بوروکراسی

هوالحق

فهرستv
مفاهیم
تعریف بوروکراسی
ویژگی مدل ایده ال بروکراسی وبر
سه نوع پایگاه قدرت
سلطه کریزماتیک
سلطه سنتی
سلطه قانونی
اثرات مثبت
انتقاد وارد بر نظریه بروکراسی
نتیجه گیریَ

تئوری های مدیریت پیشرفته

موضوع ارائه: بوروکراسی

تئوری: یک توضیح برای ” چطور یا چرا ” رخ دادن چیزی.
مدیریت: فرآیندی که طی آن تصمیم گیری در سازمان ها صورت می پذیرد.
سازمان: یک سازمان مجموعه ای است که برای پاسخ به نیازهای شخصی واجتماعی شکل می گیرد و تشکیل شده است از یک ساختار سیستماتیک، افراد و هدف مشخص.

مفاهیم

«ماکس وبر» در 21 آوریل 1864 در شهر ارفورت زاده شد.
او دوران دانشجویی خود را در برلین گذراند.
جامعه شناس, حقوق دان و تاریخ شناس آلمانی در کتاب معروف خود ” نظریه سازمان های اجتماعی و اقتصادی “ نشان داد که چگونه مدیریت می تواند کارآمدتر و منسجم تر عمل نماید.
وی در سال 1920 درگذشت.

ماکس وبر

عبارت بروکراسی از دو کلمه برو Bureauبه معنی دفتر و کراسی cracy به
معنی حکومت تشکیل شده است.
به طور کلی در مورد بروکراسی به سه مفهوم می توان برخورد کرد.
1-به مفهوم سازمان بزرگ باتمام اثار مثبت ومنفی آن
2-به معنی عدم کارایی که در حقیقت ویژگی منفی سازمان ها رابیان می کند.
3-به معنی سازمان باحداکثر کارایی که مفهومی مثبت از بروکراسی را ارئه می کند.

بروکراسی(دیوانسالاری)

پیتر بلاو (peter blau) ئر تعریف بروکراسی می گوید:
«تشکیلات وترتیباتی که از طریق هماهنگ کردن کار افراد برای ایفای وظایف اداری متعدد، متنوع و پیچیده بانظم خاصی به وجود می آید بروکراسی نامیده می شود.»
فرهنگ عبارات خارجی چاپ 1813 آلمان بروکراسی را:
« اقتدار یا قدرتی می داند که بخشها واجزای مختلف دولت براساس آن ادعای حاکمیت بر شهروندان را دارد.»
تعریف بروکراسی

تعریف اولیه وبر از بوروکراسی
«بروکراسی» به مفهوم فنی کلمه، یعنی به عنوان یک پدیده اجتماعی، نخستین بار با توجه به کاربرد علمی آن به وسیله «ماکس وبر» بنیان نهاده شده است. «وبر» توجه خود را عمدتا روی تاثیر سازمان های «بوروکراتیک» در ساختار سیاسی جامعه متمرکز ساخت. او بیشتر به «علت وجودی سازمان ها» و «نحوه اعمال قدرت» نظر داشت.
«وبر» قدرت را «امکان تحمیل اراده انسان بر رفتار اشخاص دیگر» تعریف نمود.البته قدرت به صورت عام وکلی آن مدنظر «وبر» نیست، بلکه به نوع
خاصی از روابط ناشی از قدرت که آن را «سلطه» یا
استیلا می خواند، توجه دارد.

ویژگی های مدل ایده آل بروکراسی وبر
تخصصی شدن کارها در حد عالی( تقسیم کار ): مشاغل به خوبی تعریف می شوند و کارکنان در انجام آنها بسیار مهارت می یابند .
ساختار قدرت مبتنی بر سلسله مراتب: اختیار و مسئولیت برای هر منصب به خوبی تعریف می شود و هر مقامی به مقام بالاتر از خود گزارش می دهد.
اصول و قواعد شکل یافته رفتار ( حاکمیت قوانین و مقررات و غیر شخصی بودن اداره امور): دستورالعمل های مکتوب ، رفتار و تصمیمها را هدایت می کند و سوابق پرونده ها به طور مکتوب نگهداری می گردد.
جدایی اعضای دستگاه اداری از مالکیت سازمان یا وسایل تولید(مدیریت حرفه ای)
ضبط و نگهداری سوابق تصمیمات،اقدامات ومقررات اداری.
استخدام کارکنان بر اساس توانایی و دانش فنی.
ایجاد سیستم منطقی حقوق و مزایا.

سه نوع پایگاه قدرت
وبر در نظام بروکراسی سه نوع پایگاه قدرت تشخیص داده و معتقد بود که اجرای یک نظام بروکراتیک باید بر پایه قدرت قابل قبول جامعه و مردم باشد.

کاریزماتیک
سنتی
قانونی
پایگاه های قدرت

«کاریزما» در لغت به معنای «فر یا موهبت رهبری» است. استعدادی استثنایی که به اعتبار ان شخص لیاقت رهبری پیدا می کند.رهبر «کریزماتیک» اعم از اینکه یک قهرمان یا یک آدم فریب کار باشد. سلطه خود را به واسطه استعدادهای استثنایی و کردارش موجه می کند.
در این نوع سلطه معمولا دستگاه اداری سست و بی ثبات است.
سلطه کریزماتیک

در این مورد رهبر مشروعیت قدرت خود را از اعتقاد به قانون ابدی «درست بودن و مناسب بودن طریقه سنتی انجام امور» به دست می آورد. رهبر سنتی مدیری است که به اعتبار موقعیت و پایگاه موروثی خودش دستور می دهد. دستورات او در محدوده آداب و سنن، شخصی و مستبدانه است.
در این نوع سلطه دستگاه اداری معمولا یاشکل موروثی به خود می گیرد یا فئودالی.
سلطه سنتی

مشروعیت این نوع سلطه را اعتقاد به درستی قانون، توجیه می کند. در این مورد به فرمانروا (مدیر) به عنوان مافوقی که بر اساس رویه های قانونی انتخاب و منصوب شده است نگریسته می شود و به اعتبار سمت است که او اعمال قدرت می کند. ترکیب دستگاه اداری متناسب با نوع قانونی سلطه (اعمال قدرت قانونی) را اصطلاحا «بروکراسی» یا « دیوانسالاری» می نامند.
سلطه قانونی

اثرات مثبت
1- قابلیت پیشگویی و ثبات .
2- وجود مقررات حقوقی برای امور.
3- قدرت مقام ومنصب به جای قدرت فرد.
4- وظیفه معین برای هریک از کارکنان دستگاه.
5- نگهداری و بایگانی سازمان یافته اسناد و مدارک .
6- حذف نفوذ اشخاص و پارتی بازی در واگذاری مشاغل.
7- سهولت انجام امور بدلیل اهداف روشن و پستهای سازمانی سلسله مراتبی.

معایب
1- خودمحوری و ایجاد امپراتوری.
2- نادیده گرفتن سازمان های غیر رسمی .
3- عدم بروز ابتکار و خلاقیت اعضای سازمان.
4- کندشدن کارها بدلیل مقررات زائدوسلسله مراتب طولانی.
6- جمود شخصیimpersonality .
7- خشکی و انعطاف ناپذیری سازمانی .
8- صدمه به روابط خریدارو مشتری و مدیریت و کارکنان به دلیل رفتار انعطاف ناپذیر.
9- گسترش ترس و محافظه کاری در سازمان به دلیل تکیه محض به مقررات و آیین نامه ها.
10- مقررات چنان اجرا می شود که گاهی فراموش می شود مقررات وسیله است نه هدف.

انتقاد های وارده بر نظریه ی بروکراسی
کوشش منظم مشابهی برای مطرح نمودن عوامل مختلف باز دارنده عملکرد موثر سازمان، به عمل نیاورده است. جیمز واچ و هربرت سایمون

پیتر بلاو
1-مردم خواه در کار گروهی خواه در کار انفرادی هیچ وقت کاملا عقلایی عمل نمی کنند.
2-کارایی چیزی بیشتر از عقلایی بودن است.
مارشال دیماک
«وبر» مجذوب جنبه های رسمی سازمان شده و به الگوها و روابط غیر رسمی که در سازمان
نضج می گیرد،توجه نداشته است.
فلیپ سلزنیک، بلاو اسکات
مدل «وبر» را مدلی مکانیک می دانند.
جیمز مارچ و هربرت سایمون

عمومیت داشتن این اصول در هر سازمان مورد قبول واقع شده است. ساختار سازمانی با جمع کردن عناصری خارج از عنصر انسانی (عناصر مادی، کار،وظیفه،مفهوم ها و…) در یک جا تشکیل یافته و آنگاه با وارد کردن عنصر انسانی به این ساختار، رفتار او مانند یک ماشین پیش بینی شده است.

مکتب کلاسیک بر تقسیم کار و تخصص ، سلسله مراتب اداری، پاداش بیشتر برای تولید بیشتر، بهبود روش های انجام هر کار، تجزیه و ساده کردن، تاکید زیادی دارد.

این تئوری زمینه ساز پیشرفت اقتصادی سرمایه داری شد، اما در عمل نتوانست عدالت اجتماعی را برای طبقات کارگران و کارمندان فراهم  کند.

ازاین رو نظریات، تئوریها و مکتب روابط انسانی در مدیریت و یا به  تعبیری نئو کلاسیک به وجود آمد.

نتیجه گیری

؟
جایگاه بروکراسی در کشور ما چگونه است ؟
بروکراسی خوب است یا بد ؟

منابع
سازمان ومدیریت علیرضا امیرکبیری.

سازمان و مدیریت (سیستم و رفتار سازمانی) علی محمد اقتداری.

سازمان ومدیریت از تئوری تا عمل مهدی پاریزی

با تشکر از حسن توجه شما