بسمه تعالی
خطرات پاک کننده های شیمیایی
فهرست
– مقدمه
1- مخاطرات و عوارض ناشی از تماس مداوم با پاک کننده های شیمایی
2- موارد استفاده
3- ارزیابی و اقدامات احتیاطی و پیشگیرانه
1-3- جلوگیری از تماس مداوم
2-3- کنترل تماس
3-3 – تجهیزات حفاظت فردی (PPE)
4- بهداشت
5- حفاظت عمومی
6- پس از استفاده
7- کمک های اولیه
مقدمه
انواع مختلف مواد شیمیایی مورد استفاده برای تمیز کردن ساختمانها، بناها، مجسمه ها و…. از مواد اسیدی نظیر اسید کلریدریک (Hcl)، اسید فسفریک (H3PO4)، اسید نیتریک (HNO3)و یا قلیایی نظیر سود سوز آور (هیدروکسید سدیم – NAOH) و پتاس سوزآور (هیدروکسید پتاسیم – KOH) ساخته شده است.
این مقاله در صدد است تا با ارائه اطلاعاتی پیرامون مواد فوق گامی در جهت افزایش دانش کارگران و کارکنان مرتبط با این مواد و همچنین مسئولان و مدیران آنها بردارد.
1- مخاطرات و عوارض ناشی از تماس مداوم با پاک کننده های شیمایی
پاک کننده های شیمیایی می توانند سبب بروز بیماریهای و عوارض جدی بر سلامت و بهداشت افراد گردند که اهم آن به شرح ذیل می باشد:
– تماس پوستی: در هنگام تماس این مواد با پوست اسیدها و قلیاهای موجود سبب سوزش پوست گردیده که این حالت اغلب در مدت زمان طولانی تماس، به کرات اتفاق افتاده و بهبود و التیام آن نیز در طولانی مدت صورت می گیرد.
– استنشاق نیوم ها و ذرات غبار حاوی مواد پاک کننده: محلولهای غلیظ اسید ها و قلیاها ممکن است سبب تولید و انتشار نیوم های سمی با قدرت تخریبی بالا شود که این امر به خصوص در هنگام کاربرد اسپرهای حاوی این مواد که دارای بیشترین حجم تولیدی ذرات معلق، حاوی مواد پاک کننده سمی و با قدرت تخریبی بسیار بالا می باشند، مشهورتر است.
محلولهای غلیظ که از آنها محلول رقیق ساخته می شود بیشترین خطر استفاده را بهمراه دارند اما حتی محلولهای رقیق نیز می توانند سبب حوادث و صدمات جدی گردند . این امر بویژه در محلولهای HF و در هنگام تماس با پوست بیشتر دیده شده و حتی محول رقیق شده آن نیز می تواند سب سوزشی های دردناک و خطرناک گردد، مشاهده گریده که اغلب کارگران تا 24 ساعت پس از تماس با مواد فوق سوزش و درد ناشی از آن را احساس نکرده اند.
2- موارد استفاده
کاربرد پاک کننده های شیمیایی بعنوان یکی از موضوعات مطرح شده در آئین نامه های بهداشتی1 COSHH می باشد (آئین نامه کنترل مواد و اجسام شیمیایی خطرناک -2002).
کارگرانی که در تماس با پاک کننده های شیمیایی هستند باید از کلیه اطلاعات و مخاطرات مرتبط با این مواد که توسط کارخانجات تولید کننده و یا واردکنندگان مطرح می گردد آگاه گردند.
اسید ها و قلیاها خاصیت خورندگی، پوسانندگی و تخریبی بالا داشته و کارخانجات تولید کننده و یا واردکنندگان تجهیزات در هنگام تهیه و نصب ابزارها و دستگاهها بایستی بررسی نمایند که آیا امکان استفاده از پاک کننده های شیمیایی به منظور تمیز نمودن این دستگاهها وجود دارد و همچنین کلیه اسیدها و قلیاهای غلیظ بایستی حاوی دفترچه های راهنمای نکات ایمنی و توصیه های بهداشتی به منظور استفاده صحیح را دارا باشند.
3- ارزیابی و اقدامات احتیاطی و پیشگیرانه
1-3 جلوگیری از تماس مداوم
توجه کنید که آیا مواد شیمیایی خورنده بایستی بطور مداوم مصرف گردد، طبق آئین نامه های CDM1 برای تعدادی از مواد خطرناک جایگزینی وجود نداشته وحتی برداشتن و مصرف این مواد خالی از خطر نمی باشد لذا بایستی در هنگام استفاده از آنها ملاحظات ویژه اعمال شده و میزان مصرف این محصولات خطرناک طی استانداردهای قابل قبول به حداقل برسد.
بهر حال اگر مجبور به استفاده از اسیدها و قلیاهای خورنده باشید محلولهای کاملاً رقیق را که می تواند اثرات پاک کنندگی داشته باشد را انتخاب کنید، بهتر است از محصولات رقیق شده اختصاصی که توسط کارخانجات و وارد کنندگان از محلولهای غلیظ تهیه شده اند استفاده کنید.
2-3 کنترل تماس
اگر شما باید خود عمل رقیق کردن اسید ها و قلیاهای غلیظ را انجام دهید، این عمل باید در محلی با تهویه مناسب، منظور خروج فیوم ها و ذرات معلق از محیط کار صورت گیرد (به طور مثال تحت شرایط کنترل شده در انبارها و مخازن) و اسید ها و قلیاهای غلیظ باید با استفاده از تجهیزات نشاندار و مهر موم شده و معتبر با استفاده از پمپ های مخصوص رقیق شود.
به یاد داشته باشید که همیشه اسید یا قلیا را به آب اضافه کنید و هرگز آب را به اسید و یا قلیا اضافه نکنید ، حال ماده رقیق شده را به ظروف ویژه انتقال دهید و فراموش نکنید که این عمل باید همیشه در سطح زمین انجام گیرد، همچنین از بکار بردن اسپری خودداری کرده و از وسایلی که همراه با محفظه های جانبی است استفاده کنید.
3-3 تجهیزات حفاظت فردی (PPE)
از وسایل استحفاظی مناسب برای محفاظت از پوست ، صورت، چشم و …. در مقابل مواد خورنده استفاده کنید که شامل موارد ذیل می باشد:
– محافظ چشم (عینک های حفاظتی که دور چشم را به طور کامل می پوشاند)
– دستکش های بلند و یا دستکش های دارای بافت سیمی
– چکمه های ضد آب و ضد مواد شیمایی
– لباس کار و پیش بندهای حفاظتی که در هنگام حمل اسید یا قلیای غلیظ پوشیده
می شوند بایستی بقدری بلند باشد که تا قسمت بالای چکمه ها را بپوشاند.
– تجهیزات حفاظت تنفسی 1(RPE) که هنگام حمل اسید و یا قلیای غلیظ و یا تمیز کردن سطوح توسط اسپرهای حاوی مواد شیمیایی و یا هنگام کار در فضای بسته مورد مصرف قرار می گیرد.
برای اطمینان از کارکرد مناسب تجهیزات حفاظتی در برابر مواد خورنده با کارخانجات تولید کننده و یا عرضه کنندگان این تجهیزات مشورت نمایید. همچنین در مورد نحوه استفاده صحیح و محدودیت های ایجاد شده توسط این تجهیزات بایستی به افرادی که از آن استفاده می نمایند آموزشهای لازم را ارائه نمود.
تجهیزات حفاظت فردی را باید تمیز و در شرایط خشک و دور از مواد شیمیایی قراردارد و بهتر است کمد مناسبی به منظور نگهداری این وسایل تهیه کنید.
4 – بهداشت
مطمئن شوید که تجهیزات حفاظتی به طور مناسب تمیز می شود حتماً قبل از تمیز نمودن تجهیزات ، آنها را از لحاظ وجود سوراخ و یا هرگونه بریدگی در دستکش ها (بخصوص سرانگشتان) کنترل نمائید ، کلیه لباس های آلوده بایستی توسط کارکنان ماهر قبل از استفاده مجدد شسته ، خشک شده و اتو گردند.
لباس های با آلودگی زیاد باید یک بار جداگانه شسته شده و سپس همراه با لباس های دیگر مجدداً شسته خشک شده و اتو گردند، لباس هایی که با اسید فلئوریدریک ( HF) و یا دیگر اسیدهای غلیظ آلوده شده ابتدا باید توسط محلول سدیم بیکربنات 1(NAHCO3) به منظور خنثی نمودن اسیدروی لباس شسته شود.
کارگران باید از تماس با تجهیزات آلوده پرهیز کنند، به طور مثال آنها نباید محفاظ صورت را بادستکش های آلوده بردارند چرا که تماس آنها با صورت موجب سوختگی های سطحی می گردد.
سرویس های بهداشتی باید در دسترس کلیه کارگران بوده تا آنها بتوانند دست ها و صورتشان را در انتهای کار و قبل از خوردن ، آشامیدن و یا سیگار کشیدن و توالت رفتن بشویند ، همچنین بهتر است محیط کار دارای حمام و دوش بوده تا کارگران در انتهای کار روزانه از آنها استفاده نمایند.
5- حفاظت عمومی
لازم است کلیه کارکنانی که به طور مستقیم با پاک کننده های شیمیایی در تماس نیستند نیز در هنگام استفاده و تماس با مواد شیمیایی محافظت گردند ، این امر می تواند مطابق موارد ذیل باشد :
الف) تمامی پنجره ها ،درها و… را به منظور محفاظت کارکنان داخل ساختمان بسته و
دزرگیری نمایید .
ب) استفاده از اسپری را ممنوع کرده و هنگام ورزش باد از انجام کار خودداری کنید . زیرا وزش باد و جابجایی هوا ممکن است سبب پراکنده شدن گرد و غبار حاوی ذرات مواد شیمیایی در هوا و میزان آن را افزایش دهد .
ج) هنگام استفاده از پاک کننده های شیمیایی برای تمیز کردن نماها و در و پنجره های بیرونی ساختمان باستی کلیه معابر بوسیله سرپوش حفاظتی با عرض و استحکام کافی پوشیده و اطمینان یابید که عابران و رهگذران از مسیر ایمن عبور می نمایند، همچنین در کنار این معابر بایستی علائم هشدار مناسب نصب گردد (مشورت با سازمان ها و ارگانهای وابسته به راهنمایی و رانندگی بخصوص در هنگام کار در کنار پیاده روها و بزرگراهها ضروری است) همچنین کانالهای فاضلاب بایستی تحت هر شرایطی پوشیده و حفاظ گذاری گردند.
د) تخته ها در داربست ها و سکوها بایستی توسط بست ها و پیچ های اضافی به طور کامل و بدون هیچ درز و شکافی در کنار هم قرار گیرند، این امر بخصوص در هنگام وزش باد شدید الزامی است .
هـ) انتهای باز لوله های داربست ها باید قبل از شروع کار بسته و کلاهک گذاری گردد.
و) مایعات با قابلیت سرریزی بایستی به میزانی جمع گردد که روی محل عبور ، جریان پیدا نکند ( مشورت با سازمانها و مراجع ملی و محلی و ارگانهای ذیربط در زمینه شبکه آب و فاضلاب و به منظور جلوگیری از نفوذ آلودگی به آب شرب الزامی است )
ز) پاک کننده های شیمیایی را در مکانهای مناسب و ایمن ذخیره کرده تا از دسترس افراد ناآشنا دور باشد ، همچنین در هنگام ذخیره سازی توجه کنید که اسیدها همیشه باید در فضایی جدا از قلیاها انبار گردند .
ح) بایستی در هنگام مصرف و حمل بشکه های حاوی اسید و قلیا کلیه احتیاطات لازم انجام پذیرد.
6. پس از استفاده
پس از کار با مواد پاک کننده بایستی درون و بیرون لوله ها داربست و کلیه خروجی ها با آب شسته شود ( ببینید بند ج) همچنین کلیه تجهیزات نیز بایستی با آب شسته شده تا به مرور زمان اسید و قلیاهای موجود در این مواد باعث تخریب ، پوسیدگی و سوراخ شدن آنها نگردد.
در هنگام سر ریز شدن مایعات و پاک کننده های حاوی مواد اسیدی و یاقلیایی و به منظور جلوگیری از اثرات جانبی که معمولاً اینگونه مواد شیمیایی دارا می باشند با آب فراوان سطح مورد نظر را بشویید مگر اینکه این مواد حاوی HF یا اسیدهای غلیظ باشد که در این صورت در ابتدا آنها را با آهک (هیدروکسید کلسیم- Ca(OH)2) خنثی کنید و ابزار تجهیزاتی که ممکن است با مواد HF آلوده شده باشد را نیز با روش فوق تمیز کنید . اما کلیه سطوح خلل و فرج دار و پر منفذ مانند چوب یا بسته بندی های اسفنجی بایستی سوزانده و در یک مکان محصور دفن گردد.
7. کمک های اولیه
افرادی که تحت تاثر بخارات متصاعد شده از پاک کننده های شیمیایی قرار می گیرند بایستی به منظور انجام کمک های اولیه و مراقبت های بهداشتی به بیرون و هوای آزاد منتقل شوند . در اغلب موارد کمک های اولیه شامل شستشوی دست ، صورت و دیگر نقاطی که بیشترین میزان تماس با بخارات را داشته اند می باشد .
تذکر : سوختگی های ایجاد شده توسط HF احتیاج به کمک های اولیه و درمان های ویژه دارد .
لازم به ذکر است کلیه پیمانکاران ، سازمان ها و بیمارستان های اطراف مناطق و کارخانجاتی که از HF در محیط کار استفاده می کنند بایستی از مخاطرات آن آگاه بوده و امکانات و داروهای ویژه به منظور استفاده در سوختگی های HF بایستی در اورژانس بیمارستان ها و مراکز فوق وجود داشته باشد . اگر داروهای ویژه در محل کار نگهداری می شود ، مسئولین ارائه کمک های اولیه باید در مورد نحوه استفاده از این دارو
آموزش های لازم را ببینند.
منبع: سایت انجمن ایمنی و بهداشت حرفه ای کانادا
( CCOHS)
health Regulation COSHH :Control of Substances Hazardous to 1
CDM: Construction ,Duty,Management1
RPE: Respiratory Protective Eguipment1
1 محلول NAHCO3 بایستی همیشه در دسترس بوده و این امر هنگام استفاده از محلولهای حاوی HF از اهمیت زیادی برخوردار است
—————
————————————————————
—————
————————————————————
3