امار پیشگیری و درمان اعتیاد

مقدمه
در حال حاضر کشور ما گرفتار شش معضل است که اگر برای آنها فکر عاجل نشود این کشور خدای ناکرده رو به انقراض خواهد رفت.
این شش معضل عبارتند از :
1) اعتیاد (موضوع مورد بحث ها) و قاچاق مواد مخدر
2) جمعیت
3) آلودگی شهرهای بزرگ (بخصوص تهران) و محیط زیست
4) آموزش و جوانان
5) آشفتگی فرهنگ و اخلاق
6) رنجوری تولید
این مشکلات، همه با هم ارتباط دارند، هر یک دیگری را بر می انگیزد، و بدون دست زدن به یک اقدام جامع و همه جانبه، گره هیچ یک به تنهایی گشوده نخواهد شد.
اعتیاد و قاچاق مواد مخدر، موضوع مورد بحث ما
سیستان و بلوچستان، زادگاه رستم دستان و یعقوب لیث، و انبار غله شرق، اکنون تبدیل به سرزمین پر آوازه قاچاق مواد مخدر شده است.
هامون متبرک، به باتلاقی نیمه خشکیده بدل گردیده، و از هیرمند خروشان که زمانی اسب اسفندیار از آن سویش بر رخش رستم شیهه می کشید، اکنون پس آبی بیش نمانده است. پس از بسته شدن سد بر هیرمند در افغانستان، در سال 1352 قراردادی میان ایران و افغانستان منعقد شد، که به موجب آن بخش اندکی از آب، به سوی ایران سرازیر می گشت. این قرارداد اگر به ظاهر مفهومی غیرعادی نداشت، منشاء آثاری بیش از قابلیت خود گردید، و حوادثی پی در پی پدید آورد.
این است فصلی از ماجرای هیرمند و وضع امروزی آن، که آن همه تاریخ و افسانه و برکت و مردانگی آفریده بود. استان سیستان و بلوچستان سالهاست که جزو فقیرترین استانهای ایران محسوب می شود. مساحت کویری گسترده، جمعیت هوای داغ با بادهای تند و باران اندک، انزوای جغرافیایی، فقر صنایع، یا منابع تولیدی دیگر و همسایگی با دو کشور فقیر (پاکستان و افغانستان) همه و همه سبب شده است تا ساکنان این منطقه محروم برای گذران زندگی و تامین معیشت به راه های دیگر کشیده شوند.
راه عمده باقی مانده، قاچاق است. در این جهت همه عوامل نامساعد، تبدیل به عوامل مساعد می شوند. از زمینه های مساعد یاد شده در بالا که بگذریم، مرزهای بی در و پیکر و پناهنگاههای طبیعی منطقه نیز، پدیده قاچاق را تسهیل می کند. با این ترتیب، خرده پاها به وارد کردن غیر مجاز کالاهای کوچک اکتفا می کنند، از نوع سیگار، لباس خارجی، ضبط صوت و غیره. دلاورها، دانه های درشت بر می چینند که عبارتند از : تریاک، حشیش و مشتقات آنها از نظر آنها درآمد سرشار این نوع قاچاق ارزش آن را دارد که جان خود را به خطر اندازند. زندگی کوتاه، با پول فراوان ، به زندگی دراز مشقت بار برتری دارد.
جوانی که برای کسب هزار تومان درآمد روزانه، مجبور است به دست فروشی در کنار خیابان دست بزند، بنشیند و عاجزانه از سرما و گرما بلرزد و بپوسد ، تملق هر کس و ناکس را بگوید، اکنون کمر بسته، مسلسل به دوش، با گردن افراشته، پشت تویوتا، سالار بیابان شده، یک شبه می تواند صدها هزار تومان و شاید صدها میلیون تومان مالک گردد. فرقی نیست میان صد تومان و صدها هزار تومان آن هم پولی که با جلادت از حلقوم زندگی گرفته شده است، نه با گدایی؟ وقتی که به خانه بیاید، نامزدش، معشوقه هاش یا همسرش، با یک مرد روبرو می شود. از دیدنش احساس غرور می کند. بدنی را در آغوش می گیرد که در دانه کوهسار است. در برابر قدرت و عرف شهر و فقر و زندگی قیام کرده است. چه باک اگر در کتل، محاصره اش کنند یا شبانگاه از دیوار خانه اش بپرند و از رختخواب بیرون بکشند؟ سپس دستبند و زندان و محاکمه و اعدام. همان چند ماه یا چند سال به اندازه ده ها سال زندگی کرده است، آزاده بوده و دارا. به بهای شهامتش پول به دست آورده و هر قدمش مزد گزافی برایش داشته، از این سوی مرز تا آن سوی مرز، یک ثروت.
بدیهی است که منظور از بیان مطالب بالا، بر شمردن مزایای قاچاقگری نبود بیان اندیشه ای بود که در سر یک جوان بیکار و درمانده (اما گرانبار از انرژی) موج می زند. او از زندگی امن (ولی از جهت معیشت ناامن) بیرون می آید، و به دامان حادثه ها می افتد. سوال این است :
چه چیز باعث رواج قاچاق مواد مخدر می شود؟ احتیاج.
طبایع سرکشی هستند که وقتی از راه مشروع نتوانند پول درآورند، از راه نامشروع وارد می شوند. اینها به پول کم قانع نیستند، زیرا توقع های کلان در آنها بیدار شده است. قاچاقچی، احساس نیاز به پول فراوان می کند و عمل خود را نیز توجیه می کند. بعضی از آنها گفته اند : ما مسلمانیم و در اسلام نه قاچاقچی منع شده است و نه استعمال مواد مخدر.
یعنی با خود فکر کرده اند که حساب و کتابی در کار نیست. پس ما چرا نکنیم؟ برای جلوگیری از این عمل ، البته مجازات موثر و شاید لازم باشد، ولی به هیچ وجه کافی نیست. دو نفر و ده نفر و صد نفر نیستند که بشود نسل آنها را برانداخت. کار به قدری جاذبه دارد که هر چند تن که کشته شوند، کسان دیگری جای آنها را خواهند گرفت.
روش حذف را در قبیله ای می توان به کار گرفت که تعداد افراد شرور آن محدود است، ولی نه در جایی که از 70 نفر جمعیتش 40 نفر شرورند.
همان طور که از قدیم گفته اند : " در خانه را ببند و همسایه را دزد نکن" راهی جز این نیست، تا بتوان سامان تازه ای به اجتماعی داد، هم کار ایجاد نمود و هم رگ غیرت و وجدان مردم را تحریک کرد.
لحظه ای کج بنشینیم و با خود راست بگوییم که منشاء این فاجعه ها کجاهاست؟
وقتی که در شهرهای بزرگ "بخصوص تهران" در زیر نگاه حکومت، یک صندوق قرض الحسنه یا شرکت مضاربه ای، کلاه دهها وصدها نفر بر می دارد و فرار می کند، تخمی در تهران افشانده شده است، که صد قاچاقچی در سیستان و بلوچستان از آن می روید.
اگر حرف زده شد و به عمل در نیامد، اگر وعده داده شده و وفا نشد، آن هم نه یک بار دو بار، بلکه صدها بار، کسانی چنین نتیجه می گیرند که باید گلیم خود را از آب بکشند. زنجیره اجتماعی از حلقه های متعدد تشکیل شده، اگر یک حلقه اش بپوسد، از هم می گسلد.
و اما اعتیاد، که داستانش دل آزارتر است، زیرا دامن عده بسیاری از مردم بینوا را می گیرد، آلودگی به مواد مخدر علتهای مختلف می تواند داشته باشد : جهل، فشار عصبی، دلمردگی، تاثیر محیط و … ولی آن گاه از بزرگترها به بچه ها تسری پیدا کند، و به ناموس فروشی و خودفروشی برسد، به عمق فاجعه رسیده ایم.
امروز اعتیاد بلای بزرگ قرن شده است، بدتر از وبا و طاعون. وبا و طاعون عده ای را می کشت و می گذشت، در حالی که اعتیاد، بلای مستمر است، جامعه متلاشی می کند و از نسلی به نسل دیگر انتقال می یابد.
تا چهار دهه پیش، اعتیاد، بیشتر خاص طبقه مرفه بود : متفنن ها، خوش گذران ها.
اکنون خطر بزرگ آن شده است که به میان عامه راه پیدا کرده و چون آسان به دست می آید، و زمینه روحی برای آن مساعد شده،هر کس در معرض آن است که به سراغش برود.
عجیب است که اعتیاد، هم ریشه در فقر دارد و هم در رفاه. در کشورهای فقیر، کاشته می شود و به سرزمینهای غنی سرازیر می گردد. کم حجم ترین و پرسودترین ماده ای است که می توان یافت، تا بدان حد که ارزش آن را می یابد که گاه کارگزارانش، با دولت های خود به مقاومت مسلحانه می پردازند (نمونه آن، برمه و کلمبیا). حتی بعضی دولتها بودجه خود را از آن تامین می کنند.
گیاه بی قابلیتی است که به فرهنگ و قانون و مخرب ترین سلاح ها می خندد، و مقتدرترین کشور جهان، یعنی آمریکا را در برابر خود عاجز کرده است. اکنون دیگر بزرگترین مشکل آمریکا ، جنگ اتمی و خطر سرخ نیست (چنانکه تا حدی پیش بود) بلکه اعتیاد است.
اما چگونه ما در دام آن افتادیم؟ باید دو علت را عمده گرفت. یکی آن که ایران ، بر سر راه است، همان جاده ابریشم پیشین، که ابریشم را از خاور دور می آورد و به غرب، سیلان می داد. اکنون به جای حریر که بر پیکرهای رعنان می لغزید، افیون می آورد، که روان ها را به پیچ و تاب می آورد. دوم جستجوی کمی آرامش، کمی فراموشی آنچه را که بودار (بهشت ساختگی ) می نامید، برای روانهای خزه بسته، دودکش های وجود که کشش ندارند و باید آنها را تصنعی به کار انداخت. دلیل سومی نیز در کار است، گسیختگی اخلاقی و فرهنگی خانواده ها، که پدر و مادرها، وقت و حوصله و پروای پرداختن به فرزندان را ندارند، و در گرفتار های خود غوطه ورند، رشته های شخصیتی آنها سست شده است، و جوانک ها نیز نمی دانند به کدام فرهنگ و منش تکیه کنند، به چه چیز چنگ بزنند، ایرانی باشند یا غربی، سنتی یا مدرن، نقلی یا عقلی؟ کدام روش تربیتی را باور کنند؟ از کدام منبع، الهام گیرند؟ از رسانه ها یا از اجتماع، از خانه، از مدرسه، یا از دوستان؟
هر کدام، آنها را به راهی می کشند و هیچ یک اصالت ندارند. موضوع مواد مخدر، همراه با عامل انفجار جمعیت و آلودگی محیط زیست، سه موضوعی هستند که کشورها، دیگر هر یک به تنهایی نمی توانند از پس آنها برآیند.
باید سازمان ملل با تجهیز، اقتدار و بودجه کافی، در سطح جهانی مبارزه با آنها را بر عهده گیرد.
همکاری وسیع همه کشورها و قانونی که فوق تکروی های ملی باشد، لازم است تا شاید بشود تا این عفریت سه سر، که آرام آرام بشر را به کام مهیب خود می کشد روبرو شد. ولی همه اینها ، تصوری خوش بینانه و چاره جویی های کم و بیش فرعی خواهد بود. اگر یک چیز که در عمق قرار دارد و آن فرهنگ بشری است و طرز تلقی همگانی، نسبت به زندگی تغییر نکند، صد در صد بشر همچنان در مرداب فساد و اعتیاد غوطه ور خواهد ماند.
در گذشته، پیش از ورود وسیع صنعت به زندگی انسان، هر سرزمین، بار مسئولیت خویش را خود بر دوش می کشید. ولی اکنون که دنیا چندان کوچک شده که کشورها و اقلیم ها زنجیروار به هم بسته شده اند و از سویی دیگر، مسایل آن قدر بزرگ اند که به راه حل کمتر وسعت کیهانی قانع نمی توانند شد.
راه حل این معضل عظیم، تنها در اراده جهانی نهفته است. در آخر هم باید اضافه کرد که روز به روز بر تعداد معتادان و قاچاقچیان مواد مخدر افزوده می شود، و معلوم نیست چه کسی یا کسانی باید پاسخگوی رشد فساد در جامعه باشند؟ سوال این است : بجز اعمال سیاست ها و توطئه های استکبار جهانی چه عملکردهای دیگری سبب رشد اعتیاد و قاچاق مواد مخدر می شود؟ در واقع متولی مواد مخدر، در گذشته چه کسانی بوده اند؟ و چه پاسخی در مقابل افزایش تخمینی 5/1 میلیون نفر معتاد کشور، به 5/3 میلیون نفر دارند؟
در سال 1364 ، آمار قاچاقچیان و معتادان دستگیر شده، بیش از 15 هزار نفر، نشان نمی دهد، حال آنکه در سال 67، تنها تعداد قاچاقچیان دستگیر شده، بیش از 21 هزار نفر است.

الف) بیان مسئله
ب) اهمیت و ضرورت موضوع تحقیق
انگیزه های جهانی و عوامل موثر در شروع سو مصرف مواد
با آن که الکل، حشیش، تریاک و کوکائین، از چندین قرن پیش به وضوح شناخته شده بودد و تاریخچه استعمال آنها حتی در مورد تریاک، به دهها هزار سال پیش باز می گردد. به نظر می رسد که موضوع اعتیاد و سوء مصرف مواد، یکی از معضلات و پدیده های بشر معاصر است.
در طول یک قرن گذشته، همواره شیوع سو مصرف مواد مخدر، دارای نوسانات زیادی بوده است. موستو برای تبیین نوسانات سوء مصرف مواد مخدر، به تبیین دیدگاهی موسوم به فراموشی نسلی روی آورد. به اعتقاد او، هنگام شیوع و وفور مواد مخدر در یک نسل ، و یک دور زمانی، نسل بعدی به علت آن که شاهد عوارض دردناک اعتیاد، صدمات و آثار مخرب آن بوده اند، نسبت به آن حساسیتی شدید پیدا می کنند. این حساسیت، گاهی به حد انزجار و تنفر افراطی می رسد، ولی باعث مصون ماندن نسل از اعتیاد می شود و مصرف مواد مخدر، کاهش می یابد با پیدایش نسل سوم که خاطره تلخی از اعتیاد نداشته و حتی پندارهای نسل قبل را گزافه و اغراق می شمارند، دوباره مصرف مواد مخدر اوج می گیرد. به اعتقاد موستو، وجود افرادی با مصرف سنگین، که دچار عوارض ناگوار مصرف شده اند، هر چند دردناک است، اما مصون ساز نسل بعدی خواهد بود و جهان ، بعد از هر دوره مصرف افراطی، دوران پاکی را تجربه خواهد کرد.
به اعتقاد او، این حالت نوسانی، با کارکردهای فوق الذکر را می توان به زمان های قبل و شروع الکلیسم در جوامع نیز نسبت داد. اگر دیدگاه فوق را بپذیریم، قسمت زیادی از اقدامات مقابله کننده و پیشگیرانه از اعتیاد، نه علت بلکه معلول این نوسانات است. هنگام افزایش مواد، بتدریج عوارض منفی ظاهر می شود و دیدگاه های مردم، از حالت مسامحه آمیز، به سوی تقابل تغییر می کند. این تغییر نگرش افکار عمومی، بر سیاستمداران تاثیر می گذارد و آنها را وادار به موضع گیری علیه مواد مخدر می نماید و اقدامات انتظامی و پیگیرانه درمانی تشدید می شود. اما عامل عمده تغییر، همان فرآیند تغییر نگرش است.
با کاهش مصرف مواد مخدر، از هوشیاری اجتماع کاسته می شود و جو عمومی در مقابل مواد مخدر، حالت مسامحه کارانه می یابد، قوانین تعدیل می شوند و مجازات ها تخفیف می یابند. همزمان با کاهش انزجار از مواد مخدر در جوان ترها، مواد مخدر در سال های بعد افزایش می یابد. بر این اساس بسیاری از موارد کاهش مصرف بعد از حالات بحران، صرفاً به دلیل بازگشت به میانگین و خود اصلاحی سیستم بوده است و انتساب آن به مداخلات قانونی، طبی و اجتماعی نوعی احساس کاذب، قدرت این پدیده اجتماعی است.
طی سالهای اخیر، عده ای از پژوهشگران ، از زاویه ای وسیع تر به روند سو مصرف مواد مخدر در جهان نگریسته اند. به اعتقاد این گروه، سو مصرف مواد مخدر، رابطه تنگاتنگی با احساس خوشبختی و جهان بینی و نگرشه های اخلاقی مردم دارد. به اعتقاد این دسته، میزان رضایت از زندگی، احساس تساهل و تسامح به رفتارهای خارج از عرف، نگرش حساب گرانه به زندگی، اقتدار گرایی، جاه طلبی و ارزش مندی رقابت، موفقیت و تلاش طی اعصار ثابت نبوده و در حال نوسان است.
یکی از صاحب نظران در این حوزه (رونالداینگل هارت) است. اینگل هارت با الهام از نظرات مازلو و تعمیم آنها به شرایط اقتصادی، اجتماعی فرضیه خود را جمع بندی می کند. به اعتقاد او مردم در طی اعصار، بنا به شرایط اجتماعی و اقتصادی دوره خود به آن دسته از نیازهای هرم مازلو که کمتر دارا هستند بیشتر ارزش می نهند و اولویت می دهند.
در مجموع به نظر می رسد که مصرف مواد مخدر در جهان، حالات فزاینده و کاهش یابنده داشته و دارد و این تغییرات، بزرگتر و عمده تر از آن هستند که صرفاً معلول تغییر در قوانین و سیاست های انتظامی یا درمانی باشند. این موضوع برای کشور ما نیز دارای اهمیت است و بایستی از ساده نگری در مورد نوسانات مواد مخدر و افزایش آن طی سال های اخیر خود داری کرد. و اما علل مهم گرایش بیماران به شرح ذیل است :
قبل از هر چیز، متاسفانه باید گفت در ایران، علل مهم گرایش به مواد مخدر، اعم از فقیر و غنی ، فقر فرهنگی و عدم اطلاع کافی از عوارض مواد مخدر و اطلاعات سطحی از فواید آنها است. از طرفی اکثر بیماران، اظهار می دارند که در ابتدا به صورت تفننی و تفریحی شروع به استفاده از مواد مخدر نموده اند و هیچ کدام از آنها باورشان نمی شده که معتاد شوند و یا حتی چندان پیشروی کنند که به مراحل خطرناک تری مثل تزریق هروئین روی بیاورند. ولی حقیقت این است که تمامی کسانی که به صورت تفننی یا به قول خودشان تفریحی شروع به مصرف مواد مخدر می کنند، کاندیدای اعتیاد برای آینده هستند. جالب توجه اینجاست که بیش از 70% درصد از بیماران، اعتیادشان، ابتدا با سیگار آغاز شده، سپس به حشیش و مشروبات الکی و به دنبال آن به تریاک و شیره و در نهایت به هروئین ختم شده است. تمامی آنها که بصورت تفریحی و یا برای رفع خستگی و یا افزایش توانایی جنسی، گاهگاهی مواد مخدر استفاده می کردند، باورشان نمی شده که زمانی فرا خواهد رسید که روزانه 4 یا 5 بار مواد مخدر، آن هم با دوز بسیار بالا مصرف کنند.
علل مهم گرایش بیماران به مواد مخدر، عبارتند از :
1 ) دیدگاه مثبت به مصرف مواد مخدر و تصورات غلط درباره آن
2) افزایش توانایی جنسی
3) دردهای جسمی مزمن
4) عوامل مربوط به خود فرد :
1ـ دوره نوجوانی
2ـ عامل ژنتیک یا استعداد ارثی
3ـ صفات شخصیتی
4ـ اختلالات روانی
5ـ نگرش مثبت به مواد
6ـ موقعیت های مخاطره آمیز فردی
7ـ تاثیر مثبت مواد بر فرد
5) عوامل مربوط به خانواده :
1ـ غفلت از فرزندان
2ـ مصرف مواد توسط اعضای دیگر خانواده
3ـ تشنج و درگیری در خانواده
6) عوامل مربوط به اطرافین و محیط
1ـ تاثیر دوستان معتاد
2ـ طرد شدن از طرف معلمان، دوستان و بستگان
3ـ عوامل مربوط به مدرسه
4ـ عوامل مربوط به محل سکونت
5ـ مهاجرت
6ـ دسترسی آسان به مواد مخدر
7ـ فشارهای ناشی از محیط
8ـ کمبود امکانات فرهنگی، ورزشی و تفریحی
9ـ مصرف مواد بعنوان هنجار اجتماعی
10ـ عدم دسترسی به نهادهای خدماتی، حمایتی، مشاوره ای و درمانی
11ـ قوانین و بازار مواد
پیشگیری از اعتیاد
پیشگیری از اعتیاد عبارت است از به کارگیری اقداماتی که احتمال ابتلای افراد به اعتیاد را کاهش می دهد. پیشگیری شامل اقداماتی است برای کاهش عواملی که افراد را در معرض خطر قرار می دهد و افزایش عواملی که ازمصرف مواد محافظت کند.
بنابراین، شناسایی کامل این عوامل در هر منطقه، به موثر بودن فعالیت های پیشگیرانه کمک خواهد کرد.
پیشگیری از اعتیاد، شامل مراحل زیر می باشد :
1) عدم دسترسی به مواد مضره اعتیاد آور
2) جدا سازی کودک از خانواده معتاد
3) پیشگیری از شرکت کودکان و نوجوانان در مهمانی های نامناسب
4) پیشگیری از معاشرت با دوستان ناباب
5) پیشگیری از طریق ارشاد فرهنگی در کتاب های درسی و کمک درسی
6) پیشگیری از طریق ارشاد، توسط رسانه های جمعی و اجرایی
7) خود داری از رفتارهای تبعیض آمیز، عملکرد عادلانه و ایجاد رابطه صمیمانه با فرزندان و القای یک هدف عالی به آنان
8) غنی کردن اوقات فراغت با سرگرمی های مفید
9) فراهم کردن مراکز، وسایل و محیط های ورزشی، و توسعه تفریگاه های محلی و فضاهای زیستی کافی
10) آموزش خانواده ها برای پیشگیری از پناه بردن فرزندان به مواد مخدر
11) انتخاب همسر و شغل مناسب
12) صیانت جامعه به ویژه افراد در معرض آسیب به ویژه گروه سنی دانش آموزی
13) جدا نگهداشتن معتادان از سایر مجرمان
فواید ترک اعتیاد
ـ گرمتر شدن دستها و پاها، به دلیل بهبود گردش خون
ـ کاهش فشار خون و تعداد ضربانهای قلب و گرایش آنها به سمت مقدار طبیعی
ـ عدم استشمام بوی بد از دهان و موهای شما
ـ بهبود حواس چشایی و بویایی
ـ حذف سرفه و بازگشت تولید مخاط به میزان طبیعی آن
ـ افزایش قابل توجه بنیه جسمانی
ـ افزایش دامنه دید به میزان 15 تا 20 درصد
ـ کاهش خطر تمام بیماریهایی که بر اثر اعتیاد بروز می کنند ( نظیر آمفیزم، حمله های قلبی، و همه انواع سرطانها)
فواید عاطفی ترک اعتیاد :
ـ شخص ، خود را مسوول زندگی کرده است
ـ از افسردگی شخص، کم می شود
ـ شخص ، دیگر بخاطر نیاز به مواد مخدر، مجبور به تحمل تحقیر دیگران نیست
ـ شخص می تواند شور و حال برنده بودن را تجربه کند
ـ فواید شخصی اجتماعی ترک اعتیاد
ـ شخص می تواند رفتار کنترل شده ای از خود نشان دهد که افراد معتاد فاقد آن هستند
ـ شخص زمان بیشتری برای پرداختن به خانواده و دوستان خود خواهد داشت
ـ شخص می تواند در مراسم طولانی بدون مشکل شرکت کند

پرسشنامه
بسمه تعالی
با عرض سلام خدمت شما دوست عزیز خواهشمندیم که با کمال صداقت و دقت به سوالات زیر پاسخ دهید. ضمناً نیازی به معرفی کردن نیست.
1ـ شما هر کدام یکی از رده های سنی زیر قرار دارید؟
25ـ25 ( 35ـ25 ( 45ـ35( 45 به بالا(
2ـ چه میزان تحصیلات دارید؟
زیر دیپلم ( دیپلم( لیسانس( فوق لیسانس و بالاتر(
3ـ آیا تاکنون با یک معتاد برخورد نزدیک داشته اید؟
بلی ( خیر(
4ـ به نظر شما شروع اعتیاد بیشتر در کدام یک از رده های سنی زیر اتفاق می افتد؟
نوجوانی( جوانی ( میان سالی( کهنسالی(
5ـ آیا تاکنون تلاشی برای کمک کردن به یک معتاد داشته اید؟
بلی ( خیر(
6ـ نظر شما در مورد نقش رسانه های گروهی هر رابطه با مسئله اعتیاد چیست؟
نقشی ندارند ( نقش کمی دارند(
نقش زیادی دارند( بیشترین تاثیر را دارند(
7ـ با توجه به سوال قبل. نقش رسانه های گروهی در کشور ما در رابطه با اعتیاد تاکنون چگونه بوده است؟
نقش خوبی نداشته اند(
می توانند بهتر از این نقش ایفا کنند(
نقش بسیار خوبی از خود ارائه داده اند(
عملکرد رسانه ها در این رابطه مهم نمی باشد(
8ـ به نظر شما نقش خانواده ها و دوستان در مورد اعتیاد افراد تا چه میزان می باشد؟
نقشی ندارند(
نقش کمی ایفا می کنند(
نقش زیادی دارند(
همه این مسائل به خود فرد بستگی دارد(
9ـ به نظر شما علت این که برخی از جوانان ایرانی به سراغ اعتیاد می روند چیست؟
نبود تفریح های مناسب( کمبود شغل مناسب(
فشارهای روحی و روانی( هر سه مورد(
10ـ به نظر شما برخورد با معتادین و تحت فشار قرار دادن آنها مثلاً زندانی کردن آنها تا چه میزان می تواند در رفع مشکل آنها موثر باشد؟
تاثیر خوبی ندارد( بسیار موثر می باشد(
می تواند تا اندازه ای به حل این مشکل کمک کند(
اصلا با این گونه برخوردها موافق نیستم(
11ـ به نظر شما وضعیت کنترل مرزها در کشور ما در رابطه با قاچاق مواد مخدر چگونه است؟
وضعیت بدی دارد( وضعیت بسیار خوبی دارد(
باید بیشتر از اینها به این مسئله اهمیت داده شود وضعیت مرزها در این رابطه زیاد مهم نمی باشد
12ـ به نظر شما در ایران اعتیاد کدامیک از مواد مخدر زیر، بیشتر می باشد؟
تریاک ( هروئین ( حشیش( مورفین(
13ـ به نظر شما نقش تحصیلات در پیشگیری از اعتیاد تا چه میزان است؟
نقشی ندارد( نقش کمی دارد( نقش زیادی دارد(
14ـ نظر شما در مورد نقش مشاوره در پیشگیری و درمان اعتیاد چه می باشد؟
نظری در این رابطه ندارم( نقش بسیار کمی دارد(
نقش قابل قبولی دارد ( بسیار موثر است(
15ـ به نظر شما در کشور ما مراکز مشاوره به عنوان محلی برای پیشگیری و درمان اعتیاد به اندازه کافی به مردم شناسانده شده اند؟
بلی( به اندازه کافی( خیر(

الف) روش اجرای تحقیق
ب) تعریف جامعه آماری
الف) روش اجرای تحقیق :
استفاده از پرسشنامه های کتبی و نیز استفاده از کتابهایی به عنوان منبع و استفاده از داده های قبلی
ب) تعریف جامعه آماری : با توجه به موضوع مورد تحقیق، جامعه آماری ما در این پروژه، مجموعه معتادین می باشد.

تهیه و جدول از بررسی سوالات

15
14
13
12
11
10
9
8
7
6
5
4
3
2
1
سوالات/گزینه
11
0
0
9
9
5
2
1
3
0
6
2
15
3
8
1
4
0
1
3
0
1
3
3
9
2
8
13
0
4
4
2
*
3
14
1
6
5
0
8
3
2
1
*
*
2
2
3
*
12
*
2
0
4
10
3
0
11
0
*
*
6
6
4

جدول شماره 1) : مربوط به داده های نمونه (سن اعضای نمونه)
حدود دسته ها
متوسط دسته ها
فراوانی مطلق
فراوانی نسبی
درصد فراوانی نسبی
فراوانی تجمعی
25-15A:
20
8
53/0
53%
8
35- 25 B:
30
4
26/0
26%
12
45-35 C:
40
2
13/0
13%
14
به بالا 45 D:
50
1
06/0
6%
15

Efi=15

دامنه تغییرات R=55-15 = 40
طول دسته C = R/K=40/4 = 10
(الف) نمودار مستطیلی ـ مربوط به سن اعضای نمونه تصادفی

(ب) نمودار خط شکسته مربوط به سن اعضای نمونه

(ج) نمودار میله ای مربوط به سن اعضای نمونه

(د) نمودار دایره ای مربوط به سن اعضای نمونه
شکل نمودار دایره ای
A : 1920
B :960
C : 480
D : 240

جدول شماره (2) مربوط به میزان تحصیلات اعضای تشکیل دهنده نمونه
مقطع تحصیلی
D: فوق لیسانس و بالاتر
C: لیسانس
B: دیپلم
A: زیردیپلم
تعداد عضوها
6
2
4
3

%40
%23/13
%67/26
20%

نمودار دایره ای مربوط به میزان تحصیلات اعضای نمونه

جدول شماره 3) مربوط به رده سنی شروع اعتیاد با توجه به نظر اعضای نمونه
رده سنی
D : کهنسالی
C : میان سالی
B : جوانی
A: نوجوانی
فراوانی مطلق
0
1
8
6

%0
%67/6
%3/53
% 40

نمودار دایره ای مربوط به رده سنی شروع اعتیاد

جدول شماره 4) مربوط به این که تمایل افراد معتاد بیشتر به استفاده از کدام یک از مواد مخدر زیر می باشد :
ماده مخدر
D : مورفین
C : حشیش
B : هروئین
A : تریاک
فراوانی مطلق
2
1
3
9

%33/13
%67/6
%20
%60

نمودار دایره ای مربوط به تمایل مصرف هر کدام از مواد مخدر

ضمیمه
بر اساس آمار سازمان بهداشت جهانی هر 8 ثانیه یک نفر بر اثر استعمال دخانیات جان خود را از دست می دهد . تحقیقات نشان می دهند که افرادی که مصرف سیگار را در سنین نوجوانی و اوایل جوانی آغاز می کنند ( که بیش از 70 درصد افراد این گونه اند ) و به مدت دو دهه یا بیشتر مصرف آن را ادامه می دهند ، 20 تا 25 سال زودتر از افرادی می میرند که هرگز سیگار نکشیده اند . فقط سرطان ریه یا بیماریهای قلبی نیستند که مشکلات جدی سلامتی و مرگ را در پی دارند . برخی از عوارض جانبی مصرف سیگار ( از سر تا به پا ) که کمتر به اطلاع عامه مردم رسانیده شده اند ، ذیلاً آمده اند :
1. ریزش مو مصرف سیگار موجب تضعیف دستگاه ایمنی شده بدن را نسبت به بیماری لوپوس اریتماتوسوس که می تواند منجربه ریزش مو ، زخمهای دهانی و بثورات پوستی روی صورت ، پوست سر و دستها شود ، آسیب پذیر می سازد .
2. آب مروارید اعتقاد بر این است که مصرف سیگار موجب بروز به برخی ناراحتیهای چشمی یا تشدید آنها می شود . میزان ابتلاء به آب مروارید ( تیرگی عدسی چشم که مانع عبور نور شده و ممکن است به نابینایی منجر گردد ) در بین افراد سیگاری 40 درصد بیشتر از افراد غیر سیگاری است . دود سیگار به دو طریق موجبات ابتلاء به بیماری آب مروارید را فراهم می آورد : یکی به وسیله ورود مستقیم به چشم از طریق هوا و سوزش چشم ، و دیگری از طریق رهاسازی مواد مضر در ریه ها که پس از آن از طریق جریان خون به چشمها می رسند .
a. مصرف سیگار همچنین با تحلیل رفتن مرتبط با سن کله زرد شبکیه ( نوعی بیماری درمان ناپذیر چشمی که بر اثر اضمحلال بخش مرکزی شبکیه که به آن لکه زرد می گویند حاصل می شود ) ارتباط دارد . لکه زرد مسئوول متمرکز ساختن دید مرکزی در چشم است ، و توانایی ما را برای خواندن ، رانندگی ، شناسایی چهره ها یا رنگها و مشاهده اجسام با جزئیات ریز کنترل می کند .
3. چین و چروک پوست مصرف سیگار با تحلیل بردن پروتئینهایی که به پوست حالت ارتجاعی می دهند ، با تهی کردن پوس از ویتامین A و محدود ساختن جریان خون به پوست موجب پیری زودرس ا می شود . پوس افراد سیگاری ، بویژه در اطراف لبها و چشمها ، خشک و چرم مانند بوده و بر روی آن خطوط نازکی افتاده است .
4. کاهش شنوایی چون مصرف سیگار موجب تشکیل پلاکهایی ( رسوباتی ) در دیواره داخلی رگهای خونی می شود جریان خون به گوش داخلی کاهش می یابد ، ممکن است که افراد سیگاری شنوایی خود را زودتر از دیگران از دست بدهند . آنها بیش از افراد غیر سیگاری مستعد کاهش شنوایی بر اثر عفونت یا شنیدن صداهای بلند هستند . افراد سیگاری همچنین سه برابر بیش از افراد عادی در معرض ابتلاء به عفونتهای گوش میانی هستند که این عفونتها می توانند به مشکلات حادتری نظیر مننژیت و فلج صورت منجر شوند .
5. سرطان پوست مصرف سیگار موجب ابتلاء به ملانوما ( نوعی سرطان پوست که گاهی اوقات به مرگ منجر می گردد ) نمی شود ، ولی ( در صورت ابتلاء ) بر اثر آن خطر مرگ را افزایش می دهد . خطر ابتلاء به سرطان سلولی کوتانیوس اسکواموس ( نوعی سرطان که موجب ایجاد تظاهرات یا بثورات قرمز رنگ فلس مانند برروی پوست می شود ) در میان افراد سیگاری دو برابر افراد عادی است .
6. پوسیدگی دندان مصرف سیگار شیمی دهان را مختل می سازد و موجب تشکیل پلاکهای ( جرمهای ) اضافی بر روی دندانها و زرد شدن آنها می شود ، و در پوسیدگی آنها دخالت دارد . احتمال از دست دادن دندانها در افراد سیگاری 5/1 برابر افراد عادی است .
7. آمفیزم علاوه بر سرطان ریه ، مصرف سیگار موجب بروز آمفیزم می شود . آمفیزم به معنی تورم و پارگی کیسه های هوایی ریه است که به کاهش ظرفیت ریه برای جذب اکسیژن و دفع دی اکسید کربن منجر می شود . در حالتهای حاد این بیماری به روش تراکئوتومی برای بیمار امکان نفس کشیدن را فراهم می کنند در این روش سوراخی در نای بیمار ایجاد می شود و یک دستگاه تهویه در آن تعبیه می گردد تا هوا را به درون ریه های بیمار بدمد ، برونشیت مزمن موجب روی هم انباشته شدن مخاط پر از چرک می شود که سرفه های دردناک و مشکلات تنفسی از علائم آن است .
8. پوکی استخوان مونواکسید کربن ، گاز سمی عمده موجود در دود خروجی از اگزوز اتومبیل و سیگار بسیار راحت تر از اکسیژن به هموگلوبین موجود در خون می چسبد و توانایی حمل اکسیژن توسط خون افراد سیگاری پر مصرف را به میزان بیش از 15 درصد کاهش می دهد در نتیجه آن ، استخوانهای افراد سیگاری دچار کاهش چگالی می شوند ، بسیار راحت تر می شکنند ، و جوش خوردن آنها 80 درصد دیرتر از افراد عادی صورت می گیرد ، ( به عنوان مثال اگر یک استخوان شکسته در فرد عادی در عرض 30 روز جوش بخورد ، مورد مشابه آن در یک فرد سیگاری 54 روز طول خواهد کشید ) . افراد سیگاری همچنین ممکن است بیشتر از افراد عادی مستعد دچار شدن به ناراحتیهای ستون فقرات باشند : یک مورد مطالعه در این زمینه نشان داده است که کارگران سیگاری بخش صنعت پنج برابر بیش از افراد عادی امکان دارد که پس از آسیب دیدگی به کمر درد دچار شوند .
9. بیماریهای قلبی یک مورد از هر سه مورد مرگ و میر در جهان به دلیل بیماریهای قلبی عروقی است . مصرف سیگار یکی از بزرگترین عوامل خطرزا برای ابتلاء به بیماریهای قلبی و عروقی است . این بیماریها در کشورهای در حال توسعه هر سال بیش از یک میلیون نفر را به کام مرگ می فرستند . در کشورهای توسعه یافته این رقم به بیش از 600 هزار نفر بالغ می شود . مصرف سیگار موجب افزایش ضربان قلب می شود ، فشار خون را افزایش می دهد ، و احتمال فشار خون بالا و گرفتگی شریانها را افزایش می دهد و سرانجام موجب سکته های قلبی و مغزی می شود .
10. زخمهای معده مصرف سیگار موجب کاهش مقاومت بدن در مقابل باکتریهای مولد زخم معده می شود . سیگار همچنین در توانایی بدن در خنثی سازی اسید معده پس از هضم غذا اختلال ایجاد می کند و این اسید باقیمانده پوشش داخلی معده را می خورد و از بین می برد . درمان این زخمها در افراد سیگاری دشوار تر و احتمال بازگشت آنها بیشتر است .
11. تغییر رنگ انگشتان دست قطران موجود در دود سیگار در انگشتها و ناخنهای دست فرد سیگاری جمع شده و به آنها رنگ قهوه ای متمایل به زرد می دهد .
12. سرطان رحم و سقط جنین غیر ارادی علاوه بر افزایش خطر ابتلاء به سرطان رحم و دهانه رحم ، مصرف سیگار در زنان موجب مشکلات ناباروری و پیچیدگیهای حین باروری و زایمان می شود . مصرف سیگار در حین حاملگی خطر به دنیا آوردن کودکان کم وزن و مشکلات بهداشتی آینده را در کودکان افزایش می دهد . در بین زنان سیگاری سقط جنین غیر ارادی دو تا سه برابر شایع تر است و همچنین است در مورد مرده زایی به سبب محرومیت کشنده از اکسیژن و ناهنجاریهای جفت به دلیل اثر مونواکسید کربن و نیکوتین موجود در دود سیگار . سندرم مرگ ناگهانی نوزادان نیز با مصرف سیگار مرتبط است . علاوه بر آن مصرف سیگار . سندرم مرگ ناگهانی نوزادان نیز با مصرف سیگار مرتبط است . علاوه بر آن مصرف سیگار می تواند موجب کاهش سطح استروژن شود که این امر می تواند با یائسگی پیش از موعد منجر گردد .
13. تغییر شکل اسپرمها مصرف سیگار می تواند موجب تغییر شکل اسپرمها و آسیب دیدن DNA آنها شود ، که این مساله می تواند باعث سقط غیر ارادی جنین یا نقایص مادرزادی نوزاد شود . برخی از مطالعات نشان داده اند که احتمال ابتلای به سرطان در فرزندان متولد شده از پدران سیگاری بیشتر است . مصرف سیگار همچنین موجب کاهش شمار اسپرمها و کاهش جریان خون به آلت تناسلی می شود که می تواند به ناتوانی جنسی منجر گردد . ناباروری در بین مردان سیگاری شایع تر است .
14. پسوریازیس یا داء الصدف احتمال ابتلاء به پسوریازیس در بین افراد سیگاری دو تا سه برابر افراد عادی است . پسوریازیس نوعی التهاب غیر مسری پوست است که در آن لکه های قرمز توام با خارش و ترشح در سرتاسر پوست بدن فرد ظاهر می شوند .
15. بیماری برگر بیماری برگر به نام ترومبو آنژیتیس ابلیترانس نیز نامیده می شود نوعی التهاب در شریانها ، وریدها ، و اعصاب موجود در پاهاست که عمدتاً موجب محدود شدن جریان خون به آنها می شود . اگر این بیماری به موقع درمان نشود می تواند به قانقاریا ( مرگ بافتها بر اثر عدم رسیدن خون ) و قطع عضو ( نواحی آسیب دیده ) منجر شود .
16. سرطان معلوم شده که در دود سیگار بیش از 40 ماده سرطانزا وجود دارد . احتمال ابتلاء افراد سیگاری به سرطان ریه 22 برابر افراد غیر سیگاری است . و بر اساس تعدادی از مطالعات صورت گرفته هر چه سابقه مصرف سیگار در یک نفر طولانی تر باشد شانس ابتلای او به برخی از سرطانهای دیگر بیشتر خواهد بود ، از جمله : سرطان بینی دو برابر بیشتر ، سرطان زبان ، غدد بزاقی و حلق 6 تا 27 برابر ، سرطان گلو 12 برابر ، سرطان مری 8 تا 10 برابر ، سرطان حنجره 10 تا 18 برابر ، سرطان معده 2 تا 3 برابر ، سرطان کلیه 5 برابر ، سرطان مثانه 3 برابر ، سرطان آلت تناسلی 2 تا 3 برابر ، سرطان لوزالمعده 2 تا 5 برابر ، سرطان قولون ـ راست روده 3 برابر ، و سرطان مقعد 5 تا 6 برابر است . برخی از مطالعات همچنین وجود نوعی ارتباط بین مصرف سیگار و سرطان سینه را نشان داده اند .

سن هنگام مراجعه
وضعیت تاهل
جنس
بالای 60 سال
60-40سال
4-20سال
زیر20سال
حداکثر
سال
متوسط
سن
حداقل
سن
مجرد
متاهل
زن
مرد
37/2%
53/21%
71/73%
37/2%
82
55/34
شیرخوار
84/17%
16/82%
28/9%
72/90%

تحصیلات :
تحصیلات دانشگاهی
تحصیلات متوسطه
تحصیلات راهنمایی
تحصیلات ابتدایی
حداکثر تحصیلات
متوسط تحصیلات
حداقل تحصیلات
19/8%
88/27%
09/35%
08/20%
دکتری
53/8
بی سواد

اولین ماده مصرفی :
قلیان
هروئین
مشروب
حشیش
تریاک
سیگار
10 نفر
12 نفر
9 نفر
13 نفر
19/24%
19/73%

سن شروع اعتیاد :
60 سال به بالا
60-40
سال
40-20
سال
زیر 20 سال
حداکثر
سن
متوسط سن
حداقل
سن
10نفر
24/3%
18/51%
71/44%
82
03/24
شیرخواره

علت اعتیاد :
سایر موارد
بیماری
رفیق + محیط
49/21%
55/16%
96/61%

تجربه ترک : 77% مراجعه نوبت اول : 23%

علت بازگشت :
سایر موارد
متارکه و مشکلات زندگی
نا آگاهی
بیماری
ناراحتی (فیزیکی)
رفیق + محیط
3/27%
21/5%
21/5%
89/12%
16/16%
33/33%

انگیزه برای ترک :
سایر مواد
عوارض مواد
به خاطر زندگی و سلامت
به خاطر خانواده
خستگی و انزجار از اعتیاد
63/4%
85/8%
44/8%
07/15%
08/63%

منشا جغرافیایی بیماران :
کشورهای خارجی
سایر نقاط ایران
سایر نقاط استان خراسان
مشهد
83/0%
03/11%
98/30%
63/57

بررسی تحلیلی :

جنسیت :
مرد : 72/90% زن : 28/9 %
وضعیت تاهل :
متاهل : 16/82 % مجرد : 84/17 %
سن هنگام مراجعه جهت درمان :
حداقل : شیرخواره
حداکثر : 82 سال
متوسط : 55/34 سال
زیر 20 سال : 37/2 % بالای 60 سال : 37/2 %
40-20 سال : 71/73 % 60-40 سال : 53/21 %
تحصیلات :
حداقل : بی سواد حداکثر : دکترا
میانگین : 53/8 سال ابتدایی : 08/20%
راهنمایی : 09/35% متوسطه : 88/27%
دانشگاهیی : 73/8% بی سواد : 19/8 %

تفسیر :
توجه به جدول تحصیلات رابطه ای معنی دار بین تحصیلات و اعتیاد نشان می دهد . به این صورت که افراد تحصیل کرده کمتر دچار اعتیاد می شوند ، مثلاً در این نمودار 91 درصد از بیماران یا بی سواد هستند و یا دیپلم دارند و یا زیر دیپلم هستند . فقط حدود 9 درصد از بیماران تحصیلات دانشگاهی دارند .
نوع مصرف :
هروئین : 12/12 %
شیره تریاک : 38/20 %
تریاک : 34/67 %
سایر موارد : کمابیش اعتیاد به انواع داروهای روان گردان دیفنوکسیلات و آمپولهای تمجزیک و . . . وجود داشت .
سیگار پس از اعتیاد : 6 %
تجربه حشیش : 18/39 %
تجربه مشروبات الکلی : 94/49 %

اولین ماده مصرفی :
سیگار : 19/73 % تریاک : 19/24 %
هروئین : 10 نفر حشیش : 10 نفر
مشروب : 9 نفر قلیان : 10 نفر
تفسیر :
جدول بالا نشان می دهد که سیگار مقدمه ای است برای اعتیاد ، همان طور که ملاحظه می شود بیش از 70 درصد بیماران قبل از اعتیاد به مواد مخدر ، سیگار مصرف می کرده اند .
سن شروع اعتیاد :
حداقل سن شروع اعتیاد : شیر خوارگی ( مادر زادی و اکتسابی توسط والدین ) .
متوسط سن شروع اعتیاد : 03/24 سال
حداکثر سن شروع اعتیاد : 82 سال
سن شروع اعتیاد زیر 20 سال 71/44 %
سن شروع اعتیاد بین 40 – 20 سال 18/51%
سن شروع اعتیاد بین 60- 40 سال 44/3 %
سن شروع اعتیاد بالای 60 سال 10 نفر
تفسیر :
تعداد افرادی که بالای 60 سال شروع به مصرف مواد مخدر نموده اند ، به تناسب نشانگر درصد صفر در توده نمونه است . در سنین بالای 40 سال نیز چندان قابل توجه نیست . آنچه مهم است سنین زیر 40 سال و به خصوص سنین زیر 20 سال است .
با توجه به آمار مذکور ، برخی عوامل که باعث بالا بودن درصد اعتیاد در سنین پایین در ایران می باشد به شرح زیر است :
1- مهمترین عامل اعتیاد به مواد مخدر در ایران ریشه در اعتقادات و فرهنگ مردم دارد که معضلات اقتصادی ، بیکاری و نبود امنیت شغلی آن را تشدید کرده است .
2- محیط خانواده جزو اصلی ترین مراکز کنترل رفتار فردی است و این محیط در ایران در چند سال اخیر به علت اختلال در روابط والدین با فرزندان از جمله به سبب گرفتاری های پدر و مادر ( مثلاً دو نوبته کارکردن پدر به همراه اشتغال مادر جهت تامین معیشت خانواده ) و یا اعتیاد خود والدین ، دچار تزلزل شده و ثبات خانواده با چالش روبرو شده است ، در نتیجه جوانان بسیاری از خانواده ها به سوی مواد مخدر گرایش یافته اند .
3- دسترسی به مواد مخدر در کشور ما بسیار آسان است . از آنجا که زمینه روحی برای آن مساعد شده ، هر کس در معرض آلودگی به آن قرار دارد .
4- در کشور ما هیچ برنامه مدون و پایداری بر پیشگیری از اعتیاد وجود
ندارد .
5- انتشار و تبلیغات از طریق رسانه ها و نمایش فیلم های کوتاه ویژه مجموعه های تلویزیونی که در آن ها مضرات اعتیاد تشریح شود بسیار اندک و محدود است همچنین کتابهایی که اطلاعات لازم و کافی در زمینه اعتیاد به مردم بدهند کمتر نوشته شده است و یا از یارانه لازم برخوردار نیست تا ارزان و گسترده در اختیار همگان قرار گیرد .
6- کشور ما در مسیر قاچاق مواد مخدر قرار داد . به خاطر همین احتمال توزیع مواد مخدر در میان مردم کشور ما در مقایسه با کشورهای دیگر بیشتر است .
7- شمار زیادی از جوانان کشور ما به علت کمبود امکانات تفریحی و ورزشی و سرکوب شدن خواسته های طبیعی آنها برای گریز از فشارهای روانی به مواد مخدر روی می آورند .
8- در کشور ما آن باور ها و تعصب ها که در مورد مشروبات الکلی وجود دارد ، راجع به مواد مخدر به چشم نمی خورد .
علت اعتیاد :
رفیق + محیط : 96/61 %
بیماری ( دیسک کمر ، آرتروز ، پادرد ، عصبی و روانی ، دیابت ، ورم معده ، فشار خون بالا ، مجروحیت ، حساسیت فصلی ، کاهش وزن ، آسم ، درد عادت ماهیانه ، سرماخوردگی ، شکستگی دست و پا ، درد کلیه ، کمر درد ، درد دست و پا ، استخوان درد ، سکته مغزی ، سکته قلبی ، قطع اعضاء و . . ) : 55/16 %
سایر موارد ( فوت بستگان نزدیک ، مشکلات خانوادگی و متارکه ، مشکلات جنسی ، فشار کار ، نا آگاهی ، کنجکاوی ، پولداری ، مادر زادی ، هوس ، بیکاری ، خانواده ، دوپینگ ورزشی ، عاشقی ، تفریحی و سرگرمی و . . . ) 69/21 %

تفسیر :
از جدول بالا می توان نتیجه گرفت که رفیق و محیط مهمترین عامل گرایش جوانان به مواد مخدر است . لذا خا نواده ها باید به دقت فرزندان خود را زیر نظر داشته باشند و با مربیان و دوستان آنها ارتباط برقرار کنند و از وضعیت تحصیل آنها باخبر باشند . و نیز باید توجه کنند دوستان فرزندانشان از نظر اخلاقی و اجتماعی سالم باشند و یا پدر و مادر دوست فرزندشان مبتلا به اعتیاد نباشند .
از طرف دیگر اگر دقت کنیم نزدیک به 17 درصد از بیماران علت بیماریهای بعضاً پیش پا افتاده دچار اعتیاد شده اند و این نشانگر میزان تاثیر باورها و ضعف فرهنگی است مشکل فرهنگی نیز باید مورد توجه قرار گیرد و ضعف فرهنگی است . مشکل فرهنگی نیز باید مورد توجه قرار گیرد و مضرات اعتیاد به جوانان گوشزد گردد در ضمن بسیاری آگاه نیستند که تریاک برای بعضی از بیماریها مانند آسم و دیابت ، بسیار زیان بار است نتیجه آن که بسیاری از مردم اطلاعات کافی از عواقب اعتیاد ندارند و نیز فاقد فرهنگ مراجعه و توجه به پزشک هستند و زیر تاثیر اطرافیان که آنها نیز هیچ گونه اطلاعی از امور پزشکی ندارند برای کوچکترین دردی به تریاک روی می آورند و در نهایت خود را گرفتار اعتیاد می کنند .
تجربه ترک :
77% قبلا تجربه ترک داشته اند و فقط 23 % برای نخستین بار جهت ترک مراجعه کرده اند
علت برگشت ( عود ) :
رفیق + محیط : 23/33%
ناراحتی و اذیت شدن : 16/16 %
بیماری ( چنان که شاره شد ) : 89/12%
نا آگاهی : 21/5 %
متارکه همسران و مشکلات خانوادگی : 21/5%
سایر موارد ( وسوسه ، فوت بستگان نزدیک ، مشکلات جنسی ، بیکاری ، سرگرمی ، کنجکاوی ، فشار کاری ، عادت به آمپول تمجزیک و یا آمپول دورجزیک و سایر آمپولهای مرفین دار ، و . . . ) : 3/27 %
تفسیر :
اگر به جدول بالا توجه کنیم می بینیم در عود بیماری نیز حرف اول را رفیق و محیط می زند و نیز عده زیادی به علت این که هنگام ترک اذیت شده اند به مصرف مجدد روی آورده اند که این خود می تواند نتیجه خود درمانی و یا عدم درمان صحیح از طرف درمانگرا
باشد .
انگیزه برای ترک :
خستگی : 33/48 %
34/67 %
انزاجار : 85/14 %
خواست خانواده : 07/15 %
به خاطر زندگی و سلامت : 44/8 %
به خاطر عوارض مواد : 85/8 %
سایر موارد ( آبرو ، ضعف جنسی ، مسافرت به حج و خارج ، ازدواج ، ناخالصی مواد ، گران بودن مواد ، به بن بست رسیدن ، نامعقول بودن اعتیاد و . . . ) 63/4%
تفسیر :
اگر به جدول بالا دقت شود بیش از 60 درصد از بیماران از اعتیاد خسته شده اند و از اعتیاد بدشان می آید و برخلاف میلشان به اعتیاد ادامه می دهند بعضی از عواملی که باعث می شود بیماران بر خلاف میلشان به اعتیاد ادامه دهند به شرح ذیل است :
1- اکثر پزشکان اقدام به درمان اعتیاد می کنند ولی متاسفانه همه انان دانش و تجربه کافی در درمان اعتیاد ندارند . لذا با تجویز داروهای غیر متعارف و ایجاد عوارض برای بیماران ، باعث می شوند که بیماران پزشک زده و دارو زده شوند و اقدام به خود درمانی کنند بیماران با خوددرمانی نیز به جایی نمی رسند و سر انجام دوباره به مصرف مواد روی می آورند .
2- خانواده های عده زیادی از معتادان از اعتیادشان با خبر نیستند لذا می ترسند که هنگام ترک خانواده متوجه شود ، پس تن به ترک نمی دهند .
3- متاسفانه در کشور ما بسیاری افراد محترم و آبرومند معتاد هستند . آنها دوست دارند طوری ترک کنند که کسی متوجه نشود ود ر هنگام ترک به کار و کسب آنها لطمه وارد نشود معدود هستند پزشکانی که بتوانند چنین شرایطی را برای بیماران فراهم کنند از طرفی عده کمی از مردم از وجود چنین پزشکانی اطلاع دارند .

جمعیت مبارزه با استعمال دخانیات ایران
جمعیت مبارزه با استعمال دخانیات ایران در سال 1360 شمسی به همت جمعی از افراد دلسوز و خیراندیش تاسیس شد . این جمعیت به هیچ یک از تشکیلات دولتی وابسته نیست ، ولی در عین حال با کلیه دستگاههای ذیربط در وزارت بهداشت ، شهرداریها ، وزارت کشور و دانشگاهها ارتباط مستمر و نزدیک دارد اهداف جمعیت مبارزه با استعمال دخانیات عبارتند از :
1. بالا بردن آگاهیهای مردم از مضرات سیگار و سایر مواد دخانی از طریق انتشار کتب و جزوات ، تهیه فیلم ، اسلاید ، پوستر و تشکیل جلسات سخنرانی و کلاسهای کوتاه مدت
2. همکاری با وزارت جهاد کشاورزی در جهت ارائه راهکار و تشویق کشاورزان به کشت محصولات جدید به جای توتون .
3. همکاری با وزارتخانه های آموزش و پرورش ، علوم تحقیقات و فن آوری و سازمانهای بهزیستی و صدا و سیما در جهت تدوین برنامه های آموزشی برای بالا بردن آگاهیهای مردم از مضرات سیگار و سایر مواد دخانی .
4. تلاش برای ترغیب مراجع قانونگذاری کشور در جهت وضع قوانین محدود کننده در زمینه تولید ، واردات ، توزیع و مصرف سیگار و بویژه ممنوعیت فروش سیگار به افراد کمتر از 18 سال .
5. ترغیب دانشجویان ، استادان و نهادهای پژوهشی و همکاری و همفکری با آنها در جهت اجرای پروژه های پژوهشی در زمینه مضرات مواد دخانی
6. جلب همکاری متخصصان ، مولفان ، مترجمان ، محققان و سایر افراد دلسوز و سازماندهی فعالیتهای نهادی مختلف در جهت مبارزه همه جانبه با مصرف
دخانیات .
7. ارائه خدمات تخصصی به افراد سیگاری برای ترک سیگار و یا هدایت آنها به مراکز تخصصی .
8. شرکت فعال در سمینار ها و کنگره های بهداشتی و پزشکی .
9. برقراری ارتباط با موسسات علمی خارجی و سازمان بهداشت جهانی جهت تبادل اطلاعات
جمعیت مبارزه با دخانیات کشورمان یک نهاد غیر دولتی است که توسط هیات امنا اداره و بودجه آن از طریق کمکهای مردمی تامین می شود و از این رو نیازمند همکاری و همیاری افراد دلسوز و خیر است . ضمناً در حال حاضر این جمعیت فصلنامه ای را برای بالا بردن سطح آگاهی افراد سیگاری منتشر می سازد .
نشانی جمعیت مبارزه با دخانیات ایران :
تهران ، خیابان طالقانی ، بین حافظ و استاد نجات الهی ، پلاک 235
تلفن : 8807904 (021)

منابع و مآخذ

کتاب پیشگیری و درمان اعتیاد
نویسنده : دکتر عبدالرضا عزیزی
کتاب ترک سیگار به پرورش طبیعی
ترجمه : میرمجید خلخالی زاویه