بنمایید علیرغم سیری اش ، ده بار دیگر هم غذا خواهد خوردو در این صورت مشکلات ناشی از پرخوری نیز که باعث ضربانهای شدید تر قلبی خواهد شد نیز به موارد فوق اضافه می گردد .
تصور کنید که این موجود خوشمزه با این ضربانها و تنفس های ممتد و تند و ناقص و سطحی ناشی از این همه استرس به چه حال و روزی خواهد افتاد و با تمام این اوصاف چه بلایی به روز این پرنده زیبا آمده وخواهد آمد ،ضربا ن های بیش از حد قلب و نفس نفس زدن ها یعنی تعدد تنفس های ناقص باعث افزایش های ناگهانی و در بعضی اوقات پایین و بالا رفتن های شدید فشار خون شده و صدمات جبران ناپذیری را چه با اثر سوء فوری و چه با اثرگذاری سوء در آینده را به این موجود تحمیل خواهد کرد .
حاصل این استرس ها یا بهتر بگوییم سوء مدیریت ها ، بالارفتن بیش از حد فشار خون و تنفس ناقص و تغییرات شدید آنها باعث پاره شدن رگهای طیور و صدمات اساسی فوری به امحاء و احشاء بدن این موجود که در مرحله اول باعث مرگ گردیده و آزردگی قسمتی از اعضاء و جوارح مرغ که با موارد فوق به او تحمیل گردیده ، باعث تضعیف وی ومرگ این موجود در مرحله دوم خواهد شدو بیماریهایی که بظاهر منشاء مجهولی داشته ولی بعلت سوء مدیریت های گذشته بوده باعث بیماریهای مزمن و عملا لاعلاج گردیده و در نهایت با عث از بین رفتن این موجود با ارزش در مراحل بعدی خواهد شد .
از مشکلات دیگر اینکه بدلیل هول زدن طیور برای خوردن دان بیشتر ، داخل شدن دان به نای مرغ نیز باعث خفگی او خواهد شد و این نوع مرگ را باید به تلفات گفته شده فوق اضافه نمود ، حاصل نتایج گفته شده در بالا جمع شدن مرغ هایی که سکته کرده اند و خفه شده اند در کنار دانخوری ها و یا آبخوری ها دلایل و گواه روشنی از عوارض این مشکل بزرگ می باشد.
یکی دیگر از فشار هایی که توسط مرغدار به این موجود پاک وارد می آید و باعث استرس شدید و همچنین پرخوری خواهد شد اینست که به محض ورود یک انسان به داخل سالن طیور ، مرغها ترسیده و پس از فرار ناشی از ترس انسان از روی مرغهایی که خوابیده اند رد شده و آنها را از خواب ناز بیدار می کنند ،حال اگر یک کارگر مرغداری در روزحداقل۱۰ بار به داخل سالن برود درست مثل اینست که شما در حال خواب باشید و یک نفر به مدت مثلا ۱۰ بار دست شما یا پای شما را بشدت لگد نموده و شما ۱۰ بار بطور ناگهانی از خواب بپرید و صبح که از خواب بیدار می شوید چه حال و روزی دارید ، بد اخلاق، عصبی ، بی حوصله ، بی اشتها و ……. .
حال این استرس بزرگ را به استرس ها و ضربان قلب و نفس نفس زدن مرغ و تنفس ناقص گفته شده در فوق نیز اضافه می شود، ایراد بزرگی را که این مورد ایجاد خواهد کرد علاوه برموارد بالا با هر بار بیدار شدن مرغ علاوه بر وارد آمدن استرس مضاعف به وی یک بار به وعده غذایی اش افزوده خواهد شد وبالنتیجه ده بار دیگر به وعده های غذایی مرغ اضافه شد ه ، بنابراین پرخوری از اشکالات بزرک این مورد خواهد بود و عوارض آن معلوم.

مرگ ناگهانی یا Death suddenly syndrome (DSS) که کلیاتی از آن و علل بوجود آمدنش فوقا ذکر شد در نقاطی که مرتفع بوده یعنی ارتفاع از سطح دریا در آنها بالاست ، بدلیل رقت اکسیژن در هوای این مناطق ، بیشتر و شدید تر است و طیور در این مناطق بسیار حساس تر و آسیب پذیر ترند و نفس نفس زدن و تنفس های ناقص و سطحی بدلیل کاهش دریافت اکسیژن توسط ریه طیور می تواند صدمات آنی و مزمن بیشتری را نسبت به مناطق کم ارتفاع به طیور وارد نماید ، موارد مذکور در فوق رابرای مناطق مرتفع باید بیشتر و بادقتی فزونتر رعایت نموده تا از صدمات بیشتر به طیور جلوگیری بعمل آورد و چنانچه موارد گفته شده و راه های مقابله با آن را بدقت رعایت نمایید ، صدمات بسیار ناچیز و این مشکل را می توان حتی در این مناطق تقریبا از گردونه تولید حذف نمود.
نتیجه قطعی اینست که بهداشت روانی نه تنها می تواند مشکل مطرح شده در بالا را تقریبا ریشه کن نماید بلکه بدیهی است باید سعی نمود حتی الامکان از ورود استرس های گوناگون که تعداد معدودی از آن ذکر شد ، جلوگیری بعمل آورده و مرغ در نهایت آرامش و آسایش و رفاه بسر ببرد ، در این صورت افزایش ضربانهای قلب و تنفس های ذکر شده باعث استرس نگردیده و برای خون رسانی عملیات هضم افزایش اندک ضربا ن قلب و تنفس اضافه و اندکی افزایش فشار خون برای پروسه هضم کافی خواهد بود یا به دیگر سخن تغییرات بسیارکمی درفشار خون و تنفس برای طیور قابل تحمل و غیر قابل زیان خواهد بود و عوارضات دیگر را نیز در پی نخواهد داشت ، نتیجه غایی اینکه دقت در بهداشت روانی طیور علاوه براینکه مشکلات آنی را ایجاد نکرده بلکه از صدماتی که ممکن بوده بدلیل افزایش فشار خون و طپش های نا منظم قلب به اعضایی مثل کلیه و ….وارد آید جلوگیری بعمل آمده و عوارض و نشانه های این موارد را که در چند روز بعد از بروز استرسها می توانسته مشکل سازو مجهول باشد ازمدیریت پرورش حذف خواهد نمود.
حال راه حل چیست و بهترین روش و نحوه عمل جهت کاهش تلفات کدامست:
۱ باید حتما از دان خوری ها و آبخوری های اتوماتیک استفاده شود تا انسان برای پر کردن دانخوری ها به داخل سالن تردد ننماید و حتما کارها بطور خودکار انجام شده و دخالت و رفت و آمد های انسان به حداقل ممکن کاهش یابد.
۲ تعداد دانخوری ها و آبخوری ها باید کافی بوده و کمی هم بیشتر در نظر گرفته شود (حتی از استاندارد کارخانه سازنده) تا مرغ ها هیچگاه در صف آب و دان قرار نگیرند و دچار استرس نشوند.
۳ از رفت و آمد های بیهوده بداخل سالن مرغداری بهر دلیل جلوگیری بعمل آمده و باید تدابیری اندیشید تا از طریق کنترل از راه دور سالن مرغداری را رصدکرد فی المثل سالن مرغداری را به دور بین های مدار بسته مجهز نمود .
۴ از اتوماسیون فول باید اجتناب نمود و اعمال شرایط و امکانات به مرغ باید برمبنای معاینات انسانی و با دقت فوق العاده زیادانجام شود.
۵ بنا به مراتب فوق به هیچ وجه طیور را نباید تحریک به غذا خوردن نمود ، این تحریک پذیری می تواند صدای ناشی از دانخوری ها بوده و یا سوت زدن مرغدار و یا ضربه زدن به وسیله ای یا ….. هر چیز دیگر ی باشد .
۶ دان خوری ها باید همیشه مملو از دان بوده و در صورتیکه از دانخوری های زنجیری استفاده می شود همیشه پر نگهداشه شود و تدابیری اتخاذ گردد که دانخوری ها در زمان روشن شدن به ملایمت روشن شده و ایجاد سروصداننمایند
در صورتیکه از دانخوری های بشقابی استفاده می شود دانخوری ها پر نگهداشته شده و همیشه در حال کار و بی صدا باشند و بشقابهای دانخوری به هیچ عنوان خالی نمانند زیرا دانخوری بشقابی در حالت خالی بودن برای استارت مجدد بسیار پر سرو صدا خواهد بود ، دان در هر دو سیستم دانخوری باید به مرورو در مدت طولانی خورده شود و همیشه از پر شدن جهاز هاضمه مرغ جلوگیری بعمل آید .
۷ دان و آب همیشه باید به وفور در دستر س طیور باشد و هیچوقت نباید طیور کمبودی را در این مورد احساس کنند البته بعضی از مرغداران معتقدند که اگرهمیشه دان در دسترس طیور باشد آنها دان نخواهند خورد یا به اصطلاح دان زده می شوند ، همانطور که گفته شد در صورتیکه شرایط سالن و تاسیسات و تجهیزات و مدیریت سالن در حد مطلوب باشند بهیچ وجه این اتفاق نیفتاده و برعکس باید تدابیری اندیشید تا از پرخوری مرغها جلوگیری بعمل آید.
مطلب مهمی که باید یادآور شد اینست که غذا خوردن مرغ با استرس ها علاوه بر مواردگفته شده در فوق باعث می شود قسمتی از دان بدلیل هضم و جذب ناقص هدر رفته وبدون جذب به کود تبدیل شود لذا باعث بالارفتن ضریب تبدیل شده و قیمت گوشت مرغ را بالا برده و موجب زیان مرغدار خواهد بود.
۸ چون درمانهای طیور رانمی توان بصورت انفرادی برای هر مرغ بطور جداگانه اجراکرد ، مقابله با استرس ها و رعایت دقیق موارد مذکور می تواند در راندمانهای مختلف مدیریت های مرغداری بسیار موثر بوده ودر صورت رعایت بهداشت روانی طیور می توان از بروز مشکلات قلبی و صدمات احتمالی به سایر اعضا و جوارح مرغ جلوگیری بعمل آید .
ممکن است بعضی از مرغ ها بدلایل مادر زادی دارای نارسایی های در قلب یا ….. باشند ، لذا بعضی از مرغها حساس تر و صدمه پذیر ترند و اگر به موارد بالا توجه بیشتری شود باید مدیریت پیشگیری ها بصورت جمعی انجام شده و با ایجاد فضایی سالم و آرام برای مرغ می توان از مرغهایی که آسیب پذیر ترند بیشتر حمایت کرد تا این موجود باارزش را بیهوده به چاه تلفات نفرستیم.
در نوآوری ها و اختراعات همیشه نباید حتما اول صورت مسئله را عنوان کرد وبعد به دنبال جواب گشت ، در خیلی از موارد جواب حل مشکلات در دسترس است و فقط عنوان کردن صورت مسئله ها می تواند نوآوری جدیدی را ایجاد نموده و به مشکلات پایان دهد.
استرس های دیگر نیز که بسیار مهم است باعث مشکلات عدیده ای در طیور خواهند شد که در این مجال صحبت بحث آن نیست و موارد دیکر را به فرصتی دیگر موکول می کنیم.
تحقیقات فوق توسط اینجانب انجام گردیده و نیز بازدید های زیادی از مرغداری های کشور های پیشرفته صورت گرفته است ولی با توجه به اختراعات ما یعنی مرغداری فوق مدرن، موارد گفته شده در بالا فقط توضیحات کلی و اشاره هایی مختصر به اشکالات سالن ها و مدیریت پرورش بوده و تمام موارد گفته شده در فوق و بسیاری دیگر از موارد گفته نشده بسیار مهم واساسی در سالنهای مرغداری ای که تحت نظارت اینجانب ساخته و مدیریت می شود ، همه و همه دقیقا متناسب و مطابق با فیزیولوژی بدن مرغ و بهداشت روانی این موجود با ارزش و خوشمزه و پولساز به دقت مورد اجرا قرار گرفته و می گیرد ، در حدی که مرغ در سالن ما علاوه بر رفع شدن کامل احتیاجاتش در حد عالی ،لذت فراوانی را ازحضور خود در سالن خواهد برد و این شادی و لذت باعث رشد غیر قابل باور و راندمان های بالاتر از استاندارد های جهانی شده است.
ما معتقدیم که اگر هرچه را که مرغ می خواهد به او بدهیم ، مرغ هم هر چه را که ما می خواهیم به ما خواهد داد البته ما با این خط مشی بیش از آنچه که از مرغ خواسته ایم مرغ به ما داده است.
بررسی اثرغلظت آمونیاک و گردوغباربرعملکردجوجه های گوشتی
درمرغداریها فاکتور های متغیری ازقبیل دی اکسیدکربن
آمونیاک,حرارت و گردوغبار وجود دارد.
تجزیه میکروبی مدفوع وبستر باعث آلودگی هوای مرغداری وتولید گردوغبار و آمونیاک در سالن می شود.
انتشار آمونیاک وذرات معلق درهوا باعث ایجاد بیماری تنفسیدرطیور و همچنین ایجاد بوی بد درمحیط می شود.
صنعت مرغداری عامل 11% ازکل آلودگی هوایی است که صنعت کشاورزی در انگلستان ایجادمی کند یعنی بالغ بر 22000 تن درسال.
آمونیاک
محرک و بیرنگ است
ازتجزیه میکروبی مواد نیتروژن دار بسترحاصل میشود.
بیشتردراواخر دوره پرورش جوجه های گوشتی و مرغان اجداد تخمگذار تولید می شود.
میانگین غلظت 6/1 تا 30 قسمت در میلیون
هرپرنده به میزان9/8تا8/19میلیگرم درساعت در انتشار آمونیاک نقش داردیا 2208تا8294میلیگرم درساعت برای هر50کیلوگرم .
تاثیرغلظت آمونیاک برانسان
بالا رفتن غلظت گاز آمونیاک باعث سوزش چشم وحالت تهوع می شود.
میزان15قسمت درمیلیون باعث ناراحتی انسان میگردد.
حداکثر غلظت مجازبرای 8ساعت مجاورت50قسمت درمیلیون تعیین شده است.
تاثیر آمونیاک برعملکرد جوجه های گوشتی

حساسیت بهE.coliوالتهابات حاد با علاماتی از قبیل احتقان عروق وادم وافزایش گلبولهای سفید در سیستم تنفس.
کاهش رشدواختلال درغذای مصرفی(در105قسمت درمیلیون ، 10/5%کاهش درغذای مصرفی)
کاهش وزن درغلظت25قسمت درمیلیون جزئی ودرمجاورت 50 و200قسمت درمیلیون به ترتیب10و25%.
ایجاد تاول در سینه وافزایش مصرف آب و افزایش مرگ و میردر100قسمت درمیلیون .
درغلظت 150قسمت درمیلیون :کراتوکنژکتیویت,تراکئیت وازبین رفتن مژه های تنفسی.
غلظت 30قسمت درمیلیون درمرغان تخمگذاربرتولید تخم مرغ و وضعیت عمومی بدن آسیب می رساند.
مشکل آمونیاک بعد ازمصرف غذاو تلفات در رده سوم اهمیت قرار دارد.
فاکتورهای موثر درتولید آمونیاک
دمای هوا,سرعت تهویه, رطوبت وسن بستر, pHبستر, جنس بستر,تراکم وسن پرندگان.
تهویه, رطوبت ودما موثرترند.
دما:
-افزایش فعالیت میکروارگانیسم ها
-افزایش سرعت انتشار آمونیاک
-حداقل آمونیاک درتابستان نسبت به زمستان مشکل آفرین تر است
تهویه:
– افرایش انتشاروبیرون راندن آمونیاک ازسالن.
– تغییر در رطوبت ودمای سالن با وارد کردن هوای تازه
رطوبت:
– ازطریق تغییر درpHبستر.
– درpHکمتراز7 آمونیاک رهاشده از بستر کم است.
– درpHبیشتراز8انتشار آمونیاک افزایش میابد.

با افزایش pH درتهویه ثابت غلظت آمونیاک زیاد می شود.
در زمستان با کاهش دما روبه رو هستیم که باعث کاهش تهویه وجلوگیری از اتلاف انرژی و حرارت می شود در نتیجه با افزایش رطوبت و غلظت آمونیاک تا حد کشنده مواجه خواهیم شد .
با افزایش سن طیورغلظت آمونیاک سالن افزایش میابد به طوری در هفته هفتم پرورش به 5/15میکرولیتر در لیترمی رسد .
میزان پروتئین جیره نیز در تولید آمونیاک نقش دارد.
وجود این فاکتورها علی رقم ایجاد مشکلات ,باعث بهبود درطراحی ساختمان هایمرغداری ومدیریت بستر شده است..
کنترل تولید آمونیاک
تهویه مناسب.
عایق بندی سالن و استفاده از آبخوری پستانکی وفنجانی.
استفاده از زئولیت برای جذب رطوبت.
عصاره یوکا ساپونین:
– درفعالیت اوره آز اختلال ایجاد می کند.
– با اضافه کردن در هفته آخرپرورش ودرکل دوره به ترتیب38 %و50% تولیدآمونیاک را کاهش میدهد.
باتعین pHهوای سالن میتوان غلظت آمونیاک را تعیین کرد که در روشهای زیر کاربرد دارد.
پارا فرمالدئید:
– 4.5کیلوگرم برای هر26مترمربع بستر.
– غلظت را از 100قسمت درمیلیون به 5 می رساند.
– 21روز دوام دارد.
محلول فسفریک اسید2/5 مولار به میزان 1/7لیتردر متر مربع
.آلومینیم سولفات و فروس سولفات به ترتیب 99%و58% در کاهش آمونیاک بستر موثرند.
استفاده از60% اسید استیک و40% اسید پروپیونیک به نسبت 1%و3%وزنی:
– در دو هفته و سه هفته اول به ترتیب غلظت را به1%و3%حالت اصلی می رساند.
پاد آمونیاک:
– محصول 1999 آمریکا و به صورت پودر است.
– در سیستم قفس بعد ازهرنوبت کود کشی وهردو هفته یکبارروی کود پاشیده میشود.
– در سیستم بستر : یک روز قبل از جوجه ریزی برای تمام دوره. مزایای پاد آمونیاک:
– کاهش رطوبت بستر.

– کاهش حشرات و کنترل بیماری کوکسیدیوز.
– جلوگیری ازاشاعه بوی زننده.
– وجود فسفر غیر محلول بالا در کود حاصله.
اثر گرد وغبار بر عملکرد جوجه گوشتی
قرارگرفتن ذرات بزرگ(3/7-7میکرومتر) در قسمت جلویی سیستم تنفسی.

پخش شدن ذرات ریزتر در تمام قسمتهای سیستم تنفسی.
حساسیت به E.coli تا سن 4 هفتگی.
افزایش مرگ و میر.
درمحیط فاقد گردو غبار در هفته 4و7 به ترتیب 45و165گرم افزایش وزن داریم.
فاکتورهای موثردرتولید گرد وغبار
دما:
– کاهش گردو غبار در دمای کمترا ز10درجه سانتیگراد.
– افزایش گردوغبار در دمای 6/15تا1/21درجه سانتیگراد.
– کاهش گردوغبار در8/37درجه سانتیگراد.
تراکم پرندگان:
– افزایش استرس ودمای سالن.
– افزایش بار میکروبی موجود در فضای سالن.
رطوبت:
– با غلظت گردو غبار رابطه عکس دارد .
– ایجاد سطحی مناسب برای تجمع ذرات و میکروارگانیسم ها.

تهویه:
– در زمستان مشکلات بیشتری ایجاد میکند.
غذا:
– نوع غذا و روش غذا دادن.
– ذرات غذایی منبع مهمی از گردو غبار در کارخانه های خوراک اند.
شدت نور:
– افزایش هیجان واسترس .
وزن و سن:
– افزایش گردو غبار در 6 هفته ابتدایی پرورش.
– بین هفته 7و8 پرورش افزایش گردو غبارنداریم.
سیستم پرورش:
– میانگین غلظت گردو غبار در سیستمهای پن بندی،قفس وبستربه ترتیب2/8و1/7و10/1 گرم میباشد.
غلظت گردو غبار در طول زمستان بیش از تابستان و درطول روز بیش از شب است.
کنترل تولید گردو غبار
کنترل تمامی فاکتور ها غیر ممکن است.
کاهش تراکم پرندگان:
– 50%کاهش گردو غباربا کاهش تراکم تا50%.
که با ده برابر کردن سرعت فن برابری میکند.
– ازلحاظ اقتصادی مفید نیست.
افزایش رطوبت:
– کاهش گردوغبار.
– افزایش آمونیاک.
کنترل گردوغبار غذا:
– افزایش رطوبت در دانه غلات قبل از له کردن و
آرد کردن به ترتیب تا 82و78%باعث کاهش
گردو غبار میشود.
رساندن رطوبت بستربه 25%و تهویه مناسب.
بهترین روش در کاهش تو لیدآمونیاک وگردوغبارجلوگیری ازبه وجودآمدن عوامل تولید کننده آنها می با شد که با مدیریت بستر و رساندن رطوبت بستر به محدوده 25% ونیزتهویه مناسب و تهیه جیره متعادل و… این امر قابل تحقق است وکاهش در هزینه تولیدوافزایش درآمد نیزخواهیم داشت.
اصلاح نژاد طیور مقاوم به استرس گرمایی
بیشتر شرکتهای مهم اصلاح نژادهای طیور ، درکشورهای با آب و هوای معتدل ( کانادا ، فرانسه ، آلمان ، هلند ، بریتانیا و ایالات متحده) فعالیت می کنند .
با اینحال بخش اعظم تولیدات طیور دنیا در مناطق خشک و گرمسیری صورت می گیرد . در این مناطق ، علاوه بر دوره های بلند مدت حرارتی بیش از سی درجه سانتیگراد رطوبت فوق العاده ای نیز وجود دارد.بیشتر شرکتهای مهم اصلاح نژادهای طیور ، درکشورهای با آب و هوای معتدل ( کانادا ، فرانسه ، آلمان ، هلند ، بریتانیا و ایالات متحده) فعالیت می کنند . با اینحال بخش اعظم تولیدات طیور دنیا در مناطق خشک و گرمسیری صورت می گیرد . در این مناطق ، علاوه بر دوره های بلند مدت حرارتی بیش از سی درجه سانتیگراد رطوبت فوق العاده ای نیز وجود دارد.سئوالی که در اینجا مطرح می شود این است که چگونه گله های تجاری پرورش یافته در مناطق سرد و معتدل ، برای شرایط پرورشی در تمام دنیا و با شرایط آب و هوایی متفاوت ، مناسب می باشند؟ آیا این پرندگان، ماده ژنتیکی لازم برای تحمل این شرایط گوناگون را دارا هستند؟ آیـا می توان سـویه هایی با مقاومت حـرارتی بـالا پرورش داد ؟
در این قسمت به بررسی راهکارهای عملی برای اصلاح پرندگان مقاوم به حرارت می پردازیم ؛ اما پیش از وارد شدن به بحث ، ذکر این نکته ضروری است که پرورش نژادهای مقاوم به استرس حرارتی – به تنهایی – به معنای پرورش یک گله تجاری خوب نیست، در گله های تخمگذار ، صفات دیگر مانند تولید تخم مرغ ، بلوغ جنسی ، اندازه تخم مرغ ، کیفیت پوسته ، کیفیت مغز تخم مرغ ، مقاومت به بیماریها ، بـــاروری ، قابلیت هچ ، اندازه ی جثه و مصرف خوراک ( ضریب تبدیل ) نیز بایست بهبود یافته و یا حفظ شوند . در گله های گوشتی نیز کیفیت و کمیت گوشت ، بافت گوشت و سرعت رشد را نیز بایست در نظر گرفت ، در غیر این صورت پرورش این پرندگان صرفه اقتصادی نخواهد داشت .
اگر صفت تحمل حرارتی ، به روش کلاسیک کمی – ژنهای فراوان با اثرات کوچک بر این صفت – به وراثت برسد می توان با وارد کردن این صفت در چندین لاین اجداد آنگونه که در بیشتر گله های تجاری آمیزشهای دو ، سه یا چهار طرفه صورت می گیرد ، از هتروزیس ها استفاده نمود . به عنوان یک صفت کمی ، بهتر و موثرتر است که در سنین پایین تر تست های مقاومت به حرارت بعمل آمده و در سنین بالاتر ، پرندگان مقاوم را انتخاب کرد.
در آزمایشی برای بررسی میزان مقاومت در برابر استرسهای حرارتی ، مرغ سینا ( پرنده ی بومی صحرای سینا (Bedioum) ) را همراه با تعدادی لگهورن سفید ، تحت شرایط کنترل شده مورد سنجش قرار دادند . با اینکه تعداد پرندگان مورد آزمایش زیاد نبود، مرغ بومی سینا، در حرارتهای بالا ( بیش از ۴۴ درجه سانتیگراد ) ماندگاری بیشتری نسبت به لگهورن داشت . ولی لگهورن سفید ، به خاطر صفت زادآوری بیشتر ، تخمگذاری بسیار بیشتری در شرایط حرارتی یکسان نسبت به همنوع بومی خود داشت .
در مطالعات بعدی مشخص شدکه نتاج حاصل از آمیزش مرغ لگهورن با پرنده ی سینا ، میزان تخمگذاری و درصد ماندگاری بیشتری داشتند. بااینجال اندازه تخمهای تولیدی کوچک بود : مهمترین نتیجه حاصل از این تحقیقات این بود که می توان در برنامه های اصلاحی برای پرورش نژادهای مقاوم به استرس حرارتی ، از پرندگان بومی همان مناطق استفاده کرد .
با اینکه طیور بومی، تحت شرایط جغرافیایی منطقه و با مدیریت تولید مناسب ، تولید بیشتری نسبت به شرایط روستایی دارند ، اما تولید آنها در شرایط تجاری ، قابل مقایسه با گله های اصلاح نژاد شده نیست . بیشتر محققین بر این باورند که بایست صفات پرندگان بومی سازش یافته با آب و هوای منطقه را در برنامه های اصلاح و دو رگ گیری به کار برد ، چرا که پرندگان بومی فاقد صفات قابلیت تولید بالا هستند .( صفتی که در گله های تجاری اصلاح شده وجود دارد )
تفاوتهای نژادی در مقاومت به استرس حرارتی
از دهه ۱۹۳۰ به بعد مطالعات فراوانی بر روی اختلافهای نژادی در مورد مقاومت به استرس حرارتی صورت گرفته است . لگهورن سفید (White leghorn) نسبت به نژادهای سنگین وزن تر مانند

رد آیلندرد (Rod Island Red) ، پلیموت راک خال خالی (BPR) و پلیموت راک سفید (WPR) تحمل بیشتری نسبت به حرارتهای بالاتر دارد ./ وراثت پذیری صفت پایداری در استرس حرارتی بالا بوده و از ۴۵/۰ ۳۰/۰ متفاوت است.
ژنهای ماژور موثر در مقاومت گرمایی طیور
ژنهای متعددی هستند که بر مقاومت گرمایی پرندگان موثر می باشند . برخی ژنها مانند ژن غالب" گردن لخت "(Naked neck (Na)) با کاهش مقدار پوشش پر ، مستقیما بر این صفت تاثیر گذارند در حالیکه ژنهای دیگر مانند ژن مغلوب وابسته به جنس "کوتولگی " (Dwarfism (dw)) با کاهش جثه و در نتیجه کاهش برون ده متابولیکی بدن ، برای این صفت تاثیر گذارند . در اینجا برخی ژنهای مهم و بالقوه را که در مقاومت پرندگان در برابر شرایط حرارتی موثرند ذکر میکنیم که :

الف) ژن "گردن لختی" (Na):
ی ژن اتوزومی با غلبه ناقص هر چند این ژن گردن لختی غالب کامل نمی باشد ، از ظــاهر پرنده (فنوتیپ) براحتی قابل تشخیص است . پوشش پر در هموزیگوت (NaNa) چهل درصد و در هتروزیگوت (Nana) سی درصد کمتر می باشد . قسمتهای سر و گردن به استثنای اطراف تاج ، قسمت قدامی ستون مهره ها و دو ناحیه در طرفین شانه ها لخت و بدون پر هستند . به طور خلاصه طیور گوشتی حامل ژن (Na) که در نواحی گرمسیری ( با متوسط دمای بیش از ۳۰ درجه ) زندگی میکنند ، دارای جثه ی بزرگتر ، ضریب تبدیل بهتر ، تا حدودی گوشت بیشتر ، ماندگاری بیشتر در دماهای بالاتر و کانیبالیسم پایین تر هستند . هموزیگوتها در وزن بدن و ضریب تبدیل ، نسبت به هتروزیگوتها برتری دارند .

در گله های مرغ مادر تست شده در نـواحی گرمسیری ، ژن (Na) علاوه بر افزایش مقاومت به حرارت، باعث افزایش تولید تخم ، ضریب تبدیل بهتر، بلوغ جنسی زودتر ، تخمهای بزرگتر با شکافها و تلفات کمتر در مقایسه با پرندگان ژنوتیپ (nana) می شود .

در برابر این مزایا ، تلفات جنینی ( قابلیت هچ کمتر ) بخصوص در پرندگان هموزیگوت (NaNa) ممکن است افزایش یابد . در مورد هر گونه استفاده تجاری از این ژن می بایست ضررهای حاصل را در برابر اثرات مثبت ژن بالانس نمود . یک راه حل ممـکن در ایـن مورد ، انتخاب افـراد با قابلیت هـچ بالا در گلـه های دارای ژن (Na) می باشد .

۲) ژن پر فرفری (Frizzle):

یک ژن اتوزومی با غلبه ناقص ژن (F) باعث پیچش و رشد پرها به صورت دورانی در سطح بدن می شود در هموزیگوتها ، شدت پیچش پرها بیشتر است و سطح صافی در پرها وجود ندارد . در هتروزیگوتها چنین شدت پیچش وجود ندارد .

در مورد ژن F و اثر آن در مقاومت پرندگان نسبت به استرس حرارتی اطلاعات کمی موجود است . با اینحال شواهدی وجود دارد که ثابت می کند وجود این ژن درگله هایی که در شرایط گرم و مرطوب پرورش می یابند مفید می باشد . این ژن باعث کاهش خاصیت عایق پرها ( کاهش وزن پر ) ، باعث تهویه بهتر در سطح بدن و در نتیجه تابش حرارتی بهتر از سطح بدن می شود .

هارن کیسو در سال ۱۹۸۸ توانست با بک کراسهای متوالی ژن F را وارد لاین دو منظوره تخمگذار قهوه ای نماید . نرهای هتروزیگوس (Ff) این لاین پدری ، با ماده های یک لاین پر تولید ( با ژنوتیپ ff ) آمیزش داده شدند . نتایج حاصل در دو شرایط آب و هوایی متفاوت ، یکی با دمای ۲۰ ۱۸ درجه سانتیگراد و دیگری بیش از ۳۲ درجه نگهداری شده و تولید آنها مورد آزمایش قرار گرفت .

در محیط گرمتر ، پرندگان حامل ژن F ، در طی دوره تولید ۳۶۴ روزه ، به طور متوسط ، ۲۴ عدد تخم بیشتر نسبت به پرندگان هموزیگوس مغلوب تولید می کردند ، در حالیکه در محیط سردتر ، این پرندگان به طور متوسط سه تخم بیشتر تولید می کردند . علاوه بر این ژن F به طور مطلوبی بر روی وزن تخم مرغ ، ضریب تبدیل و ماندگاری در دمای بیش از ۳۰ درجه موثر می باشد . علاوه بر این ژن (F) هتروزیگوت ، باعث کاهش ۴۰ درصدی وزن پر به هنگام کشتار می شود .

۳) ژن"کوتولگی" (Dwarfism):

یک ژن اتوزومی با غلبه ناقص مهمترین اثر ژن کوتولگی این است که باعث کاهش ۳۴ درصدی وزن بدن در نرها و ۳۲ ۲۶ درصد در ماده های هموزیگوت می شود .

گزارشاتی مبنی بر مزایای مرغهای ریز جثه (dwdw) بر مرغهای معمولی (DW W) در شرایط گرم موجود می باشد . استفاده از این ژن در والدین ماده مرغان گوشتی ( بخصوص در اروپا ) صرفه اساسی در مصرف خوراک و هزینه های نگهداری به همراه داشته است .

کاهش نسبتا ناچیز رشد خروسهای گوشتی هتروزیگوت (Dw dw) حاصل از تلاقی نر (Dw Dw) * ماده (dww) با مخارج کم پرورش مرغ مادر گوشتی جبران پذیر است .

۴) پــر در آوری آهستــه (K) ژن غـالــب وابسته به جنس :

از این ژن به نحو گسترده ای در تعیین جنسیت سویه ها و نژادهای مختلف استفاده می شود پرهای اولیه و ثانویه پرندگان مغلوب (kw or kk) در زیر بالها بخوبی رشد می کنند، در حالیکه در جوجه های غالب (Kk , Kw) چنین نیست . در این سری دو آلل دیگر نیز وجود دارند که هر دو نسبت به ژنوتیپ وحشی (k) غالب می باشند ولی استفاده تجاری ندارند.

عـلاوه بر این از ســـایـر مزایای ژن (K) می توان به مــوارد زیر اشاره کرد :

۱) کاهش احتیاجات پروتئینی

۲) کاهش ذخیره چربی در دوره جوانی

۳) افزایش دفع حرارتی در طی رشد اولیه که تمامی موارد فوق می توانند بر افزایش مقاومت حیوان در برابر استرسهای حرارتی ، موثر باشند .

ژنهـای دیگر

ژنهای فراوانی وجود دارند که می توانند به طیور برای مقاومت در برابر استرسهای گرمایی کمک نمایند.

ژن مغلوب پر ابریشمی (h):

می تواند با تاثیر بر سطح پرهای حیوان، بازتاب حرارتی و دفع حرارت از سطح بدن حیوان را افزایش دهد .

ژن غالب تاج نخودی (P)

با کاهش اندازه ی پا، کاهش اندازه ی تاج و همچنین ایجاد تغییراتی در ساختار پوست حیوان ، به مقاومت حیوان برابر شرایط تنش زای حرارتی کمک فراوان می کند .
لوکوس چند آللی مغلوب وابسته به جنس پوست رنگی (id) بر بازتاب حرارتی از سطح پوست و پوشش حیوان موثر است .
با اینحال تابه امروز تحقیقات جدی درزمینه استفاده از این ژنها در سطح گله های تجاری صورت نگرفته است .
مدیریت تهویه عرضی
پاییز زمستان فصول تهویه عرضی اند.در بسیاری از مناطق جنوب شرقی، دما هنگام روز به بیش از 80sو در هنگام غروب اغلب به 50s میرسد. به خاطر این نوسان 30تا 40 درجه، پرورش دهنده مرغ و سرپرست گله باید زمانهای مختلف از این فصول را جهت مدیریت سیستم تهویه سالن مرغداری در نظر بگیرد. اگرچه روزها و شبهای مشابه این فصول در دیگر فصول سال، بخصوص در زمستان و بیشتردرمناطق شمالی نیز وجود دارد.
تا حد زیاد دمای بیرون سالن بر وضعیت درون سالن ونیز تهویه سالن تاثیر میگذارد.زمانی که دمای بیرون متغیر است بمنظور ثابت نگه داشتن دمای درون سالن و تنظیم بهترین درجه متناسب با رشد پرنده، مراقبت بیشتر اوپراتور در آن زمان را میطلبد.اغلب باید تنظیمات هوای گرم در طول روز نسبت به مد هوای سرد در هنگام شب تغییر کند. وسپس دوباره در صبح بعدی به وضعیت هوای گرم برگردد.مشکلات مرغداران در تشخیص زمانها است، وقتی که به تغییرات سیستم نیازمندیم بایدتنظیمات تغییر کند و بطور یکنواخت تهویه عرضی کار کند.

توجه ویژه:
اوپراتور باید زمانی که نیاز به تغییر در راهندازی تهویه است هوشیار باشد. و تهویه عرضی باید طور یکنواخت کنترل گردد و بطور یکنواخت تهویه عرضی دهد.
هدف ما از تهویه اینست که دمای درون سالن در سطوح مناسب پرنده در تمام مراحل رشد پرنده حفظ شود.نمودار زیر دمای روزانه ای که منجربه بهبود ضریب تبدیل غذایی و افزایش وزن میگردد متناسب با پیشرفت پرورش نمایش می دهد.

دما برای پرنده های جوانتر حیاتی تر است. اما تهویه باید در تمام طول دوره پرورش مدیریت گردد و با مشاهده پرنده آن را تغییر داد.

توجه ویژه:
هدف تهویه حفظ دمای درون سالن برای تامین بهترین عملکرد پرنده می باشد.
این موضوع مهمی است، که باید بخاطر داشت که دمای سطح پرنده به سرعت جریان هوای روی خودش بستگی دارد. زمانی که تهویه تونلی درشرایط هوایی گرم کار کند در اثر وزش باد سرد ی که ایجاد میکند، منجر میشود که دمای پرنده 15 درجه از دمای روی دماسنج پایینتر آید. در آب هوای متغییر وقتی که دما به 80s میرسد نیاز به سردکردن با سیستم تونلی با سرعت بالاست. اما وقتی که دمای بیرون در هنگام غروب سقوط میکند وبه زیر 60s تا 70s میرسد اگر این کاهش ادامه داشته باشد. کارکردن تهویه تونلی منجر به ناراحتی بیشتر پرنده میگردد.
مشکلات در مدیریت سیستم تهویه در وضعیت های خاص بوجود میآید. زمانی که ما نیاز به خروج حرارت از سالن را داشته باشیم عبور جریان هوای سرد مستقیما" روی سر پرنده منجر به ایجاد استرس سرمایی می گردد. و بازدهی را کاهش میدهد. این مشکل در وضعیت بینابین بیشتر ممکن است بوجود آید. در وضعیت بینابینی تغییر دادن شرایط آب هوا و همچنین وقتی که پرنده بین مرحله رشد، پس از پشت سر گذاشتن مرحله brooding است، پرنده رشد زیادی ندارد.

گاهی اوقات نیازبه خروج گرما است ولی نباید اجازه داد تا هوای سرد بطور مستقیم به پرنده بوزد.

راه حل اینست که تنظیمات تهویه برای رساندن هوا از طریق دریچه های کنار دیوار تغییر کند . تا منجر به رسیدن هوای خالص و خروج حرارت از سالن گردد اما نباید اجازه داد که جریان هوای سرد مستقیما به پرنده برسد. جهت خروج بیشترحرارت این امکان نیز وجود دارد که با تنظیم حداقل تهویه، مابتوانیم از فنهای تونلی بجای فنهای خروجی دیوارجنبی((sidewall exhaust fans،در این رنج استفاده کنیم.
این روش نسبتا" جدید که تهویه عرضی(transitional ventilation ) نامیده می شود. کمک به رشد بیشتر پرنده ،و کنترل بهتر وضعیت باز یا بسته بودن یا حد مابین دریچه ها میکند. هنگامی که دریچه های تونلی ورودی هوا(tunnel air inlets) بطور کامل بسته شده است. ما میتوانیم بیشتر یا نیمی از فنهای تونلی نصب شده را استفاده کنیم تا هوا از طریق دریچه های ورودی هوای کناری دیوار((sidewall air inletsوارد میشود.

با استفاده از دریچه های ورودی دیوار کناری(طولی) ، ما میتوانیم بیش از نیمی از فنهای تونلی نصب شده را روشن کنیم.

این تنظیم، جهت خروج مقدار بیشتر حرارت از سالن با استفاده از نیمی از فنهای تهویه تونلی، ممکن می شود.
تغییر در تنظیمات تهویه تونلی از مینیمم تهویه بوسیله ترموستات است که به تایمر تهویه فرمان میدهدتا کنترل گردد. فنهای تونلی در مواقع لزوم ظاهر میشوند. جهت کنترل بیشتر محیط درون سالن دریچه با کنترل کننده های فشار ایستا، کنترل می شوند. این کنترل گرها ها، باز شدن دریچه ها را با تعداد فنها در حال کار تطبیق (هماهنگ) میکند.انجام این کار بطور دستی سخت یا ناممکن است.

شکل فوق تنظیم تهویه عرضی

راه اندازی تهویه عرضی در حالی که فنهای تونلی استفاده می شود از طریق دریچه ورودی دیوار کناری(طولی)اجازه میدهد، تا میزان هوای متعادل بدون رسیدن هوای سرد ،به پرنده بیشتر شود.
از آنجایی که کنترل کننده های اتوماتیک بطور تحسین برانگیزی کمک میکنند. این کنترل کننده ها و ترموستات ها با هم تنظیم میشوندو باید با یک کنترل خوب و بدون اشتاه کنترل شوند. این روش، پاسخ نهایی در تعیین بهترین راه کنترل وضعیت درون سالن میباشد. زمانی که نیاز است شما تغییراتی را اعمال نمایید، باید هم دمای درون سالن و هم دمای بیرون سالن همینطور دمای خود پرنده را ببینید. وضعیت بینابینی همیشه دشوار است حالا تهویه تونلی شکاف بین حداقل هوای سرد و حداکثر هوای گرم را پر میکند . این کار بهترین ابزار برای حفظ این شرایط است در واقع ما نیاز داریم تا حرارت از سالن خارج شود، در حالی که باید از جریان هوای سرد به پرنده جلوگیری شود.

تهویه عرضی فاصله نیاز به تهویه هوای گرم و سرد را پر میکند.
تحقیقات اخیری که در دانشگاه کشاورزی Shandong چین به عمل آمده ، نشان داده استعمال اسید بوتیریک (جوهر کره) در خوراک مرغ گوشتی علیرغم ثابت ماندن رشد پرنده، حجم مصرف خوراک را تا 2% کاهش می دهد.
این تحقیق با بررسی بر روی محصول ProPhorceTM SR که نوعی جوهر کره یا همان اسید بوتیریک است و تاثیرات آن بر روی مرغ گوشتی سالم در شرایط نرمال و عادی صورت گرفته است. این یافته ها حاکیست با استعمال اسید بوتیریک تغییرات چشمگیری در تبدیلات خوراک پرنده صورت می گیرد ضمن آنکه این تحقیق یک آهنگ رشد پایدار و تدریجی را هم نشان می دهد. این آزمایش در اروپا هم انجام شده و همین نتایج ارائه شده است.
پروفسور Yang که سرپرستی این تحقیق را داشت توضیح داد : این تحقیقات نشان داد با استعمال اسید بوتیریک (جوهر کره) در خوراک طیور، با 2% خوراک کمتر همان رشد روزانه را شاهد خواهیم بود. همچنین پرزهای پرنده 35 درصد رشد بیشتر داشت.
نتایج بیشتر در مورد این مطالعه ، در "کنفرانس اروپا در رابطه با تغذیه طیور" که در پراگ پایتخت جمهوری چک برگزار می گردد ارائه می شود. این آزمایش به منظور بررسی تاثیر محدودیت غذایی در اوایل دوران پرورش و برنامه نوری بر عملکرد جوجه های گوشتی به اجرا درآمد. برای انجام این پژوهش از آزمایش فاکتوریل با دو عامل، رژیم غذایی با سه سطح و برنامه نوری در دو سطح استفاده شد. آزمایش در دو سالن مجزا اما کاملا یکسان صورت گرفت، در هر دو سالن 3 سطح رژیم غذایی شامل، تغذیه آزاد (شاهد)، 90% تغذیه آزاد و 80% تغذیه آزاد، هر کدام در 4 تکرار 20 قطعه جوجه نر آمیخته هوبارد از سن 3 تا 12 روزگی، اعمال شد. اعمال برنامه نوری متناوب در سالن مربوطه، بلافاصله بعد از اتمام دوره محدودیت (12 روزگی) شروع شده و تا آخر دوره پرورش (42 روزگی) ادامه یافت. در یکی از سالن ها برنامه نوری مستمر (23 ساعت روشنایی و 1 ساعت تاریکی) و در دیگری برنامه نوری متناوب بصورت 3 ساعت تاریکی و 1 ساعت روشنایی، از 8 شب تا 8 صبح (بقیه ساعات نور مداوم) اجرا شد. نتایج حاصله نشان داد که مقادیر خوراک مصرفی و ضریب تبدیل غذایی در دوره رشد (12 تا 42 روزگی) در پرندگانی که تحت برنامه نوری متناوب بودند، کمتر از پرندگانی بود که تحت برنامه نوری مستمر قرار گرفته بودند (01 / 0> P). همچنین اثر اعمال برنامه نوری بر وزن بدن در انتهای دوره و افزایش وزن از لحاظ آماری معنی دار نبود. سرعت نسبی رشد و شاخص تولید در گروه هایی که دارای نوردهی متناوب بودند، در مقایسه با گروه های دارای نوردهی مستمر بالاتر بود (01 / 0> P). مقایسه عملکرد گروه های محدودیت با گروه شاهد (تغذیه آزاد) نشان داد که مقدار خوراک مصرفی و ضریب تبدیل غذایی و افزایش وزن در تمام دوره رشد در گروه های 90% و 80% تغذیه آزاد پایین تر از گروه شاهد بود (01 / 0> P). محدودیت غذایی و برنامه نوری متناوب شبانه، اثر معنی داری بر ترکیب شیمیایی لاشه (پروتئین، چربی، خاکستر و ماده خشک)، درصد قطعات لاشه درصد چربی حفره بطنی نداشت.
محدودیت خوراک در ابتدای دوران پرورشی با تکیه بر پدیده رشد جبرانی بعنوان حربه ای جهت بهبود عملکرد و کیفیت لاشه محققان زیادی را به تحقیق واداشته است. بررسی نتایج برخی مطالعات انجام شده نشان می دهد که محدویت غذایی در ابتدای دوره پرورشی سبب بهبود عملکرد بعدی طیور می گردد، لیکن نظر همه محققین این چنین نمی باشد (زوبیر و لسون، 1996). عوامل متعددی در دوران اعمال محدودیت (چون طول دوره، نوع، شدت و زمان شروع محدودیت) و دوران رشد جبرانی (چون تغییر محتویات جیره و مدیرت گله) بر پاسخ طیور به امال چنین برنامه هایی تاثیر می گذارد. پالو و همکاران گزارش دادند که افزایش سرعت رشد در دوران رشد جبرانی می تواند موجب تشدید برخی از عارضه ها شود. از طرفی دیگر اعمال برنامه نوری متناوب بعلت قطع مصرف خوراک توسط پرنده در دوره تاریکی باعث هماهنگی میزان رشد اندام های داخلی بدن با سرعت رشد ماهیچه ای می شود (بایس و همکاران 1996). اعمال این دو برنامه در یک طرح و مقایسه آنها برای بررسی بهبود عملکرد طیور گوشتی بسیار اندک بوده. و موضوع تحقیق فعلی می باشد.

مواد و روشها
این تحقیق با استفاده از 480 قطعه جوجه خروس گوشتی آمیخته هوبارد با میانگین وزنی 45 گرم و در دو سالن مجزا انجام گرفت. در هر سالن 12 واحد آزمایشی و در هر واحد آزمایشی 20 قطعه جوجه وجود داشت. در هر دو سالن نیز 3 رژیم غذایی شامل، تغذیه آزاد (شاهد)، 90% تغذیه آزاد و 80% تغذیه آزاد از سن 3 تا 12 روزگی، بر جوجه ها اعمال شد. در این آزمایش از جیره های متداول استفاده شد. اعمال برنامه نوری متناوب در سالن مربوطه، بلافاصله بعد از اتمام دوره محدودیت (12 روزگی) شروع شده و تا آخر دوره پرورشی (42 روزگی) ادامه یافت. در یکی از سالن ها در طول دوره پرورش از برنامه نوری مداوم به صورت 23 ساعت روشنایی و یک ساعت تاریکی استفاده گردید. در سالن دیگر، تا پایان روز 12 که همزمان با اتمام برنامه محدودیت غذایی بود، برنامه نوری مستمر (Continous lighting) و از روز سیردهم برنامه نوری متناوب (Intermitent lighting) شبانه بصورت یک ساعت روشنایی و 3 ساعت تاریکی از ساعت 20 شب تا 8 صبح تا پایان روز پرورش اجرا شد. برای تعیین کیفیت لاشه (ران و سینه) و ترکیبات لاشه (چربی، پروتئین، خاکسترو ماده خشک) در آخر دوره پرورشی از تمامی واحد های آزمایشی 2 قطعه جوجه گوشتی مورد ارزیابی قرار گرفت.
در این آزمایش در قالب طرح پایه کاملاً تصادفی بروش فاکتوریال با 6 تیمار و هر تیمار در 4 تکرار بود استفاده شده است. مدل آماری این آزمایش به صورت زیر است:
Yijk = μ +Li + Dj +(LD)ij + eijk
Yijk: مشاهدات
μ: میانگین جامعه
Li: اثر فاکتور نور (i =1,2)
Dj: فاکتور محدودیت غذایی (j = 1,2,3)
LD)ij): اثر متقابل فاکتورهای نور و محدودیت غذایی
eijk: اثر خطای آزمایشی

نتایج و بحث
خوراک مصرفی جوجه های گوشتی در دوران بعد از محدودیت (12 تا 42 روزگی) در هر دو سطح 80٪ و 90٪ دارای محدودیت غذایی به طور معنی داری (05 / 0 > p) از گروه شاهد کمتر بود . پلانویک و هارویتز (1990) اظهار داشتند که علت این کاهش در خوراک مصرفی را می توان به پایین بودن وزن متابولیکی در جوجه هایی که محدودیت غذایی داشتند ارتباط داد. از طرفی زوبیر و لسون (1994) اظهار داشتند که خوراک مصرفی خصوصا در دوران اولیه بعد از محدودیت افزایش می یابد و این روند ممکن است حتی تا آخر دوره ادامه داشته باشد. مقدار خوراک در دوره رشد در گروه نوردهی متناوب (IL) بطور معنی داری (05 / 0 >p ) پایین تر از گروه های تحت برنامه نوری مستمر (CL) بودند. یکی از این دلایل کاهش مقدار مصرف خوراک در پرندگانی که در معرض برنامه نوری متناوب قرار گرفته بودند، کاهش در زمان مصرف خوراک در گروه های IL نسبت به گروه CL می باشد. (بنی و هابی، 1998)

ضریب تبدیل غذایی: ضرایب تبدیل غذایی در گروه های دارای محدودیت غذایی (80% و 90% تغذیه آزاد) پایین تر از گروه شاهد (تغذیه آزاد) بود یکی از اهداف اولیه و اقتصادی محدودیت غذائی و متعاقب آن رشد جبرانی بهبود ضریب تبدیل است. از آنجائیکه جوجه ها در پایان دوره محدودیت (ابتدای دوره جبرانی) دارای وزن کمتری می باشند، مقدار مواد مغذی مطلق مورد نیاز نگهداری آنها کمتر بوده، بنابراین جوجه ها بازده غذائی بهتری در دوران پس از محدودیت خواهند داشت ضرایب تبدیل کل دوره و دوره رشد گروه IL بطور معنی داری پائین تر از گروه CL بود (01 / 0 > p).

میانگین افزایش وزن: مطابق جدول 2 میانگین افزایش وزن بدن در گروه محدودیت غذایی 80% در دوره رشد (12 تا 42 روزگی) بطور معنی داری (01 / 0 > p) پائین تر از گروه محدودیت 90% تغذیه آزاد و گروه شاهد بود. اثر اعمال برنامه نوری متناوب بر میانگین افزایش وزن دوره رشد از لحاظ آماری معنی دار (05 / 0 < p) نمی باشد. این نتایج نشان می دهند که برنامه نوری متناوب بر رشد جبرانی حاصله از اعمال محدودیت غذایی، اثر منفی نداشته است بلکه با اثر همکوشی خود باعث بالا بردن این صفت در این تیمارها شده است (بایس و همکاران، 1978).

شاخص تولید (12 تا 42 روزگی): بر اساس نتایج بدست آمده اثر اعمال محدودیت غذایی بر مقدار شاخص تولید از لحاظ آماری معنی دار (01 / 0 > p) شده است. نوع برنامه نوری بر شاخص تولید تاثیر گذار بوده است، شاخص تولید در برنامه نوری متناوب بیشتر از نوری مداوم می باشد (01 / 0 > p)

خصوصیات لاشه: اثر اعمال برنامه محدودیت غذایی بر درصد چربی حفره بطنی، درصد قطعات لاشه (ران و سینه) و ترکیبات لاشه (چربی، پروتئین، خاکستر و ماده خشک) معنی دار نبود (جدول 2). بنا بر نظر زبیر و لسون (1994) اکثر محققین بر این عقیده اند که محدودیت غذائی موجب بهبود کیفیت لاشه (چربی کمتر و پروتئین بیشتر) می گردد. اگرچه یو و همکاران (1992) به مانند نتایج این آزمایش تغییری در درصد ترکیبات بدن (چربی، پروتئین و خاکستر) بر اثر اعمال برنامه محدودیت غذایی مشاهده نکردند. برنامه نوری تاثیر معنی دار و یا حتی مشخصی بر کیفیت لاشه چه به لحاظ شیمیایی (چربی و پروتئین) و یا ساختاری (ران و سینه) نداشت. بنا به نظر پیر و همکاران (1995) بافت های هدف در برنامه نوری متناوب، دستگاه گوارش و آنزیم های مربوطه و سیستم هورمونی پرنده می باشد و تغییر در این اندام ها، باعث تغییر در اندام های حرکتی پرنده، چه از لحاظ کیفی و چه از لحاظ کمی نخواهد شد.
بیشتر پرورش دهندگان جوجه گوشتی روشی برای افزایش راندمان جوجه گوشتی دارند. معمولا این روش ها در هزینه تولید موثر هستند. چون بخش اصلی هزینه تولید، خوراک می باشد؛ تبدیل خوراک گله می تواند اهمیت اقتصادی قابل توجهی برای پرورش دهنده داشته باشد.
این مقاله اطلاعاتی در اربطه با ضریب تبدیل خوراک فراهم می کند. برخی از فاکتورهای بسیار مهم موثر بر ضریب تبدیل خوراک توضیح داده می شود و در رابطه با بهبود ضریب تبدیل خوراک در یک گله بحث خواهد شد.
ضریب تبدیل خوراک
ضریب تبدیل خوراک مقیاسی برای تعیین بهره وری حیوان می باشد و بصورت نسبت خوراک مصرفی به وزن حاصله تعریف می شود. برای مثال، اگر 8 پوند خوراک برای تولید جوجه گوشتی 4 پوندی استفاده شود، ضریب تبدیل خوراک برابر با 2 می باشد (8 تقسیم بر 4). ضریب تبدیل کمتر نشان دهنده راندمان بیشتر حیوان می باشد.
جوجه های گوشتی بطور بسیار موثری خوراک را به گوشت تبدیل می کنند و ضریب تبدیل 9/1 – 8/1 ممکن می باشد. جوجه های گوشتی مدرن جهت کسب وزن به میزان بسیار سریعی اصلاح نژاد شده اند و از مواد مغذی بطور موثری استفاده می کنند. اگر جوجه های گوشتی امروزه بطور مناسب مدیریت شوند، بطور موثر و اقتصادی عمل خواهند نمود. فاکتورهایی وجود دارد که بر ضریب تبدیل خوراک موثر می باشند و روش های مدیریتی می توانند آنها را مطلوب سازند.
فاکتورهای اصلی موثر بر ضریب تبدیل خوراک
دما: مهمترین فاکتور موثر بر ضریب تبدیل خوراک دمای محیط پرورشی می باشد. پرندگان خونگرم هستند یعنی دمای بدن نسبتا ثابتی را علیرغم دمای محیط حفظ می نمایند.
در محیط سرد، جوجه های گوشتی خوراک بیشتری خواهند خورد اما مقدار زیادی از کالری بدست آمده از خوراک را برای حفظ دمای طبیعی بدن مصرف می کنند. این انرژی برای گرم کردن بدن استفاده می شود و به گوشت تبدیل نمی شود. دماهای مطلوب اجازه می دهد جوجه های گوشتی مواد مغذی را بیش از تنظیم دما جهت رشد استفاده کنند. دماهای محیطی ایده آل برای افزایش تبدیل خوراک در آمده است.
در دماهای محیطی بالا جوجه های گوشتی خوراک کمتری را مصرف می کنند و این خوراک را با راندمان کمتری تبدیل می کنند. مکانیسم های خنک کننده بیولوژیکی که پرندگان در طی هوای گرم استفاده می کنند همانند مکانیسم های گرم کننده در طی هوای سرد به انرژی نیاز دارند. علاوه بر این، هنگامی که پرندگان خوراک مصرف می کنند، به دلیل فرآیند متابولیکی که در هنگام هضم صورت می گیرد، دمای بدن آنها بالا می رود. به این دلیل، جوجه های گوشتی در گرم ترین بخش روز (صبح تا بعد از ظهر) در روزهای بسیار گرم نباید تغذیه شوند. تغذیه به هنگام صبح زود و عصر (زمانیکه خنک تر است) به بهبود ضریب تبدیل خوراک و حداقل نمودن تلفات کمک خواهد نمود.
تهویه: تهویه و دما بهم وابسته می باشند. در بیشتر مواقع، افزایش تهویه سبب دمای کمتر سالن می شود. تهویه گاهی جهت تامین دمای ایده آل سالن به برودر نیاز دارد.
متاسفانه، پرورش دهندگان اغلب در هوای سرد به دلیل کاهش هزینه سوخت، کمتر تهویه می کنند. این اشتباه است. هوای تمیز تازه برای جوجه های گوشتی در حال رشد به اندازه خوراک و آب تازه مهم می باشد. آمونیاک و دیگر گازهای سمی در ماه های سرد سال در سالن های کمتر تهویه شده انباشته می شوند. مطالعات نشان دادند که تبدیل خوراک می تواند در اثر سطوح ppm 25 آمونیاک بطور منفی تحت تاثیر قرار گیرد (این سطح آمونیاک توسط بینی انسان قابل تشخیص می باشد). کارشناسان اکیدا توصیه می کنند که پرورش دهندگان جوجه گوشتی، به منظور حذف آمونیاک در زمستان تهویه را انجام دهند. احتیاجات تهویه بسته به عایق بندی سالن، رطوبت، شرایط بستر و غیره، متغیر خواهد بود. احتمالا در هفته اول، مقدار حداقل 10/0 فوت مکعب هوا در هر دقیقه برای هر جوجه کافی است، اما باید همزمان با رشد پرندگان این مقدار افزایش یابد. در هر زمانی که آمونیاک را احساس کردید، فورا میزان تهویه را افزایش دهید.
کیفیت خوراک: جیره ای که جوجه مصرف می کند بطور عمده بر ضریب تبدیل خوراک اثر می گذارد. شما کنترل اندکی بر روی سطح انرژی، پروتئین یا کیفیت اولیه خوراک دارید (چون این موارد توسط کارشناس تغذیه کنترل می شود). با این وجود، شما باید کیفیت خوراک را وقتی که در اختیار شما قرار می گیرد، حفظ کرده و آن را در برابر اکسیداسیون، کپک و آلودگی حفاظت نمایید. در پایان هر دوره مخازن خوراک را شسته و ضدعفونی نمایید. هرگز خوراک را در پایان دوره در مخزن یا سیستم تغذیه ای باقی نگذارید. روزانه از سیستم تغذیه بازدید کنید تا مطمئن شوید که بخوبی کار می کند. به دقت نواحی را که ممکن است خوراک در آن قرار گرفته و فاسد شود بررسی کنید. سطوح خوراک در دانخوری ها بالا باشد تا جوجه ها به آن دسترسی داشته باشند؛ با این وجود، همزمان با رشد جوجه ها، جهت جلوگیری از بیرون ریختن دان از دانخوری توسط پرندگان، سطح خوراک را در دانخوری کاهش دهید. همچنین، همزمان با رشد جوجه ها، دانخوری ها را بالا ببرید تا لبه دانخوری همراستا با پشت پرنده قرار گیرد.
کیفیت آب: آب تازه و تمیز برای تبدیل خوراک مهم می باشد. عملکرد جوجه گوشتی در فارم هایی که آب آلوده دارند، تقریبا همیشه زیر میانگین است. هنگامیکه شما آلودگی آب را از میان ببرید، عملکرد معمولا بهبود می یابد. برخی از کارشناسان باور دارند که سیستم های آبخوری بسته، ضریب تبدیل خوراک را بهبود می دهند.
یکی از دلایل این بهبود، کیفیت آب می باشد. آب در آبخوری های سطلی و آویز در معرض گرد و غبار، مواد بستر، خوراک و مدفوع قرار می گیرد. به همین دلیل، آب در این سیستم های باز معمولا حاوی مقادیر زیادی باکتری است. سطوح بالای باکتری می تواند سبب جذب ضعیف، اسهال و بیماری شود. آب در سیستم های بسته در مقابل آلودگی ها حفظ می شود.
گرچه تلاش زیادی لازم است، اما آب می تواند در آبخوری های باز تمیز و بهداشتی نگهداری شود. ریختن آب کهنه به روی بستر کافی نیست. آبخوری ها باید بطور روزانه شسته و ضدعفونی شود. سیستم های بسته آبخوری، اعمال روزمره مربوط به تمیز کردن آبخوری ها را کاملا حذف نمی کنند. علیرغم نوع آبخوری که استفاده می کنید، سیستم آبرسانی را پیش از ورود جوجه ها کاملا فلاشینگ نموده تا جوجه ها از ابتدا به آب تازه دسترسی داشته باشند.
آب مهمترین ماده مغذی برای هر موجودی می باشد. تلاش شما جهت فراهم نمودن آب تمیز برای جوجه های گوشتی سبب تبدیل خوراک بهتر خواهد شد.
حذف: خوراک توسط پرندگان بیمار و ناتوان هدر می شود. پرندگانی که شانس رسیدن به وزن کشتار را ندارند، باید تا حدامکان زودتر حذف شوند. این عمل تبدیل خوراک را بهبود خواهد داد. از نظر بیماری و سلامتی نیز حذف معقول است.
بیماری و درمان: سلامتی عمومی گله بر تبدیل خوراک اثر می گذارد. نظارت دقیق بر علایم اولیه بیماری داشته باشید و پرندگان بیمار را بطور مناسب و سریع درمان کنید. واکسن و دارو را به دقت استفاده کنید چون واکنش های ایجاد شده از طریق استفاده نامناسب می تواند بطور منفی بر افزایش وزن و تبدیل خوراک تاثیر گذارد.
هنگامیکه جوجه های گوشتی مبتلا به کرمهای انگلی می باشند، استفاده از ضد کرمها ضروری می باشد. با این حال، این داروها بطور منفی بر تبدیل خوراک اثر می گذارند. برخی پرورش دهندگان می آموزند چگونه و چه هنگامی پرندگان خود را جهت ابتلا به کرمها معاینه کرده و تنها زمانی که گله ها مشکل پیدا می کنند، آنها را درمان می کنند. استفاده از این داروها به هنگام عدم ابتلا به کرم، غیر ضروری بوده و سبب اثر مضر بر رشد و تبدیل خوراک می شود.
مدیریت خوب: دما، تهویه و رعایت اصول بهداشتی، و نیز شرایط بستر، کنترل جوندگان و سوسک؛ بر تبدیل خوراک اثرگذار می باشد.
اگر شما مدیریت خوبی داشته باشید، ضریب تبدیل خوبی بدست می آورید.
سایر فاکتورهای موثر در بهبود تبدیل خوراک
تغذیه زمان بندی شده: تحقیقات نشان می دهد که تغذیه زمان بندی شده یا وعده ای می تواند تبدیل خوراک را بهبود دهد. با چنین برنامه های تغذیه ای، جوجه های گوشتی 4 تا 6 بار در روز تغذیه می شوند. زمانیکه خوراک تمام شود، جوجه ها برای مدت کوتاهی (کمتر از یک ساعت) به غذا دسترسی ندارند. دوره کوتاه عدم دسترسی به خوراک ظاهرا برای تحریک تغذیه در وعده بعدی می باشد. معمولا پرندگان در این دوره کوتاه آرام می باشند که تبدیل خوراک را بالا می برد.
گرچه اصل تغذیه زمان بندی شده صحیح است، به نظارت دقیق و مدیریت مناسب نیاز دارد. اگر مدت زمان عدم دسترسی به خوراک طولانی شود، مزایای آن هدر شده و عملکرد حقیقتا کاهش می یابد. در این سیستم تغذیه، برای اینکه تمام یا بیشتر پرندگان همزمان تغذیه نمایند، دانخوری های بیشتری مورد نیاز است. از تغذیه زمان بندی شده در آخرین هفته رشد استفاده نکنید چون سبب پر شدن دستگاه گوارش و ایجاد مشکلاتی در زمان کشتار می شود.
نور: سطوح نور در سالن جوجه های گوشتی می تواند بر تبدیل خوراک اثر گذارد. روشنایی زیاد (1 تا 2 فوت کندل) فعالیت جوجه را تحریک نموده و آنها را در یافتن آب و خوراک کمک می کند. پس از 10 تا 14 روز، سطوح نور می تواند تا سطح تقریبا 5/0 فوت کندل در تاریک ترین نواحی سالن، به تدریج کاهش یابد. سطوح پایین نور سبب آرام بودن پرندگان شده و فعالیت آنها را کاهش داده و در نتیجه سبب افزایش وزن بهتری می شود.
در سالن های کنترل شده، تغذیه زمان بندی شده با استفاده از سیستم نوری می تواند تبدیل خوراک را بالا ببرد. یک برنامه نوری با یک ساعت روشنایی و دو ساعت تاریکی در تمام روز می تواند تبدیل خوراک را بهبود دهد.
محیط: پرندگان به مدیریت خوب، بطور مطلوب پاسخ می دهند. پرندگانی که در محیط آرام و بدون استرس پرورش می یابند نسبت به پرندگانی که در محیط پر استرس پرورش می یابند، تولید بهتری دارند. استرس بیش از اندازه سبب می شود پرندگان انرژی صرف کنند و در نتیجه رشد و تبدیل خوراک زیان می بیند. کار در سالن و در اطراف سالن جوجه گوشتی تا حد امکان باید با آرامش و در سکوت صورت پذیرد. به هنگام راه رفتن در سالن، مضطرب نمودن پرندگان تا حد امکان کمتر صورت گیرد. فعالیت غیر ضروری پرنده انرژی که می تواند صرف افزایش وزن شود را تلف می کند.
خلاصه
ضریب تبدیل خوراک گله بطور اقتصادی برای تولیدکنندگان جوجه گوشتی مهم می باشد. برخی از فاکتورهای موثر بر ضریب تبدیل خوراک عبارتند از: دما، تهویه، کیفیت خوراک و آب. پرورش دهندگان جوجه گوشتی که گله هایشان را به منظور بهینه نمودن این فاکتورها جهت تبدیل خوراک بهتر مدیریت می کنند، در انتهای پرورش از پاداش تلاش های خود برخوردار می شوند.
کاهش ریسک بیماریهای قابل انتقال از طریق هوا با استفاده از تهویه فشار مثبت

بدلیل وجود بسیار زیاد بیماریهای قابل انتقال از طریق هوا در اکثر مناطق ایران ، حتی هنگامی که مسائل بهداشتی رعایت میشود بیماریهایی مثل مارک ، آنفولانزا و …. میتوانند توسط هوای ورودی (تهویه) وارد سالن شوند.
بیماری آنفلوانزای طیور: (Avian Influe )
یکی از بیماریهای واگیر دار تنفسی ویروسی طیور است که دارای قدرت انتشار سریع می باشد.عامل آن ، ویروسی متعلق به خانواده اورتومیکسوویروسها میباشد.
ویروس آنفلوانزا از انواع ماکیان ، بوقلمون ، بلدرچین ، قرقاول شترمرغ ، مینا ، طوطی ، سار ، مرغابی ، غاز و سایر پرندگان آبزی جدا شده است ولی در ماکیان و بوقلمون بیشترین خسارت و تلفات را ایجاد می کند.در پرندگان زینتی سویه ها ی و بدفعات بیشتری جدا شده است.
پرندگان آبزی (همچون اردک ، مرغابی و . . . )بعنوان مخـــــــزن این بیماری در طبیعت معرفی شده اند و عقیده بر این است که مرغابی های اهلی نسبت به ابتلا به فرم درمانگاهی فوق حاد آنفلوانزا مقاوم می باشند.
البته این پرنده ها به ویروس آنفلوانزا مبتلا می شوند و باعث پخش آن در محیط نیز می گردند.انواعی از پرندگان آبزی ، مانند پرستو دریایی نسبت به فرم فوق حاد آنفلوانزا حساس هستند و در اثر ابتلا به آن تلف می شوند.
اشخاص مختلف با تماس با پرنده های مریض ، تجهیزات آلوده موجود در مرغداریها ، ماشین های حمل و نقل ، آب و دان آلوده ، پرندگان وحشی ، موش و حشرات می توانند به طور مکانیکی ویروس آنفلوانزا را بین مرغداریها منتقل کرده و موجب بیماری گـــــردند.حتی شانه تخم مرغ می تواند نقش مهمی در بیماری داشته باشد.زیرا وجود ویروس در سطح پوسته تخم پرندگان آلوده نیز به اثبات رسیده است.البته امکان انتقال عمودی یا به عبارتی انتقال بیماری از مادر به جوجه برای این بیماری وجود ندارد ، چرا که جنین آلوده ، قبل از تولید از بین می رود.
ویروس به تعداد زیاد از طریق ترشحات چشم و بینی و دستگاه گوارش (مدفوع) پرنده بیمار ، در محیط پخش می شود و توسط مواد آلی در محیط حفظ می گردد.خوشبختانه ویروس آنفلوانزا جزء ویروسهای نسبتا حساس می باشد و با انواع ضد عفونی کننده های حلال چربی ، خنثی میگردد.
برای ضدعفونی کردن می توان ز انواع دترجنت ها (شوینده ها)، فرمالین ، عوامل اکسید کننده ، اسیدهای رقیق ، و یونهای آمونیم استفاده کرد.
این ویروس در دمای ۲۲ درجه سانتیگراد به مدت ۴ روز و در صفر درجه به مدت ۳۰ روز در محیط مرطوب (آب) زنده می ماند.اصولا ویروس آنفلوانزا نسبت به حرارت ، اسیدیته بالا یا پایین ، شرایط محیطی غیر ایزوتونیک و خشکی حساس بوده و به سرعت از بین می رود. هنگامیکه مرغداری به ویروس آنفلوانزا آلوده می شود ، پس از حذف پرنده ها (بدنبال سیاست حذف گله یا پایان عمر اقتصادی گله) باید چند روز دمای سالن ها را افزایش داد.سپس متعاقب شستشوی دیوارها با مواد شوینده ، بستر سالن را جمع آوری نمود.در مرحله بعد باید مرغداری توسط هیپوکلریت سدیم یا فرمالین ضدعفونی شود.
ویروس آنفلوانزا در شرایط سرد و مرطوب برای مدت طولانی تری در محیط باقی می ماند.
بعنوان مثال در فــــصل زمستان بعد از ۱۰۵ روز ویروس عفونت زای آنفلـــــوانزا را از بستر آلوده جدا کرده اند.ویروس آنفلوانزا خاصیت عفونت زایی خود را در دمای ۴ درجه سانتیگراد تا ۷ روز در داخل مدفوع حفظ می کند.جهت کاهش آلودگی بستر و قبل از حمل آن به خارج از مرغداری بهتر است آن را کود کرده (روی هم جمع کرده)و با نایلون بپوشانند تا در اثر تخمیر ، دمای آن بالا برود و ویروس غیر فعال شود.
در زمان حضور پرندگان آلوده ، ویروس آنفـــــــلوانزا از آب نیز جدا می شود ولی با رفتن پرنده ها ، ویروس نیز در آب از بین می رود. دوره کمون بیماری در یک پرنده بین چند ساعت تا ۳ روز و در یک گله تا ۱۴ روز است.دوره کمون به میزان آلودگی ویروسی ، راه عفونت ، گونه پرنده مبتلا و قدرت بیماریزایی ویروس بستگی دارد.
بدیهی است که رعایت شرایط قرنطینه مرغداری باید بطور کامل رعایت شود. برخی از کشور ها قوانین خاصی از جمله ممانعت از ورود پرندگان و فرآورده های طیور از کشورهای آلوده به ویروس آنفلوانزا وضع نموده اند و تا زمانیکه این کشورها از آنفلوانزا عاری نشده اند و جلوی ورود پرنده از سایر کشورهای آلوده را نیز نگیرند ، شامل این تحریم می مانند. مهم ترین راه مبارزه با آنفلوانزا بکاربردن مدیریت صحیح و تصمیم گیری مناسب می باشد.در صورتیکه اولین مورد مثبت بیماری مشاهده گردد و بیماری در مناطق وسیعی انتشار نیافته باشد ، بهترین راه مبارزه کشتار جمعی طیور در محل مرغداری و دفن آنها است.باید توجه داشت انتقال پرندگان آلوده ، به نقطه دیگر جهت کشتار (به عبارتی دیگر کشتارگاه) به هیچ وجه صحیح نمی باشد و آلودگی را در منطقه پخش می کند.بعد از حذف مرغها باید کلیه لوازم و تجهیزات سالن ها و دیوارها را با مواد پاک کننده (دترجنت) شستشو داد.در مرحله بعد ضدعفونی کامل مرغداری و خالی نگهداشتن آن بمدت ۳ الی ۴ هفته الزامی می باشد.در طی این مدت باید شرایط قرنطینه در اطراف مرغداری و رفت و آمد به داخل آن رعایت شود.می توان جهت اطمینان از پاک شدن مرغداری ، چند جوجه حساس (SPF) را بداخل سالن رها نمود و پس از گذشت ۳ تا ۴ هفته چنانچه آنها از نظر سرمی و دفع ویروس منفی بودند ، از پاک بودن مرغداری اطمینان حاصل کرد. در صورتیکه سیاست واکسیناسیون وجود داشته باشد و واکسن از سویه آنفلوانزای موجود در منطقه تهیه شده باشد ، باید برای دوره پرورش بعدی جوجه ها ، آنها را واکسینه کرد.در برخی از واگیریهای آنفلوانزا در جهان ، واکسن کشته تهیه گردیده و با موفقیت استفاده شده است.به هیچ وجه استفاده از واکسن زنده یا آلوده کردن کنترل شده جوجه ها با ویروس بیماریزای آنفلوانزا در سنین دارای حساسیت کمتر (دوران پرورش گله مادر یا تخمگذار) توصیه نمی شود.علت اصلی این محدودیت ، امکان بوجود آمدن سویه های جدید آنفلوانزا از ویروس زنده آن می باشد.
بیماری مارک:
بیماری مارک یک بیماری عفونتی میباشد که توسط هرپس در جوجه ها ایجاد و بندرت در بوقلمونها مشاهده میشود . بروز این بیماری در تمامی نقاط دنیا گزارش شده است .
این بیماری ، بصورتهای مختلفی بروز میکند :
بطور معمول ، چرخش بیماری بصورت تنفسی بوده و از طریق فولیکول پر آلوده ، مدفوع ، و … پخش خواهد شد . انتقال عمودی این بیماری ، اهمیت زیادی ندارد .
ویروس عامل این بیماری در هوای با دمای بالا و مرطوب ( در صورتیکه همراه با سلول باشد ) ، مدت زیادی زنده خواهد ماند
. این ویروس همچنین به انواعی از مواد ضدعفونی کننده چون ترکیباشت چهارتایی آمونیوم و فنولها مقاوم خواهد بود . این ویروس در صورت سرد و گرم شدن هوا ، بسرعت غیر فعال میشود
جهت کاهش این بیماریها شرکت بیگ داچمن سیستم پیشرفته تهویه فشار مثبتی را طراحی نموده است که قابل استفاده در فارمهای گوشی،مادر و تخم گذار میباشد هم در زمان پرورش و هم در دوران تولید.
APT1500 به طوری طراحی شده است که با تمامی اینلتهای سری CL بیگ داچمن قابل استفاده است. ظرفیت هوای آنها در حدود 1500 مترمکعب در ساعت میباشد که برابر با ظرفیت هوادهی اینلتها میباشد که با فن های کم مصرف ATP1500 قابل تنظیم از 0تا 10 ولت کار میکنند.

این سیستم به راحتی قابل نصب بر روی اینلتهای دیواری میباشد.
APT 1500 از اجزای زیر تشکیل یافته است:
1- فن
2- فیلتر اولیه ( جهت ذرات تا قطر 3 میکرومتر
3- فیلتر مرکزی(جهت ذرات تا 3/0 میکرومتر

APT1500 فیلتری است برای پاکسازی هوای ورودی به سالن

تاثیر مدیریت جوجه کشی و فارم مرغ مادر بر روی عملکرد مرغ گوشتی

تحقیقات جدیدی که در انجمن بین المللی علمی طیور در آتلانتا-جورجیای ایالات متحده مطرح شد به تاثیرات مدیریت مرغ مادر گوشتی و هچری در جوجه آوری و متعاقباً عملکرد جوجه های گوشتی می پردازد.

زمان نگهداری تخم مرغ ها و تاثیر آن برروی میزان جوجه کشی
تحقیقات انجام شده در دانشگاه آرکانزاس حاکی از آن است که تاثیر ذخیره سازی تخم مرغ بر جوجه آوری در مقایسه با رشد جوجه ها بیشتر است؛ اما به هرحال محل خواباندن تخم مرغ ( در زمین و یا فصولات ) اثرات قابل توجهی برروی قدرت جوجه آوری نداشت .
Emily Lhamon ،یکی از دانشجویان فارغ التحصیل به انجمن توضیح داد که هدف از طرح تحقیقی اول تعیین اثرات مراقبت از تخم مرغ ها بر روی زنده ماندن و بهره وری جوجه های گوشتی Cobb کاب بود .
وی آزمایش انجام شده را اینگونه توضیح داد : مدت زمان ذخیره سازی تخم مرغ بر روی زمین در مقابل فصولات . در آمایش ذخیره سازی تخم مرغ , تخم مرغ ها از دسته یکسان انتخاب شده و به مدت 4, 8, 12, 16 روز ذخیره شدند.
در تخم مرغ های ذخیره شده از دسته مرغ هایی که بیرون آشیانه تخم گذاشتند و مرغ هایی که درون آشیانه تخم گذاشته بودند استفاده شده بود. آزمایش اولیه و تکرار آن برای هر دو گروه انجام شد.
در آزمایش اول ذخیره سازی تخم مرغ ،تفاوت قابل توجهی در درصد جوجه کشی , درصد تخم مرغ بارور و درصد باروری مشاهده شد.
در آزمایش دوم تفاوت معنی داری در هفته اول و دوم در ضریب تبدیل غذایی , متوسط وزن پرنده , و درصد جوجه کشی و درصد تخم مرغ بارور و درصد باروری مشاهده شد.
البته در هر دو آزمایش ، تفاوت قابل توجهی در معیارها در زمینه نگهداری تخم مرغ بر زمین یا فصولات گزارش نشد.
تاثیر سن مرغ مادر بر روی ترکیبات زرده تخم مرغ
Nirun Boonsinchai و Sukhothai Thammathirat در خصوص اثرات سن مرغ مادر در ترکیب اسیدهای چرب زرده و میزان جذب زرده در طول دوران رشد و نمو جنین بررسی و آزمایش کردند.
آنها دریافتند که سرعت جذب زرده در جنین مرغ های جوان بالاتر است اما غلظت اسیدهای چرب زرده و زرده در دسترس برای جنین حاصل از مرغ های مسن تر بیشتر است .بنابراین چربی بیشتر برای جنین فراهم بوده و امکان بقاء جنین را افزایش می دهد.
محققان اظهار می دارند که نرخ رشد بهتر بعضی جوجه ها بدلیل مقدار بالاتری از زرده تخم مرغ باقی در هچری همراه با غلظت بیشتر اسیدهای چرب در جوجه های حاصل از مرغ های مسن تر است.
برنامه های تغذیه ای در طول دوره پرورش و تاثیر آن برروی ترکیب بدنی مرغ مادر
آزمایش دیگری که در دانشگاه آرکانزانس انجام شد چهار برنامه تغذیه ای متفاوت را در طول دوره پرورش تا زمان رسیدن به بلوغ و عملکرد پروتئین بر روی گله مرغ مادر گوشتی را بررسی کردند.
Karen Vignale توضیح داد که چهار برنامه تغذیه ای که در آنها استفاده کردند مبتنی بر منحنی وزن بدن بود : تغذیه روزمره , شیوه تغذیه ای skip-a-day ( منحنی وزن استاندارد در Cobb ) و کم تغذیه ( منحنی وزن بدن 20 درصد زیر مقدار استاندارد ) و بیش تغذیه ( منحنی وزن بدن 20 درصد بیشتر از مقدار استاندارد
در طی دوره انتقال پولت به بلوغ جنسی افزایش میزان تجزیه پروتئین مشاهده شد و تا زمان اوج تولید تخم مرغ ،افزایش بیشتر هم دیده شد که دلیل آن کاهش درصد توده چربی در طول این دوره می باشد.
محققان نتیجه گرفتند که احتمالا مرغ مادر گوشتی به خصوص در اوایل دوره تخم گذاری ،بر روی بافت عضلانی اسکلت خود به عنوان یک منبع مواد غذایی برای تولید تخم مرغ تکیه می کنند.
تاثیر مواد معدنی خوراکی و رطوبت محیط انکوباسیون بر روی عملکرد مرغ گوشتی
محققان در دانشگاه ایالتی کارولینای شمالی و ایالات متحده و کانادا و هلند ،اثرات شرایط دوره انکوباسیون و منبع مواد معدنی در بدن مرغ مادر گوشتی و خوراک جوجه ها برروی 708 قطعه جوجه خروس Ross را بررسی کردند.
مواد معدنی دریافتی خوراک جوجه ها و مرغ های گوشتی یکسان بوده یا تمام خوراک درسه گروه ارگانیک , تماما غیر ارگانیک و یا مخلوطی از ارگانیک و غیر ارگانیک تغذیه شدند.
, Coltin Carawayتوضیح داد که وجود رطوبت نسبی در طول دوره انکوباسیون برروی وزن جوجه ها تاثیر گذار است .
جوجه هایی که در طول دوره انکوباسیون آنها 70 درصد رطوبت بوده سنگین تر از جوجه هایی بودند که دوره انکوباسیون آنها 53 درصد رطوبت داشت.
در 42 روزگی منابع معدنی بر روی وزن جوجه ها تاثیر خود را نشان داد جوجه هایی که خوراک مخلوط دریافت کردند از همه سنگین تر , جوجه هایی که خوراک تمام ارگانیک دریافت کردند از همه سبک تر بودند خوراک مصرفی جوجه ها نیز به همین ترتیب بود.
رطوبت نسبتا بالاتر در دوره انکوباسیون جوجه های گوشتی که مواد مغذی غیر ارگانیک دریافت می کردند به کاهش مصرف خوراک و در نتیجه منجر به کاهش قابل توجه وزن آنها در 28 روزگی شد.
رطوبت بالای دوره انکوباسیون برروی خوراک مصرفی و یا وزن بدن جوجه هایی که فقط مواد ارگانیک و یا خوراک مخلوط دریافت می کردند , تاثیر قابل توجهی نداشت.
در 42 روزگی بهترین ضریب تبدیل غذایی به گروه تغذیه شده با مواد معدنی ارگانیک و رطوبت نسبی کمتر در طول دوره انکوباسیون تعلق گرفت.

دمای دوره انکوباسیون و تاثیر آن برروی رطوبت فصولات جوجه های گوشتی
Albaraa Sarsour از دانشگاه کارولینای شمالی اثرات دمای دوره انکوباسیون بر روی عملکرد و تورم پوست کف پای جوجه ها را توضیح داد. در دوره آزمایش انجام شده آنها اثرات دمای دوره انکوباسیون را بر روی رطوبت فصولات بررسی کرده و دریافتند که این امر اثر غیر مستقیم دارد.
2 فاکتور در این آزمایش استفاده شد: در آزمایش اول از تخم مرغ های گرفته شده از مرغ هایی با 3 خط ژنتیکی و تورم کف پا ( FPD) متفاوت در 2 دمای متفاوت انکیوباسیونی استفاده شد.
در آزمایش دوم , تخم مرغ ها از نژاد 500 Cobb که در آشیانه بر روی زمین جمع آوری شده و بیشتر آنها یا تراشه چوب تازه و یا تراشه چوب مستعمل بود استفاده و در 3 دمای انکوباسیون قرار داده شدند.
در هر دو آزمایش , دمای اولیه دوره انکوباسیون درجه حرارت پوسته تخم مرغ نزدیک 38 درجه سانتی گراد و به مدت 21 روز بود.
در آزمایش دوم (LH) دمای پوسته تخم مرغ به مدت 3 روز پائین تر ( 9 / 36 درجه سانتی گراد ) بود و همانگونه که در جوجه کشی های چند مرحله ای دیده می شود، 3 روز پایانی دمای استاندارد انکوباسیون افزایش می یابد و به 9 / 38 درجه سانتیگراد می رسد.
در مرحله هچری از 180 یا 210 قطعه جوجه گوشتی استفاده شد . در آزمایش اول 15 قفس پرشده از تراشه جدید چوب درخت کاج و در آزمایش دوم تراشه چوب جدید و یا مستعمل پرشده بود .در هر دوره آزمایش دمای انکوباسیون به طور مداوم رطوبت فضولات را تحت تاثیر قرارداد.
در آزمایش اول رطوبت فضولات از 13 تا 28 روزگی یک یا دو درصد بیشتر در دسته S اما در 42 روزگی وضعیت برگشت و گزارش حاکی از بالاترین میزان رطوبت فصولات در قفس های جوجه های گوشتی در دسته LH بود.
در آزمایش دوم جوجه های گرفته شده از انکوباسیون S کمترین میزان رطوبت که البته فقط شبیه روز سی و هفتم دمای انکوباسیون LH گزارش شد.
در آزمایش اول در 28 روزگی یک تداخل ژنتیکی مشاهده شد که متعاقباً بروی رطوبت فضولات آزمایش دوم تاثیر گذار بود. در حالیکه رطوبت فضولات بالاتر در آزمایش یک به دنبال مصرف بالاتر خوراک در جوجه های گوشتی و وزن گیری آنها بود، این موضوع در آزمایش دوم مشهود نبود.

تاثیر واکسیناسیون و مراحل قبل از قرارگیری تخم مرغ در دستگاه برروی عملکرد جوجه های گوشتی
محققان دانشگاه ایالتی می سی سی پی و Zoetis Inc تاثیر تزریق داخل تخم مرغ (ovo – in ) ویا تزریق زیر جلدی یا عضلانی واکسن HVT و همچنین 4 تا 18 ساعت اولیه شرایط نگهداری قبل از قرارگیری را بر روی عملکرد جوجه خروسهای گوشتی تا سن 48 روزگی بررسی کردند.
David Peebles توضیح داد که تخم مرغ نطفه دار مرغ گوشتی Aviagen 708 ، در 18 روزگی انکوباسیون با تزریق داخل تخم مرغ واکسینه شدند و یا جوجه ها در هچری به صورت زیر جلدی واکسینه شدند و جوجه های هر دو گروه واکسیناسیون، شامل یکی از زمان های نگهداری مورد آزمایش بودند.
هیچ تداخلی بین واکسیناسیون و زمان نگهداری گزارش نشد، اما اثر اصلی واکسیناسیون در روز 14 تا 28 روزگی مصرف خوراک مشاهده شد. اثرات زمان نگهداری در خوراک مصرفی از روز اول تا 14 روزگی و از 14 تا 28 روزگی ،همچنین وزن گیری از روز اول تا هفتم و از 14 تا 21 روزگی بررسی شد.
مصرف خوراک از 14 تا 28 روزگی طیوری که به صورت زیر جلدی واکسینه شده بودند کمتر از طیوری بود که واکسن به داخل تخم مرغ تزریق شده بود. افزایش زمان نگهداری از 4 تا 18 ساعت کاهش مصرف خوراک و وزن گیری را برای هر چهار دوره به همراه داشت .Peebles و همکارانش به این نتیجه رسیدند که افزاش زمان نگهداری، وزن گیری را کاهش داده زیرا مصرف خوراک تا 28 روگی کاهش پیدا می کند.
علاوه بر این تزریق داخل تخم مرغ اثر منفی بر روی عملکرد جوجه های گوشتی تا 48 روزگی به همراه نداشت، هر چند که جوجه ها به مدت 4 تا 18 ساعت قبل از مرحله جای گیری در دستگاه نگه داشته شده بودند.
این پژوهشگران افزودند که با توجه به عملکرد جوجه های گوشتی میزان ایمنی واکسن HVT از طریق تزریق داخل تخم مرغ و یا تزریق زیر جلدی یکسان بود.
مزایای استعمال پروبیوتیک در هچری
درمان پروبیوتیکی با میکروب های سودمند در مرحله هچری فرصت منحصر به فردی برای جوجه های گوشتی است که اثرات مفید متعدد شامل افزایش وزن جوجه های هفت روزه ، کاهش مرگ و میر ، بهبود یکنواختی ، و حفاظت اولیه در مقابل پاتوژن ها را فراهم کرده است .
آنها توضیح دادند که رشد زود هنگام روده در جوجه های گوشتی به دنبال به وجود آمدن میکروفلورهای مفید روده ایست . در طبیعت , مرغ ها میکروفلور مورد نیاز جوجه های خود را تامین می کنند اما در مرغداری ها به دلیل اینکه مرغ ها و جوجه ها جدا از هم نگهداری می شوند تامین میکروفلور برای جوجه ها مقداری سخت شده است. این تاخیر در رشد روده جوجه را مستعد ابتلا به باکتری های بیماری زا می کند که این امر به نوبه خود کاهش وزن و افزایش مرگ و میر را به همراه دارد.
Pseudomonas, Salmonella و E. coli شایع ترین باکتری های زیست محیطی در هچری و مرغداری ها هستند که ممکن است بیماری زا باشند.
در این مطالعه از پروبیوتیک FloraStart(r) استفاده شد تا اثر آن برروی افزایش وزن هفت روزه و یکنواختی و مرگ و میر جوجه های گوشتی بررسی شود.
جوجه ها با پروبیوتیک قبل از قرارگرفتن در سالن های پرورشی تخت درمان قرار گرفتند. درمان با پروبیوتیک، کاهش مرگ و میر دسته طیور از 97 / 4 به 50 / 4 درصد را به همراه داشت ،همچنین افزایش قابل توجهی در وزن هفت روزه و یکنواختی بهتر دسته طیور نیز مشاهده شد.
گروه دیگری از Pacific Vet Group تحقیقات خود را در رابطه با استعمال پروبیوتیک و اثر آن بر روی واکسیناسیون علیه اسهال خونی منتشر کردند .
Matthew Faulkner گفت : استعمال پروبیوتیک ضمن ایجاد مصونیت در مقابل Eimeria ،کاهش تعداد جوجه های نارس را به همراه دارد ضمن آنکه جوجه ها مستعد ابتلا به عفونت ثانویه باکتریایی در روده می گردند.
او و همکارانش دریافتند که پروبیوتیک ها منجر به افزایش وزن گیری در جوجه های واکسینه شده در مقابل اسهال خونی می شوند.
محققان دوباره از FloraStartC در هچری استفاده کردند . آنها آزمایشات متعددی بر روی واکسن اسهال خونی انجام دادند. در هر آزمایش جوجه ها از روز اول ، هفتم ، دهم و 14 وزن گیری شدند و وزن آنها با جوجه هایی که پروبیوتیک دریافت نکرده بودند مقایسه شد.
در تمام آزمایش ها , گروه های دریافت کننده پروبیوتیک به نسبت گروه های بدون پروبیوتیک افزایش وزن بیشتری داشتند.
ساخت مکملهای ویتامینه
سازنده های غذا و مکمل به روش ارزیابی دقیق خاصیت و کیفیت تولیدات ویتامینها نیاز دارند به دو دلیل :
اول : خاصیت بیولوژیکی ( زیست شناختی ) این تولیدات در مکمل و غذا یک فاکتور شناخته شده است .
دوم : کارایی تکنو لوژیکی فاکتوری جهت بالا بردن سودمندی و قابلیت تولید مکمل می باشد .
تغذیه حیوانات ، شرکت Rhone-Poulence روشهای علمی و ابتکاری را برای ارزیابی کیفیت ویتامینهای غذا تو سعه داده است .
از موارد دیگر این روش بر اساس 3 معیار از کارایی تکنولوژیکی قرار داده شده است :
1- آسانی استفاده 2- قابلیت مخلوط شدن 3- پایداری
اولین ویرایش راهنمای مورد استفاده برای میکرویتامین، تعریف ها و معنی های راهنما اندازه گیری می دهد .
راهنما به 3 قسمت تقسیم شده است :
1- اطلاعات کلی در مورد ویتامینها،شامل مولکو لها،محصولات،فرایند های تولید و فرمولاسیون
2- روشهای اندازه گیری و تفسیر پارامتر ها برای ارزیابی کیفیت محصول ویتامین
3- توصیه هایی برای استفاده از محصول در مکمل و گیاهان غذایی
از مولکول تا محصول ، از ترکیب تا فرمولاسیون
ویتامینهای خالص معمولا برای استفاده مستقیم در غذای حیوان مناسب نیستند از این رو باید از قبل به وسیله فرایند های پیشرفته مخصوص در فرمهای قابل حمل به منظور قابل استفاده ساختن آنها به آسانی در مکمل یا گیاهان غذایی تنظیم شوند .
مراحل فرمولاسیون شامل :
1- پراکنده گی 2- خشک کردن به روش پاشیدن 3- جذب سطحی 4- پوشش دار کردن
– فرم ناکافی ویتامینهای مصنوعی تشکیل شده از روغن و کریستالهای بزرگ می باشد . محتویات آن در واحد زمان ناپایدار بوده و بصورت زیاد غلیظ شده می باشد .

نام شیمیایی ویتامینها :
نام معمولی ویتامینها :
رتینول
کوله کلسیفرول
α توکوفرول
منادیون
تیامین
ریبوفلاوین
(PP)نیکوتینیک اسید
(B3,B5) نیاسین آمید و
(B3,B5) د- پنوتینیک اسید و
پیردوکسین
ِ B9 اسید فولیک و فولامین و
H0,B7 د- بیوتین و
سیانوکوبالامپن
اسید اسکوربیک
A
D3
E
K3
B1
B2
نیاسین
نیاسین آمید
کالپن
B6
اسید فولیک
بیوتین
B12
C

ویژگیهای فیزیکوشیمیایی مولکولها :

رنگ تولید مصنوعی
فرم فیزیکی تولید مصنوعی
فرم شیمیایی معمولی مورد استفاده
نام ویتامین
قهوه ای تا زرد
سفید مایل به زرد
زرد روشن تا قهوهای

زرد طلایی
سفید
زرد-پرتقالی
سفید تا کرم

سفید
روغنی که در درجه حرارت اتاق متبلورشده
زرین (صمغ)
روغن چربی

چربی
پودر متبلورشده (کریستالی)
پودر متبلورشده
پودر کریستالی

پودر کریستالی
استراستات،پالمتیات،پروپیانات
الکل
استر
دی ال-آلفا- توکو فرمول استات
او-آلفا- توکو فرمول استات
MNB,MSBC,MSB,MPB کمپلکس
هیدروکولین- مونونیترات
ریبوفلاوین
نیکوتینیک اسید
نیکوتین آمید
دی- کلسیم پنتوتنات
دی ال- کلسیم پنتوتنات
A
D3
E

K3
B1
B2
نیاسین
نیاسینامید
کالپن
سفید
زرد
سفید

قرمزتیره
قهوهای

سفید مایل به زرد
پودر کریستالی زبر
پودر کریستالی
پودرکشیده شده کریستالی

پودر کریستالی
سوپ تخمیری خشکانیده

پودر کریستالی
هیدروکلراید
اسید فولیک
د-بیوتین

سیانوکوبالامین
مخلوطی از ترکیبات زیر فعالیت B12
اسید یانمک سدیم
B6
اسید فولیک
بیوتین

B12

C

مشکلات مطرح دراستفاده از ویتامینهای خالص در غذای حیوان و فرمولاسیون محلولها براه چیره شدن بر آنها
انواع اصلی فرمولاسیون
کاربرد محلول
مشکل فرم خالص ویتامین

پوشش دار شده
خشک شده به روش پاشیدن

پوشش دار شده
خشک شده به روش پاشیدن

جذب سطحی
خشک شده به روش پاشیدن

کمپلکس شیمیایی
آمیخته شدن با حامل

تشکیل پودر
محافظت
رقت

تشکیل پودر
محافظت
رقت

تشکیل پودر

تشکیل پودر

درمان فیزیکی پودر
-فرم فیزیکی
-پایداری
غلظت

فرم فیزیکی
-پایداری
-غلظت

فرم فیزیکی

فرم فیزیکی
-پایداری

چسپندگی
A

D3

E

K3

B1
خشک شده به روش پاشیدن
گرانوله شدن

نیاسینامید

آسیاب شده

خشک شده به روش پاشیدن

خشک شده به روش پاشیدن
خرد شده و باند شده با حاصل

رقت
رقت

پوشش دار شده
درمان فیزیکی پودر

درمان فیزیکی پودر

درمان فیزیکی پودر

رقت
درمان فیزیکی کریستالها

غلضت
غلضت – تشابه

درمان فیزیکی پودر
چسپندگی
الکترواستاتیکی

جاذب الرطوبتی

جاذب الرطوبتی
قابلیت مخلوط شدن

چسپندگی
الکترواستاتیکی

فرم فیزیکی غلظت ( تمرکز )

پودر کریستالی
سوپ تخمیری خشکانیده

جاذب الرطوبت
پایداری
B2

نیاسین
نیاسینامید
کالپن
B6

اسید فولیک

بیوتین

B12

‍‍C

تست های عمده اندازه گیری خاصیت بیولوژیکی ویتامین

اسم معمول ویتامین
تست های اصلی
A
D3
E
K3
B1
B2
نیاسین
نیاسینامید
کالپن
B6
اسید فولیک
بیوتین

B12
C
-تست رشد علاج بخش در جوش صحرایی
AOAC -تست ذخیره سازی کبد در جوجه ها ( جوجه ها )
-تست عقیمی به وسیله واجذب یا همولیز در موشها
– ناقص ( جوجه ها )K – تست زمان انعقاد در ویتامین
– تست رشد یا تست تندی ضربان قلب در موشها
– تست رشد علاج پذیر در خوکها
-مطالعه پلاگرا علاج پذیر (زبان سیاه )
– تست رشد در جوجه ها و موش ها
– مطالعه درمان پذیری در جو جه ها
-تست رشد در موشها یا جوجه ها
-تست مطالعه رشد در اثر دادن خوراک یا داروی نیروبخش در موش ها یا جوجه ها
– خوب شدن زخم پوستی ایجاد شده در موش ها بوسیله خوردن زیاد سفیده تخم مرغ
( شامل آویدین که توانایی چسپیدن به بیوتین و جلوگیری از جذب سطحی روده ای )
-تیتراسیون نتایج عمل در طی آنمی زیان آور حقیقی
-خوب شدن اسکوربوت و رشدادنتوبلاست ها در خوکچه هندی

ابزار ارزیابی اثر ویتامین ها
ارزیابی اثر تکنولوژیکی ویتامینهای غذای حیوانات بر اثر 3 عامل متغیی گذاشته شده است :
1-ثبات محصول در حالت طبیعی و ثبات در مکمل ها و غذا ها
2-آسانی استفاده 3- قابلیت مخلوط شدن
ثبات محصول در حالت طبیعی اش ، مکمل ها و غذا ها :
ثبات محصول ویتامین ظرفیت حفظ کردن حالت فیزیکو شیمیایی اصلی آن ویتامین در مدت زمان طولانی می باشد . ویتامینها مولکولهای آلی پیچیدهای هستند . تغییرات ساختاری منجر به کاهش قابل توجهی در فعالیتهایشان می شود .
واکنش های پراکسیدی از عوامل اصلی تنزل ویتامینها در غذای حیوان هستند . این واکنشها ممکن است در مکمل ها و غذاها به وسیله وجود همزمان آب آزاد از مواد خام ومواد پراکسیدی ایجاد شود .
( ارکانیک اسید ها ، قند های احیا کننده ، ریز مغذی ها ، چربی های ترکیب شده با اکسیژن )
این واکنش ها در طی ساختن مکمل ها و غذا ها به وسیله افزایش سیستم و حرارت و عملکرد های مکانیکی بدتر شده است .
نقش اصلی آب :
آب واسطه انتقال یونهای پیچیده در واکنشهای پراکسیدی می باشد .
آب از سه منبع سر چشمه می گیرد :
– هوا (با رطوبت سنجی ) -مواد خام ( آب آزاد ) -فرایند های عمل آوری (بخارآب ، آب اضافی)
آب آزاد و فعالیت آب :
– آب آزاد مقداری از آب است که در محصول داده شده بصورت فیزیکی و شیمیایی باندی تشکیل نداده است . این مقدار بوسیله فعالیت آب اندازه گیری شده است .
– فعالیت آب به صورت مقدار رطوبت نسبی تولید شده به وسیله محصول در سیستم بسته با درجه حرارت ثابت مشخص شده است .
فشار آب بالای سطح محصول آزمایش :
Aw=P/Ps : فشار آب بالای سطح آب خالص در درجه حرارت یکسان Ps
فعالیت بالاتر آب در محصول غذایی ، واکنش پذیری بیشتر محصول از لحاظ شیمیایی خواهد بود .ترکیبات جاذب الرطوبت مشخص ( تولین،بتائین،پنتوتنات کلسیم،کلراید ) به افزایش حجم آب در داخل غذا و مکمل کمک می کنند .
رطوبت پذیری توسط میزان جذب آب به وسیله محصول گذاشته شده در اتاقی با رطوبت و درجه حرارت کنترل شده اندازه گیری می شود .
فاکتورهای پیش برنده واکنشهای پراکسیدی :
PH ، مواد معدنی ، نور ،درجه حرارت ، مجاورت ، سطح محیط و منشاء مکانیکی PH
فاکتوری می شود زمانی که مقداری از آب آزاد برای آزاد کردن کاتیونها و PH در مکملها
آنیونها از اجزاء ترکیبی قابل حل کافی است .
PH منطقه مقاومت و منطقه حساسیت ویتامینها از لحاظ

PH
ویتامین
6-9
6-9
6-9
2-7
6-9
6-5/7
3-9
5-9
3-5/7
D3
K3
کالپن
نیاسین
A
E
B12
بیوتین
اسید اسکوربیک

نور : اشعه های ماوراء بنفش واکنشهای پراکسیدی را جلو می برند .
ویتامینهای A, D3, K3, B2 مخصوصا به عملکرد نور حساس هستند . ونیاسین حساسیت کمتری به گرما دارند .
درجه حرارت : ویتامینهای E,B2,B12 با بالا بردن درجه حرارت حرکات جنبشی واکنشهای پراکسید را تسریع می کنند .
5درجه سانتی گراد افزایش حرارت از 25 درجه سانتی گراد سرعت فعالیت مضر ویتامینها را دو برابر می کند .
منطقه مسطح یا سطح محیط :
در سطح وسیع تر مجاورت ویتامینها با محیط واسطه ، این ویتامین بیشتر در معرض حمله قرار دارد .
تاثیرات مکانیکی :
تاثیرات مکانیکی (سایش ، خرد کردن ، بریدن) ممکن است سطح محیط را به وسیله قطعه قطعه کردن و افزایش تماس ویتامینها با دیگر اجزاء ترکیبی واکنش پذیر مخلوط افزایش دهند .
اندازه گیری عمل پایداری :
در عمل پایداری محصول ویتامین در مکمل و غذا منتج می شود از :
*اجتماع فیزیکی محصول ویتامین
*مقاومت ذاتی ویتامین به حمله فیزیکو شیمیایی
*ثبات محصول ویتامین به وسیله توانایی ذاتی اش در مقاومت کردن در برابر حمله فیزیکو شیمیایی در فرایند های غذایی مشخص شده است .
ثبات اندازه گیری شده در :
کمپلکس ویتامین (A,D3,E,B )
مکمل کامل شامل : ریز مغذی ها و کولین کلراید
*تعیین کردن ثبات محصول در طی عمل آوری در هر ویتامین که در معرض اثرات همزمان بخاروفشارهای متعدد قرار گرفته و در درجه حرارت افزایش یافته مطلوبترین می باشد .
آسانی استفاده :
آسانی استفاده از محصول به وسیله توانائیش در حرکت دادن از کیسه انتقال و اندازه گیری اثر در مکمل و گیاهان غذایی تعیین شده است . در عمل آسانی استفاده کارایی را در مکمل یا گیاهان غذایی بهبود می دهد به وسیله :
*کاهش گرد و غبار
*بهبود قدرت جریان در سیستم های ذخیره سازی و انتقال
*حذف کردن باقی مانده ها در سیستم های انتقال
گرد و غبار دار شدن :
تمایل بخشهای ریز به جدا شدن از حجم اصلی پودر و سپس پراکنده شدن در اتمسفر در طی حرکت محصول می باشند .
اثرات گرد و غبار دار شدن :
– سلامتی نیروی کار و گیاهان ( خطر انفجار و احتراق
– شرایط کاری و سلامتی کارگران (حساسیت ،اختلالات تنفسی
– کنترل محصول (ضایعات ، آلودگی عرضی
گرد و غبار دار شدن به وسیله تست گرد و غبار اندازه گیری شده است . انجام این تست ممکن است تحت شرایط عملی دشوار باشد .
این تست کیفی عبارت است از نشان دادن مقدار چسپندگی بخشهای ریز به ظرف فلزی در دست تولید و سپس مقایسه نتایج بدست آمده از منبع تولیدات .

قدرت جریان :
قدرت جریان ویتامین ، توانائیش در جریان آزادانه در سیستم انتقال از پر شدن در صندوق تا میکسر می باشد.
پارامترهای ارزیابی قدرت جریان :
– زاویه قاعده مخروط ( زاویه نوک بر روی قاعده مخروط ایجاد شده می باشد وقتی که بر روی یک سطح کاملا افقی و پهن شکل می گیرد .
-چگالی ظاهری /چگالی واقعی
چگالی ظاهری یا چگالی غیر واقعی به وسیله وزن آزادانه محصول پر شده در حجم استاندارد تعیین می شود . چگالی واقعی به وسیله وزن محصول پر شده در حجم استاندارد یکسان بعد از خارج کردن هوا از بین ذرات تعیین می شود .
حجم/وزن ad=
حجم/(واقعی)وزن td=
– قابلیت تراکم
cp=(td-ad) *100/td
برای بیشتر پودر ها ، قابلیت تراکم ارزیابی رفتار پودر را در حالت ساکن ممکن می سازد .اگر قابلیت تراکم پایین باشد (کمتراز 20 %) جاری شدن محصول آزادانه خواهد بود .اگر قابلیت تراکم بالا باشد (بیشتر از 40 %) محصول بسته بندی شده و تمایل به انبار در سیلو دارد .
چسپندگی :
چسپندگی اجازه می دهد تا رفتار پودر را در حالت پویا ارزیابی کنیم .
Ch= td/ad
قابلیت مخلوط شدن :
-قابلیت مخلوط شدن به عنوان توانایی محصول در توزیع تشابه و یکنواخت در غذا یا مکمل تعریف می شود .
-توانایی مخلوط شدن بستگی دارد به : …محصولی که باید ترکیب شود .
…حامل (ناقل – حجیم کننده
…مخلوط کننده
مزایا :
نتایج اندازه گیری پارامترهای قابلیت مخلوط شدن ، انتخاب حاملها را که برای عمل آوری مکمل داده شده و مشخص کردن روشهای ترکیب محصولات ویتامینها مناسب ترین هستند ممکن می سازد . آنها همچنین متعادل کردن پارامترهای مخلوط شدن و تفسیر واقعی نتایج را ممکن می سازد . توانایی مخلوط شدن ضعیف منجر به ایجاد مخلوط های متباین (جورواجور ) یا پراکندگی نا کافی ماده فعال می گردد .
پارامترهای ارزیابی قابلیت مخلوط شدن :
به وسیله 3 فاکتور تعیین شده است :
*قابلیت مخلوط شدن به صورت تئوری تعیین شده بر روی محصول
*ویژگیهای حامل
*کارایی مخلوط کننده
قابلیت مخلوط شدن تئوری در محصول ویتامین :
قابلیت مخلوط شدن به صورت تئوری نشان می دهد که آیا تعداد اجزاء فعال در محصول برای ایجاد توزیع مناسب در مخلوط انتخاب شده کافی است ( یا نیست ) . اجزای واقعی ، تعداد کافی از بخشهای فعال در واحد حجم ، توزیع شده به طور متشابه در غذا را فراهم می کند .
قابلیت مخلوط شدن در 3 مرحله تعیین شده است :
1-تعیین اندازه ذره پروفیل و چگالی مخصوص :
– اندازه ذره پروفیل با توزیع محصول به وسیله کلاسهای اندازه ی ذره ی استاندارد می باشد .
– چگالی مشخص به عنوان وزنی از حجم محصول به استثنا ء همه حجم بین ذرات (هوا) تعریف اندازه گیری می شود روشهای جایگزینی مایع از قبیل Pycnometry
2- محاسبه تعداد اجزاء فعال در گرم محصول ویتامین
3- محاسبه قابلیت مخلوط شدن به صورت تئوری از روی آمار
بر طبق روشهای براگمن و نیسر نتایج محاسبه قابلیت مخلوط شدن تئوریکی به وسیله ی ضریب متغییر اظهار شده که نشانگر توزیع محصول در مخلوط می باشد . این مرحله مستلزم تشکیل مراحل 1 و 2 می باشد و همچنین مستلزم اندازه ذره نمونه و سطح ترکیب محصول در مکمل ها و غذا ها می باشد .

نظریه :
در عمل ، الکترو ستاتیکی و گرد وغبار دار شدن محصول همانند شکل اجزای آن ممکن است نتایج اندازه گیری قابلیت مخلوط شدن تئوریکی را بهبود دهد .
سازمان حامل : حامل سازگاری می باشد اگر دو معیار وجود داشته باشد :
اندازه برش عمودی ذره حامل بیان می کند که محصول ویتامین باید مخلوط شود.
چگالی حامل (dc)
در عمل ، این پذیرفته شده است که فراهم کردن مخلوط های پایدار زمانی که نسبت بین دو ترکیب 1 به 3 می باشد ممکن است ( dc/dv) ( چگالی ویتامین / چگالی حامل
– مخلوط های نا پایدار ( اکسید منیزیم + ذرت آسیاب شده ) dc/dv>3
مخلوط پایدار ( میکرو ویتامین a+ ذرت آسیاب شده ) dc/dv<3
کارایی میکسر :
کارایی میکسر ، توانایی میکسر در پراکنده کردن یکسان محصول ویتامین در غذا و یا مکمل را توصیف می کند .
دسترسی کلی :
به منظور فراهم کردن یک مخلوط خوب از محصول ویتامین در مکمل دنبال کردن 3 معیار زیر ضروری است :
توانایی مخلوط شدن تئوریکی . سازگاری حامل . کارایی میکسر
– تولید کننده ویتامین خود به تنهایی می تواند تونایی مخلوط شدن در مکمل تئوریکی محصول را کنترل کند ، اگر چه در طی توسعه تولیداتشان ، تولید کننده ویتامین بایستی شرایط استاندارد مورد استفاده در مکمل یا گیاهان غذایی را مد نظر قرار دهد .
– تحت شرایط خاص سازنده مکمل احتیاج به انتخاب مناسبترین حاملها و یا بهبود پارامترهای مخلوط کردن دارد .
نکته : توانایی حل شدن و توانایی پراکندگی آب در محصول ویتامین . پس برنامه های تولیدی مشخص حیوان نیاز به توزیع ویتامینها در آب نوشیدنی دارد . در این مورد استفاده از محصولات ویتامینها حتی در شکل قابل حل یا پودرهای قابل توزیع در آب یا شکل ویتامین ضروری می باشد . ( هیدورسل
قابلیت حل طبیعی ویتامینهای Bقابل حل در آب بر طبق فرم شیمیاییشان تغییر یافته است .
– ویتامینهای قابل حل در چربی ( ویتامینهای A,D3.E) در آب قابل حل نیستند .
فرمولاسیون مناسب اجازه می دهد سوسپانسیون های مناسی درست شوند و حتی که محصولات درآب مخلوط می شوند .
ترکیبات مکمل :
ساختن یک مکمل نیاز به انتخاب دقیق مواد تشکیل دهنده دارد : ویتامین ها ، ریز مغذی ها ، مینرالها و حاملها
انتخاب مینرالها و ریز مغزی ها :
– انتخاب ریز مغذی ا و مینرالها از سازش بین حالت تهاجمی فیزیکو شیمیشان نسبت به دیگر ترکیبات و قابیت دسترسی خوبشان برای حیوانات نتیجه می شود .
– به این دلیل مینرالها و ریز مغذیها اغلب مسئول واکنشهای پراکسید هستند که ممکن است به ویتامینها زیان وارد کنند .
– مهاجم ترین تولیدات اغلب سولفات های جاذب الرطوبه هستند که هم آب و هم یون فعال تولید می کنند ، در مقایسه اکسیدها . کربنات ها ممکن است کاملاً این واکنشهای شیمیایی را محدود می کند .
استثناء : اکسیدهای مشخص ممکن است بسیار واکنش پذیر باشند ( اکسید منیزیم )
وقتی که مخلوطها برای مدت زمان طولانی ذخیره می شوند توصیه می شود هر زمان که ممکن است مکملهای جداگانه از ویتامینها و ریزمغذیها تهیه کنیم .
نکته :
تولید کلراید بسیار جاذب الرطوبه است ، یونهای کلرید بسیار مهاجمی آزاد می کند از این رو توصیه می شود هر زمان که ممکن است آنرا مستقیماً در داخل غذا و نه در داخل مکمل مخلوط کنیم.
انتخاب حامل :
انتخاب حامل یک فاکتور مهم برای کیفیت مکمل می باشد .
معیارهای انتخاب حامل : برای عمل آوری مکمل :
– خنثی کردن الکتریسیته ساکن که در مینرالهای فعال مشخص شده است .
– جلوگیری از عدم اختلاط بین ترکیبات فعال مکمل ( به موجب آن نیاز دارد که چگالی و اندازه ذره حامل با سایر ترکیبات سازگار باشند
اتصال بین اجزای کوچک . این حاملهای مختلف از رقیق کننده ها که در خاصیت آن دخالت ندارند .
حاملها عموماً از منابع گیاهی هستند ( سبوس گندم ، چوب ذرت ، پوسته برنج
در حالی که رقیق کننده ها از مابع غیر آلی هستند ( کربنات کلسیم
برای ذخیره سازی مکمل :
کاهش فعالیت آب در مکمل ( یک مکمل خوب بایستی در جدا کردن آب آزاد از مکمل توانا باشد
حاملهای گیاهی عموماً این تونایی را دارند .
برای استفاده مکمل :
بهبود دادن قدرت جریان مکمل – کاهش چگالی مکمل به طوری که به آسانی بتواند در گیاهان غذایی جا به جا شود و کارایی را غذا افزایش دهد .
کاربرد عملی :
در عمل استفاده از حامل تک همیشه انجام این 6 معیار را به طور همزمان ممکن نمی سازد ، از این رو استفاده از مخلوطهای مواد خام از قبیل حامل گیاهی ( کمتر 30% ) با رقیق کننده غیر آلی بهتر است .
شیوه های عمل آوری خوب :
لوازم مخصوص : استفاده از ویتامینها در مکمل گیاهی به تجهیزاتی که بر اساس موارد مخصوص وابسته به ویتامینها انتخاب شده است نیاز دارد : – پایداری – قدرت جریان – قدرت مخلوط شدن و مقدار مورد استفاده
توجه ویژه بایستی به تعریف تجهیزات مبذول شود برای : – ذخیره سازی – اندازه گیری – مخلوط شدن
ذخیره سازی در مخزن استوانه ای شکل : مخزنهای ذخیره ویتامین بایستی زیر را دنبال کنند .
. فولاد ضد زنگ به طور یکنواخت دیوار بندی شده
. مجهر باسیستم گرد و غبار
. کمترین سطح مقطع به منظور کاهش سطح تولید با هوا
. زاویه مخروط بزرگتر از زاویه قاعده مخروط
تخلیه و اندازه گیری:
قدرت جریان و مقداری از محصولات که بایستی اندازه گیری شود در انتخاب سیستم های تخلیه و اندازه گیری تعیین شده است .
تخلیه :
به قابلیت تراکم ، تجهیزات ساده اندازه گیری یا ترکیب یا استخراج کننده مکمل استفاده شده بستگی دارد
– تجهیزات استاندارد اندازه گیری ( اوگر- مارپیچی ) برای محصولاتی که تمایل به ذخیره ندارند کافی است برای دیگر محصولات از هر کدام از استخراج کننده های نوع جریان – توده ای یا استخراج کننده با قعر جنبنده توصیه می شود.
مخلوط کردن :
انواع میکسرها : میکسرهای مورد استفاده برای تهیه محصولات مکمل ویتامین بایستی به تهیه کردن مخلوطهای یکدست از بخشهای گوناگون فیزیکی متشکل از سطحهای گنجایش متعدد تونا باشد .
مشخصات مخلوط کن ویتامین :
– ایجاد تشابه خوب با جزء ترکیبی تشکیل دهنده در کمترین گنجایش ممکن
– ایجاد تشابه خوب با اجزا ترکیبی با اندازه های مختلف
– طول مخلوط کردن کوتاه
– درجه متغییر پر شدن ، با عدم کاهش در کارایی مخلوط کردن
– خالی شدن کامل – امکان اضافه کردن مایعات – توانایی خرد کردن کلوخ ها
– فقدان حرارت در طی مخلوط کردن – مصرف پایین انرژی در زمان شروع و طی مخلوط کردن
– ارزش نگهداری پایین – قیمت خریداری مناسب
میکسرها بر اساس شدت اثر بریدن طبقه بندی می شوند :
میکسرهای با قدرت برندگی پایین . میکسرهای کار کننده با سیالات . میکسرهای با قدرت برندگی بالا
میکسرهای چرخنده : میکسرV شکل و یا میکسر Y شکل و ظرف مکعب شکل قرار داده شده بر روی محور چرخ .
– میکسرهای نواری : فنر مارپیچ دو سر بر روی محور چرخ یکسان و یا فنر مارپیچ تک در 2 تانک .
– میکسرهای مخروطی ، عمودی مارپیچ ، چرخنده
میکسرهای کار کننده با سیالات :
میکسرهای دارای چرخ پره دار جفت میله : در بازار نسبتاً جدید هستند میکسرها به صورت فولاد ضد زنگ نرم وجود دارند با ظرفیت پر شدن از 6 تا 8 لیتر
میکسر های بادی : با مخلوط کردن جریان هوا در بر گیرنده این مقوله هستن که نیاز به هوای سرد دارند .
– میکسرهای پا برندگی بالا: 3 نوع میکسر :
– میکسرهای خیش دار استوانه ای
– میکسرهای با قدرت جلو برندگی پایین
– میکسرهای با آرم Z شکل
روشهای مخلوط کردن :
پیش احتیاط ها : تهیه تجهیزات – نگهداری کردن بخشهای ساکن و متحرک مخلوط کن – ثابت کردن که باید مطابق میکسر باشند .
میکسرهای چرخنده : میکسرV شکل و یا میکسر Y شکل و ظرف مکعب شکل قرار داده شده بر روی محور چرخ .
– میکسرهای نواری : فنر مارپیچ دو سر بر روی محور چرخ یکسان و یا فنر مارپیچ تک در 2 تانک .
– میکسرهای مخروطی ، عمودی مارپیچ ، چرخنده
میکسرهای کار کننده با سیالات :
میکسرهای دارای چرخ پره دار جفت میله : در بازار نسبتاً جدید هستند میکسرها به صورت فولاد ضد زنگ نرم وجود دارند با ظرفیت پر شدن از 6 تا 8 لیتر
میکسر های بادی : با مخلوط کردن جریان هوا در بر گیرنده این مقوله هستن که نیاز به هوای سرد دارند .
– میکسرهای پا برندگی بالا: 3 نوع میکسر :
– میکسرهای خیش دار استوانه ای
– میکسرهای با قدرت جلو برندگی پایین
– میکسرهای با آرم Z شکل
روشهای مخلوط کردن :
پیش احتیاط ها : تهیه تجهیزات – نگهداری کردن بخشهای ساکن و متحرک مخلوط کن – ثابت کردن که باید مطابق میکسر باشند .
پر کردن میکسر در 3 مرحله می باشد :
مرحله اول : حامل گیاهی : پر کردن از مایع سیال ، حجم ظاهری کاملاً پایین ترکیبات خنثی
مرحله دوم : پودرها و bead lets
مرحله سوم : رقیق کننده غیر آلی
استفاده از مایع برای بهبود و کیفیت مکمل : مخلوطی از گرد و غبار و ترکیبات سیال ممکن است مشکلاتی را در ماشینهای اندازه گیری اتوماتیک به وجود آورند .این مشکلات به وسیله اضافه کردن مایع چسپاننده حل می شود . مایعات معمولاً در درمانهای – آنتی اکسیانت یا روغن ای طیعی یا چربی های با ویسکوزیته پایین استفاده می شوند – آنها در حدود 4-1 % به حامل اضافه می شوند . قبل از ترکیب محصولات ویتامین بایستی پودر شوند . در مورد مشخص ویتامین E روغنی استفاده می شود . اضافه کردن به وسیله آب پخش کن های فواره ای اجرا می شود . ( اثر گذاشتن دقیق بر روی مخلوط ، پخش شدن قطره ها بدون ایجاد مه بر روی مخلوط
از اختلاف چندین مایع بایستی اجتناب شود چون بر پایداری ویتامینها اثر می گذارند :
مایع کولین کلراید __به دلیل ترکیب ویژه و یونهای آزاد آن بسیار مهاجم می باشد
آنالوگ هیدرو کسی از متیونین __ مایع اسیدی که به اکثر ویتامینها حمله می کند
متیونیتات سدیم : محتوی رطوبت بالا قلیایی و بسیار مهاجم
اسیدهای چرب یا چربی های دارای رادیکالهای آزاد : کاتالیزورهای واکنشهای پراکسیدی و کاهش فعالیت ویتامین در مکمل
برنامه های کنترل کیفیت :
_ مطابق مکمل با مشخصات محصول
_ عملکرد خوب واحد عمل آوری در زمان داده شده
_ عمل کرد متوسط گیاه
برنامه های کنترل کیفیت بر پایه :
نمونه گیری و انتخاب ترکیباتی که باید تجزیه شود
نعوامل موثر و روشهای بهبود ضریب تبدیل غذایی در طیور گوشتی
میزان تبدیل مواد غذایی به گوشت مرغ عامل اصلی در تعیین سودمندی پرورش طیور گوشتی است . ضریب تبدیل غذایی (Feed Conversion Ratio) یا مقدار غذای مورد نیاز بر حسب واحد وزن برای اضافه شدن یک واحد به وزن زنده مرغ, شاخص متداولی است که در صنعت طیور جهت ارزیابی عملکرد نسبی خوراک مورد استفاده پرورش دهندگان و شرکت ها قرار میگیرد .
در بسیاری موارد پژوهشگران یک نسبت معکوس بنام بازدهی غذا (Feed Efficiency) به مفهوم اضافه وزن بدست آمده بر حسب واحد وزن به ازای یک واحد غذای مصرف شده را, جهت سنجش تاثیر روشهای آزمایشی گوناگون بر روی پرندگان مورد استفاده قرار می دهند . عوامل متعددی ضریب تبدیل غذایی یا میزان بازدهی غذا را تحت تاثیر قرار می دهند و هدف از این مقاله بحث پیرامون عوامل موثر در این زمینه و روشهای بهبود ضریب تبدیل غذایی است
۱- میزان انرژی جیره
حیوانات جهت برآورده نمودن احتیاجات انرژی خود ، غذا مصرف می نمایند . بنابراین میزان انرژی جیره طیور گوشتی اثر مستقیم بر مقدار غذای مورد مصرف روزانه پرندگان دارد . طیوری که با جیره حاوی Kcal /kg 2900 تغذیه می شوند در حدود ۱۰ درصد بیشتر از پرندگانی با جیره حاوی Kcal / kg 3300 غذا مصرف می نمایند تا به این وسیله کمبود انرژی جیره را جبران نمایند . این رابطه بین میزان انرژی جیره و مصرف غذا هنگامی یک رابطه مستقیم و قابل پیش بینی است که جیره بطور کامل از نظر پروتئین ، اسیدهای امینه و دیگر مواد مغذی ضروری تنظیم شده باشد تا از طریق مصرف روزانه این مواد احتیاجات لازم جهت رشد بر طرف گردد .
این احتمال وجود دارد که میزان انرژی محاسبه شده از طریق جداول ترکیب غذا بطور دقیق مطابق با انرژی واقعی جیره نبوده و بسته به نوع و کیفیت مواد غذایی مورد مصرف بیشترو یا کمتر از میزان واقعی انرژی باشد . معمولا در جداول ترکیب غذا ارزش انرژی مواد غذایی با منشاء دامی از قبیل گوشت ، استخوان و فرآورده های طیور کمتر از انرژی واقعی حاصل از این مواد تخمین زده می شود .
برای مثال برای ماده غذایی شامل گوشت و استخوان با کیفیت خوب ارزش انرژی معادل Kcal / kg 1980 در نظر گرفته می شود در صورتیکه پژوهش انجام شده در دانشگاه جورجیا دلالت بر این دارد که ارزش انرژی مواد غذایی فوق نزدیک به Kcal / kg 2500 است . دلیل پایین تر در نظر گرفتن انرژی حاصل از مواد غذایی با منشاء حیوانی اینست که هنگام تعیین انرژی متابولیزابل (Metabolisable Energy )حاصل از این مواد بوسیله روشهای متداول نیاز به خوراندن مقادیر بسیار زیاد ماده غذایی میباشد و بعلت میزان بالای کلسیم و فسفر محتوی این مواد در جذب چربی اختلالاتی رخ می دهد و انرژی کمتری تولید می شود استفاده از مقادیر فراوان فرآورده هایی غذایی با منشاء دامی در تنظیم جیره طیور گوشتی ممکن است سبب تحصیل ضریب غذایی بهتری گردد اما عدم در نظر گرفتن میزان دقیق انرژی این اجزا منتج به بروز مشکلاتی می شود .
در اواخر دهه ۷۰ میلادی بواسطه قیمت نسبتا ارزان مواد غذایی با منشا حیوانی در مقایسه با سویا مشکل عمده ای بنام سندرم پرنده چرب (Oily Bird Syndrome) در طیور گوشتی ایالت جورجیا شایع گردید . استفاده از فرآورده های فوق تا ۱۵ درصد جیره و نیز پایین در نظر گرفتن میزان انرژی متابولیزابل این مواد منتج به افزایش نسبت کالری : پروتئین در جیره شده و این امر افزایش ذخایر چربی و بروز مشکل سندرم پرنده چرب را بدنبال دارد . مکمل چربی یکی از مواد غذایی است که احتمالا دارای بیشترین تاثیر در تغییرات انرژی جیره طیور گوشتی میباشد . مکمل های چربی منحصرا جهت افزایش میزان انرژی به غذا افزوده میشوند اما اختلافات فاحشی در کیفیت این مواد وجود دارد . این امر بویژه در مکملی بنام چربیهای مخلوط شده مشاهده میگردد که در مواقعی دارای کیفیت بسیار نازلی هستند .
۲–شکل و وزن حجمی خوراک
در مقایسه دان های آردی با یکدیگر ، آن دانی که وزن حجمی بیشتر دارد سبب رشد سریعتر پرندگان می گردد . همچنین دان پلت موجب FCR بهتری می گردد زیرا جهت اخذ غذا بوسیله پرنده با دان پلت انرژی کمتری صرف می گردد. یکی از عوامل موثر در ضریب تبدیل غذایی در پرورش طیور گوشتی ، کیفیت غذای پلت شده ای است که به پرندگان خورانده میشود . اختلاف عمده ای در میزان رشد و ضریب تبدیل غذایی پرندگان تغذیه شده با غذای پلت شده و غیر پلت ، وجود دارد . علت این اختلاف صرف مقادیر فراوان انرژی جهت اخذ غذا بوسیله پرندگانی است که با غذای پلت نشده تغذیه می شوند .
چنین براورد شده است که به ازای هر ۱۰ درصد افزایش در خرد تر شدن غذای پلت شده ضریب تبدیل غذایی یک دهم افزایش می یابد . اگر چه ممکن است کیفیت غذای پلت شده بلافاصله پس از خروج از دهانه آسیاب خوب بنظر برسد ، اما در حقیقت این کیفیت باید به هنگام مصرف غذا بوسیله پرنده در سالن مرغداری وجود داشته باشد . مشاهدات نویسنده در مزارع پرورش طیور دلالت بر این دارد که باید جهت بهبود کیفیت غذای پلت شده هنگام عبور از ترافهای دان خوری کوشش نمود .

۳-برنامه خوراک دهی
تحقیقات نشان می دهد که خوراک دهی طبق یک برنامه زمانی موجب بهبود ضریب تبدیل غذایی می شود. طبق چنین برنامه ای، مرغهای گوشتی درچهار تا شش وعده در روز مقادیر کافی خوراک دریافت می دارند و پس از اتمام خوراک موجود به مدت کوتاهی و کمتر از یک ساعت غذایی در اختیار آنها قرار نمی گیرد. عدم دسترسی به غذا موجب تحریک اشتها در نوبت بعدی تحویل غذا به سالن می شود.اگر چه اصول خوراک دهی طبق برنامه زمانی بسیار واضح می باشد اما این امر نیازمند دقت فراوان و مدیریت صحیح می باشد. اگر پرندگان مدت زیادی گرسنه بمانند موجب کاهش عملکرد آنها می گردد. دانخوری به اندازه کافی جهت تغذیه مرغها دریک زمان از ضروریات این روش است. بطور معمول توصیه می گردد این روش توام بایک رژیم نور مناسب مورد استفاده قرار گیرد.
۴-کیفیت نگهداری و ضایعات غذا
نگهداری کیفیت خوراک طیور درانبار و یاسیلوهای مخصوص بسیار حائز اهمیت است. محافظت دربرابر اکسید اسیون، کپک زدگی و نیز آلودگی از موارد مهم درحفظ کیفیت خوراک طیور می باشند. تمیز نگهداشتن و بازدید مرتب از سیستم توزیع خوراک درسالن و ممانعت از هدر رفتن غذا از طریق تنظیم سطح دانخوریها دربدست آوردن ضریب تبدیل مناسب بسیار حائز اهمیت است.
کاملا واضح است که آن مقدار از غذای حمل شده به سالن مرغداری که مستقیما مورد مصرف پرندگان قرار نگرفته در افزایش ضریب تبدیل غذایی موثر است . بی تردید امروزه به دلیل بهبود سیستم های مکانیکی تغذیه با سالهای قبل ضایعات غذا بعنوان یک عامل کم ارزش تر نسبت به سایر عوامل موثر در ضریب تبدیل غذایی در نظر گرفته می شود . اما این پرسش مطرح است که واقعا چه مقدار ضایعات غذا در سیستم های تجارتی پرورش طیور وجود دارد ؟ اندازه گیری ضایعات غذا بسیار دشوار است . پرندگانی که به نسبت کم خوراک های پلت شده (Pelleted Feeds) دریافت می دارند ، احتمالا مقداری از غذا را در بستر ضایع می نمایند ، این مقدار از غذا غیر قابل مصرف بوده و از نظر مدیریت سالن مرغداری پوشیده می نماید .
۵-کیفیت آب
استفاده از آب تازه و تمیز در حصول ضریب تبدیل مناسب بسیار حائز اهمیت است. عملکرد طیور گوشتی درمرغداریهایی که از آب آلوده استفاده می کنند معمولاً پایین تر از میانگین می باشد. برخی از متخصصین پرورش طیور عقیده دارند سیستم های آبخوری بسته همانند نیپل در مقایسه با سیستم های باز همانند آبخوریهای ناودانی و یازنگوله ایی موجب بهبود ضریب تبدیل می شوند. علت این امر شاید محافظت آب دربرابر آلودگی حاصل از گردو غبار، بستر، خوراک و مدفوع طیور در سیستم های بستر باشد. هرچند بامدیریت صحیح و تلاش بیشتر می توان آبخوریهای باز رانیز مرتب تمیز و بهداشتی نمود. باید توجه نمود که فقط خالی نمودن آب باقی مانده درآبخوریها کافی نمی باشد واین وسایل باید به صورت روزانه بااستفاده از یک ماده ضدعفونی شستشو داده شوند. بدون درنظر گرفتن نوع سیستم آبخوری، قبل از عملیات جوجه ریزی می بایدتخلیه آب موجود در سیستم تخلیه شده و آب کاملاً تازه دراختیار جوجه ها قرارگیرد. بخاطر داشته باشید آب مهمترین ماده مغذی برای هرموجود زنده ایی است بنابر می توان بیش از این درمورد اهمیت کیفیت آب مطلبی بیان داشت.
ب- عوامل فیزیولوژیکی
ا- جنس و سن
به طور فیزیولوژیکی خروسها نسبت به مرغها دارای سرعت رشد بیشتر و FCR بهتری هستند و همچنین با بالارفتن سن به دلیل افزایش وزن بدن نیاز به انرژی بیشتر شده و ضریب تبدیل افزایش می یابد .
۲- میزان فعالیت
همانگونه که ورزشکاران انرژی روزانه بیشتری نسبت به مردم عادی نیاز دارند ، پرندگانی که فعالیت فیزیکی زیادی انجام میدهند انرژی بیشتری مصرف نموده و در نتیجه رشد بافتهای آنها بتعویق می افتد . بنابراین فعالیت نسبی گله اهمیت بسزایی در ضریب تبدیل غذایی خواهد داشت . نشان داده شده است که نوع برنامه نور در ضریب تبدیل غذایی طیور گوشتی موثر است . پرندگانی که طی روز در معرض ۲۳ ساعت روشنایی قرار گرفته بودند ، ضریب تبدیل غذایی بالاتری نسبت به پرندگانی با برنامه ۱ ساعت نور و ۲ ساعت خاموشی داشته اند ، عقیده بر این است که علت افزایش بازده غذایی برنامه نور متناوب بواسطه کاهش فعالیت پرندگان طی ساعات تاریکی میباشد .
۳-عوامل موثر در میزان رشد
اندازه تخم مرغ و بالطبع اندازه جوجه به هنگام خروج از تخم می تواند منتج به کاهش میزان رشد در زمان فروش شود . جوجه های حاصل از مرغهای مادر جوان میزان رشد کمتری نسبت به جوجه های مرغهای مادر مسن تر دارند . مطالعات اخیر در دپارتمان پرورش طیور دانشگاه جورجیا دلالت بر این دارد که اختصاص انرژی بیشتر به خروسهای گله مادر ممکن است در میزان رشد جوجه ها موثر باشد .تخصیص انرژی کم منجر به کاهش میزان رشد جوجه های حاصل در زمان فروش در مقایسه با آنهایی می شود که حاصل از خروسهایی با میزان انرژی جیره بالا هستند . این نتایج بسیار تعجب انگیز است زیرا به طور معمول چنین تصور میشد که تغذیه خروس فقط می تواند نطفه داری را تحت تاثیر قرار دهد و اثری بر روی رشد جوجه های حاصل از اسپرمهای بارور ندارند
اگر میزان رشد طیور گوشتی به کمتر از توان بالقوه آنها کاهش یابد ، بازدهی غذا تحت تاثیر قرار خواهد گرفت در صورتیکه بخواهیم رشد پرندگان در پرورش کند تا زمانی ادامه یابد که وزن بدن آنها معادل وزن طیوری بشود که با روش نگهداری رشد سریعتر پرورش یافته اند ، ضریب تبدیل غذایی افزایش خواهد یافت . زیرا پرندگان کند رشد طی مدت طولانی پرورش به انرژی نگهداری بیشتری نیاز خواهد داشت.
۴- رفتارهای اجتماعی
پرندگان پاسخ مطلوبی دربرابر رفتار مناسب نشان می دهند. طیوری که دریک محیط آرام و ساکت پرورش می یابند عملکرد مطلوبتری نسبت به پرندگان موجود در محیط های شلوغ ، پرسروصدا دارند. استرسهای وارد به پرندگان موجب صرف انرژی و درنتیجه کاهش رشد می گردد. کارکردن درداخل و اطراف سالن مرغداری باید درکمال سکوت و آرامش انجام پذیرد. هنگام راه رفتن در داخل سالن مرغداری تاحدامکان باید مزاحمت کمتری برای پرندگان ایجاد نمود. به یاد داشته باشید فعالیت غیرضروری پرندگان موجب صرف انرژی می شود که می باید برای رشد خرج شود.
ج-عوامل محیطی
۱-دما
چون پرندگان حیوانات خون گرم هستند, درجه حرارت پیرامون در میزان انرژی مورد نیاز جهت نگهداری دمای طبیعی بدن در OC41 موثر خواهد بود . مطالعات فراوان نشاده داده است که افزایش درجه حرارت پیرامون از ۵/۱۵بهOC ۵/۲۶ تاثیر مستقیم در مصرف انرژی روزانه دارد . در درجه حرارت پایین مصرف انرژی بسیار بیش از دمای بالا بوده و در نتیجه ضریب تبدیل غذایی افزایش می یابد .این رابطه فقط در دمای ۲۷- OC28 صادق است . در این دما انرژی مورد نیاز به ازای هر واحد وزن بدن مجددا افزایش می یابد تا بدین وسیله پرنده قادر به سرد نمودن بدن خود و تحمل درجه حرارت بالا باشد . بنابراین پرورش دهنده باید تا حد امکان جهت ثابت نگه داشتن درجه حرارت محیط کوشش نماید تا از این طریق انرژی کمتری جهت تثبیت دمای طبیعی بدن مورد نیاز باشد .
۲- تهویه
تهویه و دما در ارتباط بایکدیگر می باشند. تحت اغلب شرایط افزایش تهویه منجر به کاهش دما در سالن مرغداری می شود.برای انجام تهویه به ویژه درفصل زمستان درمواردی نیاز به این می باشد که دستگاه گرمایش سالن بطور مداوم درحال کارکردن باشند. متاسفانه برخی از مرغداران درفصل زمستان به منظور کاهش مصرف سوخت، تهویه کمتری انجام می دهند. خاطر نشان می سازد این یک روش اشتباه جهت کاهش هزینه سوخت است. هوای تازه برای مرغهای گوشتی به اندازه خوراک و آب تازه واجد اهمیت است.
سطح آمونیاک در سالن عامل دیگری است که می تواند ضریب تبدیل غذایی را در طیور گوشتی افزایش دهد . تجارب نشان داده است غلظت PPM 25ـ۵۰ آمونیاک بطور قابل توجه ای بازده غذا و میزان رشد پرندگان را کاهش می دهد . گاز آمونیاک و سایر گازهای سمی دراثر تهویه ضعیف به ویژه درفصل زمستان درسالن مرغداری تجمع می کنند. مطالعات نشان داده است که ضریب تبدیل غذایی ممکن است از چهار تا هفت دهم در اثر سطوح آمونیاک به میزان ۲۵ قسمت درمیلیون تحت تاثیر قرار گیرد. (این میزان از گاز توسط بینی انسان قابل تشخیص است) متخصصین قویاً توصیه می نمایند که پرورش دهندگان مرغ گوشتی باید درفصل زمستان نیز عمل تهویه را بخوبی انجام دهند. عمل تهویه بستگی فراوان به نوع ساختمان، رطوبت، شرایط بستر و غیره دارد. حداقل ۱ فوت مکعب هوا دردقیقه به ازای هر جوجه لازم است تا هوای کافی راطی اولین هفته تامین نماید اما این مقدار باید با افزایش سن جوجه ها زیاد شود. درهرزمان که احساس شود مقادیری گاز امونیاک درسالن وجود دارد باید بلافاصله میزان تهویه را افزایش داد
۳- برنامه نور
میزان نور در سالن های پرورش طیور گوشتی می تواند ضریب تبدیل غذایی را تحت تاثیر قرار دهد. نور نسبتاً روش (۱-۲ فوت کندل) موجب تحریک فعالیت و کمک به یافتن آب و غذا توسط جوجه ها می شود. پس از سن ۱۰ الی ۱۴ روزگی، میزان نور را می توان بتدریج کاهش و به میزان تقریباً ۵/۰ فوت کندل درتاریکترین منطقه رساند. میزان کم نور موجب آرامش مرغ ها و کاهش فعالیت پرندگان و درنتیجه حصول افزایش وزن بیشتر شود.در سالن ها کاملاً بسته، ترکیبی از برنامه خوراک دهی بااستفاده سیستم های نوری می تواند موجب بهبود ضریب تبدیل غذا شود.
افزودنی های غذایی
۱- آنزیم
اضافه نمودن آنزیم به جیره طیور سبب افزایش قابلیت هضم ، کاهش ویسکوزیته مواد غذایی در داخل روده و بهره گیری حداکثر از مواد مغذی خوراک توسط پرندگان شده و تاثیر قابل توجه ای در بهبود FCR به دنبال خواهد داشت.

۲- عوامل ضد میکروبی
دیر زمانی است که دانسته شده افزودن مقادیر اندک آنتی بیوتیک به غذای طیور گوشتی سبب بهبود میزان رشد و بازده غذا میشود . مطالعات ابتدایی پس از کشف تاثیر آنتی بیوتیکها ثابت نمود پرندگانی که در سالن و بستر جدید یعنی جایی که قبلا هیچگونه پرنده دیگری در آن نبوده است ، پرورش می یابند نسبت به پرندگان جای گرفته در سالن هایی که به مدت طولانی جهت پرورش طیور گوشتی مورد استفاده قرار گرفته اند ، رشد بهتری داشته اند . علاوه بر این مکمل ها آنتی بیوتیک جیره های طیور در شرایط امروزی قادر به بهبود تولید نیستند . فلور میکروبی سالن هایی که به طور پیوسته مورد استفاده قرار می گیرند بسیار متغییر بوده این امر سبب کاهش رشد و بازده غذا میشود . نشان داده شده است افزودن سولفات مس به جیره طیور گوشتی بنحوی که سبب افزایش سطح مس بیش از احتیاجات تغذیه ای شود ، میزان رشد و ضریب غذایی طیور را بهبود می بخشد . مکانیسم این اثر مس مشخص نیست اما احتمالا مربوط به یک خاصیت آنتی بیوتیک مانند می باشد زیرا ثابت گردیده که افزایش مقادیر مس در بستر سبب کاهش جمعیت میکروبی میشود . تحقیقات نشان داده است که استفاده صحیح از اسیدهای آلی, پروبیوتیک ها و پربیوتیکها(Prebiotics) در خوراک طیور, علاوه بر آثار سود مند در کنترل فلور میکروبی روده, در تحصیل عملکرد بهتر و نیز بهبود ضریب غذایی طیور گوشتی موثر میباشند.
۳- بتائین
طی تحقیقات جدید نشان داده شده است که با استفاده از بتائین که یک عصاره طبیعی از چغندر قند می باشد می توان اثرات منفی استرس گرمایی درطیور راکاهش داده و ضریب تبدیل غذایی به میزان
۵/۶ درصد بهبود بخشید. مکانسیم مورد استفاده پرندگان جهت تنظیم آب بدن مقادیر نسبتا ًبالایی انرژی مصرف می نماید. بدلیل اینکه بتائین یک اسمولیت ) Osmolyte ( می باشد. به پرنده در نگهداشتن موثرتر آب کمک می نماید ودرنتیجه انرژی بیشتری صرف رشد خواهد شد. دریک تحقیق دانشگاهی انجام شده درکشور یونان، هنگامیکه دما به ۴۰ درجه سانتیگراد رسید ضریب تبدیل غذایی پرندگانی که جیره حاوی بتائین دریافت داشته بودند درسن ۴۲ روزگی معادل ۷۳/۱ باوزن ۹۹/۱ کیلوگرم بود درحالیکه گروه شاهد ضریب تبدیل ۸۵/۱ باوزن ۹۲/۱ داشتند.
بیماری و تلفات
۱- سلامت عمومی

پرندگان بیمار دارای عملکرد مناسبی نیستند. هرنوع علائم غیر طبیعی باید سریعاً مورد توجه قرار گیرد و پرندگان بیمار سریعاً و بنحو مقتضی درمان شوند. استفاده از روشهای مناسب جهت تجویز واکسن و دارو موجب کاهش واکنش های نامطلوب درپرندگان و درنتیجه بهبود ضریب تبدیل خواهد شد.
۲- تلفات
میزان مرگ و میر گله تاثیر بسزایی در ضریب تبدیل غذایی دارد ، زیرا در گله های تجارتی تناژ کل خوراکی که تحویل مزرعه شده است نسبت به وزن کل پرندگان که به آخر مرحله تولید رسیده اند ، ضریب تبدیل غذا را تعیین میکند ، در مطالعات علمی بر روی طیور نیز غذای مصرف شده بوسیله پرندگانی که طی انجام آزمایش تلف می شوند،تعیین ضریب تبدیل غذائی مورد محاسبه قرار میگیرند. به این ترتیب اختلاف در میزان مرگ و میر بدون ارتباط با چگونگی انجام آزمایش کمترین تاثیر را در تفسیر نتایج به همراه خواهد داشت . متاسفانه ، این احتمال وجود دارد که بسیاری از پرندگان طی هفته های آخر دوره پرورش و قبل از فروش تلف گردیده و این امر سبب خسارات سنگینی شود . طیوری که به سندرم مرگ ناگهانی (Sudden Death Syndrome) دچار می شوند اغلب از پرندهای سنگین وزن گله هستند . هر شیوه ای که کاهش تلفات ناشی از آسیت(Ascites) ، سندرم مرگ ناگهانی و دیگر بیماریها را در پی داشته باشد ، به میزان قابل توجه ای در بدست آوردن یک ضریب تبدیل غذایی خوب موثر است . بیماریهایی که سبب کندی رشد و یا افزایش بروز اسهال در پرندگان میشوند ، حتی اگر تلفات بالایی ایجاد ننمایند قادر به کاهش بازدهی غذا هستند. سندرم سوء جذب (Malabsorbtion)طی اواخر دهه ۷۰ میلادی در صنعت پرورش طیور ایالت جورجیا شایع و افزایش مشخصی را در ضریب تبدیل غذا سبب گردید . زیرا در این بیماری بسیاری از مواد غذایی بدون جذب از دستگاه گوارش پرنده عبور میکنند . پرندگانی که در معرض کوکسیدوز(Coccidiosis) خفیف قرار بگیرند حتی اگر میزان ابتلا چندان شدید نباشد ، احتمالا افزایش در ضریب تبدیل غذایی آن مشاهده می گردد .
۳-حذف پرندگان ضعیف
مصرف خوراک بوسیله پرندگان بسیار ضعیف موجب هدر رفتن آن می شود. حذف پرندگانی که امکان عرضه آنها به بازار وجود دارد می باید در مراحل ابتدایی پرورش صورت پذیرد. انجام این عمل موجب بهبود ضریب تبدیل خواهد شد. درنظر بگیرید یک گله درسن هفت هفتگی به کشتارگاه ارسال شود. درصد تلفات این گله درصورت وجود یک روند معمول درطی رشد حدود ۴ درصد خواهد بود. این امکان وجود که درکشتارگاه نیز درحدود یک درصد از لاشه ها غیر قابل مصرف تشخیص داده شوند. اگر تمامی پرندگان از دست داده شده طی هفته اول حذف می گردیدند، ضریب تبدیل گله درحدود سه دهم بهبود پیدا می کرد. البته حذف تمامی پرندگانی که طی دوره پرورش تلف می شوند و یادرکشتارگاه غیرقابل مصرف اعلام می شوند در هفته اول ممکن نیست حذف پرندگان ضعیف از نقطه نظر بهداشت و کنترل بیماریها نیز بسیار حائز اهمیت است.
نتایج
معمولا رضایت پرورش دهندگان گله های گوشتی هنگامی تامین می شود که ضریب تبدیل غذا در گله های آنها برابر با موارد گزارش شده دیگر مرغداران باشد . نتایج پژوهشهای انجام شده بر روی طیور در دانشگاهها و دیگر موسسات تحقیقاتی در تمامی دنیا دلالت بر این دارد که تحت شرایط تجارتی رسیدن به حداقل ضریب تبدیل غذایی امکان پذیر نیست . رعایت دقیق تمامی عوامل موثر در ضریب تبدیل غذایی بوسیله متخصص تغذیه ، کارخانه تهیه خوراک ، کارگران مزارع پرورش طیور و مرغدارها افزایش بازدهی غذا جهت تولید گوشت مرغ را امکان پذیر میسازد
نکات ضروری در انجام واکسیناسیون طیور
۱ – قبل از مصرف واکسن حتما باید از سلامت گله اطمینان حاصل کرد .
۲ – در روش آشامیدنی لازمست آبخوری ها را با آب فاقد مواد ضد عفونی کاملا شسته و تمیز کرد و تعداد آنها نیز کافی باشد و حتی المقدور تعدادی آبخوری اضافی در نظر گرفته شود .
۳ – جهت رقیق نمودن واکسن لازمست از آب مقطر ، آب آشامیدنی فاقد املاح ، کلر و مواد ضد عفونی کننده دیگر ، آب جوشیده سرد شده و یا سرم فیزیولوژی ۵/۸ درصد استفاده کرد و درجه حرارت آب مصرفی می بایستی حدود ۲۳ درجه سانتی گراد در نظر گرفته شود و PH آن برابر ۷ باشد .
۴ – قبل از محلول کردن واکسن طیور را به مدت ۴ – ۲ ساعت (بسته به سن و به فصل سال) تشنه نگهدارید .
۵ – آب محتوی واکسن می باید خنک و در عرض دو ساعت توسط طیور آشامیده شود .
۶ – اضافه کردن شیر خشک (بدون چربی) به نسبت ۵/۲-۲ گرم در لیتر در آب مصرفی همچنین از شیر معمولی بدون چربی یا کم چربی به نسبت ۱۰-۱۵ درصد می توان استفاده کرد . اضافه کردن شیر سبب حفظ و ماندگاری ویروس واکسن می شود .
۷ – جهت واکسیناسیون به طریقه قطره چشمی و یا تزریقی نیاز به افراد آموزش دیده و به تعداد کافی می باشد .
۸ – جهت واکسیناسیون به طریقه آشنایی تجویز واکسن در طول ساعات سردتر روز باید مورد نظر قرار گیرد .
۹ – واکسن های کشته ( vac Inactivated ) را قبل از مصرف و در خلال واکسیناسیون بخوبی تکان دهید .
۱۰ – سر سوزن مورد استفاده باید تمیز و عاری از آلودگی باشد .
۱۱- فلاکن محتوی واکسن را قبل از مصرف مدتی در درجه حرارت اطاق (۲۰C+ و۱۸C+ )نگهداشته سپس اقدام به واکسیناسیون نمایید .
۱۲ – در روش اسپری مطمئن باشید که گله مورد نظر عاری از آلودگی مایکوپلاسمایی و سایر بیماری های تنفسی باشد . طریقه پاکسازی و شستشوی مرغ داری ها
الف : شستشو و ضدعفونی کردن سالن های مرغداری
مرحله 1-تخلیه کود حاصل و حمل و نقل آن با توجه به دستورالعمل (بخشنامه شماره 29771-9/7/ 74 ) سازمان دامپزشکی کشور باید انجام پذیرد .
مرحله 2-پاکسازی سالن ها در محوطه مرغداری از بقایای کود و پر و لاشه و سایر بقایای آلودکننده از دور قبل صورت پذیرد .
مرحله 3-کلیه تجهیزات و لوازم از قبیل دانخوری ، آبخوری و غیره …… از سالن ها خارج و جهت شستشو و ضدعفونی به محوطه خارج از سالن منتقل شود .
مرحله 4-با استفاده از آب گرم (با فشار قوی ) کلیه قسمتهای سالن ها از قبیل کف – سطوح داخلی و خارجی دیوارهای سالن – پشت بام و سایر تاسیسات (کارخانه تهیه دان – انبار ها – دفتر کار – اتاق نگهبانی و …….) در مرغداری از کود – پر – و گرد و خاک کاملا پاکیزه شود .
مرحله 5-شستشوی بعدی با استفاده از دیتر جنت ها (صابون مایع – محلول های پاک کننده و …….) انجام گیرد و سپس با آب گرم و فشار مناسب کلیه قسمتها پاکیزه شود .
مرحله 6-تعمیر و مرمت هر گونه منفذ و برطرف کردن خرابی های موجود در سطح سالن ها و سایر تاسیسات رفع پارگی های توری پنجره ها در این مرحله الزامیست .
مرحله 7-شعله دادن مف و دیوارهای سالن از داخل و خارج تا ارتفاع 5/1متر .
مرحله 8-ضدعفونی کلیه سطوح (کف – سقف – دیوارها – پشت بام ) با توجه به پیشنهادات مندرج در جداول شماره 1 و 2 .
مرحله 9-نظافت و ضدعفونی سیستم تهویه و سیستم های برق با توجه به بند 7.
مرحله 10-لایروبی و شستشو و ضدعفونی سیستم فاضلاب با توجه به بند 7 .
مرحله 11-پس از پایان مرحله 9 کلیه درب ها و پنجره های سالن ها و ایر تاسیسات تا ضد عفونی نهایی پس از نصب لوازم و تجهیزات از ورود احتمالی موش و باید بسته شوند تا یا افراد غیر مسئول باید بسته نگهداشته شود .
ب :شستشو و ضدعفونی لوازم و تجهیزات
مرحله 1-کلیه لوازم و تجهیزات مرغداری از قبیل دانخوری و آبخوری و آنهایی که قابل شستشو می باشند به خارج از سالن ها منتقل شود و باید در مرحله اول در آب گرم غوطه ور گردند .
مرحله 2-لوازم فوق را مجددا با آب گرم و برس شسته و سپس با ماده ضدعفونی کننده موثر که در جدول شماره 1 ذکر گردیده است به مدت دوساعت غوطه ور و ضد عفونی گردند و متعاقبا با آب تمیز آب کشیده شود .
ج :پاکسازی و شستشو و ضد عفونی محوطه
مرحله 1-سطوح آسفالته و بتونی محوطه مرغداری پس از شستشو سالن ها با آب فشار قوی باید کاملا تمیز شود .
مرحله 2-کلیه سطوح مطرح شده در مرحله 1 و همچنین سطوح خاکی و ……. باید شعله داده شوند .
مرحله 3-اسپری ماده ضد عفونی کننده با توجه به مواد ضدعفونی کننده موثر مندرج در جداول برروی سطوح اعم از آسفالت شده و بتونی و شنی و خاکی الزامیست .
مرحله 4-آهک پاشی سطوح غیر قابل شستشو محوطه نرغداری پس از انتقال لوازم و تجهیزات مرغداری به داخل سالن ها با آب آهک تازه انجام پذیرد.
مرحله 5-تامین محلول ضدعفونی در مدخل درب ورودی اداری و سالن ها پس از شستشو و ضد عفونی سالن ها الزامیست .
د: شستشو و ضد عفونی شبکه آبرسانی
1-کلیه شبکه آبرسانی محتوی آب آشامیدنی طیور تخلیه و لایروبی و شستشو و تمیز شود .
2-مخازن و لوله ها با محل ضدعفونی کننده پر گردیده و پس از 24 ساعت محلول تخلیه و سپس سیستم با آب تمیز شستشو داده شود .
ه :استفاده از فرمالین جهت ضد عفونی
1-استفاده از لباس کار – ماسک و دستکش مناسب در زمان استفاده از فرمالین ضروری است .
2-قبل از شروع استفاده از فرمالین باید کلیه پنجره ها و هواکش ها و کلیه نقاطی که امکان خروج گاز از آنها وجود دارد بسته شوند .
3-پس از قرار دادن کلیه وسایل و تجهیزات و ملزومات مورد نیاز دوره پرورش در داخل سالن ها نسبت به توزیع بستر مناسب و سالم به نحوی که در مسیر رفت و آمد قرار نگرفته باشد اقدام و متعاقبا نسبت به گاز دادن اقدام شود .
4-در صورتی که جهت ضدعفونی سالن ها از ترکیب پرمنگنات و فرمالین استفاده شود به میزان حداقل 10 گرم پرمنگنات و 20 سانتی متر مکعب فرمالین برای هر متر مکعب لازم می باشد . حداقل درجه حرارت سالن کمتر از 25 درجه سانتی گراد و رطوبت نسبی 65 درصد باشد .
بخار دادن (با غلتک 1× )
40 سی سی فرمالین +20 گرم پرمنگنات پتاسیم برای هر 8/2 متر مکعب روش
بیماری های استخوانی در طیور
بعضی از پرندگان بیماریهای پا ، پنجه های کج ، پای قوسی ، مفاصل متورم زانو را به صورت اپیدمی گسترش می دهند. نوسانات گسترده و شرایط مطالعه بیماریهای متعدد نشان از آن دارد که در وقوع چنین اختلالاتی عوامل متعددی دخیل است که در این میان می توانیم از فشار زیادی که در مرحله رشدسریع روی بافت عضلانی ، اسکلتی و تاندون پرندگان قرار میگیرد نام ببریم.
یکی از این بیماریهانرمی استخوان است. معدنی شدن استخوان به واسطه کمبود کلسیم، فسفر یاویتامین D را ریکتز Rickets ( نرمی استخوان) می گویند. کمبود ویتامین D به دلیل یک خطای آمیختگی ، تحت تقویت یا حضور توکسین های قارچی که در روند متابولیسم طبیعی تاثیر گذارند نرمی استخوان را سبب می شود. کمبود فسفر، به دلیل عدم وجود فسفر کافی در سهمیه غذایی موجب پیدایش نرمی استخوان می شود و در نهایت کمبود کلسیم در جیره غذایی باعث این بیماری می شود.
بیماری دیگر که از شایع ترین بیماری های استخوانی است بیماری پروسیس Porosis است. تورم مفاصل زانو ، تاندونهای لغزان و کوتاه سازی شدید استخوانهای بلند همگی از علائم پیدایش پروسیس به شمار می روند. کمبودهای عناصر معدنی کمیاب از قبیل منگنز، روی ، کولین ، نیاسین ، اسید فولیک، پیریدوکسین می توانند از عوامل ایجاد شرایط پروسیس باشند .
بیماری دیگرتیبیا دیسکندروپلازیا Tibia dyschondroplasia است. این طور به نظر می رسد که پرندگان زود رشد در گسترش این نوع بیماری نقش اساسی دارند. این ناراحتی با رشد سریع استخوان که از ظرفیت سیستم بدنی پرنده در فرستادن کلسیم به استخوان خارج است مرتبط می شود. وقتی پرنده وزن اضافه می کند ، این رشد باعث ایجاد شکستگیها و پیچ خوردگیهایی در بدن می گردد. این بیماری در صورتی که نسبت کلسیم به فسفر نادرست باشد بدتر می شود. در واقع باید به نسبت هر دو بخش کلسیم ،یک بخش فسفر موجود باشد.
یکی دیگر از عوامل مستقیم و غیر مستقیم عفونت پا است که در این میاناستافیلوکوکوس Staphylococcus از رایج ترین آنها است. اختلالات پایی که به موجب این عوامل عفونی به وجود می آیند می توانند به راحتی با شرایط مرتبط تغذیه اشتباه گرفته شوند.به هنگام خروج جوجه ها از تخم اطمینان حاصل کنید که به هنگام ایستادن درون ماشین جوجه کشی ، سطحی محکم پیش روی خود دارند چرا که عضله های پای جوجه پس از خارج شدن از تخم برای رسیدن به عملکرد کامل و مناسب چند ساعتی وقت نیاز دارد، بنابراین سطوح لغزنده نیز ممکن است منجر به ناراحتی پا در جوجه گردد.
اخیرا پرورش گونه های کند رشد پرندگان گوشتی بسیار مورد استفبال قرار گرفته است. پژوهش ها نشان از این مطلب دارد که اغلب پرندگان کند رشد کمتر دچار ناراحتی های پا می شود.اما در عین حال برای رسیدن به وزن مطلوب برای تولید کننده ها مشکلاتی فراهم می آورند و زمان زیادی صرف رشد آنها می شود.
در واقع گونه های زود رشد بین 6 تا 8 هفته آماده سازی می شوند در حالی که پرندگان کند رشد برای رسیدن به این مرحله بین 12 تا 15 هفته زمان نیاز دارند. اگرچه پرندگان کند رشد در برابر بیماریهای پا مقاومتر هستند اما امکان تلف شدن آنها در در اثر عوامل وبیماریهای دیگر بیشتر است.بسیاری از درمانها ، کمکی به حل این مسئله نمی کنند. اما در این میان استثنایی هم وجود دارد که آن استفاده از ترکیب ویتامین های محلول در آب و ترکیب عناصر معدنی کمیاب به غذایشان می باشد. این روش درمانی زمانی اثر گذار است که به هنگام رویت نخستین علائم ناراحتی صورت پذیرد. اگر هدفتان در مسیر کاهش ناراحتی های پا است در صورت مشاهده تعدادی پرنده مبتلا وحشت زده نشوید . بسیاری از این پرندگان به رشد خود ادامه می دهندو می نوانند به عمل آیند. اگر این مشکلات ادامه یافت به منظور تمیز دادن عوامل عفونی و عوامل تغذیه ای و کمبود عناصر و ویتامینها از هم تشخیص آزمایشگاهی مورد نیاز است.
نحوه آغاز یک پروژه مرغداری
اولویت استانها
از نظر آب و هوا و جهت تعیین یک اقلیم مناسب برای پرورش مرغ باید گفت که با توجه به بسته بودن سیستم پرورش و قابل کنترل بودن آن پرورش این حیوان تقریباً در تمامی نقاط امکان پذیر می باشد و به بیان دیگر در هر ناحیه ای که امکانات زیربنائی مناسب از قبیل: آب، برق، سیستمهای ارتباطی و … وجود دارد، پرورش مرغ امکان پذیر است.
همچنین تاثیرات آب و هوایی و تغییرات دمایی در یک منطقه را می توان با بکارگیری تمهیدات ویژه و امکانات مناسب کنترل نموده و از تاثیرات سوء آنها بر روی نتیجه قابل انتظار جلوگیری کرد.

انتخاب زمین
جهت انتخاب زمین مناسب برای اجرا بایستی مواردی از قبیل: در دسترس بودن امکانات رفاهی مانند جاده های ارتباطی مناسب، نزدیکی برق، آب و … را مد نظر قرار داد و حتی الامکان سعی نمود تا زمین مورد نظر به گونه ای انتخاب گردد که سرمایه گذار جهت آماده سازی آن و تهیه امکانات کمترین هزینه را متحمل گردد.ضمن اینکه مکان مورد نظر بایستی دارای حداقل ضوابط جهاد کشاورزی جهت اجرای پروژه باشد که برخی از این ضوابط عبارت اند از:
الف) داشتن حداقل فاصله یک کیلومتر با مراکز نگهداری دام و ماکیان گوشتی
ب) داشتن حداقل فاصله دو کیلومتر با مراکز نگهداری دام و ماکیان داشتی
ج) داشتن حداقل فاصله دو الی سه کیلومتری با مناطق مسکونی و مواردی از این قبیل که جهت احراز استعلام مثبت و صدور اجازه فعالیت از سوی سازمانهای ذیربط لازم می باشد.
نحوه گرفتن مجوزهای قانونی
مراحل گوناگون جهت اخذ مجوز صنعتی پرورش مرغ مادر، تخمگذار و گوشتی کاملاٌ شبیه دیگر رشته ها و به صورت زیر است:
۱- تهیه طرح توجیهی فنی با رعایت کلیه ضوابط فنی و قانونی
۲- تهیه نقشه جانمائی ساختمانها و تاسیسات
۳- مراجعه به واحد امور دام شهرستان و ارائه درخواست به همراه مدارک فوق و تشکیل پرونده
۴- ادامه باقی مراحل طبق دستور و نظر واحد امور دام جهاد کشاورزی شهرستان
طراحی ساختمانها
جهت نگهداری و پرورش مرغ عموماٌ سالنهای بسته ای در نظر گرفته می شوند که در طراحی آنها می توان شیوه های گوناگونی را به کار گرفت. هم اکنون یکی از رایج ترین مدلهای طراحی و ساخت سالنهای مرغداری، سالنهای بدون پنجره یا اصطلاحا window less می باشند که در این نوع ساختمان کمترین میزان پنجره بکار رفته و معمولا هواکشهای بسیار بزرگ به همراه پدهائی که در دیواره های جانبی قرار می گیرند وظیفه تامین هوای مورد نیاز را بعهده دارند.
از لحاظ بهداشتی و کنترلهای دیگر نیز این نوع ساختمانها قابل کنترل تر می باشند. به هر حال صرفنظر از نوع طراحی های انجام گرفته موارد دیگری نیز در نوع ساخت و سازها دخالت دارند که از آن جمله می توان به موارد زیر اشاره داشت:
۱- نوع مصالح در دسترس
۲- نوع اقلیم و آب و هوای منطقه
۳- طول مدت فصل گرما و سرما
۴- میزان رطوبت(هواکش)(ارائه نقشه سیستم هوادهی در مرغداری ها)
و مواردی از این قبیل که هرکدام به نوبه خود تاثیر به سزائی را در نوع طراحی و ساخت بناها خواهند داشت.
در آزمایشی برای بررسی میزان مقاومت در برابر استرسهای حرارتی ، مرغ سینا ( پرنده ی بومی صحرای سینا (Bedioum) ) را همراه با تعدادی لگهورن سفید ، تحت شرایط کنترل شده مورد سنجش قرار دادند . با اینکه تعداد پرندگان مورد آزمایش زیاد نبود، مرغ بومی سینا، در حرارتهای بالا ( بیش از ۴۴ درجه سانتیگراد ) ماندگاری بیشتری نسبت به لگهورن داشت . ولی لگهورن سفید ، به خاطر صفت زادآوری بیشتر ، تخمگذاری بسیار بیشتری در شرایط حرارتی یکسان نسبت به همنوع بومی خود داشت .

در مطالعات بعدی مشخص شدکه نتاج حاصل از آمیزش مرغ لگهورن با پرنده ی سینا ، میزان تخمگذاری و درصد ماندگاری بیشتری داشتند. بااینجال اندازه تخمهای تولیدی کوچک بود : مهمترین نتیجه حاصل از این تحقیقات این بود که می توان در برنامه های اصلاحی برای پرورش نژادهای مقاوم به استرس حرارتی ، از پرندگان بومی همان مناطق استفاده کرد .

با اینکه طیور بومی، تحت شرایط جغرافیایی منطقه و با مدیریت تولید مناسب ، تولید بیشتری نسبت به شرایط روستایی دارند ، اما تولید آنها در شرایط تجاری ، قابل مقایسه با گله های اصلاح نژاد شده نیست . بیشتر محققین بر این باورند که بایست صفات پرندگان بومی سازش یافته با آب و هوای منطقه را در برنامه های اصلاح و دو رگ گیری به کار برد ، چرا که پرندگان بومی فاقد صفات قابلیت تولید بالا هستند .( صفتی که در گله های تجاری اصلاح شده وجود دارد )

تفاوتهای نژادی در مقاومت به استرس حرارتی

از دهه ۱۹۳۰ به بعد مطالعات فراوانی بر روی اختلافهای نژادی در مورد مقاومت به استرس حرارتی صورت گرفته است . لگهورن سفید (White leghorn) نسبت به نژادهای سنگین وزن تر مانند

رد آیلندرد (Rod Island Red) ، پلیموت راک خال خالی (BPR) و پلیموت راک سفید (WPR) تحمل بیشتری نسبت به حرارتهای بالاتر دارد ./ وراثت پذیری صفت پایداری در استرس حرارتی بالا بوده و از ۴۵/۰ ۳۰/۰ متفاوت است.

ژنهای ماژور موثر در مقاومت گرمایی طیور

ژنهای متعددی هستند که بر مقاومت گرمایی پرندگان موثر می باشند . برخی ژنها مانند ژن غالب" گردن لخت "(Naked neck (Na)) با کاهش مقدار پوشش پر ، مستقیما بر این صفت تاثیر گذارند در حالیکه ژنهای دیگر مانند ژن مغلوب وابسته به جنس "کوتولگی " (Dwarfism (dw)) با کاهش جثه و در نتیجه کاهش برون ده متابولیکی بدن ، برای این صفت تاثیر گذارند . در اینجا برخی ژنهای مهم و بالقوه را که در مقاومت پرندگان در برابر شرایط حرارتی موثرند ذکر میکنیم که :

الف) ژن "گردن لختی" (Na):

ی ژن اتوزومی با غلبه ناقص هر چند این ژن گردن لختی غالب کامل نمی باشد ، از ظــاهر پرنده (فنوتیپ) براحتی قابل تشخیص است . پوشش پر در هموزیگوت (NaNa) چهل درصد و در هتروزیگوت (Nana) سی درصد کمتر می باشد . قسمتهای سر و گردن به استثنای اطراف تاج ، قسمت قدامی ستون مهره ها و دو ناحیه در طرفین شانه ها لخت و بدون پر هستند . به طور خلاصه طیور گوشتی حامل ژن (Na) که در نواحی گرمسیری ( با متوسط دمای بیش از ۳۰ درجه ) زندگی میکنند ، دارای جثه ی بزرگتر ، ضریب تبدیل بهتر ، تا حدودی گوشت بیشتر ، ماندگاری بیشتر در دماهای بالاتر و کانیبالیسم پایین تر هستند . هموزیگوتها در وزن بدن و ضریب تبدیل ، نسبت به هتروزیگوتها برتری دارند .

در گله های مرغ مادر تست شده در نـواحی گرمسیری ، ژن (Na) علاوه بر افزایش مقاومت به حرارت، باعث افزایش تولید تخم ، ضریب تبدیل بهتر، بلوغ جنسی زودتر ، تخمهای بزرگتر با شکافها و تلفات کمتر در مقایسه با پرندگان ژنوتیپ (nana) می شود .

در برابر این مزایا ، تلفات جنینی ( قابلیت هچ کمتر ) بخصوص در پرندگان هموزیگوت (NaNa) ممکن است افزایش یابد . در مورد هر گونه استفاده تجاری از این ژن می بایست ضررهای حاصل را در برابر اثرات مثبت ژن بالانس نمود . یک راه حل ممـکن در ایـن مورد ، انتخاب افـراد با قابلیت هـچ بالا در گلـه های دارای ژن (Na) می باشد .

۲) ژن پر فرفری (Frizzle):

یک ژن اتوزومی با غلبه ناقص ژن (F) باعث پیچش و رشد پرها به صورت دورانی در سطح بدن می شود در هموزیگوتها ، شدت پیچش پرها بیشتر است و سطح صافی در پرها وجود ندارد . در هتروزیگوتها چنین شدت پیچش وجود ندارد .

در مورد ژن F و اثر آن در مقاومت پرندگان نسبت به استرس حرارتی اطلاعات کمی موجود است . با اینحال شواهدی وجود دارد که ثابت می کند وجود این ژن درگله هایی که در شرایط گرم و مرطوب پرورش می یابند مفید می باشد . این ژن باعث کاهش خاصیت عایق پرها ( کاهش وزن پر ) ، باعث تهویه بهتر در سطح بدن و در نتیجه تابش حرارتی بهتر از سطح بدن می شود .

هارن کیسو در سال ۱۹۸۸ توانست با بک کراسهای متوالی ژن F را وارد لاین دو منظوره تخمگذار قهوه ای نماید . نرهای هتروزیگوس (Ff) این لاین پدری ، با ماده های یک لاین پر تولید ( با ژنوتیپ ff ) آمیزش داده شدند . نتایج حاصل در دو شرایط آب و هوایی متفاوت ، یکی با دمای ۲۰ ۱۸ درجه سانتیگراد و دیگری بیش از ۳۲ درجه نگهداری شده و تولید آنها مورد آزمایش قرار گرفت .

در محیط گرمتر ، پرندگان حامل ژن F ، در طی دوره تولید ۳۶۴ روزه ، به طور متوسط ، ۲۴ عدد تخم بیشتر نسبت به پرندگان هموزیگوس مغلوب تولید می کردند ، در حالیکه در محیط سردتر ، این پرندگان به طور متوسط سه تخم بیشتر تولید می کردند . علاوه بر این ژن F به طور مطلوبی بر روی وزن تخم مرغ ، ضریب تبدیل و ماندگاری در دمای بیش از ۳۰ درجه موثر می باشد . علاوه بر این ژن (F) هتروزیگوت ، باعث کاهش ۴۰ درصدی وزن پر به هنگام کشتار می شود .

۳) ژن"کوتولگی" (Dwarfism):

یک ژن اتوزومی با غلبه ناقص مهمترین اثر ژن کوتولگی این است که باعث کاهش ۳۴ درصدی وزن بدن در نرها و ۳۲ ۲۶ درصد در ماده های هموزیگوت می شود .

گزارشاتی مبنی بر مزایای مرغهای ریز جثه (dwdw) بر مرغهای معمولی (DW W) در شرایط گرم موجود می باشد . استفاده از این ژن در والدین ماده مرغان گوشتی ( بخصوص در اروپا ) صرفه اساسی در مصرف خوراک و هزینه های نگهداری به همراه داشته است .

کاهش نسبتا ناچیز رشد خروسهای گوشتی هتروزیگوت (Dw dw) حاصل از تلاقی نر (Dw Dw) * ماده (dww) با مخارج کم پرورش مرغ مادر گوشتی جبران پذیر است .

۴) پــر در آوری آهستــه (K) ژن غـالــب وابسته به جنس :

از این ژن به نحو گسترده ای در تعیین جنسیت سویه ها و نژادهای مختلف استفاده می شود پرهای اولیه و ثانویه پرندگان مغلوب (kw or kk) در زیر بالها بخوبی رشد می کنند، در حالیکه در جوجه های غالب (Kk , Kw) چنین نیست . در این سری دو آلل دیگر نیز وجود دارند که هر دو نسبت به ژنوتیپ وحشی (k) غالب می باشند ولی استفاده تجاری ندارند.

عـلاوه بر این از ســـایـر مزایای ژن (K) می توان به مــوارد زیر اشاره کرد :

۱) کاهش احتیاجات پروتئینی

۲) کاهش ذخیره چربی در دوره جوانی

۳) افزایش دفع حرارتی در طی رشد اولیه که تمامی موارد فوق می توانند بر افزایش مقاومت حیوان در برابر استرسهای حرارتی ، موثر باشند .

ژنهـای دیگر

ژنهای فراوانی وجود دارند که می توانند به طیور برای مقاومت در برابر استرسهای گرمایی کمک نمایند.

ژن مغلوب پر ابریشمی (h):

می تواند با تاثیر بر سطح پرهای حیوان، بازتاب حرارتی و دفع حرارت از سطح بدن حیوان را افزایش دهد .

ژن غالب تاج نخودی (P)

با کاهش اندازه ی پا، کاهش اندازه ی تاج و همچنین ایجاد تغییراتی در ساختار پوست حیوان ، به مقاومت حیوان برابر شرایط تنش زای حرارتی کمک فراوان می کند .
لوکوس چند آللی مغلوب وابسته به جنس پوست رنگی (id) بر بازتاب حرارتی از سطح پوست و پوشش حیوان موثر است .
با اینحال تابه امروز تحقیقات جدی درزمینه استفاده از این ژنها در سطح گله های تجاری صورت نگرفته است . داروهای موثر در درمان بیماریهای باکتریایی طیور
طیور به بیماری های مختلفی از جمله بیماریهای باکتریایی مبتلا میگردند طبیعت خاص پرورش طیور که به تعداد زیاد و بصورت متراکم پرورش داده می شوند .
امکان بررسی و رسیدگی به وضعیت تک تک آنها را غیر ممکن می سازد بدین لحاظ هنگام شیوع بیماری در گله امکان درمان و کنترل آن به ویژه در صورت مسری بودن بیماری کم است و می تواند تمام گله را در زمان کوتاهی درمعرض خطر تا حد نابودی قرار دهد حتی در صورتی که بتوان بیماری را کنترل کرد علاوه بر مرگ و میر کاهش رشد و در نتیجه تولید ، هزینه زیادی نیز به منظور خرید دارو به مرغدار تحمیل می شود شاید ذکر این نکته خالی از فایده نباشد که تهیه دارو بخش عمده ای ازهزینه مرغداری را به خود اختصاص می دهد از این رو پیشگیری از بیماری بر درمان به ویژه در بیماریهای طیور تقدم دارد بدین منظور باید اصول صحیح پرورش طیور همچون انتخاب جوجه سالم ، تغذیه مناسب ، شرایط لانه و تراکم مناسب آن ، نگهداری جوجه های همسن ، معدوم کردن لاشه های طیور بیمار و پیشگیری از ورود آلودگیهای مختلف به مرغداری و استفاده از مواد ضد عفونی مناسب در مواقع لازم رعایت شود را دیگر پیشگیری از وقوع بیشتر بیماری ها که باید همگام با مسایل فوق صورت گیرد واکسینه کردن طیور است که باید طبق برنامه زمان بندی شده در مورد هر بیماری انجام شود اما علی رغم رعایت موارد فوق به منظور کاهش علایم و عوارض بیماریها استفاده از داروها و آنتی بیوتیکها اجتناب ناپذیر می باشد در غیر اینصورت بیماری قادرست تاحد نابودی تمام گله پیشرفت نماید از این روست که استفاه از داروها و مواد شیمیایی مطرح می گردد .
به هنگام ظهور بیماری در گله به منظور کمک به برگشت طیور به وضعیت طبیعی و نیز کمک به کنترل بیماریهایی که وجود آنها درگله محرز شده باشد استفاده از دارو لازم است به ویژه آن که با گسترش صنعت مرغداری و ایجاد واحدهای مرغداری در مجاورت یکدیگر و رفت و آمدهای بی رویه و غیر اصولی و نیز عدم رعایت موارد بهداشتی که از هچری شروع و تا ورود جوجه به مرغداری و تا پایان دوره همچنان تداوم پیدا میکند مرغدار را وادار می سازد که از بیم از دست دادن سرمایه خود از دارو به میزان زیاد استفاده نماید حال این سوال مطرح است که چه نوع دارو به چه مقدار و چه مدت و از کدام راه بایدجهت درمان یک بیماری به کار گرفته شود پاسخ یکسان به این سوال امکان پذیر نیست و به نوع بیماری ، شدت آن ، وضعیت عمومی گله ، بیماریهای قبلی آن ، شرایط اپیدمیولوژیک ، مدیریت و تواناییهای علمی و عملی مرغدار بستگی دارد در یک پاسخ کلی می توان این گونه اظهار نظر کردکه معمولا مقادیر توصیه شده داروها جهت مقابله با عفونت کافی می باشد در صورتی که دارو به میزان کمتر مورد مصرف قرار گیرد موجب عدم بهبودی گله و ماندگاری بیماری خواهد شد که افت تولید را به همراه خواهد داشت ازطرف دیگر مقادیر بیش از حد آن نیز عوارض غیر قابل جبرانی را در پی دارد چرا که علاوه بر تحمیل هزینه اضافی به مرغدار ، با تجمع در بدن طیور همانند سم عمل کرده و بامتاثر ساختن اعمال فیزیولوژیک ، علاوه بر ایجاد اثرات نامطلوب که گاهی به مرگ پرنده منجر می شود مقادیری از آن درگوشت و تخم مرغ تجمع یافته و سلامت مصرف کنندگان را به خطر جدی مواجه می سازد از این رو ضرورت تام دارد که مرغداران جهت پیشگیری از خطرات ناشی از تجمع باقیمانده های دارویی درگوشت و تخم مرغ ، فاصله زمانی بین قطع دارو و کشتار طیور را رعایت نمایند .
روش عمده تجویز دارو در طیور از راه غذا و اب می باشد تزریق و تجویز به طریق آئروسل نیز گاهی انجام می شود .
درمان همراه آب : درمان با آب به دلیل سهولت انجام آن و نیز موثر بودن بیشتر دارو ، انجام می شود بدین منظور دارو درآب حل و به صورت محلول در می آید این روش تجویز بسیار ساده است ووسایل مورد نیاز در دسترس می باشند درمناطق با آب و هوای معتدل مصرف آب در طیور نسبت به غذا 5/2 برابر است لذا از این طریق دارو نسبتا سریع دریافت شده و مقدار آن نیز بالا خواهد بود .

درمان همراه غذا : داروهای غیر محلول باید همراه با غذا تجویز شوند از معایت تجویز دارو همراه با غذا نیاز به غلظت بالای دارو است که به علت اختلالی است که مواد معدنی و آلی موجود درجیره غذایی در جذب دارو ایجاد میکنند اما نظر به معین بودن مقدار مصرف غذا درمقایسه آب در هنگام درمان همراه آب تعیین مقدار دارو راحت تر انجام میشود که هم باعث صرفه جویی درمصرف دارو بشده و هم ازبروز عوراض آن جلوگیری می کند ولی باید توجه داشت دربیماریهایی که به علت وجود تب و عوارض گوارشی مصرف غذا کاهش یافته یا قطع می شود راه غذایی اصولا نتیجه بخش نبوده و از راه آب آشامیدنی به علت وجود عطش ، دارو سریعتر به بدن می رسد .
درمان به وسیله تزریق : از نظر اثربخشی سریعترین و موفقیت آمیز ترین راه تجویز دارو ، راه تزریق است مثال این مورد عفونت هموفیلوس و پاستورلا در طیور تخمگذار می باشد که با تزریق آموکسی سیلین صورت می گیرد و با درمان به وسیله آب دنبال می شود اما صرف وقت بسیار و نیاز به کارگر و وسایل ضروری از قبیل سرنگ ، سوزن و … و همچنین عوارض آن همچون بروز استرس در طیور انجام آن را غیراقتصادی و بی فایده می سازد .
درمان توسط آئروسل : امروزه تجویز دارو به طریق آئروسل ، یا اسپری بسیار کم صورت می گیرد زیرا به علت ناکافی رسیدن آنتی بیوتیک به محل عفونت و نیاز به جریان آرام و ملایم هوا در درمان عفونتهای تنفسی به ویژه ناشی از E.coli موفقیت آمیز نبوده است همچنین ممکن است به واسطه استنشاق داروها خطراتی را برای عامل در برداشته باشد .
الف – نیتروفورانها
نیتروفورانها ترکیباتی هستند که واجد اثر ضد باکتریایی برتعداد زیادی از باکتریهای گرم مثبت و برخی از باکتریهای گرم منفی می باشند برحسب غلظت مورد استفاده ممکن است باکتریسید یا باکتریوستات باشند نحوه اثر انها به خوبی شناخته نشده است ترکیبات این دسته شامل نیتروفورازون ، نیتروفورانتوئین ، فورازولیدون و فورا لتادون می باشند که همراه آب و دان مورداستفاده قرار می گیرند به علت اینکه نیتروفورانها در آب به خوبی حل نمی شوند بیشتر به صورت مخلوط با غذا تجویز میگردند زمان قطع دارو تا ارسال به کشتارگاه 5 روز می باشد فورازولیدون را در پولت های گله مادر با سن بیش از 14 هفته و مرغان تخمگذار نباید مصرف کرد از نیتروفورانها در درمان عفونتهای ناشی از سالمونلا تیفی موریوم بسیار استفاده شده است بدین منظور از فورازولیدون به مقدار 04/0 درصد درغذا و به مدت 14-10 روز در درمان تیفوئید طیور ناشی از سالمونلا گالیناروم ، پلوروم و همچنین کلی باسیلوز استفاده می شود این دارو با مقدار 022/0 – 011/0 درصد و به مدت 14 روز در غذا به عنوان یک رژیم پیشگیری کننده از عفونتهای سالمونلایی و عفونت های حاد وتحت حاد استرپتوکوکی و نیز تورم روده قرحه ای و نکروتیک ناشی از کلستریدیومها و کمپیلوباکتریوزیس محسوب می گردد این دارو دردرمان عفونتهای سالمونلایی از کلرامفنیکل یا سولفامرازین موثرتر عمل میکند از فورالتادون به مقدار 04/0 درصد درغذا در درمان جوجه های مبتلا به سالمونلا گالیناروم و تیفی موریوم و همچنین کنترل سینوویت عفونی با موفقیت استفاده شده است .
ب – پنی سیلین ها
پنی سیلین ها جز آنتی بیوتیک های بتالاکتام بوده که از نظر ساختمان شیمیایی ، نحوه اثر ، خواص فارماکولوژیک و اثرات بالینی با هم مشترک می باشند پنی سیلینها به چهار دسته تقسیم می شوند دسته اول پنی سیلینهای محدود الطیف حساس به بتالاکتاماز هستند که شامل بنزیل پنی سیلین G در اشکال آبی و روغنی جهت تزریق عمومی ونیز پنی سیلین های مقاوم به اسید است که به صورت خوراکی مصرف می شوند این دسته از پنی سیلین ها بر باکتریهای گرم مثبت موثر بوده و اثر انها بر باکتریهای گرم منفی ناچیز است .
دسته دوم پنی سیلین های محدود الطیف مقاوم به پنی سیلیناز نظیر اکساسیلین خوراکی و زفیسیلین تزریقی می باشند که بر باکتریهای گرم مثبت کمتر از پنی سیلین G موثرند و بر باکتریهای گرم منفی تقریبا اثر ندارند.
دسته سوم پنی سیلینهای وسیع الطیف حساس به بتالاکتاماز نظیر آمپی سیلین و آموکسی سیلین می باشند که هم برباکتریهای گرم مثبت و هم بر باکتریهای گرم منفی موثر بوده و به صورت خوراکی و عمومی مصرف می شوند .
دسته چهارم پنی سیلین های وسیع الطیف حساس به بتالاکتاماز همچون کربنی سیلین و تیکارسیلین می باشند که به آنها نسل جدیدتر پنی سیلین ها اطلاق می گردد و واجد طیف وسیعتری هستند .
در طیور پنی سیلینها را همراه با آب یا غذا و یا به صورت تزریقی مورد استفاده قرار می دهند درجوجه ها پنی سیلین G قبل از شروع هضم اسیدی جذب می شود از آموکسی سیلین تزریقی در درمان هموفیلوس یا پاستورلوز استفاده می گردد و جذب روده ای کمی دارد زیرا تجویز دارو در آب یا غذا پایداری آن را متاثر می کند . از پنی سیلین و آمپی سیلین در درمان عفونتهای ناشی از کلستریدیاها نظیر تورم روده نکروتیک به مقدار 02/0 درصد در غذا و درماتیت گانکرونوز و نیز عفونتهای استرپتوکوکی و استافیلوکوکی و اسپیروکتوزیس به علت انتقال بیماری توسط کنه ها ، استفاده از حشره کشها نیز ضرورت دارد در بیماری اریزوپلاس ناشی از اریزوپلوتریکس اینسیدیوزا تجویز دارو در اب و غذا بی فایده است اماهنگام احتمال شیوع بیماری به منظور پیشگیری از آن 10 واحد پنی سیلین به مدت 4 تا 5 روز در یک گالن آب تجویز میگردد اما جهت درمان طیور مبتلا به محض تشخیص قطعی ، از پنی سیلین پتاسیم یا سدیم به طریق عضلانی و به میزان تقریبی 10000 واحد به ازای هر کیلوگرم وزن بدن ویا 11000 واحد پنی سیلین پروکائین به ازای هر کیلوگرم وزن بدن همراه با دز کافی باکترین اریزوپلاس استفاده می کنند در صورتی که طیور ظرف مدت کوتاهی به کشتارگاه ارسال می شوند درمان با تزریق ترکیبی از پنی سیلین پروکائین و پنی سیلین بنزاتین در پشت و پایین گردن به طریق عضلانی یا زیرجلدی انجام می شود که بیماری را به خوبی کنترل می کنند این طریق درمانی به ویژه در طیور گوشتی بامشکلاتی همچون وارد امدن استرس به پرنده و ایجاد آبسه استریل در محل تزریق همراه است در صورتی که تا کشتار دوهفته فرصت باشد پنی سیلین را همراه با یک دز واکسن اریزوپلاس غیر فعال مورد استفاده قرار می دهند در صورت شیوع سریع بیماری حتما باید از ترکیبات سریع الاثر بهره جست به منظور کنترل و پیشگیری از بیماری باید از تماس طیور باخوک یا گوسفند جلوگیری به عمل آورد و موشهای صحرایی و سوری راهم تحت کنترل قرار داد . از آمپی سیلین در پیشگیری ازسالمونلاز ودرمان کلی باسیلوز استفاده می شود در درمان عفونت پاستورلامولتی سیدای مقاوم به سولفانامیدها از تزریق عضلانی پنی سیلین استفاده میکنند از ترکیب پنی سیلین با استرپتومایسین یا دی هیدرواسترپتومایسین به صورت عضلانی در درمان پاستورلوز با موفقیت استفاده شده است .
ج- تتراسیکلینها
تتراسیکلینها آنتی بیوتیک های وسیع الطیفی هستند که نحوه اثر ضد باکتریایی انها یکسان می باشد اما به لحاظ طیف اثر و فارماکوکینتیک قدری با هم متفاوتند اکسی تتراسیکلین و کلرتتراسیکلین دارای منشا طبیعی بوده لیکن تتراسیکلین ، مینوسیکلین و داکسی سیکلین نیمه سنتتیک هستند تتراسیکلینها را بر اساس زمان دفع به سه دسته کوتاه اثر متوسط الاثر و طویل الاثر تقسیم می نمایند تتراسیکلینها بر باکتریهای گرم مثبت و گرم منفی هوازی و بیهوازی ، مایکوپلاسما ، ریکتزیا ، کلامیدیا و حتی بعضی ازتک یاخته ها موثر می باشند داکسی سیکلین و مینوسیکلین قابلیت حل بیشتری در چربی دارند لذا بیش از سایر ترکیبات این گروه قادر به نفوذ به باکتریهای نظیر استافیلوکوک اورئوس هستند املاح کلسیم ، آهن ، منیزیم و سدیم جذب تتراسیکلینها را از دستگاه گوارش کاهش می دهند . کلرتتراسیکلین به شکل محلول در آب و یا مخلوط با غذا مصرف می شود وقابل تزریق نیست جذب روده ای ان متوسط و تا حدی نیز ضد کوکسیدیوز می باشد مقدار بیش از 100گرم در هر تن غذا برای طیور تخمگذار توصیه نمی شود درجوجه ها در بالای این دارو بیش از 5 روز نباید مورد استفاده قرار گیرد فاصله زمانی بین قطع دارو و ارسال به کشتارگاه یک روزاست . اکسی تتراسیکلین به شکل محلول در آب و یا مخلوط درغذا و همچنین تزریقی مصرف می شود تزریق آن ممکن است باعث ایجاد عوارض جلدی شود مقدار بیش از 200 گرم در هر تن غذا نباید در جیره طیور تخمگذار مصرف شود در صورتی که هنگام استفاده ازاکسی تتراسیکلین میزان کلسیم جیره را کاهش دهند بیش از 5 روز نباید مورد مصرف قرار گیرند فاصله زمانی قطع دارو تا ارسال به کشتارگاه هنگام مصرف در غذا 3 روز می باشد از اکسی تتراسیکلین و کلراتتراسیکلین به میزان 600 گرم در 5 لیتر اب و به مدت 5 روز در پیشگیری و درمان کلی باسیلوز استفاده می شود کلراتتراسیکلین و اکسی تتراسیکلین به مقدار 02/0 درصد درغذا و آب جهت کنترل تورم روده قرحه ای و نکروتیک ودرماتیتهای ناشی ازکلستریدیاها موثر می باشند مصرف کلراتتراسیکلین به همین مقدار درغذا مگر و میر جوجه های مبتلا به پولوروم رامتوقف ساخته است از اکسی تترا سیکلین ، کلراتتراسیکلین و تتراسیکیلین دردرمان عفونتهای استافیلوکوکی و استرپتوکوکی با نتایج خوب استفاده شده است لازم به تذکر است که موارد مزمن و پیشرفته عفونتهای استرپتوکوکی به خوبی به درمان پاسخ نمی دهند افزودن 200 میلی گرم اکسی تتراسیکلین به ازای هر کیلوگرم وزنبدن به غذا به مدت 2 روز و یا 1 گرم اکسی تتراسیکلین به یک گالن آب در همان مدت جهت درمان اسپیروکتوزیس استفاده شده است از کلراتتراسیکلین به مقدار 04/0 درصددرغذا و آب و همچنین تزریق عضلانی در درمان عفونتهای حاد پاستورلوز ناشی از پاستورلا مولتی سیدا استفاده می شود بوقلمونهای مبتلا به بوردتلوزیس با 8/1 گرم تتراسیکلین هیدروکلراید و واحد پنی سیلین G پتاسیم در یک گالن آب به مدت دوروز با موفقیت درمان شده اند درمان با آئروسل اکسی تتراسیکلین نیز با موفقیت نسبی همراه بوده است در موارد شدید عفونتهای مایکوپلاسمایی که به اکسی تتراسیکلین و کلراتتراسیکلین حساس باشند ابتدا آنتی بیوتیک را تزریق و سپس درمان را با افزودن 200 گزم در هر تن غذا به مدت 7-5 روز ادامه میدهند افزودن 5/0 درصد اسید ترفنالیک و گاهی کاهش کلسیم جیره توان دارو رابالا می برد هر چند مصرف این اسید هنوز فاقد مجوز FDA است در موارد خفیف بیماری معمولا تجویز اکسی تتراسیکلین و یا کلراتتراسیکلین به مقدار 200-100 گرم درهر تن آب یا غذا به مدت یک هفته کفایت می کند به منظور کنترل و پیشگیری از بیماری سینوویت عفونی جوجه ها ازکلراتتراسیکلین به مقدار 100-50 گرم در تن غذا به طور مستمر استفاده میکنند به دنبال وقوع عفونت مقدار دارو تا 200 گرم در هر تن افزایش می یابد ازکلراتتراسیکلین جهت درمان کلامیدیوزیس بوقلمونها به مقدار 400-200 گرم درهر تن غذا به مدت 2 تا 3 هفته استفاده می کنند چنین روش درمانی کاهش وزن را متوقف می کند و بوقلمونها بدون ایجاد خطر برای مصرف کننده قابل ارسال به بازار می باشند اما دوروز قبل از کشتار باید به بوقلمونها غذای فاقد دارو داده شود همچنین قبل از ارسال به کشتار گاه می توان نسبت به معاینه آنها توسط دامپزشک اقدام کرد و از 1 تا 2 درصدانها نسبت به سرولوژی به عمل اورد نکته دیگر آن که از نگهداری بوقلمونها برای دوره بعد خودداری شود و بعد از قطع دارو به کشتارگاه ارسال گردند همچنین باید مواظب بودکه حرارت ایجاد شده هنگام تهیه پلت ، باعث از بین رفتن کلراتتراسیکلین نشود و غلظت موثر دارو کاهش نیابد ضمن آن که باید از افزودن مکمل کلسیم به پلت ها خودداری شود زیرا با اتصال به کلراتتراسیکلین باعث کاهش اثر دارو می شود از سوسپانسیون خوراکی کلسیم به مقدار 20 میلی گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن دوبار در روز دردرمان کلامیدیوزیس پرندگان خانگی استفاده می شود .
د- آمینوگلیکوزیدها
این دسته ازباکتریها عمدتا باکتریسید هستند که از نظر ساختمان شیمیایی و اثرات ضد باکتریایی ، فارماکولوژیکی و سم شناسی مشترک بوده و به سه دسته تقسیم می شوند .

الف – آمینوگلیکوزیدهای محدود الطیف : این گروه شامل استرپتومایسین و دی هیدرواسترپتومایسین می باشد که عمدتا برباکتریهای گرم منفی اثر می نمایند در طیور استرپتومایسین به شکل محلول درآب و یا مخلوط در غذا و همچنین تزریقی مصرف می شود تزریق مقادیر زیاد آن سمی بوده و در طیور ایجاد خواب آلودگی می کند دارو جذب روده ای ندارد زمان لازم جهت قطع دارو تا اعزام به کشتارگاه در سولفات استرپتومایسین و سولفات دی هیدوراسترپتومایسین تزریقی 30 روز و در مورد سولفات استرپتومایسین در آب 4 روز است .
ب – آمینوگلیکوزیدهای وسیع الطیف : نظیر نئومایسین ، جنتامایسین ، توبرامایسین ، کانامایسین و آمیکاسین دارای طیف وسیعتری نسبت به استرپتومایسین می باشند که بر اکثریت باکتریهای گرم مثبت همچون باکتریهای گرم منفی اثر می نمایند جنتامایسین به شکل تزریقی مورد استفاده قرار می گیرد و جذب روده ای آن بسیار ناچیز است سولفات نئومایسین به شکل محلول در آب و یا مخلوط در غذا مورد استفاده قرار می گیرد .
ج- آمینوگلیکوزیدهای متفرقه : دراین دسته آپرامایسین را میتوان نام برد که ساختمان شیمیایی آن با آمینوگلیکوزیدها قدری متفاوت اما در مجموع مشابه انها است آنتی بیوتیک دیگر این دسته اسپکتینومایسین است که ساختمان آن با سایر آمینوگلیکوزیدها فرق می کند اما نحوه اثر ان یکسان بوده و بیشتر باکتریوستات است تا باکتریوسید . اسپکتینومایسین از دستگاه گوارش به سختی جذب شده اما به دنبال تجویز عضلانی سریعا جذب می شود اسپکتینومایسین به صورت محلول تزریقی در نیمچه ها و جوجه ها مورد استفاده قرار می گیرد در صورت مصرف اسپکتینومایسین دی هیدروکلرایدپنتاهیدرات درآب به 5 روز قطع دارو قبل از ارسال به کشتارگاه نیاز می باشد به منظور جلوگیری از ابتلای جوجه ها به پولوروم از آپرامایسین یه مقدار 225-150 میلی گرم در یک لیتر آب آشامیدنی به مدت 5 روز استفاده می شود جنتامایسین و اسپکتینومایسین تزریقی نیز جهت درمان عفونتهای پاراتیفوئید ناشی از سالمونلاتیفی موریوم مورداستفاده قرار می گیرند از تزریق 2 میلی گرم جنتامایسین و یا 2-1 میلی گرم اسپکتینومایسین به هر پرنده در درمان نیمچه های 3-1 روزه بوقلمون مبتلا به سالمونلا آریزونا نیز استفاده شده است از استرپتومایسین به مقدار 1گرم در یک گالن آب و یا 60 گرم در یک تن غذا و یا تزریق جهت پیشگیری و درمان توزم روده قرحه ای استفاده می شود همچنین استرپتومایسین به مقدار 1گرم در یک گالن آب در کاهش مرگ و میر ناشی از بوتولیسم به کارگرفته شده است تزریق 5 میلی گرم ناشی از بوتولیسم به کارگرفته شده است تزریق 5 میلی گرم اسپکتینومایسین به هز نیمچه عفونت تنفسی ناشی از اشریشیا کلی را کنترل کرده است همچنین تزریق عضلانی 55 میلی گرم سولفات دی هیدرواسترپتومایسین به ازای هر کیلوگرم وزن بدن ، هپاتیت عفونی طیور را به خوبی درمان نموده است بسیاری از سویه های مایکوپلاسماگالی سپتیکم نسبت به استرپتومایسین حساس می باشند در موارد شدید ابتدا آنتی بیوتیک را به طریق عضلانی تزریق کرده و سپس درمان را با تجویز دارو در غذا به مدت 7-5 روز ادامه میدهند در موارد خفیف بیماری تجویز ازراه غذا یا آب کافی است در مراحل بسیار اولیه بیماری تزریق عضلانی 200 میلیگرم استرپتومایسین به هر پرنده در درمان عفونت ناشی از مایکوپلاسما بسیار موثر می باشد از جنتامایسین به مقدار 100 تا 400 ppm همراه با مواد ضد عفونی کننده نظیر ترکیبات چهارظرفیتی آمونیم به مقدار 250 ppm جهت غوطه ور سازی تخمهای بوقلمون به منظور کاهش آلوگیهای مایکوپلاسمایی استفاده می شود . به منظور کنترل عفونتهای استافیلوکوکی از استرپتومایسین استفاده می شود همچنین از نئومایسین ، کانامایسین ، استرپتومایسین و جنتامایسین جهت درمان کلی باسیلوز برهموفیلوس پاراگالیناروم عامل بیماری کوریزای عفونی می باشند که دردرمان بیماری استفاده می شود .

ه- سولفانامیدها

علی رغم وجود انتی بیوتیک ها ، سولفانامیدها پرمصرف ترین داروهای ضد باکتریایی در دامپزشکی محسوب می شوند سولفانامیدها باکتریوستات بوده و باکتریها را از بین نمی برند اثر سینرژیست سولفانامیدها با تری متوپریم بر وسعت و توان درمانی این داروها افزوده است سولفانامیدها برحسب فراورده دارویی ازراههای مختلفی تجویز می شوند سولفانامیدها را می توان همراه با آب یا غذا به منظور مکمل رشد در دامهای مولد غذا مصرف نمود سولفانامیدها به ویژه در درمان بیماریهای سالمونلایی طیور بسیار موثر می باشند ودر برگیرنده ترکیباتی چون سولفاکلوپرازین ، سولفادی متوکسین و اورمتوپریم ، سولفامتوکسی پیریدازین ، سولمتازین ، سولفاتیازول و سولفاکینوکسالین می باشند اکثر سولفانامیدها به ویژه سولفاکینوکسالین باعث کاهش تولید تخم مرغ در اوج تولید می شوند همچنین از دیگر عوارض این داروها خونریزی داخلی است سولفا دی متوکسین معمولا همراه با اورمتوپریم به کار میرود که اثر آن را تشدید میکند سولفاتیازول ، سولفانامید ضعیفی است و بیشتر جهت درمان کوریزای عفونی طیور مصرف می شود زمان قطع دارو تا ارسال به کشتارگاه درمورد سولفادی متوکسین در هنگام تجویز درآب 5 روز ودر مورد سولفاکینوکسالین 10 روز می باشد سولفامرازین به مقدار 5 درصد درغذا در درمان بیماری پولوروم موثر می باشد سولفادیازین ، سولفامتازین وسولفامرازین در پیشگیری از مرگ و میر جوجه های مبتلا به پولوروم دارای اثری برابر بوده و می توان با افزودن 75/0 درصد درغذا به مدت 5 روز نسبت به پیشگیری از بیماری اقدام کرد از سولفاکینوکسالین درغذا به مقدار 1/0 درصد به مدت 3-2 روز دیگر و از ترکیب محلول درآب آن به میزان 04/0 درصد به مدت 3-2 روز و تکرار آن در صورت لزوم به منظور درمان تیفوئید ناشی از سالمونلاگالیناروم استفاده شده است جهت درمان بیماری سولفاتیازول ، سولفامرازین ، سولفادیازین و سولفامتازین نیز مورد استفاده قرار گرفته است عفونت پاستورلا آناتیپستیفر با تجویز سولفادیمیدین سدیم به مقدار 3060 گرم به ازای 100 پرنده به مدت 3 روز قابل درمان است همچنین با استفاده از ترکیب تری متوپریم و سولفادیازین به مدت 3 تا 5 روز به میزان 1 میلی لیتر دارو در 4 لیتر آب در مراحل اولیه بیماری را درمان کرده اند تجویز 125ppm سولفاکینوکسالین در غذا همراه با رعایت موارد بهداشتی در پیشگیری از بیماری موثر می باشد از سولفاکینوکسالین به میزان 5/0 -1/0 درصد در غذا در پیشگیری از بیماری وبا در جوجه ها استفاده شده است همین دارو به مقدار 025/0 درآب به مدت 7-5 روز نتایج خوبی را درکنترل مرگ و میر بوقلمونها در برداشته است سولفامرازین سدیم 20% در آب یا 4/0 درصد درغذا ، مرگ و میر ناشی از بیماری وبا در جوجه ها را تحت کنترل درآورده است .
و – ماکرولیدها
آنتی بیوتیکهایی هستند که برباکتریهای گرم و مثبت بیشتر از باکتریهای گرم و منفی موثر می باشند همچنین واجد اثر برمایکوپلاسما و ریکتزیا می باشند ماکرولیدها را احتمالا نباید با کلرامفنیکل یا لینکوزامیدها مصرف نمود زیرا بر سرنحوه عمل باهم رقابت میکنند دارو را بیشتر به صورت تزریقی و همراه با آب و گاهی غذا مورد مصرف قرار می دهند در صورتی که پرنده را تشنه نگه دارند تجویز داور در آب با نتایج بهتری همراه است در صورت تزریق غالبا تحریک حادث می شود تایلوزین و اریترومایسین را به شکل محلول درآب یا مخلوط درغذا و همچنین تزریقی مورد استفاده قرار می دهند زمان قطع داور درصورت مصرف درغذا 5 روز می باشد از اریترومایسین به میزان 02/0 درصد درغذا جهت درمان تورم روده نکروتیک با نتایج خوب استفاده شده است .از تایلوزین به میزان 1000-300 ppm همراه با ضد عفونی کننده هایی نظیر ترکیبات چهارظرفیتی آمونیم جهت غوطه ورسازی تخمها استفاده می شود که درکاهش موارد وقوع عفونتهای کیسه های هوایی ، افزایش جوجه درآوری و کاهش موارد وقوع بد شکلی اسکلتی موثر بوده است تجویز اریترومایسین درآب و غذا جهت درمان کوریزای عفونی ، کمپلیوباکتریوزیس ، درماتیت گانگرنوز و عفونت های استرپتوکوکی موثر می باشد .

ز- لینکوزامیدها
لینکوزامیدها اثر ضد باکتریایی خود را با توقف سنتز پروتئین اعمال می کنند این آنتی بیوتیک ها برحسب غلظت ، باکتریوستات یا باکتریوسید می باشند اثر انها در PH قلیایی افزایش می یابد لینکومایسین ازدستگاه گوارش به طور کامل جذب نمی شود و جذب روده ای آن بسیار کم است مواد غذایی درجذب دارو چندان موثر نیستند جذب دارو ازراه عضلانی خوب است لینکوزامیدها را نباید با انتی بیوتیکها باکتریسید و ماکرولیدها مصرف نمود لینکومایسین به شکل محلول درآب و مخلوط درغذا مصرف می شود از لینکومایسین به میزان 10-2 گرم به ازی هر900 کیلوگرم غذا در درمان تورم روده نکروتیک استفاده می شود موثرترین دارو دراین ارتباط تجویز توام لینکومایسین و اسپکتینومایسین درآب آشامیدنی است ترکیب لینکومایسین و اسپکتینومایسین به نسبت 1 به 2 و در مجموع 2 گرم دریک گالن اب به مدت 10 روز توزم کیسه های هوایی ناشی از مایکوپلاسما مله اگریدیس را کاهش داده و باعث افزایش وزن می شود .
ح – سایر آنتی بیوتیک ها
باسیتراسین را به شکل محلول در اب و یا مخلوط درغذا مورد مصرف قرار می دهند جذب روده ای نداشته و در آنتریت نکروتیک بیشتر مصرف می شود باسیتراسین به مقدار 100 میلی گرم در یک گالن آب جهت پیشگیری و 400-200 میلی گرم درهمان مقدار آب در درمان تورم روده نکروتیک استفاده می شود از همین دارو به مقدار 05/0- 02/0 درصد درغذا جهت پیشگیری و 1/0 – 5/0 درصد جهت درمان بیماری فوق استفاده می شود باسیتراسین به مقدار 01/0 -005/0 درصددرغذا جهت درمان تورم روده قرحه ای به کار می رود همچنین از باستیراسین درآب یا غذا جهت درمان درماتیتهای کلستریدیایی استفاده می شود هرچند به علت چند عاملی بودن بیماری درمان کاملا موفقیت آمیز نیست اشریشیا کلی ، سالمونلا ، پاستورلامولتی سیدا و استافیلوکوک در طیور حساسیت بالایی نسبت به فلومکوئین دارنددر این ارتباط تجویز 25 میلی گرم در لیتر اثر پیشگیری کننده بر ضد بیماریهای ایجاد شده توسط ارگانیسم فوق دارد .

ط- سایر داروها
رزرپین به میزان 0001/0 درصد درغذا به مدت 3 تا 5 روز و یا 00002/0 درصد به مدت 4 تا 6 هفته باعث کاهش فشار خون و کنترل پارگی آئورت می شود همچنین جهت کنترل این عارضه از 025/0 درصد اسید استیل سالیسیلیک درآب یا غذا استفاده می کنند پاره ای مطالعات حکایت از آن دارد که موارد وقوع این عارضه در بوقلمونها با افزودن 240ppm مس به جیره کاهش می یابد نیمچه های مبتلا به بوتولیسم با سلنیت سدیم و ویتامین های E ، D3 و A درمان می گردند از سولفات مس جهت درمان درماتیت گانگونوز با موفقیت استفاده شده است .به منظور کاهش مرگ ومیر در بیماری قلب گرد نیمچه ها طی 10 روزبعد از خروج از تخم روزانه 5/2 میلی گرم استات کورتیزون تجویز می شود از آمانتادین هیدروکلراید در درمان آنفلوانزای بلدرچین ، بوقلمون و جوجه ها استفاده می شود تجویز ریما نتادین درآب ، مرگ و میر ناشی از آنفلوانزای را کاهش می دهد در حال حاضر استفاده از این دارو در طیور مورد مصرف انسان فاقد مجوز است به منظور کاهش اثرات عفونت باکتریایی و مایکوپلاسمایی همزمان تجویز آنتی بیوتیک نیز صورت می گیرد .

منابع
1-Adams.C., A.,( 2003)' Interactions of feed enzymes and antibiotic growth promoters on broiler performance', Kemin Europa N.V., Industriezone Wolfstee,2200 Herentals, Belgium
2 – Hraby, M, (2001), Betain Helps Reduce Heat Stress in Poultry, Dansico Animal Nutrition, www.danisco.com
3-Jensen, L.S.1994, " Factors affecting feed Conversion,�? Poultry Digest, Vo (53), No (1) pp22-26
4 – Lacy, M., P., Vest, L., R., (2002), Improving Feed Conversion in Broilers, A Guide For Growers, The University of Georgia, Operative Extension Service, College of Agriculture and Environmental Sciences, Department of Poultry Science, http://www.ces.uga.edu/Pubed/C793-W.html
5 – North, M., O., Bell, D., D., (1991), Commercial Chicken Production Manual, 4th Edition, Kluwer Academic Publisher
6 – Parkhurst, C., R, Mountney, G., j., (1988) Poultry Meat and Egg Production, Chapman & Hall مونه گیری تجزیه ای
http://www.novintiur.ir/topic/
November 17, 2017
آموزش پرورش جوجه گوشتی

3