افشاء در حسابداری

" استاد : دکتر فرزین رضایی گرد آورندگان:

افشاء در حسابداری تئوری حسابداری"2"

تئوری های مورد استفاده در افشاء
1-تئوری عدالت

رالز: تئوری مساوات طلب ، همه ی کالاها و خدمات اقتصادی به صورتی برابر در جامعه توزیع شود.
نازیک: به فرآیندی علاقه نشان می دهد که بدان وسیله فرآیند توزیع صورت می گیرد.

2-تئوری حق دانستن

مردم عادی و مالکان حق داشتن اطلاعات را دارند و این همان چیزی است که حسابداران در راستای انجام وظیفه افشای اطلاعات باید به آن توجه نمایند.
3-تئوری اضافه بار اطلاعات

از یک طرف با توجه به افشای اطلاعات بیش از حد، محدوده توان پردازش اطلاعات توسط اشخاص را مشخص می کند و از سوی دیگر محدوده اطلاعاتی که باید افشاء شود(خلاصه کردن اطلاعات) مشخص می نمایند.
4-تئوری مربوط بودن اطلاعات

شرایط افشای اطلاعات مطرح یا مربوط مشخص شود و افشای اطلاعات اضافی را تائید می نماید.(مثل سرمایه انسانی، معیارهای غیر پولی و ارزش بازار)

بیانیه شماره 5 مفاهیم حسابداری مالی در خصوص هدف های افشای اطلاعات
2 -شرح اقلام شناسایی (ثبت) نشده و ارائه اطلاعاتی که در مورد این اقلام سودمند باشند.
1-ارائه شرحی از اقلام شناسایی (ثبت)شده و ارائه مقادیر مربوط این اقلام ،غیر از مقادیر ارائه شده در صورتهای مالی
4-ارائه اطلاعات مهم که برای استفاده کنندگان از صورتهای مالی این امکان را به وجود آورد که مقادیر متعلق به دو سال را با هم مقایسه کنند.
3-ارائه اطلاعات به منظور کمک به اعتبار دهندگان و سرمایه گذاران جهت ارزیابی ریسک هاو توانایی های بالقوه اقلام شناسایی شده شناسایی نشده
5-ارائه اطلاعات درباره جریان های نقدی ورودی یا خروجی آینده
6-کمک به سرمایه گذاران در راه ارزیابی بازده سرمایه گذاری ها

اصل افشاء
1- مخاطبین افشاء چه کسانی هستند؟
2-سطوح افشاء به چه میزان است؟
3-شکلهای افشاء اطلاعات چگونه اند؟
4-روشهای افشاء به چند طریقه است؟
– اصل افشاء یکی از 5 اصل عموماً پذیرفته شده حسابداری (GAAP) است.
نظر هیات تدوین استانداردهای حسابداری مالی ایران:

هدف کلی گزارشگری مالی فراهم آوردن اطلاعاتی است که آثار مالی معاملات ، عملیات و ورودیهای مالی موثر بر وضعیت مالی و نتایج عملیات یک واحد انتقاعی را بیان و از این طریق سرمایه گذاران ،اعطا کنندگان تسهیلات مالی و سایر استفاده کنندگان برون سازمانی را در قضاوت و تصمیم گیری نسبت به امور یک واحد انتفاعی یاری دهد.

نظر پژوهش گران در خصوص افشاء
1- اصل افشاء ایجاب می کند کلیه واقعیت های با اهمیت مربوط به رویدادها و فعالیت های مالی واحد تجاری به شکل مناسب و کامل گزارش شود. لذا صورتهای مالی اساسی باید حاوی تمام اطلاعات با اهمیت ، مربوط و به موقع باشند و این اطلاعات باید به گونه ای قابل فهم و حتی المکان کامل ارائه شود تا امکان اتخاذ تصمیمات آگاهانه برای استفاده کنندگان را فراهم سازد(عالی ور-1381)
2-افشاء کامل ایجاب می کند ، صورتهای مالی به گونه ای طرح ریزی شوند که تصویری دقیق تر از رویدادهای اقتصادی که برای یک دوره بر واحد اقتصادی اثر گذاشته اند ،ارائه شود و شامل اطلاعات مفید برای یک سرمایه گذار باشد و موجب گمراهی نگردد(بلکویی-1381)
3-در سطح معنایی ، کلمه افشاء به معنی انتشار اطلاعات است ، اما حسابداران از این واژه به معنای افشاء در اطلاعات صرفاً مالی در گزارشهای سالانه استفاده می کنند(هندریکسون-1992)
4-افشاء در بر گیرنده ی اطلاعات مالی مربوط، اعم از اطلاعات داخل و خارج از صورتهای مالی است ، همچنین افشای اطلاعات بودجه ای را بعنوان یکی از موارد افشاء خارج از متن صورتهای مالی می توان نام برد(ولک و همکاران1387)

نظر پژوهش گران در خصوص افشاء
در تحقیق حجازی، رحمانی و مظفری به بررسی آثار تصویب مقررات افشاء بر روی کیفیت اطلاعات سود منتشر شده توسط شرکت پرداختند. بدین منظور به بررسی آثار تصویب مقررات در سه مقطع زمانی سال های 1378 لغایت 1380 دوره پیش از مقررات بورس و سال های 1381 لغایت 1384 دوره بعد از تصویب مقررات و پیش از تصویب قانون بازار اوراق بهادار و سال های 1385 لغایت 1387 دوره بعد از تصویب قانون بازار اوراق بهادار پرداختند و کیفیت اطلاعات را بر مبنای سرعت ارائه اطلاعات (به موقع بودن) و خطای پیش بینی (اتکاپذیری) اندازه گیری کردند. بدین منظور نمونه ای شامل 119 شرکت از شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران انتخاب و اطلاعات مربوط به متغیرهای تحقیق جمع آوری و با استفاده از آزمون کروسکال والیس و تجزیه و تحلیل آزمون نمودند.

حدود سطح افشاء تا چه میزان است؟
نظر هیات تدوین استانداردهای حسابداری مالی ایران:

اطلاعاتی قابل فهم است که استفاده کنندگان عادی بتوانند موضوع را درک و آثار آن را ارزیابی کنند و بر اساس آن قضاوت یا تصمیم گیری کنند.

نحوه اندازه گیری سطح افشاء
1-موزون : (استفاده از پرسشنامه)که حاوی اقلام با اهمیت افشاء است به استفاده کنندگان داده می شود و هر آیتم وزن دهی میشود.

2-بدون وزن: از یک برگه ی رتبه بندی شاخص افشاء که توسط محققین طراحی شده و بر اساس یک معیار از پیش تعیین شده اهمیت اقلامی را که باید افشاء شود بیان می کند.(جنسن-2002)

اندازه گیری سطح افشاء به دو روش است:

DscoRit = سطح افشاء شرکت i در سال t
Disit= سطح افشاء شرکت i در سال t بر اساس مدل جنسن
 Disi = مجموع امتیازات در شاخص جنسن (افشاء کامل(62 امتیاز دارد))

مقایسه افشای داوطلبانه و اجباری
نظر گروه اول
1-افشاء نکردن برخی اطلاعات برای سرمایه گذاران نامطلوب است.
2-از منابع دیگر دریافت می شود.

نظرگروه دوم
اگر الزامات قانونی نباشد تمایلی به افشای اطلاعات اضافی ندارند.
دلایل ذکر شده برای عدم تمایل به افشاء

1-افشاء اطلاعات اضافی به نفع رقبا است.
2-با افشاء کامل اطلاعات ،اتحادیه های کارگری درخواست امتیازات بیشتری می کنند.
3-با توجه به سطح عمومی اطلاعات سرمایه گذاران ،افشاء کامل می تواند سبب گمراهی آنان شود.
4-از منابع دیگری با صرف هزینه کمتر می توان اطلاعات را کسب کرد.
5-فقدان اطلاع از نیازهای اطلاعاتی استفاده کنندگان
1-افشاء اجباری: توسط دولت ها و مجامع حرفه ای مثل هیات تدوین استانداردها وضع می شود که هم شرکتها ملزم به رعایت آن هستند (هدف تامین نیاز اطلاعاتی استفاده کنندگان و تضمین کیفیت اطلاعات از طرق رعایت استانداردهاست.
2-افشاء اختیاری:موجب کاهش عدم تقارن اطلاعات بین سرمایه گذاران آگاه می شود، لذا نقدینگی شرکت با جذب بیشتر سرمایه گذاران ناآگاه بیشتر می شود(دیاموند -1992)
از طریق وضع حدالقل الزامات افشاء شکاف اطلاعاتی بین کارگزاران مطلع و غیر مطلع کاهش می یابد(واتز و زیمرمن-1986)

مقررات افشاء
امریکا

مقررات افشاء منصفانه در امریکا در سال 2000 به تصویب رسید ، این مقررات ، افشاء انتخابی اطلاعات مهم را منع کرده است و شرکت ها را ملزم به افشای وسیع و عمومی نموده است.

ایران

مقررات افشاء فوری در سال 1380 توسط شورای بورس ابلاغ و در سال 1384 نیز در قانون بازار اوراق بهادار ایران به تصویب رسید. 

الزامات افشاء وفق ماده 45 قانون بازار اوراق بهادار 1384

1-صورتهای مالی سالانه حسابرسی شده
2-صورتهای مالی میانه دوره ای شامل 6 ماهه حسابرسی شده و 3 ماهه
3-اطلاعاتی که اثر با اهمیتی بر قیمت اوراق بهادار و تصمیم سرمایه گذاران دارد

 دو روش برای الزام شرکت ها به افشاء صحیح وجود دارد(Mab 2007)

1-لغو صلاحیت تصمیم گیری در افشاء اطلاعات در مورد کسانی که از عدم افشاء اطلاعات و صدمه شرکت ، منافعی کسب می کنند.
2- مکانیزم بازار برای الزام معتبر افشاء، پذیرش قوانین افشاء مالی در اکثر کشور ها می باشد.

اندازه گیری کیفیت اطلاعات ارائه شده
1-سرعت ارائه اطلاعات (به موقع بودن)
2-خطای پیش بینی (قابلیت اتکاء پذیری) (رضوان حجازی-1389)

ناگار و همکاران-2003: بهبود کیفیت افشاء را عاملی برای کاهش عدم تقارن اطلاعاتی و در نتیجه کاهش هزینه های نمایندگی عنوان کرده است.

هر گاه پاداش مدیران بر پایه قیمت سهام تعیین گردد ، میان پاداش مدیران و کیفیت افشاء رابطه ای مثبت وجود دارد.

بررسی رابطه بین کیفیت افشاء و مدیریت سود
امتیازات سالیانه کیفیت افشاء شرکتی ارائه شده توسط سازمان بورسی برای سالهای 1382 به بعد استفاده شده است. (دکتر نوروش1388)

بهبود و کیفیت افشاء عدم تقارن اطلاعاتی مدیریت سود
اندازه گیری کیفیت افشاء به موقع بودن ( 2/3 وزن)
قابلیت اتکا ( 1/3 وزن )

جهت سنجش مدیریت سود از مدل تعدیل شده جونز استفاده کرده اند.
افزایش سطح افشاء عدم تقارن اطلاعاتی نقد شوندگی بازار(ولکر)
لانگ و لاندهلم: افشای آگاهی بخش ، از سودهای پیش بینی شده صحیح تر و نوسانات کمتری در پیش بینی های اصلاح شده برخوردار می باشند.

ترومن: وجود عدم تقارن اطلاعاتی بین مدیریت و سهامداران یک شرط اساسی برای مدیریت سود است.

شکل های افشاء

افشاء اطلاعات بر حسب قسمت های مختلف یک واحد انتفاعی
1-درآمد عملیاتی بخش حداقل 10%جمع درآمد تمام قسمت ها باشد.

استاندارد 25گزارشگری بخشها 2-نتیجه عملیات قسمت (اعم از سود یا زیان)10% مجموع سود عملیاتی قسمتهای سودده یا زیان عملیاتی قسمت ها زیانده باشد. هر کدام بزرگتر بود

3-دارایی های آن حداقل 10%مجموع داراییهای تمام قسمتها باشد.

راههای متداول و مرسوم برای افشاء اطلاعات مالی
1-شکل و ترتیب صورتهای مالی اساسی

2-اصطلاحات و ارائه مطالب توصیفی

3-یادداشتهای همراه صورتهای مالی

4-صورتها و جداول مکمل

5-گزارش حسابرس مستقل

6-گزارش هیات مدیره به مجمع

پنهان کاری در مقابل ارائه منصفانه و کامل
پنهان کاری

عبارتست از داشتن رویکرد محتاطانه در افشای اطلاعات به افراد خارج از سازمان از سوی مدیریت(گری1988) در بررسی تئوریک روابط بین ارزشهای حسابداری و طرز عمل حسابداری به این نتیجه رسید که محافظه کاری و پنهان کاری بر رویه های اندازه گیری و افشاء در گزارش های مالی تاثیر می گذارد.

نمونه ای از افشاء اطلاعات حسابداری جدید در اجرای اصل و رعایت انصاف در افشای اطلاعات
1-گزارش ارزش افزوده

2-گزارش اطلاعاتی درباره کارکنان

3-حسابداری منابع انسانی

4-حسابداری و گزارشگری اجتماعی

5-افشای اطلاعات مربوط به بودجه

6-حسابداری و گزارشگری جریان نقدی

منابع
1-کتاب تئوری حسابداری 2-دکتر شباهنگ (فصل 18)

2-کتاب تئوری حسابداری 1-بلکویی(فصل 5) رعایت انصاف ،افشای اطلاعات
3-مقاله بررسی عوامل موثر بر رتبه بندی شرکتهای بورس اوراق بهادار تهراناز لحاظ کیفیت افشاء و به موقع بودن (مجله حسابداری مدیریت –زمستان 1389)
4-مقاله بررسی رابطه بین کیفیت افشاء (قابلیت اتکاء و به موقع بودن) و مدیریت سود (دکتر نو روش –بررسی حسابداری و حسابرسی-بهار 88)
5-مقاله بررسی رابطه ی سطح افشاء و بازده سهام شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران (دکتر زهرا لشگری-SiD1388)
6-مقاله بررسی از مقررات افشای اطلاعات بر کیفیت اطلاعات منتشره شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران(رضوان حجازی-فصلنامه بورس اوراق بهادار-تابستان 89)
7-استانداردهای حسابداری –انتشارات سازمان حسابرسی
8-ارائه صورت گرفته توسط دنیا اله بداشتی –دانشجوی کارشناسی ارشد حسابداری قزوین-پاییز 1390