موضوع تحقیق:
بررسی تاثیر هوشمند سازی بر خلاقیت دانش آموزان دختر
پایه پنجم و ششم مدارس شهرستان گرمه
استاد راهنما:
………………………………….
نگارش:
مقدمه
امروزه مهمترین دغدغه ی نظام آموزشی و پرورشی یک کشور، ایجاد بستری مناسب جهت رشد و تعالی سرمایه های فکری در جامعه ی اطلاعاتی و دانایی محور می باشد. برای آنکه همه ی گروه های اجتماعی قادر باشند بطور موثّر در چنین جامعه ای مشارکت داشته باشند، باید یادگیری پیوسته، خلاقیت، نوآوری و نیز مشارکت فعال و سازنده ی اجتماعی را بیاموزند. تحقّق این امر مستلزم تعریف مجدد و نوینی از نقش و کارکرد مدارس به عنوان اصلی ترین نهادهای آموزشی در جامعه می باشد.
نظام آموزشی کشور به مدرسه ا ی نیاز دارد که با بهره گیری از فناوری اطلاعات و ارتباطات (فاوا) ، امکان یادگیری پیوسته را فراهم نموده و فرصت های نوینی را در اختیار افراد برای تجربه ی زندگی در جامعه ی اطلاعاتی قرار دهد، به گونه ای که این فناوری نه به عنوان ابزار، بلکه در قالب زیرساختِ توانمند ساز برای تعلیم و آموزش حرفه ای محسوب شود.
بکارگیری گسترده ی فاوا در فرایند آموزش و پرورش، همزمان با تحوّل در رویکردهای آموزشی درجهان، زمینه ی شکل گیری مدارس هوشمند را فراهم آورده است. این مدارس از جمله نیازمندی های کلیدی جوامع دانش بنیان می باشند و رویکردهای توسعه ی مهارت های دانشی و کارآفرینی دانش آموزان را دنبال می نمایند. در این مدارس ، فرایندهای یاددهی – یادگیری تقویت شده و محیط تعاملی یکپارچه برای ارتقای مهارت های کلیدی دانش آموزان با تکیه بر فعالیت های گروهی، در عصر دانایی محور فراهم می شود.ازآنجاکه درحال حاضرمعلم محوری پایه آموزش و پرورش درکشور می باشد، به روزکردن مدارس، استفاده ازفناوری های روز، برخورداری ازخلاقیت های نوین درآموزش وپرورش ونیز اهمیت دادن به توانایی های دانش آموزان، لازمه این تحوّل می باشد.
واژه ی مدارس هوشمند چندی است در ادبیات آموزش و پرورش ما وارد شده است و فعالیت های ارزشمندی نیز وَلو بصورت پراکنده در این حوزه انجام شده است. وزارت آموزش و پرورش با الهام از آموزه های دینی و مقتصیات زمانی و به منظور تحقّق اهداف سند چشم انداز ایران در سال 1404 و دستیابی به اهداف عالیه نظام تعلیم و تربیت و گسترش عدالت آموزشی، اقدام به تعریف ساختار، جایگاه، ساماندهی، شرایط و ضوابط توسعه ی مدارس هوشمند بر اساس معیارهای علمی، بین المللی و شرایط بومی در سطح کشور نموده است. از این رو برای نیل به این هدف، نیاز به همّتی مضاعف داشته که ازجمله عوامل اصلی آن می توان به تغییرنگرش درشیوه ی آموزش و مدیریت مراکز آموزشی و پرورشی و نیز تامین زیرساخت مورد نیاز اشاره نمود.
هوشمند سازی مدارس یک اقدام مدبّرانه در راستای سند چشم انداز نظام، تحول بنیادین آموزش و پرورش و سند توسعه فاوای آموزش و پرورش و ضرورتی انکار ناپذیر با هدف اجرای پیشرفته ترین روش های مدیریتی و آموزشی و نگاه علمی و فناورانه به وضعیت کنونی نظام آموزشی و پرورشی کشوراست که اعمال تغییرساختار و معماری اجرایی درآن ها باعث افزایش بهره وری و مدیریت زمان برای مدیران، کارکنان، معلمان، دانش آموزان و همچنین اولیای دانش آموزان خواهد بود.
در گذشته آموزش و پرورش سنتی بر روی تعلیم و حتی تقلید و انتقال اطلاعات متمرکز بوده است و امروزه سعادت هر جامعه به موفقیت آموزش و پرورش وابسته شده است،که نیاز به معلمان کار آزموده و توانا دارد که اگر نتوا نند آموخته ها را به خوبی به کارگیرندهرگز موفقیتی حاصل نخواهد شد.
تربیت انسانهای متفکر و خلاق روش خاص خود را می طلبد . قالب ها و چهارچوب های گذشته هرگز نمی توانند چنین بستر و موقعیتی فراهم سازند (شعبانی، .( 1386
کشف کردن، لذت بخش ترین رخ داد خلقت است. انسانی که دا ئم درپی کشف و شهود است در جا نمی زند.. خلاقیت را می توانیم زیباترین و شگفت انگیزترین خصیصه ی انسان بدانیم. غنا، پویایی و بقای هر فرهنگ و تمدنی به خلاقیت مردمان آن بستگی دارد و این واقعیت را تاریخ بارها به اثبات رسانده است. به عبارت دیگر، خلاقیت به معنی کم یا زیاد کردن یک پدیده و تغییر شکل دادن و یا ترکیب کردن آن با سایر پدیده ها، اشیا و چیزها است(حسینی، .( 1388 هوشمند سازی مدارس زمینه ساز کشفیات بزرگی در علم و بروز خلاقیت در زندگی دانش آموزان شده است. الگوى اولیه این مدارس از کشور انگلیس گرفته شده است و کشور مالزی یکی از پیشتازان ایجاد این مدارس به شمار می رود. با این رویکرد کشور ما هم از سال 1383طرحی را بصورت پایلوت در چهار مدرسه اجرا کرده است. دانشگاهها هم به نوع دیگری از آموزش تحت عنوان آموزش مجازی متمایل شده اند. در مدارس هوشمند رایانه در نحوه تدریس و ارزشیابی تاثیر می گذارد و برنامه های درسی را تا حدودی تغییر می دهد ولی در عین حال کارکردهای اجتماعی مدارس بر جای خود باقی می ماند چون در روابط اجتماعی به دانش آموزان یاری می رساند( محرابی، .( 1391
عصر کنونی و تحولات شگرف آن در عرصه های مختلف فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و … مسائل جدیدی را فرا روی جوامع نهاده است، وبه تبع آن انتظارات نوینی را برای مدارس و نظام های آموزش و پرورش رقم زده است.
رشد سریع و فزآینده ی فن آوری های نوین و گوناگون آن، انفجار دانش واطلاعات، گسترش علوم ارتباطات، تغییر رویکرد جوامع به مسایل با افقی نوین تر، ضرورت تربیت نیروی انسانی متخصص، اهل فکر و اندیشه، دسترسی به اطلاعات و کاربرد رو به رشد یافته های علمی را به عنوان یک اصل گریز ناپذیر فراروی جوامع قرار داده است.
امروزه دانش آموزان برای ورود به عصر دانایی و روبرو شدن با تحولات شگفت انگیز قرن بیست و یکم باید سواد علمی مبتنی بر فن آوری را به خوبی سواد خواندن و نوشتن و حساب کردن ، بیاموزند و هم چنین باید از تفکر و تامل)تفکر خلاق( برخوردار شوند(می 2000؛ به نقل از پور جمشیدی،.(1386
تداوم استفاده از روش های تدریس غیر فعال و سنتی نظام آموزشی حافظه پرور را به تبع خود خواهد داشت که نتیجه ای مثبت بر آن مترتب نخواهد بود و نمی توان افرادی جسور، کارآمد، متعهد، متفکر، منتقد، منعطف و … را پرورش داد، که در برخورد با مسائل و مشکلات راه حل منطقی و خلاقانه ای را بیابند(یغما،( 1388.در چنین نظامی، انگیزه های طبیعی دانش آموز و تجارب او در زندگانی خانوادگی و سرانجام شخصیت او نادیده گرفته می شود(دیویی، 1938 ؛ به نقل از کاردان،1388 ).بنابراین باید در روش ها، رویکرد ها، و حتی اهداف آموزشی و تربیتی خود تحول ایجاد کنیم، تحولی که ما را در ساختن و تربیت انسان های شایسته، جسور، منتقد و خلاق یاری کند.
در دنیای پیچیده ی امروز که تغییرات زیادی در زندگی بشر در حال وقوع اند و شاهد رقابت های بسیار فشرده ی جوامع در دستیابی به فن آوری برتر هستیم، فرد و جامعه مجبورند به طریقی در وضعیت خویش دگرگونی ایجاد کنند تا از قافله ی علم، فناوری و پیشرفت عقب نمانند. موضوع آموزش و پرورش نیز از این قاعده مستثنی نیست، چرا که دانش آموزان قرن بیست و یکم نمی توانند عناصری بی اختیار باشند که چگونه یاد گرفتن، از اختیار آنها خارج باشد و هیچ گونه دخل و تصرفی در آنچه می آموزند، نداشته باشند و برنامه های از پیش تعیین شده و بی چون و چرا جوابگوی مسایل آنان نیست و نیازمند آن هستند که بتوانند این اطلاعات را سازماندهی، طبقه بندی، مقایسه و ارزشیابی نمایند و با خلق افکار نو و خلاق به سوی جامعه ای سعادتمند قدم بگذارند)پور داود،1390 ).بر این اساس نظام آموزشی باید به جای انتقال صرف اطلاعات به دانش آموزان، موقعیت های مناسب برای پرورش تفکر خلاق و ایجاد انگیزه درونی را فراهم آورد(لطف ا.. نسبی، 1389) .
بنابراین هدف اساسی تعلیم و تربیت امروزه باید تربیت انسان های متفکر وخلاق باشد و امروزه کارشناسان اتفاق نظر دارند که تفکر انتقادی و خلاق نه تنها باید یکی از اهداف تعلیم و تربیت، بلکه باید بخش لاینفک آموزش در هر مقطعی باشد)ملکی، 1386 ؛ به نقل از لطف ا.. نسبی، 1389).
در این راستا یکی از عوامل مهم در پیشرفت تحصیلی و به طور کلی در توسعه ی نظام های آموزشی، بهره گیری از تکنولوژی های نوین آموزشی است)ماشینی، 1375 ).از جمله تکنولوژی های نوین آموزشی می توان به اینترنت و شبکه های اطلاع رسانی کامپیوتری اشاره کرد که با بررسی دقیق و شناخت توانمندی این امکانات می توان از آنها در یادگیری بهتر و بیشتر دانش آموزان سود جست)پور جمشیدی، 1386 ). بر همین اساس بسیاری از نظام های آموزشی در دهه های اخیر سعی کرده اند با ورود و کاربرد این تکنولوژی جدید، یادگیری را با کمترین زمان بهتر کنند. تحقیقات و بررسی های به عمل آمده در این زمینه نیز اکثراَ حاکی از مفید بودن این ابزار در ایجاد خلاقیت ، یادگیری بهتر و صرفه جویی در زمان و وقت معلم و یاد گیرنده بوده است.
با توجه به اهمیت این موضوع در پژوهش حاضر به مطالعه و بررسی تاثیر هوشمندسازی کلاس درس بر تعمیق و سرعت یادگیری دانش آموزان پرداخته شده است همچنین در این پژوهش تلاش شده است که تاثیر هوشمند سازی مدارس را بر خلاقیت دانش آموزان دختر در پایه ی پنجم و ششم در سطح شهرستان جاجرم مورد بررسی قرار دهد.
بیان مساله
کلید پیشرفت جوامع امروزی در دست آموزش و پرورش است. هوشمندسازی مدارس یکی از راهبردهای اساسی تحول بنیادین آموزش و پرورش است. با رویکرد تحولی این طرح جریان تعلیم و تربیت با توجه به پیشرفت های علمی و فناوری و نیازها و مهارت های زندگی امروز تغییر می یابد و با تنوع در رسانه های آموزشی و متنوع سازی فضا و محیط های یاددهی و یادگیری در برنامه درسی ملی، این امکان حاصل می شود تا دانش آموزان و معلمان تجارب جدیدی را در حوزه دانش و پژوهش کسب نمایند. هدف از هوشمندسازی مدارس تربیت دانش آموزانی پژوهش محور و پژوهشگر می باشد.)حاجی بابایی، .( 1390
خلاقیت دارای ارزشهای فردی و اجتماعی است و این نیز طبعاَ در رشد و تکامل شخصیت فرد اثر مطلوب بر جای خواهد گذاشت. (شعبانی ، .(1386آفرینندگی یا خلاقیت از فرایندهای فکری است که به فرایند حل مسئله بسیار نزدیک است. یک کشف علمی بزرگ یا یک اثر هنری بزرگ، مطمئنا از فعالیت حل مساله سرچشمه می گیرد. امروزه جامعه ی ما بیش از هر زمان دیگری به افراد هوشمند و خلاق نیاز دارد، هرچقدر جهانی که ما در آن زندگی می کنیم پیچیده تر می شود، نیاز به شناسایی و پرورش افرادخلاق و آفریننده بیشتر و شدید تر احساس می گردد. به همین دلیل در شرایط کنونی مسئله خلاقیت از مهمترین مسائل در قلمرو روانشناسی آموزشی است (حسینی ، 1388 ) .
تحقق این امر مستلزم تعریف مجدد و نوینی از نقش و کارکرد مدارس به عنوان اصلی ترین نهادهای آموزشی در جامعه می باشد. امروزه نظام آموزشی کشور به مدارسی نیاز دارد که با بهره گیری از فن آوری اطلاعات و ارتباطات )فاوا ( امکان یادگیری پیوسته را فراهم نموده و فرصتهای نوینی را در اختیار افراد دارای تجربه زندگی در جامعه اطلاعاتی قرار دهد، به گونه ای که این فن آوری نه به عنوان ابزار، بلکه در قالب زیرساخت توانمد ساز برای تعلیم و آموزش حرفه ای محسوب شود. به کارگیری گسترده فاوا در فرآیند آموزش و پرورش، همزمان با تحول در رویکردهای آموزشی در جهان، زمینه شکل گیری مدارس هوشمند را به وجود آورده است. این مدارس از جمله نیازهای کلیدی جوامع دانش بنیان می باشند. و رویکردهای توسعه مهارتهای دانشی و کارآفرینی دانش آموزان را دنبال می کنند. در بسیاری از کشور ها، به کار گیری فن آوری اطلاعات و ارتباطات در نظام آموزشی به منظور ارتقای کیفیت روش های یاددهی_ یادگیری مورد توجه خاصی قرار گرفته است. استفاده از این فن آوری به دلایل اثبات شده تربیتی، اجتماعی و اقتصادی یک ضرورت اساسی تلقّی شده و بسیاری از دولت ها به منظور حمایت از پرو ژه های توسعه ی فاوا در آموزش و پرورش اقدام به سرمایه گذاری و برنامه ریزی های عمده وکلان کرده اند. (حاجی بابایی ، 1390) .
با توجه به این که هنوز در برخی کلاسهای درس از روشهای تدریس سنتی استفاده می شود و کمتر به روشهای نوین تدریس و خلاقیت و مشارکت و همیاری توجه می شود، پرداختن به این گونه مسائل یکی از مهم ترین ضروریات نظام آموزشی محسوب می شود.به همین منظور این پژوهش قصد دارد به بررسی تاثیر هوشمند سازی مدارس و کلاس های درس بر خلاقیت در دانش آموزان کلاسهای پنجم و ششم بپردازد.
ضرورت تحقیق
با توجه به اینکه یکی از مهم ترین عوامل آموزشی که در وضعیت تحصیلی فراگیران تاثیر بسزایی دارد، نحوه ی فعالیت و روش تدریس معلم است، چنانچه انتخاب روش های تدریس مبتنی بر مشارکت فعال دانش آموزان در فرآیند تدریس و با توجه به تفاوت های فردی و علایق آن ها باشد، موجب پیشرفت و موفقیت تحصیلی آنان می گردد. خلاقیت موهبتی الهی و همگانی است که ظهور آن مستلزم پرورش آن است. لذا مدرسه می تواند عاملی موثر در رشد توانایی های خلاق کودکان و نوجوانان باشد. تاثیر محیط آموزشی بر خلاقیت از جنبه های مختلف است؛ شرایط فیزیکی، روابط عاطفی و اجتماعی بین افراد، زمینه های علمی و یادگیری، انگیزه ی کار، مدیریت و غیره )حسینی، 1388) .
در حال حاضر اکثر معلمان تمایل دارند از روش های سنتی و معلم محور استفاده کنند، چون آن ها را آسان تر و بهتر می دانند. اغلب معلمان با رویکرد آموزش به شیوه ارتباطی و فعال آشنایی کامل ندارند (توماس( 1966 و یا اینکه چون این روش ها با تجربه ی آن ها در تضاد است، در استفاده از آن تردید دارند.( بکس و پپانی،1992 )در حالی که روش تدریس اکتشافی ، فنون کشف و نحوه خلق را به دانش آموزان می آموزد و خلاق و کاوشگر بار می آورد ، توانایی های فکری دانش آموزان را پرورش داده و سبب افزایش مهارت های ذهنی می شود. دانش آموز عادت می کند در اثبات و نفی یک موضوع دنبال دلایل و برهان منطقی باشد و معلم عضوی از گروه اکتشاف است )احمد زاده ،( 1386
یکی از بزرگترین تحولات قرن اخیر ، تغییری است که در آموزش کشور رخ داده است. همراهی تکنولوژی روز و صنعت فن آوری اطلاعات ، گامی موثر در امر آموزش می باشد. این امر موجبات تحولی شگرف در فراگیری دانش آموزان و شیوه تدریس را فراهم آورده است که بسیاری از کاستی های موجود در روش های سنتی آموزش را پوشش می دهد. در مدارس هوشمند معلمان برای تدریس مطالب درسی و افزایش میزان درک دانش آموزان از مطالب ارائه شده و تشویق ایشان به فراگیری دروس، از اسلایدهای آموزشی، نرم افزارهای آموزشی، … و دیگر محتواهای چندرسانه ای در کلاس های درس بهره می برند. در کنار این سیستم ها، دانش آموزان با تفکر مستقل و ابراز خلاقیت، توانمندی خود را به کار می گیرند و فضای حاکم موجب به کارگیری توانمندی های مربیان، معلمان و اولیا برای تقویت آموزش و پرورش می شود و محیط مدرسه زمینه یادگیری و ایجاد انگیزه و رغبت را در دانش آموزان فراهم می کند..(حبیبی،1392)
با توجه به مطالعات انجام شده در این زمینه مسئله اصلی که در اینجا مطرح می شود این است که آیا این ابزار ها می توانند در یاد گیری و بروز خلاقیت دانش آموزان کشور ما موثر واقع شوند، و نتایج پژوهش های انجام شده قابل تعمیم به تمامی مقاطع تحصیلی می باشد؟و از سوی دیگر با اجرای این تحقیق در صدد بررسی میزان تاثیر مدارس هوشمند بریکی از مولفه هایی که منجر به تولید علم و دانش در جامعه دانایی محور می شوند یعنی خلاقیت هستیم، تا با توجه به یافته ها، در جهت رشد و تعالی سرمایه های فکری کشور و هم راستا شدن با سطح جهانی، بهره مند شویم.
اهداف تحقیق
هدف کلی:
بررسی تاثیر هوشمند سازی بر خلاقیت دانش آموزان دختر پایه های پنجم و ششم ابتدایی مدارس شهرستان جاجرم در سال تحصیلی 94-93
اهداف ویژه:
* بررسی تاثیر هوشمند سازی بر میزان ابتکار(توانایی تولید ایده های نو و بدیع) دانش آموزان دختر پایه های پنجم و ششم ابتدایی مدارس شهرستان جاجرم در سال تحصیلی 94-93
* بررسی تاثیر هوشمند سازی بر میزان انعطاف (توانایی لازم برای تغییر جهت فکری) دانش آموزان دختر پایه های پنجم و ششم ابتدایی مدارس شهرستان جاجرم در سال تحصیلی 94-93
* بررسی تاثیر هوشمند سازی بر میزان سیالی (قدرت تولید ایده ها و جواب های فراوان) دانش آموزان دختر پایه های پنجم و ششم ابتدایی مدارس شهرستان جاجرم در سال تحصیلی 94-93
* بررسی تاثیر هوشمند سازی بر میزان بسط (توانایی توجه به جزئیات وابسته به یک ایده )دانش آموزان دختر پایه های پنجم و ششم ابتدایی مدارس شهرستان جاجرم در سال تحصیلی 94-93
فرضیات تحقیق:
1- هوشمند سازی مدارس بر میزان انعطاف دانش آموزان دختر … مدارس جاجرم تاثیر دارد.
2- هوشمند سازی مدارس بر میزان ابتکار دانش آموزان دختر … مدارس جاجرم تاثیر دارد.
3- هوشمند سازی مدارس بر میزان سیالی دانش آموزان دختر … مدارس جاجرم تاثیر دارد.
4- هوشمند سازی مدارس بر میزان بسط دانش آموزان دختر … مدارس جاجرم تاثیر دارد.
سوال تحقیق:
* آیا هوشمند سازی بر خلاقیت دانش آموزان دختر پایه های پنجم و ششم ابتدایی مدارس شهرستان جاجرم در سال تحصیلی 94-93 دارد؟
* آیا هوشمند سازی بر میزان انعطاف (توانایی لازم برای تغییر جهت فکری) دانش آموزان دختر پایه های پنجم و ششم ابتدایی مدارس شهرستان جاجرم در سال تحصیلی 94-93 تاثیر دارد؟
* آیا هوشمند سازی بر میزان سیالی (قدرت تولید ایده ها و جواب های فراوان) دانش آموزان دختر پایه های پنجم و ششم ابتدایی مدارس شهرستان جاجرم در سال تحصیلی 94-93 تاثیر دارد؟
* آیا هوشمند سازی بر میزان بسط (توانایی توجه به جزئیات وابسته به یک ایده )دانش آموزان دختر پایه های پنجم و ششم ابتدایی مدارس شهرستان جاجرم در سال تحصیلی 94-93 تاثیر دارد؟
* آیا هوشمند سازی بر میزان ابتکار(توانایی تولید ایده های نو و بدیع) دانش آموزان دختر پایه های پنجم و ششم ابتدایی مدارس شهرستان جاجرم در سال تحصیلی 94-93 تاثیر دارد؟
متغبیر ها:
متغیر مستقل: هوشمند سازی
متغیر وابسته : خلاقیت ( سیالی، ابتکار، بسط، انعطاف پذیری)
نوع تحقیق:
این تحقیق از نظر هدف از تحقیق های کاربردی می باشد.
روش تحقیق:
روش تحقیق انجام شده از نوع تجربی است. در این نوع نمونه ها به دو دسته آزمایش و گواه تقسیم می شوند.
گروه آزمایش: دانش آموزانی که با روش هوشمند سازی مدارس آموزش می بینند
گروه گواه: دانش اموزانی که با روش سنتی آموزش می بینند
روش و ابزارگرد آوری اطلاعات
در این روش با استفاده از پرسش نامه تورنس به جمع آوری اطلاعات می پردازیم تا میزان ابتکار، انعطاف پذیری، بسط و سیالی را بتوان با آن بسنجیم.
جامعه آماری:
جامعه آماری دراین تحقیق شامل کلیه دانش آموزان دختر پایه پنجم ابتدایی شهر گرمه می باشد که تعداد آن ها 200 نفر می باشد.
نمونه آماری
در این تحقیق براساس جدول مورگان 132 نفر از200 نفر دانش آموزان پایه پنجم مقطع ابتدایی شهر گرمه به عنوان نمونه آماری گزینش شده اند.
روش انتخاب نمونه : در این تحقیق از روش نمونه گیری تصادفی استفاده شده است.
منابع:
* حبیبی، جعفر. (1392). پایگاه جامع اطلاع رسانی آموزش و پرورش. قابل دسترس در سایت وزارت آموزش وپرورش
* ذبیحی عدل، پرستو(1391)، تاثیرهوشمند ساز ی مدارس برخلاقیت، پیشرفت تحصیلی و انگیزش پیشرفت در درس حرفه و فن دانش آموزان دختر پایه اول راهنمایی شهر بهار در سال تحصیلی- ١٣٩٠
* مهدی کوثری (1391) ،تاثیر هوشمند سازی مدارس بر پیشرفت تحصیلی وخلاقیت دانش آموزان پسر پایه پنجم در درس علوم
* هوشمندسازی مدارس، راهبرد تحولی وزارت آموزش و پرورش در توسعه فناوری و اطلاعات، وزارت آموزش و پرورش، مرکز آمار و فناوری اطلاعات و ارتباطات.
پرسشنامه سنجش خلاقیت تورنس:
پرسشنامه ای را که در پیش رو دارید حاوی 60 سوال است که به صورت استاندارد طراحی شده و پایایی و روایی آن ها بارها مورد آزمایش قرار گرفته در این پرسشنامه هر سوال مشتمل بر سه گزینه یا پاسخ می باشد.
لطفاً هر یک از سوالات را با دقت مطالعه نموده، سپس یکی از پاسخ های ارائه شده در زیر هر سوال را با علامت (*) انتخاب نمایید. بدیهی است اظهار نظر واقعی و دقیق شما مد نظر می باشد.
تورنس (1979) خلاقیت را شامل 4 عنصری اصلی زیر می دانند:
1. سیالی: قدرت تولید ایده ها و جواب های فراوان((سوال 1-15 برای سنجش بعد سیالی خلاقیت است))
2. انعطاف: توانایی لازم برای تغییر جهت فکری یا توانای تولید ایده های متنوع ((سوال 16-30 برای سنجش بعد انعطاف پذیری افراد است))
3. ابتکار: توانایی تولید ایده یا محصول نو و بدیع: یعنی پاسخ های فرد قبلا دیده نشده باشد و جدید و نو باشد.((سوالات 31-45 برای بررسی این بعد از خلاقیت است))
4. بسط با جزئیات: توانایی توجه به جزئیات وابسته به یک ایده: یعنی افراد خلاق به جزئیات یک ایده توجه بیشتری نشان می دهند. ((سوالات 46-60 برای سنجش بعد بسط جزییات خلاقیت است))
پرسشنامه
————
نام و نام خانوادگی: پست سازمانی: میزان تحصیلات:
تحصیلات پدر: شغل پدر: تحصیلات مادر: شغل مادر:
———————————————————
1-وقتی با یک مساله خیلی مشکلی روبرو می شوید معمولاً چه می کنید؟
الف- گریه می کنم، چون فکر نمی کنم بتوانم مساله را حل کنم.
ب- گریه نمی کنم، اما ناراحت می شوم؟
ج- سعی می کنم راه مناسبی برای حل مساله بیابم.
———————————————————
2-اگر سرگرم ساختن وسیله ای باشید، ناگهان دریابید قطعه مهمی از آن گم کرده اید، چه می کنید؟
الف- کار ار متوقف می کنم.
ب- سعی می کنم قطعه گم شده را پیدا کنم و اگر نتوانم آن را پیدا کنم کار را متوقف می کنم.
ج- قطعه گم شده را پیدا می کنم و اگر نتوانم آن را پیدا کنم به جای آن قطعه دیگر می سازم.
———————————————————
3-وقتی در مکانی عمومی هستید، آیا سعی می کنید حدس بزنید افرادی که دور شما هستند درباره چه چیزی بحث می کنند؟
الف- هرگز علاقه مند نیستم حدس بزنم دیگران درباره من چه چیزی بحث می کنند.
ب- گاهی دوست دارم حدس بزنم دیگران درباره من چه چیزی بحث می کنند.
ج- همیشه دوست دارم حدس بزنم دیگران درباره من چه چیزی بحث می کنند.
———————————————————
4-آیا از حل مسائل دشوار لذت می برید؟
الف- خیر، از حل مسائل دشوار لذت نمی برم.
ب- به ندرت از حل مسائل دشوار لذت می برم.
ج- اغلب از حل مسائل دشوار لذت می برم.
———————————————————
5-اگر عضو گروهی باشید که باید مساله ای را با همکاری حل کنند، چه می کنید؟
الف- خودم کاری نمی کنم و می گذارم دیگر اعضای گروه مساله را حل کنند.
ب- گاهی در آنچه گروه انجام می دهد، شرکت می کنم.
ج- به طور فعال در آنچه گروه انجام می دهد، شرکت می کنم.
———————————————————
6-وقتی که با مساله تازه ای روبرو می شوید معمولاً چه می کنید؟
الف- از کسی می خواهم آن را برایم حل کند.
ب- سعی می کنم با کمک کسی دیگر آن را حل کنم.
ج- سعی می کنم اطلاعات بیشتری بدست آورم تا بتوانم خودم آن را حل کنم.
———————————————————
7-اگر درگیر حل مساله مشکل ریاضی باشید، چه می کنید؟
الف- از معلم یا شخصی می خواهم به من کمک کند.
ب- یک کتاب ریاضی مربوط به مساله را می خوانم.
ج- از منابعی که در دسترس دارم استفاده می کنم.
———————————————————
8-وقتی در گروهی برای حل مساله ای کار می کنید، اعضای گروه چگونه از نظرات مبتکرانه شما استقبال می کنند؟
الف- به ندرت از نظرات مبتکرانه من استقبال می کنند.
ب- گاهی از نظرات مبتکرانه من استقبال می کنند.
ج- اغلب از نظرات مبتکرانه من استقبال می کنند.
———————————————————
9-وقتی با مشکلی غیر عادی مواجه می شوید، معمولاً آن را چگونه رفع می کنید؟
الف- اغلب از کسی کمک می گیرم.
ب- قبل از اینکه از کسی کمک گیرم مدت کوتاهی تلاش می کنم تا خودم آن را حل کنم.
ج- مدتی بسیار طولانی تلاش می کنم تا خودم آن را حل کنم.
———————————————————
10-آیا به نظر دیگران شما سوالات مشکلی طرح می کنید؟
الف- خیر، این طور فکر نمی کنم.
ب- گاهی این طور فکر می کنم.
ج- اغلب این طور فکر می کنند.
———————————————————
11-آیا معمولاً دوست دارید به کارهای تازه دست بزنید؟
الف- معمولاً به کارهای تازه دست نمی زنم.
ب- گاهی به کارهای تازه دست می زنم.
ج- اغلب به کارهای تازه دست می زنم.
———————————————————
12-وقتی با مساله پیچیده ای روبه رو می شوید، چه می کنید؟
الف- سعی می کنم خود را درگیر حل آن نکنم.
ب- ممکن است زمان کوتاهی برای حل آن تلاش کنم.
ج- زمانی بسیار طولانی برای حل آن تلاش می کنم.
———————————————————
13-آیا از تجارب تازه لذت می برید؟
الف- از تجارب تازه لذت نمی برم.
ب- گاهی از تجارب تازه لذت می برم.
ج- از تجارب تازه لذت نمی برم.
———————————————————
14-وقتی در موقعیتی قرار می گیرید که از عهده آن برنمی آیید.
الف- اغلب به دیگران متوسل می شوم.
ب- گاهی به دیگران متوسل می شوم.
ج- معمولاً ترجیح می دهم به خودم متکی باشم.
———————————————————
15-به آنچه مستقلاً انجام می دهید، چقدر اطمینان دارید؟
الف- به آنچه خودم مستقلاً انجام می دهم اطمینان زیادی ندارم.
ب- به آنچه خودم مستقلاً انجام می دهم تا حدودی اطمینان دارم.
ج- به آنچه خودم مستقلاً انجام می دهم اطمینان زیادی دارم.
———————————————————
16-آیا از انجام آزمایش های علمی لذت می برید؟
الف- از انجام آزمایش لذت نمی برم.
ب- از انجام آزمایش تا حدودی لذت می برم.
ج- از انجام آزمایش خیلی لذت می برم.
———————————————————
17-آیا هرگز به رویا فرو می روید؟
الف- خیر، من به رویا فرو نمی روم.
ب- گاهی، اگر وقت داشته باشم به رویا فرو می روم.
ج- اغلب اگر وقت داشته باشم به رویا فرو می روم.
———————————————————
18-در بیان مطالب خود با چه سهولتی از کلمات استفاده می کنید؟
الف- معمولاً اشکال دارم.
ب- گاهی اشکال دارم.
ج- به ندرت اشکال دارم.
———————————————————
19-بیان شما تا چه اندازه خوب است؟
الف- مطالبم را به خوبی بیان نمی کنم.
ب- گاهی مطالبم را به خوبی بیان می کنم.
ج- اغلب مطالبم را به خوبی بیان می کنم.
———————————————————
20-نوشتن شما تا چه اندازه خوب است؟
الف- در نوشتن نظراتم اشکال دارم.
ب- شاید بتوانم نظراتم را بنویسم.
ج- کاملاً می توانم نظراتم را بنویسم.
———————————————————
21-اگر عده ای از افراد به نحوی غیر منتظره از شما بخواهند بیش از پنج دقیقه درباره موضوعی صحبت کنید تا چه اندازه از عده این کار برخواهید آمد؟
الف- از عهده اش بر نخواهم آمد زیرا برای آن آمادگی نداشته ام.
ب- نهایت سعی خود را خواهم کرد تا از عهده آن بر ایم.
ج- به خوبی از عهده آن بر خواهم آمد.
———————————————————
22-برای توصیف چیزی با چه سهولتی به کلمات دست پیدا می کنید؟
الف- معمولاً این کار برایم دشوار است.
ب- گاهی این کار برایم آسان است.
ج- اغلب این کار برایم آسان است.
———————————————————
23-آیا به شغلی علاقه دارید که مستلزم فراهم ساختن اندیشه های بسیار باشد؟
الف- علاقه مند نخواهم بود.
ب- شاید علاقه مند باشم.
ج- همیشه علاقه مند خواهم بود.
———————————————————
24-برای بیان یک اندیشه با چه سهولتی به کلمات مترادف دست پیدا می کنید؟
الف- معمولاً این کار برایم دشواراست.
ب- گاهی این کار برایم آسان است.
ج- اغلب این کار برایم آسان است.
———————————————————
25-اگر به ناچار در مسابقه ای شرکت کنید که در آن باید تا حد امکان کلمه های بسیاری را که با حرف "ج" شروع می شوند بیان نمایید. تا چه اندازه از عهده این کار برمی آیید؟
الف- چند از عهده این کار برنمی آیم.
ب- تا اندازه ای از عهده این کار برنمی آیم.
ج- در حد خیلی زیادی از عهده این کار برمی آیم.
———————————————————
26- اگر از شما خواسته شود در مسابقه ای شرکت کنید که در آن باید چیزهای متعلق به یک طبقه معین مانند غذاها یا گیاهان را نام ببرید تا چه اندازه ای از عهده این کار برمی آیید؟
الف- چند از عهده این کار برنمی آیم.
ب- تا اندازه ای از عهده این کار برنمی آیم.
ج- در حد خیلی زیادی از عهده این کار برمی آیم.
———————————————————
27-چند جمله می توانید بنویسید که همه آنها با کلمه "همه" شروع شود؟
الف- می توانم فقط چند تا بنویسم.
ب- می توانم تعدادی بنویسم.
ج- می توانم تعداد زیادی بنویسم.
———————————————————
28-آیا می توانید غیر از کاربرد معمولی اشیاء موارد استفاده ممکن دیگری نیز برای آنها پیدا کنید؟
الف-این کار برایم خیلی دشوار است.
ب- شاید بتوانم چند مورد استفاده دیگر پیدا کنم.
ج- می توانم موارد استفاده بسیاری پیدا کنم.
———————————————————
29- نوشتن تعداد زیادی داستان تازه چقد برایتان آسان است؟
الف- این کار برایم دشوار است.
ب- می توانم چند داستان بنویسم.
ج- می توانم داستان های بسیار بنویسم.
———————————————————
30-کدامیک از موارد زیر برایتان آسان ترین است؟
الف- حفظ یک شعر ده بیتی.
ب- تفسیر یک شعر ده بیتی.
ج- سرودن یک شعر ده بیتی.
———————————————————
31- اگر از شما خواسته شود تا مقاله ای برای روزنامه درباره جامعه خود بنویسید، ترجیح می دهید درباره کدامیک از موارد زیر بنوسید؟
الف- آنچه را که پیش از آن درباره جامعه ام نوشته شده است خلاصه می کنم.
ب- بر آنچه که پیش از آن درباره جامعه ام نوشته شده است اطلاعات دیگری می افزایم.
ج- پس از مطالعه مطالبی که پیش از آن درباره جامعه ام نوشته شده است به نوشتن مقاله خود اقدام می کنم.
———————————————————
32- از کدام مورد زیر بیشترین لذت را می برید؟
الف- از مطالعه کتاب های معروف لذب می برم.
ب- از مطالعه کتاب های معروف و نوشتن چند کتاب توسط خودم لذت می برم.
ج- از نوشتن کتاب های خودم لذت می برم.
———————————————————
33- در طراحی اسباب بازی های جدید برای کودکان موفق می شوید؟
الف- چندان موفق نخواهم بود.
ب- شاید بتوانم چند طرح ارائه کنم.
ج- می توانم طرح های بسیاری ارائه کنم.
———————————————————
34-اگر به جای معلم به کلاس کودکستانی بروید و طرح درس نداشته باشید تا چه اندازه از عهده آن برمی آیید؟
الف- شکست خواهم خورد.
ب- مشکل خواهم داشت.
ج- موفق خواهم شد.
———————————————————
35- نوشتن مترادف های بسیار برای کلمه "سریع" چقدر برایتان آسان است؟
الف- این کار برایم خیلی دشوار است.
ب- این کار تا اندازه ای برایم دشوار است.
ج- این کار برایم آسان است.
———————————————————
36-فرض کنیم همه راه های معمولی برای گرم کردن غذا را از دست داده ایم، تهیه فهرستی طولانی از راه های دیگر برای گرم کردن غذا چقدر برایتان آسان است؟
الف- این کار برایم خیلی دشوار است.
ب- این کار تا اندازه ای برایم دشوار است.
ج- این کار برایم آسان است.
———————————————————
37-اگر ناچار به ایراد سخنرانی باشید تا چه اندازه از عهده آن بر می آیید؟
الف- به طور کامل از روی یادداشتهایم می خوانم.
ب- بیشتر از روی یادداشتهایم می خوانم.
ج- گاهی به یادداشتهایم نگاه می کنم.
———————————————————
38-اگر با گروهی از دوستانتان باید و آنان از شما بخواهند درباره چیزی که در آن تجربه دارید یک ساعت صحبت کنید چه کار می کنید؟
الف- سعی می کنم از صحبت کردن درباره آن خودداری کنم.
ب- می توانم فکر کنم و چیزهای بگویم.
ج- می توانم مدتی طولانی درباره آن صحبت کنم.
———————————————————
39-آیا هرگز به شغلی علاقه مندید که مستلزم سر هم کردن داستان در مقابل شنوندگان باشد؟
الف- علاقه مند نیستم.
ب- شاید علاقه مند باشم.
ج- علاقه مند هستم.
———————————————————
40-وقتی ناچار باشید با کسی که فارسی خوب بلد نیست ارتباط برقرار کنید یافتن راه های ساده تر برای بیان مطالب خود به فارسی تا چه اندازه برایتان آسان است؟
الف- معمولاً این کار برایم دشوار است.
ب- گاهی این کار برایم دشوار است.
ج- اغلب این کار برایم آسان است.
———————————————————
41-چقدر از ساختن چیزهای جدید لذت می برید؟
الف- معمولاً از ساختن چیزهای جدید لذت می برم.
ب- گاهی از ساختن چیزهای جدید لذت می برم.
ج- اغلب از ساختن چیزهای جدید لذت می برم.
———————————————————
42-با افرادی که به سختی متقاعد می شوند چگونه برخورد می کنید؟
الف- در یافتن دلایل متقاعد کننده اشکال دارم.
ب- سعی می کنم برای متقاعد کردن آنها دلایل مختلف بیابم.
ج- برای متقاعد کردن آنان دلایل بسیار می یابم.
———————————————————
43-وقتی می خواهید کار پیچیده ای را انجام دهید، معمولاً کدام روش را بر می گزینید؟
الف- روشی واحد می یابم.
ب- شاید بتوانم چند روش بیابم.
ج- می توانم روش های متنوعی بیابم.
———————————————————
44-چه نوع کاری را بیشتر دوست دارید؟
الف- کاری که تقریباً همه مراحل آن از پیش مشخص و معین شده باشد.
ب- کاری را که بخشی از آن از پیش مشخص شده و بخشی از آن نیازمند به ابتکار باشد.
ج- کاری را که بیشتر مراحل آن نیازمند ابتکار باشد.
———————————————————
45-آیا توضیح دلایل رفتار پیچیده مانند رفتار یک کودک نابهنجار برای شما دشوار است؟
الف- توضیح رفتار پیچیده برای من خیلی دشوار است.
ب- می توانم توضیحات کلی ارائه دهم.
ج- می توانم توضیحات بسیاری ارائه دهم.
———————————————————
46-اگر به یک گردهمایی دعوت شوید تا مسایل جامعه خود را مورد بحث قرار دهید، تهیه فهرستی طولانی از مسایل آن چقدر برایتان دشوار است؟
الف- خیلی دشوار است.
ب- تا حدی دشوار است.
ج- چندان هم دشوار نیست.
———————————————————
47-اگر از شما دعوت شود تا به انجمن شهر به منظور دریافت کمک مالی پیشنهادهایی ارائه دهید تا چه اندازه از عهده این کار بر می آیید؟
الف- ارائه پیشنهادهایی فراتر از آنچه شواری شهر قبلاً در نظر گرفته است برایم دشوار است.
ب- می توانم تعداد اندکی پیشنهاد فراتر از آنچه قبلاً شورای شهر در نظر گرفته است ارائه دهم.
ج- می توانم پیشنهادهای زیادی فراتر از آنچه قبلاً شورای شهر در نظر گرفته است ارائه دهم.
———————————————————
48-آیا می توانید به یک معلم کلاس اول کمک کنید تا راه های گوناگون بسیاری برای آموزش اعداد بیابد، به طوری که به فراگیری اعداد علاقه مند شوند؟
الف- خیر، نمی توانم این کار را انجام دهم.
ب- شاید بتوانم چند راه معدود ارائه دهم.
ج- بله می توانم راه های گوناگون بسیاری ارائه دهم.
———————————————————
49-کمک فکری به مدرسه ای با امکانات محدود، برای دستیابی به راههایی جهت تامین امکانات ورزشی و سرگرمی ها چقدر برای شما آسان است؟
الف- خیلی دشوار است.
ب- می توانم راه های جدیدی ارائه دهم.
ج- می توانم راه های بسیاری ارائه دهم.
———————————————————
50-وقتی حادثه غیر عادلانه برای شما رخ می دهد، آیا سعی می کنید به عوامل مختلفی که احتمالاً در آن دخالت داشته اند پی ببرید؟
الف- سعی نمی کنم.
ب- گاهی سعی می کنم.
ج- معمولاً سعی می کنم.
———————————————————
51-وقتی حادثه عجیبی رخ می دهد، معمولاً چه می کنید؟
الف- به آن توجه نمی کنم.
ب- به جستجوی برخی از علل اصلی آن می پردازم.
ج- به جستجوی همه علل ممکن می پردازم.
———————————————————
52-وقتی به چیزی علاقه مند می شوید، چقدر به جزئیات آن توجه می کنید؟
الف- زیاد به جزئیات توجه نمی کنم.
ب- به جزئیات کلی آن توجه می کنم.
ج- به همه جزئیات آن توجه می کنم.
———————————————————
53-وقتی که به آواز گوش می کنید، چقدر به محتوای آن توجه می کنید؟
الف- هرگز توجه نمی کنم.
ب- گاهی توجه می کنم.
ج- خیلی توجه می کنم.
———————————————————
54-وقتی به یک اثر هنری نگاه می کنید آیا به آنچه که هنرمند سعی دارد بگوید توجه می کنید؟
الف- به آنچه هنرمند سعی دارد بگوید، نمی اندیشم.
ب- گاهی اوقات به آنچه که هنرمند سعی دارد بگوید، می اندیشم.
ج- اغلب به آنچه که هنرمند سعی دارد بگوید، می اندیشم.
———————————————————
55-وقتی یک نمایش بدون کلام (پانتومیم) تماشا می کنید، چه واکنشی نشان می دهید؟
الف- فقط برای لذت بردن تماشا می کنم.
ب- آن را تماشا می کنم و سعی می کنم پیام عمومی آن را درک کنم.
ج- آن را تماشا می کنم و سعی می کنم همه پیام آن را درک کنم.
———————————————————
56-پس از تماشای فیلیم که شما را تحت تاثیر قرار داده است، معمولاً چه می کنید؟
الف- به کار بعدی خود می پردازم.
ب- شاید درباره یک جنبه از فیلم با دیگران صحبت کنم.
ج- درباره حوادث فیلم فکر می کنم و درباره آنها با دیگران صحبت می کنم.
———————————————————
57-وقتی نامه ای می نویسید، معمولاً چه مطالبی در آن می گنجانید؟
الف- درباره چیزهایی می نویسم که دیگران به دانستن آن نیازمندند.
ب- درباره مهمترین حوادث می نویسم.
ج- درباره جزئیات زندگی خودم می نویسم.
———————————————————
58-وقتی که کتابی را می خوانید، آیا آنچه را می خوانید در ذهن خود مجسم می کنید؟
الف- آنچه را می خوانم در ذهن خود مجسم نمی کنم.
ب- آنچه را می خوانم گاهی در ذهن خود مجسم می کنم.
ج- همه آنچه را که می خوانم مجسم می کنم.
———————————————————
59-در آنچه که انجام می دهید از چه مقدار پیچیدگی لذت می برید؟
الف- از انجام امور ساده و سر راست لذت می برم.
ب- از انجام امور زندگی پیچیده لذت می برم.
ج- از انجام امور بسیار پیچیده لذت می برم.
———————————————————
60- چقدر به جزئیات کاری که انجام می دهید، می پردازید؟
الف- به ندرت به جزئیات می پردازم.
ب- گاهی به جزئیات می پردازم.
ج- اغلب به جزئیات می پردازم.
—————————————————————————————-
برای دست یابی به نتیجه آزمون باید به ازای هر پاسخ به (الف) صفر امتیاز پاسخ به (ب) یک امتیاز و پاسخ به (ج) دو امتیاز بدهد.
جدول نرم آزمون تورنس:
خلاقیت بسیار زیاد : از 120 الی 100
خلاقیت زیاد :از 100 الی 85
متوسط : از 85 الی 75
خلاقیت کم : از 75 الی 50
خلاقیت بسیار کم: از 50 الی پایین
فهرست مطالب
مقدمه 2
بیان مساله 6
ضرورت تحقیق 7
اهداف تحقیق 9
فرضیات تحقیق: 9
متغبیر ها: 10
نوع تحقیق: 10
روش تحقیق: 11
پرسشنامه سنجش خلاقیت تورنس: 13
5