بررسی مجموعه کاخ چهل ستون

کارآموزی
بررسی مجموعه کاخ چهل ستون اصفهان

استاد : سرکار خانم مهندس خیام

فهرست
مبانی نظری مورد نظر
فصل اول
جغرافیای شهر
معماری و بافت شهر
موقعیت مکانی بنا
پیشینه تاریخی بنا
وجه تسمیه چهلستون
آنالیز بنا
شناخت کالبدی بنا
ورودی ها
معرفی قسمت های مختلف بنا

مروری اجمالی بر فصل اول

فهرست
فصل دوم
سیر تحول کاخ ها
معماری
روابط فضایی
محور بندی فضایی
محور تقارن بنا
درونگرایی و برونگرایی در بنا
پروخالی در بنا
هندسه و تناسبات
مروری اجمالی بر فصل دوم

فهرست
فصل پنجم
نتیجه گیری
منابع و ماخذ
صحبت پایانی
مروری اجمالی بر فصل پنجم

فصل اول

شناخت ویژگی های بارز یک بنای قدیمی همواره در مسیر احیای باززنده سازی بناهای قدیمی راه گشا است. به ویژه اینکه همواره خصوصیاتی از دوران کهن در بناهای قدیمی به جای می ماند که هر قدر یک بار فرسوده شده و نقش اولیه خودرا از دست داده باشد باز همچنان به چشم می خورد . برخی از این ویژگی ها به ساختار کالبدی و اجتماعی این نوع بناها بر می گردد که ریشه در پیشینه فرهنگی مردم دارد و برخی دیگر خصوصیات کالبدی بنا هستند که گاهی واضح و آشکارند و گاهی بررسی آنها نیاز به دقت و کنکاش در کالبد دارد . برای دستیابی به راه حل مناسب جهت احیای ساختار و اصول هوشمندانه بنا، نخست شناخت در مورد اصول کلی ساختار بنا مورد بررسی قرار گرفته و سپس مسائل آن از یک سو در زمینه های مربوط به ویژگیهای کالبدی از نظر بصری و عملکردی و از سوی دیگر در زمینه های جایگاه اجتماعی ،فرهنگی بنا و جنبه های غیر فیزیکی و در آخر تحلیل سازه ای و یافتن رازهای پنهان بنا مورد بررسی و ارزیابی قرار می گیرد . در بررسی ویژگی های یک بنای تاریخی منسجم برخی کیفیت ها اهمیت بیشتری می یابند که در توضیح مبانی نظری این پروژه لازم است به مهمترین این کیفیت ها در این تحقیق اشاره می کنیم.
مبانی مورد نظر
مقدمه

جغرافیای شهر اصفهان
استان اصفهان با مساحت 106179 کیلومتر مربع، حدود 25/6 درصد از مساحت کل کشور را به خود اختصاص داده است. این استان بین 30 درجه و 42 دقیقه تا 34 درجه و 30 دقیقه عرض شمالی و 49 درجه و 36 دقیقه تا 55 درجه و 32 دقیقه طول شرقی در ایران مرکزی قرار دارد، این استان بعد از تهران و مشهد سومین شهر بزرگ ایران است.
استان اصفهان با استانهای دهگانه همسایگی دارد، از شمال به استانهای مرکزی و سمنان، از جنوب به استانهای فارس و کهکیلویه و بویراحمد از مشرق با استانهای یزد و خراسان و از مغرب به استانهای خوزستان و چهارمحال و بختیاری و لرستان محدود می شود. بر اساس آمار سال 1385 این استان دارای جمعیت 1،963،315 نفر می باشد.
اصفهان از سطح عمومی دریاها حدود 1580 متر ارتفاع دارد و در شرق سلسله جبال زاگرس واقع شده است.
علت وجودی و پیرایش این شهر را باید مدیون آبهایی دانست که از کوههای زاگرس مرتفع به نام زردکوه بختیاری سرچشمه گرفته و زاینده رود را به وجود آورده و در نتیجه شهر زیبای اصفهان در دو طرف زاینده رود قرار گرفته است.
با مراجعه به منابع و دلائل موجود تاریخی چنین بر می آید که کلمه (آسپادان) به طلمیوس و (سپاهان) پهلوی و اصفهان عرب و اصفهان امروز یک لفظ قدیمی است و به احتمال قریب به یقین اساسا" کلمه پهلوی است و ریشه قدیمتر از پهلوی آن مکشوف نیست. هنگام تصرف اصفهان به دست قوای مهاجم عرب این شهر (جی) نامیده می شده است.
معرفی بستر بنا

نقشه شهر اصفهان
معرفی بستر بنا
تصویر شماره 1
نقشه هوایی استان اصفهان

معماری و بافت شهر اصفهان
اصفهان شهری است با مناظر شهری گسترده با افق باز و خط آسمان یکنواخت . عناصر شاخص و تاثیرگذار بر سیمای آن یکی مجموعه ی میدان نقش جهان و بافت تاریخی اطراف آن است که مهم ترین نشانه و مشخصه و نقطه ی عطفی در خط آسمان شهر محسوب می گردد و دیگری رودخانه زاینده رود است، به طور کلی منظر یکنواخت، آرام و فیروزه ای رنگ شهر، زمینه ی مساعدی است که عناصر شاخص در چشم انداز وسیع شهر قابل رویت گردند.
بافت و معماری
تصویر شماره 2 پل خواجو- اصفهان تصویر شماره 3 مسجد جامع اصفهان تصویر شماره 4 مسجد امام اصفهان

ویژگی معماری قدیم اصفهان
بافت و معماری
هویت معماری بومی اصفهان متکی به بناهای ارزشمندی است که در هسته ی تاریخی شهر حضور دارند . این شهر دارای یک بافت منسجم و تعریف شده ی معماری می باشد، و همچنین به طور موردی دارای بناهای شاخص و پرصلابت معماری است که از آن جمله می توان به میدان نقش جهان و بافت پیرامون آن ، بازار قدیم و عناصر واقع در آن مانند مساجد، تیمچه ها و کاروانسراها، کاخ هاو خانه های قدیمی و چند مورد دیگر اشاره نمود.
اصول کلی حاکم بر معماری بومی شهر همانند سایر شهرهای مناطق مرکزی ایران از چند شاخصه ی اصلی پیروی می نماید که به طور خلاصه عبارتند از:
درون گرایی و محصوریت فضا
مقیاس انسانی
جهت گیری مناسب جغرافیایی
رابطه ی سلسه مراتبی بین فضاهای باز، نیمه باز و بسته
استفاده از فضای باز مرکزی (حیاط مرکزی) به عنوان عنصر عملکردی و منظر ساز
و بالاخره سازگاری با اقلیم مناطق مرکزی ایران
تصویر شماره 5 مسجدحکیم تصویر شماره 6 قبرستان خواجو تصویر شماره 7 کاروانسرای مادرشاه تصویر شماره 8 نمای جنوبی مسجد امام اصفهان

ویژگی معماری قدیم اصفهان
روح کلی این معماری و آنچه معماری اصفهان را به معماری سایر شهرهای مناطق مرکزی ایران پیو ند می دهد، در چند مفهوم اصلی خلاصه می شود:
ایجاد ریتم، به کمک تکرار موزون عناصر.
ایجاد هماهنگی، از طریق استفاده از عناصر و جنسیت های هم سان.
ایجاد وحدت به کمک تقارن.
که هر سه مورد یاد شده در هندسه ی تعریف شده و منظم اقلیدسی شکل می گیرند.

بافت و معماری
تصویر شماره 9
نقشه هوایی مسجد امام اصفهان

سیمای شهری قدیم اصفهان
بافت و معماری
تصویر شماره 10 دور نمایی از شهر اصفهان تصویر شماره11 دورنمایی از مسجد جامع اصفهان تصویر شماره 12 دورنمایی از شهر اصفهان(خاطرات مستر کمپر)

موقعیت بنا
موقعیت مکانی کاخ چهل ستون
این کاخ در جنوب خیابان سپه کنونی واقع و 67000 متر مربع مساحت دارد . اغلب مورخان کاخ مزبور را قسمتی از باغ نقش جهان دانسته که مقداری از آن را شاه عباس بزرگ جدا کرده و در وسط آن عمارت کلاه فرنگی سبکی ساخته بوده و جشن نوروز سال بیست و سوم جلوس خود را در آن محل بر پا داشته است . سپس در زمان سلطنت شاه عباس دوم بر عمارات آن افزوده و کاخ چهلستون بنا گردید و در تاریخ یکهزار و پنجاه و هفت هجری پایان یافت.

تصویر شماره 13 نقشه هوایی مجموعه چهل ستون و نسبت به میدان نقش جهان تصویر شماره 14 نقشه مجموعه چهل ستون

موقعیت مکانی کاخ چهل ستون
موقعیت بنا
تصویر شماره 15
نقشه هوایی مجموعه چهل ستون

موقعیت مکانی کاخ چهل ستون نسبت به میدان نقش جهان
موقعیت بنا

موقعیت بنا
میدان نقش جهان
تصویر شماره 16
نقشه هوایی مجموعه چهل ستون

پیشینه تاریخی بنا
پیشینه تاریخی
از نتیجه تحقیقات درباره چهلستون چنین مستفاد می شود که باغ وسیع چهلستون را شاه عباس کبیر طرح انداخته و در وسط آن عمارتی به شکل کلاه فرنگی با اطاق های کوچکی در اطراف آن احداث شده بوده است سپس با شروع سلطنت شاه عباس دوم عمارت مزبور توسعه داده شده و تالارها و ایوان هایی بر آن افزوده اند . اکنون جای تردید نیست که تالار 18 ستون و تالار آینه و تزئینات آینه کاری و مجالس نقاشی سالن پادشاهی چهلستون به استثنای دو تابلوی معروف به جنگ چالدران و کرنال که از الحاقات بعد از صفویه است از اقدامات دوره شاه عباس دوم است.
تصویر شماره 17
نمای کلی کاخ چهلستون- برگرفته از کتاب مادام دیولافوا

پیشینه تاریخی بنا
پیشینه تاریخی
برخی از مورخان گفته اند چهلستونی که به دست شاه عباس دوم ایجاد گردید دارای چهل ستون بوده و در هنگام آتش سوزی که در 21 رمضان سال هزار و یکصد و هیجده هجری اتفاق افتاد از پنج ستون هشت تائی فقط بیست ستون آن باقی مانده و در واقع قسمتی از عمارت و بیست ستون طرفین از جلو سوخته است.
چهلستون در باغ شاهی پشت عالی قاپو واقع شده است؛ کاخ تشریفاتی بود مختص مراسم دولتی و بویژه برای پذیرش سفارت های خارجی تا مدت ها عقیده داشتند که این بنا متعلق به دوره عباس کبیر است. اما در جریان تعمیراتی که در 1948 صورت گرفت، نوشته ای پیدا شد حاکی از اتمام بنا در 1647 در زمان عباس دوم؛ باری ، احتمالا قست اصلی بنا متعلق به آغاز قرن است.
این کاخ که شامل چهلستون و باغ است عمارت چهلستون در وسط آن واقع شده و مساحتش دو هزار و یکصد و بیست متر مربع می باشد و یک شعبه از مادی فدا از وسط آن میگذرد، محل بنای عمارت یک متر از زمین باغ بالاتر است و حوض بزرگی در مقابل عمارت ساخته شده که حکم دریاچه دارد. گویا به عنوان دولتخانه بنا شده بود و لیکن چون چهلستون داشته بنام اخیر معروف شده است.
تصویر شماره 18
اجبوخان آینه کاری شده – برگرفته از کتاب مادام دیولافوا

وجه تسمیه بنا
گزینه های گوناگونی در وصف این موضوع عجیب ارائه شده است:
وجه تسمیه چهلستون به علت تعدد ستون های این کاخ است که در ایران تعدد و کثرت را بیشتر با عدد چهل بیان میکنند اما تصادفا چون تعداد ستون های تالار چهلستون بیست عدد است و انعکاس عمارت و ستون ها هم در استخر مقابل آن به خوبی مشهود است . جمعی از راه تفسیر گفته اند که این کاخ با انعکاس آن در آب مفهوم چهلستون پیدا می کنند .
آنکه بازتاب ستون ها در استخر بزرگ مستطیلی روبروی کاخ عدد چهل را می رساند؛ یا اینکه چهل اصطلاح عامی است در فارسی مبین عدد بزرگ، اما نامعلوم، پیش از این ساختمانی در سمرقند بود و چهلستون نام داشت؛ از منار چهل دختران در اصفهان ذکری به میان آمده است. کمتر می توان شک کرد که نظریه بازتاب هر چند عجیب و نامتعارف می نماید شرقی باشد. چون یک ابتکار خلاق غربی است.
پیشینه تاریخی
تصویر شماره 19
نمای کلی کاخ چهلستون و انعکاس ستون ها درآب

شناخت کالبدی بنا
شناخت کالبدی
کاخ چهلستون مشتمل بر ایوان بزرگ به طول 38 متر و عرض 17 متر و به ارتفاع 14 متر رو به طرف مشرق ساخته شده و هیجده ستون از چوب چنار و کاج دارد و شکل آن کثیرالاضلاع و 16 ضلعی و 8 ضلعی مدور می باشد. چهار ستون وسط با یک سر نشان داده میشود و از دهان چهار شیر جلو آب جستن کرده وارد حوض مرمر وسط می شده است .
آرایش اصلی باغ مبتنی بر سه محور اصلی شرقی-غربی است که این محورها، هم جهت با اضلاع میدان نقش جهان و بنای نیمه شرقی دولت خانه است. اصلی ترین این محورها، محوری است که از وسط باغ عبور می کند و کوشک در یک سوم غربی این محور استقرار یافته است. در طول محور شمالی، شعبه ای از مادی عبور می کند و محور جنوبی به قرینه محور شمالی شکل گرفته است. محورهای شمالی – جنوبی باغ بسیار فرعی تر هستند. ورودی اصلی باغ از ضلع شرقی، در کنار محور میانی و از طریق راهروهای سرپوشیده ای است که به کاخ عالی قاپو و دروازه دولت خانه از سمت میدان نقش جهان منتهی می شده است.

تصویر شماره 20
نمای کلی کاخ چهلستون – دید از کنار استخر

شناخت کالبدی بنا
شناخت کالبدی
275 متر
275 متر
در ایوان دومی که اندکی مرتفع تر است دو ستون چوبی با ارتفاع 12 متر قرار گرفته که با ستون های ایوان بزرگ بالغ بر 20 ستون می شود.
باغ چهلستون طرحی تقریبا مربع مانند دارد؛ با ابعاد 275*275 متر که طول آن در جهت شرقی- غربی است. ابعاد نزدیک به مربع آن ، در مقایسه با باغ های دیگر دوره صفوی و در مقایسه با میدان نقش جهان ( مستطیلی کشیده با نسبیت های یک به سه ) و محور چهار باغ ، نقش مفصل این باغ را در آرایش دولت خانه نشان می دهد.

تصویر شماره 21
نقشه هوایی مجموعه کاخ چهل ستون- ابعاد کاخ

شناخت کالبدی بنا
سایت پلان مجموعه ( ورودی ها ی فرعی و اصلی در بنا )
شناخت کالبدی
ورودی اصلی بنا از طرف میدان نقش جهان ( ورودی شرقی )
وروی درجه 2 از خیابان سپه
وروی درجه 3 از پشت فرمانداری اصفهان
تصویر شماره 22
سایت پلان چهل ستون- ورودی ها

شناخت کالبدی بنا
ساختمان ورودی اصلی مجموعه
شناخت کالبدی
تصویر شماره 27
ساختمان ورودی اصلی بنا- جداره شرقی
تصویر شماره 28
ساختمان ورودی بنا- دید از داخل کنار استخر
تصویر شماره 23
ساختمان ورودی اصلی بنا- جداره شرقی
تصویر شماره 24
نمای آجرکاری دید به مجموعه قبل از ورود
تصویر شماره 25
نمای ورودی جداره شرقی
تصویر شماره 26
پلان ساختمان ورودی جداره شرقی

شناخت کالبدی بنا
پلان مجموعه
شناخت کالبدی
تصویر شماره 29
پلان کاخ چهل ستون

شناخت کالبدی بنا
پلان بام مجموعه
شناخت کالبدی

شناخت کالبدی بنا
مقطع مجموعه
شناخت کالبدی
محل برش مقطع در پلان
تصویر شماره 30
مقطع کاخ چهل ستون

هندسه و تناسبات در بنا ( هندسه طلایی در مقطع )
هندسه و تناسبات
تصویر شماره 31
مقطع کاخ چهل ستون

شناخت کالبدی بنا
نمای مجموعه
شناخت کالبدی
تصویر شماره 32
نمای شرقی کاخ چهل ستون

فصل دوم

فصل دوم
سیر تحول کاخ ها
معماری
روابط فضایی
محور بندی فضایی
محور تقارن بنا
درونگرایی و برونگرایی در بنا
پروخالی در بنا
هندسه و تناسبات
مروری اجمالی بر فصل دوم

سیر تحول کاخ ها در ایران
شکل کالبدى ، ابعاد و شکل هندسی کاخ ها در دونوع اند: – کاخ هایى که محل بارعام پادشاهان و ملاقات با سفرا و درباریان و سایر امور مربوط به زندگى اجتماعى شاهان بود ، که عموما برونگرا هستند. – کاخ هایى که محل سکونت شخصى شاه ، خانواده ، خویشان و اطرافیان وى بوده و حریمى محفوظ و بسته داشت. که این کاخ ها عموما درونگرا می باشند.

در کاخ های گروه اول ،شکل کلی بنا منظم و کامل است مانند هشت بهشت و چهلستون.
در کاخ های گروه دوم نیز بنا از ترکیب تعدادی اشکال هندسی ساده به وجود آمده است که اکثرا واجد مربع یا مستطیل هستندمانند مجموعه کاخ های واقع در غرب میدان امام…
سیر تحول کاخ

شکل هندسی کاخ ها ( مقایسه تطبیقی کالبدی )
ث
÷
سیر تحول کاخ
تصویر31
پلان شماتیک چهل ستون
تصویر 32
پلان شماتیک سنبلستان
تصویر34
پلان شماتیک عالی قاپو
تصویر35
پلان شماتیک تالار تیموری
تصویر31
پلان شماتیک هشت بهشت
تصویر33
پلان شماتیک تالار اشرف

شکل هندسی بنا در رابطه با فضای پیرامون
سیر تحول کاخ
÷
تصویر 36
پلان شماتیک چهل ستون
تصویر 38
پلان شماتیک سنبلستان
تصویر 40
پلان شماتیک عالی قاپو
تصویر 41
پلان شماتیک تالار تیموری
تصویر37
پلان شماتیک هشت بهشت
تصویر39
پلان شماتیک تالار اشرف

ابعاد کاخ بر حسب این که در کدام گروه قرار می گیرد، متفاوت است. در کاخ های گروه اول ابعاد تقریبا نزدیک به یک به یک است. اما در گروه دوم نسبت کلی 3به 5 برقرار است
ابعاد و مقیاس در کاخ ها
سیر تحول کاخ
تصویر شماره 42 – نمای کلی کاخ چهل ستون تصویر شماره 44 – نمای کلی کاخ هشت بهشت
تصویر شماره 43 – پلان شماتیک کاخ چهل ستون تصویر شماره 45 – پلان شماتیک کاخ هشت بهشت

ابعاد و مقیاس در کاخ ها
سیر تحول کاخ
تصویر شماره 46 – نسبت تناسبات در نمای شمالی کاخ چهل ستون تصویر شماره 50 – نسبت تناسبات در نمای شمالی تالار تیموری
تصویر شماره 47 – نسبت تناسبات در نمای شرقی کاخ چهل ستون تصویر شماره 51 – نسبت تناسبات در نمای شرقی تالار تیموری
تصویر شماره 49 – پلان شماتیک کاخ چهل ستون تصویر شماره 52 – پلان شماتیک تالار تیموری

عالی قاپو
هشت بهشت
ابعاد و مقیاس در کاخ ها
سیر تحول کاخ
تصویر شماره 53 – نسبت تناسبات در نمای شمالی کاخ هشت بهشت تصویر شماره 56 – نسبت تناسبات در نمای شمالی کاخ عالی قاپو
تصویر شماره 54 – نسبت تناسبات در نمای شرقی کاخ هشت بهشت تصویر شماره 57 – نسبت تناسبات در نمای شرقی کاخ عالی قاپو
تصویر شماره 55 – پلان شماتیک کاخ هشت بهشت تصویر شماره 58 – پلان شماتیک کاخ عالی قاپو

درجه تلفیق
نحوه اتصال یا جدایی گزینی از فضاهای اطراف
کاخ ها ا ز نظر نحوه تلفیق دو گونه متفاوت دا رند. کاخ های گروه اول که خصلت برون گرا دارند،در اکثر موارد مجزا از دیگر فضاهای ساخته شده اند باستثنای عالی قاپو.. ‏ گروه دوم کاخ ها، کاخ های درون نگرند که با بدنه مجاور خود تلفیق شده و بدین ترتیب بنا به تنهایی قابل تشخیص و تمیز نیست. مجموعه کاخ های حرمخانه سلطنتی و کاخ های صاحب منصبان،امرا و در باریان که در درون بافت شهر قرار گرفته بودند، از این کاخ ها هستند.
سیر تحول کاخ
تصویر شماره 59 – نسبت تناسبات در نمای شمالی کاخ عالی قاپو تصویر شماره 61 – نمای کلی از کاخ عالی قاپو
تصویر شماره 60 – پلان شماتیک کاخ عالی قاپو

مجموعه کاخ های سلطنتی در محوطه ای که از غرب میدان نقش جهان آغاز شده، در امتداد چهار باغ گسترده و ساحل زاینده رود را اشغال می کرد، قرار گرفته اند.
کیفیت جایگیری در شهر
سیر تحول کاخ
تصویر شماره 62 تصویر شماره 63 تصویر شماره 64
موقعیت کاخ چهلستون نسبت به اطراف موقعیت کاخ هشت بهشت نسبت به اطراف موقعیت تالار اشرف نسبت به اطراف
تصویر شماره 65 تصویر شماره 66
موقعیت تالار تیموری نسبت به اطراف موقعیت کاخ عالی قاپو نسبت به اطراف

روابط فضایی
پلان مجموعه ( معرفی روابط فضایی پلان )
ایوان ( جلوخان ) بزرگ و اصلی
ایوان دوم بالاتر از ایوان اصلی
فضای ورودی به تالار
تالار اصلی بنا
اتاق های مخصوص استراحت شاه
اتاق چهارشنبه سوری
ایوان های جانبی
روابط فضایی
اتاق شاه عباسی
اتاق جانبی مخصوص خدمات
تصویر شماره 67
پلان کاخ چهل ستون – کاربری ها

محوربندی فضایی
محوربندی فضایی
محور اصلی در بنا
محور فرعی در بنا
تصویر شماره 68
پلان کاخ چهل ستون – محورها

محورتقارن دربنا ( تقارن در پلان )
تقارن در بنا
محور تقارن اصلی در پلان
تصویر شماره 69
پلان کاخ چهل ستون – محورتقارن اصلی

محورتقارن دربنا ( تقارن در پلان )
تقارن در بنا
محور تقارن دو جهته در ایوان اصلی
محور تقارن دو جهته در پیشخوان ورودی
محور تقارن دو جهته در ساختمان مجموعه
تصویر شماره 70
پلان کاخ چهل ستون – محورتقارن در هر یک از فضاها

محورتقارن دربنا ( تقارن در نما )
تقارن در بنا
تصویر شماره 71 تصویر شماره 72
نمای کاخ چهل ستون – محورتقارن اصلی در نما نمای کاخ چهل ستون – محور اصلی تقارن در نما

درونگرایی و برونگرایی در بنا
درونگرایی/ برونگرایی
کاخ هایى که محل بارعام پادشاهان و ملاقات با سفرا و درباریان و سایر امور مربوط به زندگى اجتماعى شاهان بود ، که عموما برونگرا هستند.
در این کاخ ها شکل بنا کاملا منظم می باشد.معمار این بنا کار خود را بر معنای مثبت فضای خالی در جهان بینی خویش مبتنی ساخته است. با به کارگیری ماهرانه فضای منفی توانسته است فضایی خلق کند که به انبساط و و نشاطی روحانی می انجامد. که این نوع تفکر نوعی حرکت از آفاق به انفس می باشد
فضاهای برونگرا در بنا
تصویر شماره 73
پلان کاخ چهل ستون – فضاهای برونگرا در پلان

پرو خالی دربنا ( نسبیت میزان فضای پر به خالی در نما)
پرو خالی در بنا
نسبت فضای پر در نمای بنا
تصویر شماره 74
نمای شرقی کاخ چهل ستون
فضای پر در نما
در نمای شرقی کاخ چهل ستون که نمای اصلی بنا محسوب می شودمیزان فضای پر نسبت به فضای خالی نشان داده شده است که با توجه به نظم و هارمونی که ساختار نما دارد معمار به طرز کاملا آگاهانه ای نسبت فضای پر به خالی را به نسبت های مناسب در نظر گرفته تا بنا وقار یک کاخ پذیرایی – تشریفاتی را داشته باشد.

پرو خالی دربنا ( نسبیت میزان فضای خالی به پر در نما )
پرو خالی در بنا
نسبت فضای خالی در نمای بنا
در نمای شرقی کاخ چهل ستون که نمای اصلی بنا محسوب می شودمیزان فضای خالی نسبت به فضای پر نشان داده شده است که با توجه به نظم و هارمونی که ساختار نما دارد معمار به طرز کاملا آگاهانه ای نسبت فضای پر به خالی را به نسبت های مناسب در نظر گرفته تا بنا وقار یک کاخ پذیرایی – تشریفاتی را داشته باشد.
تصویر شماره 75
نمای شرقی کاخ چهل ستون
فضای خالی در نما

هندسه و تناسبات در بنا ( هندسه طلایی در نما )
هندسه و تناسبات
نسبت هندسه طلایی در ایوان
نسبت هندسه طلایی در تالار اصلی
نسبت هندسه طلایی در اتاق های کناری
تصویر شماره 76
پلان کاخ چهل ستون – نسبت های طلایی در پلان

هندسه و تناسبات در بنا ( هندسه طلایی در نما )
هندسه و تناسبات
نسبت هندسه طلایی در نمای بنا
تصویر شماره 77
نمای شرقی کاخ چهل ستون – نسبت های طلایی در نما

هندسه و تناسبات در بنا ( هندسه طلایی در مقطع )
هندسه و تناسبات
نسبت هندسه طلایی در مقطع
در فضای تالار اصلی
نسبت هندسه طلایی در مقطع
در فضای پیش خان
تصویر شماره 78
مقطع کاخ چهل ستون – نسبت های طلایی در مقطع