گزارش تخصصی مدیر و معاون مدرسه



گزارش تخصصی مدیر و معاون مدرسه :

بررسی علل بی نظمی و بی انضباطی دانش آموزان
و تلاش برای حل و رفع این مشکل

فهرست مطالب
بیان وضعیت 10
اهداف گزارش تخصصی : 10
اهداف جزئی گزارش : 10
گرد آوری اطلاعات راجع به موضوع 11
موانع موجود 12
علل بی انضباطی دانش آموزان 12
الف :علل مربوط به دانش آموزان مانند: 12
ب)علل مربوط به معلم 13
ج)علل مربوط به کلاس درس: 14
تاثیر محیط عاطفی کلاس : 15
د)علل مربوط به خانواده: 15
ه)علل مربوط به روابط اجتماعی : 16
و)عوامل روانی : 16
فرصت های گزارش 17
تحلیل یافته های علمی وبیان راه حل 19
دلایل بی انضباطی دانش آموزان: 19
راههای کاهش یا حذف رفتار های بی نظمی 20
مقایسه با شاخص 25
انتخاب راه حل و اجرای آن 26
گردآوری اطلاعات بعد از اجرای راه حل 26
مزایا و نقاط قوت 27
نقاط ضعف و آسیب ها 28
ارزشیابی ونتیجه گیری و گزارش نهایی: 28
پیشنهادات حاصل از گزارش : 28
منابع و ماخذ مورد استفاده: 30

مقدمه :
هر نوع رفتاری که از ارزش های پذیرفته شده جامعه به دور است (با توجه فرهنگ)و دارای تکرار شدت و مداومت است و در زمانها و مکانهای متعدد اتفاق می افتد و همچنین رفتاری است که با درماندگی و کاهش کارایی فرد همراه است. پایبندی به ضابطه ها در یک گروه اجتماعی باعث تداوم آن می شود. انضباط، اخلاق کلاس درس است و بدون آن کلاس تبدیل به یک ازدحام یا غوغا می شود. (سی ام فلینگ، الیزابت پروس،1373 ، ص 80)
هر رفتار انسان، از جمله محصل، هدف دارد یا هدف گردان است. دانش آموزان، عملی را بی هدف انجام نمی دهند بلکه می خواهند با آن عمل خود نیاز یا نیازهایی را ارضا کنند. بنابراین، باید هدف ها و نیازهای ایشان را شناخت و جدی گرفت. مثلاً اگر رفتار نامطلوبی از دانش آموزی سر بزند نباید تنها جلب توجه را علت آن رفتار بدانیم .
کاربرد اصول و تدابیری می تواند به ما کمک کند که از رخ دادن مشکلات رفتاری جلوگیری کنیم یا آن ها را به حداقل برسانیم. از جمله:
از روز اول آغاز کلاس، مدیریت کامل را اعمال کنیم. باید روز اول به گروه تازه دانش آموزان خود بگوییم که مقررات ما در اداره کلاس کدام اند و از ایشان چه انتظارهایی داریم.
محیط کلاس را از هر لحاظ حتی فضا و تجهیزات، سالم گردانیم. باید مطمئن باشیم که دانش آموزان ما در کلاس راحت اند.و در مدرسه احساس آرامش می کنند.
فعالیت های یادگیری را طوری طراحی کنیم که برای همه دانش آموزان، معنادار باشند؛ و با رغبت ها و توانایی های ایشان سازگار باشند. برای این منظور ناگزیریم اصول رشد و تکامل، خصایص رشدی هر سن، محتوای درسی خاص هر کلاس و هر مقطع، و رغبت های ویژه دانش آموزان خود را دقیقاً بدانیم.
برای همه دانش آموزان فرصت هایی فراهم آوریم که موفقیت را تجربه کنند.به تجربه دیده ایم که برخی از دانش آموزان به زودی نشان می دهند که پیشرفت درسی دارند در صورتی که برخی دیگر دیرتر خود را آشکار می کنند. با بعضی از دانش آموزان در دروس علمی و برخی در دروس اجتماعی پیشرفت نشان می دهند. در هر صورت، معلم باید تدابیر و راهبردهایی به کار ببرد که همه دانش آموزان، به شکلی، موفقیت را تجربه کنند.
بیان وضعیت

با شروع مدارس متوجه شدم دانش آموزان سال هفتم متوسطه با توجه به این که تعداد آنها زیاد نیست نظم کلاس را به هم می ریزند-سر وصدا می کنند- با هم صحبت می کنند-در یک جای ثابت نمی شینند ومدام جابه جا می شوند و با توجه به تذکرات پی در پی مدتی نظم کلاس برقرار می شود اما دوباره به همان وضع سابق بر می گردد وبعد از گفت و گو با معلمان دیگر ومدیر مدرسه و مشاهده ی آن ها در وضعیت های مختلف مانند زنگ تفریح وپرسش از دانش آموزان پایه های دیگر و همچنین در طی گفت و گو با اولیای بعضی از دانش آموزان متوجه شدم وضع این کلاس در بیش تر درس ها و موقعیت های دیگر به همین گونه است پس تصمیم گرفتم راهکار مناسبی را برای این مشکل پیدا کنم.
اهداف گزارش تخصصی :
بررسی علل بی نظمی دانش آموزان و تلاش جهت رفع آنها
اهداف جزئی گزارش :
1 – بررسی علل بی نظمی دانش آموزان
2 – تلاش جهت یافتن راه هایی جهت جلوگیری از بی نظمی

گرد آوری اطلاعات راجع به موضوع
بنده به عنوان مدیر مدرسه ، برای اینکه بتوانم درباره پرسشی که مطرح کرده بودم اطلاعات دقیق تری بدست آورم تصمیم گرفتم این موضوع را با همکاران صاحب نظر در این زمینه، در میان بگذارم.
زمینه کار را فراهم کرده و در یک فرصت مناسب موضوع را با همکاران در میان گذاشتم
همکاران عقاید و نظرات مختلفی داشتند. همچنین با دانش نیز گفت و گو کردم ونکات عمده ی حرف های همکاران ودانش اموزان را یادداشت کردم..
نظر خواهی از همکاران جهت کسب اطلاع از وضعیت رفتاری دانش آموزان درکلاس های دیگر دبیر زبان اظهار داشت که بیش تر دانش اموزان به غیر از ۲یا ۳ نفر از آنها بدون اجازه صحبت می کنند واکثر صحبت هایشان نیز در خصوص درس ومدرسه نیست ، تعدادی از آن ها کتاب خود را جا گذاشته وسر کلاس حاضر نمی کنند ،حتی بعضی از آن ها کتاب و وسایل خود را در کلاس جا گذاشته گاهی اوقات تعدادی از آنها را به علت بی انظباطی به دفتر می فرستند و یا جای بعضی از ان ها را عوض می کنندو در مجموع رفتارآن ها را مخل کلاس وآموزش می دانند.
دبیر ورزش :دانش آموزان برای رفتن به حیاط و ورزش کردن بدون نظم از کلاس خارج می شوند و همدیگر را هل می دهند ،وسایل بازی را در انحصار خود قرار می دهند و اجازه نمی دهند دیگران از آن استفاده کنند توپ ها را در جای مخصوص وسایل ورزشی قرار نمی دهند.
مشاهده وثبت دقیق رفتار دانش آموزان در موقعیت های مختلف از جمله زنگ تفریح و مراسم های صبحگاهی ودر کلاس درس:
در مراسم صبحگاهی نظم وانظباط را رعایت نمی کنند و در صف مشخصی نمی ایستند وبا ایجاد سر وصدا ومزه پرانی مخل اجرای برنامه ها می شوند ودر کلاس تخمه می خورند بی اجازه با یکدیگر صحبت می کنند کتاب و وسایل خود را جا می گذارند و دقت وتوجه آن ها برای یادگیری کم است.
نظر خواهی از مدیر ومعاون پرورشی مدرسه برای کسب اطلاع از وضعیت رفتاری دانش آموزان در خارج از ساعات درسی
مدیر ومعاون پرورشی:در گفت وگو با معاون پرورشی ومدیر مدرسه نکاتی که بیان داشتند عبارت بود از :۱-عدم رعایت نظم وانظباط ۲-احترام قائل نشدن به دیگر دانش اموزان ۳- عجول بودن 4- عدم رعایت انضباط شخصی(نپوشیدن لباس فرم مناسب مدرسه)
گفت وگو با پایه های دیگر در مورد نوع بر خورد دانش آموزان پایه ی دوم
پایه ی هشتم:در زنگ تفریح وارد کلاس آن ها می شوند و صندلی های ان ها را به هم می ریزند از گچ های کلاس ان ها استفاده می کنند .
پایه ی نهم :آن ها نیز از طرز برخورد دانش اموزان پایه ی دوم نا راضی بوده واز برخورد نا مناسبی که با انها دارند شکایت می کنند.
موانع موجود
علل بی انضباطی دانش آموزان
بروز رفتارهایی از دانش آموزان که انضباط کلاس را مختل می کند تنها به معلم ،کلاس درس مربوط نیست بلکه علل دیگری نیز نظیر عوامل آموزشگاهی،خانوادگی،اجتماعی وجود دارند که به طور مستقیم یا غیر مستقیم زمینه را برای رفتارهای مخرب دانش آموزان فراهم می کنند . این عوامل را می توان به مواد زیر تقسیم بندی کرد :
الف :علل مربوط به دانش آموزان مانند:
1. ناراحتی های جسمی، روحی و روانی
2.نداشتن علاقه و انگیزه
3. سردرگم بودن و بی توجهی به انتظارات معلم و کلاس
4. نداشتن برنامه ی شخصی مطالعه
5. کم خوابی و خستگی مفرط
6. انجام ندادن تکالیف خود
7. تغذیه نامناسب
8 . ناامیدی به آینده
9. استقلال طلبی و مقابله با اقتدار معلم(صفوی)
دانش آموزان که مشکلات خاصی ایجاد می کنند در نظر فونتاناشامل دو دسته اند :
1. شاگردان سرآمد :چون بهره ی هوشی بالایی دارند ، سطح درس خیلی پایین تر از توانایی آنهاست پس به طور خلاصه خستگی و کسالت مشکلاتی پدید می آورند.
2. کودک آسیب دیده شدید : به علت مشکلات بنیادین روانی که درآنها وجود دارند به نوعی ناسازگاری رسیده اند و رفتارهای نامطلوب را به وجود می آورند ( فونتانا1987)
ب)علل مربوط به معلم
1. فقدان آمادگی جسمی ، روحی و روانی معلم
2. نامناسب بودن وضعیت ظاهری معلم
3. نا آگاهی از روش های جدید تدریس واستفاده از روش های سنتی
4. بی علاقگی به شغل معلمی
5.ناتوانی در بر قراری ارتباط مطلوب با دانش آموزان
6. تبعیض گذاشتن بین دانش آموزان
7.نا مناسب و نا رسا بودن صدای معلم
8. نداشتن طرح درس
9. بی توجهی به دانش آموزان
10. فعال بودن معلم و منفعل بودن دانش آموزان
11. استفاده نامناسب از تشویق و تنبیه
12. بی حوصلگی و نداشتن صبر و سعه صدر
13.بی نظمی معلم ( دیرآمدن به کلاس و ترک کردن زود هنگام آن)
14. تسلط نداشتن به موضوع مورد یادگیری
15.بی توجهی به مسائل و مشکلات دانش آموزان
16. مبهم بودن توقعات و انتظارات معلم
17. بروز رفتارها و حرکات نامنظم درکلاس
18. تحقیر و تمسخر دانش آموزان
19. نداشتن روحیه ی انتقاد پذیری و خودداری از پاسخ گویی به سوالات دانش آموزان
20. ناآگاهی از روش های اصلاح رفتار
21. علاوه بر اینها شخصیت معلم نیز ممکن است نقش عمده ای در بی نظمی و یا برقراری نظم و انضباط کلاس داشته باشد،چنانچه برخی روانشناسان معتقداٌ در جایی که دانش آموزان معلم خود را از صمیم قلب دوست داشته باشند بی انضباطی وجود نخواهد داشت.(صفوی1383)
ج)علل مربوط به کلاس درس:
محیط مدرسه را می توان از دو بعد فیزیکی و عاطفی مورد بررسی قرار داد.
تاثیر محیط فیزیکی کلاس:وضعیت فیزیکی کلاس مانند،نظافت و پاکیزگی،برخورداری از نور و هوای مناسب ،میز و صندلی راحت وکافی،تخته و وسایل سرمایشی و گرمایشی مناسب نقش انکارناپذیری در ایجاد نظم و انضباط کلاس دارند (همان)."مارلند"(1975)در اهمیت محیط فیزیکی کلاس می گوید :"تاثیر فیزیکی کلاس می تواند کمک یا مانعی درآموزش باشد و بخشی از هنر کلاس داری استفاده ی مناسب از فضای کلاس است" (صفوی،نقل از زمانی1378).
در کلاس که وسایل سرمایشی یا گرمایشی مناسب وجود نداشته باشد ،دانش آموزان به دلیل سرمای زیاد یا گرمای بیش از اندازه نمی توانند راحت بنشینند .از این رو مجبور می شوند دست به اعمالی بزنند که نظم کلاس را مختل کند .(صفوی1383)
تاثیر محیط عاطفی کلاس :
علاوه بر عوامل فیزیکی کلاس ، عوامل عاطفی مانند تعویض مکرر برنامه ی درسی ،برخورد نامناسب دست اندرکاران ستادی مدرسه با دانش آموزان ،یکنواخت بودن برنامه های صبحگاهی یا عصرگاهی مدرسه بی توجهی به خواسته هاو انتظارات معقول دانش آموزان و….را می توان نام برد که شرایط و موقعیت را برای بروز رفتارهای نامطلوب دانش آموزان فراهم می کند.
د)علل مربوط به خانواده:
صاحب نظران روانشناسی تربیتی یکی از مهمترین نهادهای موثر در تربیت و رفتار آدمی را خانواده می دانند؛زیرا محیط خانواده اولین و با دوام ترین عامل در تکوین شخصیت کودکان و نوجوانان می باشد(صفوی1383)عوامل متعدد می تواند در رفتار کودکان و نوجوانان تاثیر بگذارد (از جانب خانواده)که به موارد زیر اشاره می کنیم.
1. فضای روانی و عاطفی ؛
منظور مجموعه روابط و تعاملات روانی و عاطفی است که بین اعضای خانواده وجود داشته باشدو بصورت مستقیم(آموزش های اخلاقی و…)یا غیر مستقیم(همانند سازی و تقلیدو…)رفتار فرزندان را تحت تاثیر قرار می دهد.
2. شرایط ناسالم خانوادگی:
شامل مواردی مانند طرد کودک ،تنبیه شدید ، عدم توجه به نیازهای اساسی کودک ،انتظار نابجا از کودک و… می باشد.

3. فقدان والدین:
نبود هر یک از والدین ، بویژه مادر چنانچه با کمبود ارضای نیازهای طبیعی و اساسی همراه شود اثرات ناگواری در شرایط اجتماعی کودک خواهد گذاشت.
4.عدم ثبات قوانین و معیارهای اخلاقی:
چنانچه در محیط خانه اصول اخلاقی معینی حکم فرما نباشدیااینکه اصول ثابت باشندویابرای کودک تبیین نگردند درایجاد مشکلات رفتاری کودک نقش خواهند داشت .
5. ترتیب ولادت:
از دیدگاه آلفرد آدلرترتیب ولادت در رفتارهای افراد نقش دارد آدلر معتقد است جایگاه ویژه فرزندان با تولد فرزند بعدی تهدید می شود و فرزند آخر نگران از دست دادن موقعیت خود نخواهد بود.(اصغری پور1380)اختلافات خانوادگی و بی نظمی دار خانواده سبب تاثیر نامطلوب در رفتار فرد شده و زمینه ی لازم را برای بروز رفتارهای مخرب فراهم می آورد و به این ترتیب نظم وانضباط کلاس را به هم می زند .(صفوی)
ه)علل مربوط به روابط اجتماعی :
عوامل اجتماعی اغلب به طور مستقیم تاثیر شگرفی در رفتارهای دانش آموزان می گذارد (همان)از بین عوامل اجتماعی موثر در رفتارهای دانش آموزان به موارد زیر اشاره می کنیم:
1. طبقه ی اجتماعی: شامل مواردی مانند میزان سواد والدین ، فرهنگ حاکم برخانواده و …. که هر کدام به نوعی تاثیر می گذارد.
2. گروه همسالان : مهمترین الگوی کودکان پس از والدین که تاثیر زیادی در رفتار کودکان می گذارد.
3. عوامل اجتماعی دیگر:از قبیل تلوزیون که به عنوان الگوی رفتاری از عوامل مهم تعیین کننده در رفتار است . (اصغری پور 1380)
و)عوامل روانی :
از عوامل روانی موثر در اختلا لات رفتاری می توان به موارد زیر اشاره نمود.
1. تعارض :یعنی فرد در مقابل دو هدف قرار گرفته که قادر به انتخاب یکی نیست پس با انتخاب یکی در مقابل دیگری احساس محرومیت می کند و موجب پدیدار شدن فشار و ناراحتی می شود.
2. ناکامی:منظور ناراحتی شدید از نرسیدن به یک هدف است . وقتی برای رسیدن به چیزی از لحاظ روانی برنامه ریزی می کنیم و به آن نرسیم دچار سرگردانی شده و موجب ناراحتی می شود
3. استرس: هنگامی که مجموعه ای از عوامل روانی درونی و بیرونی در ذهن فرد تبدیل به ساختار تهدید کننده یا آسیب روانی می شود موجب ایجاد فشار و ناراحتی روانی می شود. (اصغری پور1380)
برخی از راههای از بین بردن یا کاهش عوامل بی نظمی
برای کاهش عوامل بی نظمی دانش آموزان باید میان خانه ومدرسه هماهنگی وجود داشته باشد. (صفوی1383)
برای کاهش عوامل بی نظمی معلمان باید معلم آمادگی تغییر رفتارهای به عنوان واکنشی نسبت به حقایق آشکار شده توسط مشاهده را داشته باشد. (فونتانا1987 )
برای کاهش عوامل بی نظمی موثر از کلاس باید شرایط فیزیکی کلاس را بهتر کنیم و روابط بین کارکنان و دانش آموزان بهتر شود .
برای کاهش این عوامل در خانواده باید والدین فرزندان خودرا به انضباط تشویق کرده و وظایف شان را در قبال فرزندان خود به خوبی اجرا کنند. (صفوی 1383)
فرصت های گزارش
در تحقیق بر روی دانش آموزان یکی از روستا های شهرستان بجنورد مشخص شد موقعیتهای اجتماعی و اقتصادی ، سلامت بدنی و توانایی روحی، ثبات عاطفی می توانند در نظم و انضباط دانش آوزدر کلاس تاثیر فراوان داشته باشد. و سعی کنیم با درگیر کردن دانش آموزان با مسولیتهای گروه و کلاس از بی انضباطی دانش آموزان جلوگیری کنیم و آنها را به همکاری تعاون با گروه ترغیب نمود و از ایجاد حساسیت بین دو جنس جلوگیری نماییم. و نوعی خودکنترلی دانش آموزان بر اعمال خود داشته باشند.
– آقای حسین پیریایی در مقاله ای به بررسی اهمیت و ضرورت نظم و انضباط در کلاس ̨ روش تدریس مناسب ̨ راه ها و فنون ایجاد نظم کلاس و یا مدیریت کلاس ̨ ویژگی های رفتاری و اخلاقی یک معلم و رابطه ی آن با ایجاد نظم کلاس پرداخته است . همچنین در این مقاله ضمن تبیین وتوضیح موارد ذکر شده و ارائه ی راه حل های کاربردی بر مبنای تئوری های علم تعلیم و تربیت در رابطه با موضوع مقاله ، در پایان پیشنهادهایی نیز براساس موضوع مهم مدیریت کلاس که همه ی معلمان و استادان دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی با آن درگیر می باشند ، ارائه کرده اند.
– در مجله رشد معلم اسفند ماه 87 مقاله ای توسط خانم فاطمه بیانی تحت عنوان منابع قدرت معلم ارایه شده که در این مقاله به شیوهای برخورد با دانش اموزان ̨ شیوه های اداره کلاس و ضرورت توجه به نظم کلاس پرداخته شده است .ونیز پیشنهاداتی برای برخورد با دانش آموزان خاطی بیان شده است.
– در مجله ی پیوند خرداد ماه 88 مقاله ای توسط دکتر اسماعیل سعدی پور وقدرت الله بیابان گردتحت عنوان چگونه می توان بدون ایجاد مجادله وبحث نظم وانضباط را برقرار کرد؟ارائه شده که در آن به شیوه های کنترل نظم وانضباط پرداخته است.
– همچنین در سایت آفتاب ( WWW.aftab.ir )مقاله ای تحت عنوان یادگیری، محصول مدیریت کلاس به بررسی تغییرات عمیق در نظام آموزش و پرورش و تغییر درسیاست ها وبرنامه ریزی های آموزشی ، پرداخته وبسیاری از معلمان رادر رویارویی با مسایل ومشکلات آموزشی فاقد توانایی های لازم و اساسی دانسته واستفاده از روش های قدیم ومهارت های سنتی و انفرادی برای اداره ی کلاس راباعث کندی فرایند یاددهی – یادگیری و آسیب پذیری امر آموزش میداند. لذا مدیریت کارآمدمعلمان و ایجاد شرایط لازم برای تسهیل در امر یادگیری در کلاس درس که مطابق نیازها و ویژگی های فراگیران باشد،را لازمه ی جامعه ی امروزی و راه گشایی بسیاری ازمشکلات نوجوانان برمیشمرد.وتوصیه میکندبه جای این که به دانش آموزان توصیه ی نظم وانضباط شود، باید به معلمان یادآوری گردد که در اداره ی کلاسشان از روش های نوین مدیریت کارآمد بهره جویند.

تحلیل یافته های علمی وبیان راه حل
اهداف می توانند به وسیله روش ها تحت تاثیر قرار گیرند.( 1999،rozyck) بنابراین اعمال روش های درست تدریس و سبک های مناسب مدیریت با توجه به شرایط کلاس ، امکانات آموزشگاه ، توانایی معلم و نوع کتاب و محتوای درسی ، متفاوت میباشد.بررسی های به عمل آمده نشان می دهند که اغلب دانش آموزانی که دچاربی نظمی قرار می گرفتند مورد باز خواست قرار می گرفتندبی انضباطی خود را پاسخی به بی انضباطی دانش آموزان دیگر یا غفلت معلمان و اولیا بیان می کردند. به هر حال با توجه به این که اکثر دانش آموزان پاسخ هایی مبنی بر علاقه به رعایت نظم واجرای قوانین با ثبات تر در مدرسه داده بودند ولی همچنان شاهد مواردی از بی نظمی وشلوغی در دانش آموزانم بودم.بنابر این باید به دنبال علتی برای توجیه این رفتار می گشتم تا بتوانم با شناسایی درست مشکل راه حل مناسب را اتخاذ کنم.
دلایل بی انضباطی دانش آموزان:
1- موقعیت نا مساعد آموزش(کوچکی کلاس)
2- به موقع اجرا نشدن عدالت ومقررات همگانی وتبعیض در ارائه ی پاداش وکیفر
3- غفلت از تقویت به موقع رفتار
4- روابط نا مناسب خانواده و….
دربررسی پرسش نامه مربوط به دانش آموزان نتایج زیر حاصل شد . پرسشنامه درپیوست ضمیمه شده است .
بیشتر بی انضباطی دانش آموزان به دوستان وهمسالان مربوط می شد
و پس از آن بی علاقه گی دانش آموزان به درس علت مهم دیگر بی انضباطی دانش آموزان محسوب می شد
سوالت دیگر پرسشنامه تقریبا در یک سطح از تاثیر قرار داشتند وعوامل فوق از علت های اصلی بی انضباطی دانش آموزان شناخته شدند.
با توجه به درصد هایی که از اطلاعات پرسشنامه بدست می اید راههای زیر برای کاهش تنش وبرقراری نظم بیشتر در کلاسهای مختلط جهت کیفیت بخشی اداره کلاس وارتقائ امر یادگیری پیشنهاد می گردد.

راههای کاهش یا حذف رفتار های بی نظمی
1. رفتارهای بی نظم را مشخص و قوانین کلاس را مطرح کند و دانش آموزان ملزم به رعایت آن شوند – ( فونتانا1987)
2. بطور انفرادی با افراد نا منظم برخورد کرده دلایل بی نظمی را جویا شوند .
3. دانش آموزان باید رفتار مطلوب و مورد نظر معلم را بشناسند .
4. بی توجهی به رفتار نا منظم دانش آموزان باعث می شود تا وی احساس کند که معلم فردی نا کارآمد است .
5. شرط لازم برای اجرای قوانین قابل درک و فهم بودن آن برای دانش آموزان است.
6. آغاز کلاس با جذابیت و متعاقب آن دادن آزادی بیشتر به دانش آموز
7. علاقه مند کردن دانش آموز به درس با یادگیری معنادار (کدیور1379)
8. خاموشی : برای اینکه رفتار نامطلوب دانش آموز ادامه نیابد می بایست شرایط طوری فراهم شود که برای انجام دادن آن رفتار نا مطلوب پاداشی در یافت نکند .( شعبانی 1371)
9. اشباع : رفتار نامطلوب شاگرد به مدت طولانی تقویت می شود تا دانش آموز اشباع شود و احتمال تکرار آن کاهش یابد یعنی درست برعکس خاموشی و این روش بر خلاف تنبیه عوارض جانبی ندارد . ( شعبانی 1371)

10. تقویت رفتار مغایر : رفتاری را که مغایر با رفتار نامطلوب است تقویت می کنیم که خود ا ز یک اصل روانشناسی ناشی می شود که انسان نمی تواند خود را همزمان روی دو رویداد مخصوصاٌ اگر مغایر باشد متمرکز کند. (اصغری پور1380 )
11. محروم کردن : یعنی دانش آموز به خاطر رفتار نامطلوبی که انجام داده است از دریافت تقویتی محروم می شودبرای مثال دانش آموز که به کلاس علاقه دارد به خاطر بی نظمی از کلاس اخراج می شود. (شعبانی 1371)
12. جریمه کردن : یعنی کم کردن مقداری از عامل تقویت کنند به دلیل انجام رفتار نامطلوب برای مثال کسر چند نمره به دلیل شیطنت یا بی نظمی. (شعبانی 1371)
مشاوره و مذاکره با دانش آموز نامنظم : معلم می تواند در برابر دانش آموز نامنظم از شیوه ی صحبت آرام استفاده کندکه بر اساس شیوه های مشاوره ولفگا نگ و گلیکمن می باشد ، در این روش معلم, مشاوره می کندچون دانش آموز در کلاس او بی نظمی کرده و معلم می داند در آن هنگام دانش آموز مشغول چه کاری است و آن شرایط را به خوبی می شناسد معلم در مشاوره می تواند از نظرات دانشمندانی چون گلاسر، ردل و… استفاده کند . این دانشمندان تاکیدکرده اند که در بازبینی بی انضباطی دانش آموز باید موقعیت فعلی وی در نظر گرفته شود در این هنگام معلم نباید از انتقاد زیاد استفاده کند چون باعث می شود دانش آموز حالت تدافعی به خود بگیرد و بهانه های بیشتری بتراشد . معلم باید از طریق مذاکره ای صریح به دانش آموز بفهماند کارش تا چه اندازه زشت بوده است و بازنده ی اصلی نیز خود دانش آموز است و اگر این رفتار نامطلوب راترک کند سود زیادی خواهد کرد . برای این کار معلم باید" ازباب پرسش "طبق نظر گلاسر وارد شود برای مثال از شاگرد می پرسد"چرابه این کار(بی نظمی)پیشنهاد شدی " و به بهانه تراشی های وی توجه چندانی نمی کند در واقع معلم اعتقاد خودش راکه رفتاری هر قدر هم غیر قابل قبول و نامطلوب باشد هدف داراست اعلام می کند این همان نکته ای است که گلاسر به آن تاکید دارد .(جی اسمیت، لا سلت )
13.اصل تقویت منفی : برای اینکه دانش آموز را از انجام رفتار نامطلوبی باز داریم باید ترتیبی بدهیم که هرزمان رفتار او در جهت مطلوب تغییر کرد به موقعیتی که برای او ناخوشایند بوده است پایان می دهیم .در کاربرد این اصل پایان دادن باید به آسانی امکان داشته باشد زیرا در غیر این صورت دانش آموز فایده ای در تغییر دادن رفتار خود نمی بیند (اصغری پور1380)
تنبیه : یعنی اضافه کردن یک محرک بیزار کننده به محیط پس از انجام رفتار نامطلوب .
این روش معایبی دارد : 1. باعث نابودی رفتار نمی شود و فقط آن را وا پس می زند (همان) 2. سبب ترس یا نگرانی شدید می شود3. از توجه دانش آموزان به فرد تنبیه گر کاسته می شود و به دستورهای او عمل نمی کند. )(اصغری پور1380)
علی قائمی راههای زیر را برای نظم بخشیدن به کودکان توصیه می کند .
14.آموزش ها: یعنی باید به کودک آموزش دهیم تا در دنیا ی جدید بدون سردرگمی زندگی کند . (علی قائمی )
15. تذکرات: باید از انضباط برای کودک تعریف کرده و آن را لازمه ی موفقیت بدانیم
16. تهیه مقررات : تهیه مقررات و تنظیم آن به کودکان یک کار اساسی است و باید قوانین منطقی در نظر بگیریم.
17. جنبه الگویی : باید برای کودک الگو بوده و عامل و مجری نظم باشیم و اگر خود منظم نباشیم انتظار نظم از کودک بیهوده است .
18.- تنظیم برنامه : باید سعی کنیم با برنامه ای به زندگی کودک نظم ببخشیم.
19. نشان دادن آثار : کودک را باید از فواید نظم و زیانهای بی نظمی آگاه کنیم.
20. سپردن مسولیت : باید مسئولیت هایی در رابطه بانظم به کودک بسپاریم مثال:مسولیت نظم کلاس
21. زمینه سازی برای عادات: اگر بتوان رعایت نظم را بخشی از زندگی کودک کرد در آن صورت کودک به آن عادت خواهد کرد .
22. یادآوری به صورت یک کلمه ای باشد: نوجوانان به حواس پرتی و نشنیدن خصوصاً غر زدن والدین خود شهرت دارند. گفتن یک کلمه مثلاً: آشغال ها، بسیار موثرتر از پنج دقیقه سخنرانی در مورد اهمیت مسئولیت پذیری یا تکرار کارهای روزمره ای که وقتی شما در سن او بودید انجام می دادید است. آنها پس از گفتن اولین کلمه بقیه را نشنیده می گیرند؛ بنابر این بهتر است این نکته را درنظر داشته باشید.
23.برای موارد کم اهمیت به آنها اطمینان کنید و بگذارید رشد کنند: میل به قابل اعتماد بودن جزو طبیعت انسان است. بنابر این به نوجوانان نشان دهید که به آنها اطمینان دارید و این کار را با دادن فرصت هایی به آنها برای اثبات قابل اطمینان بودن آنها انجام دهید. اگر نوجوان شما در گذشته نشان داده که قابل اطمینان نیست؛ این شانس را مجدداً و با شروع از کارهای کوچک و بعد کارهای مهمتر به او بدهید.
24. نظم ظاهری معلم همیشه خوب و قابل قبول باشد. کلام معلم باید جویده جویده نباشد و کامل ادا گردد.
25.نصب تابلوی سخن معروف حضرت علی علیه السلام از وصیت نامه ایشان به امام حسن مجتبی علیه السلام (اوصیکم بتقوی الله و نظم امرکم) در معرض دید .
26. ارائه ی داستان هایی از رعایت نظم و ترتیب در زندگی بزرگان برای دانش آموزان.
27.گردش در طبیعت و بازگو کردن نظم در طبیعت. در اردو های مدرسه.
28. در محیط زندگی در مورد بی نظمی ها و نقایص موجود چون ترافیک، آلودگی و عدم رعایت قوانین راهنمایی و رانندگی صحبت کنید وبخواهید برای رفع آن پیشنهاد دهند.
29. تدارک برخی بازی ها برای ایجاد روحیه نظم بسیار موثر است. مثلاً تعدادی توپ کوچک شماره گذاری و به تک تک دانش آموزان داده و از آنها خواسته که این توپ ها را با خود به منزل ببرند و از آن مواظبت کنند بعد از یک هفته توپها را به مدرسه بازگردانند. سپس از بچه ها خواسته که تجربه های خود را بیان کنند و چه کار کنیم تا وسایلمان گم نشود.
30. اجرای نمایش در مورد یک فردی که بطور مرتب وسایلش را جا می گذارد یا آنها را سر جای خودشان نمی گذارد و همیشه دنبال وسایل خود هست و سر در گم است.
31.در هر هفته دوبار معلم بخواهد که هر کدام جامیز و نیمکت و کیف خود را مرتب کنند با این کار عملی روحیه ی نظم طلبی در بچه ها نو می شود.
32. از بچه ها خواسته شود هر کدام معنی و مفهومی برای نظم و انضباط ارائه دهند و درباره ی تمامی نظرات بچه ها و تعاریف آنها به بحث و تبادل نظر پرداخته شود.
33. از تقویت کننده های حافظه ای استفاده کنید مثلاً از علامت اختصاری استفاده کنند مثلاً (تیک) که به فرد یادآوری می کند که چه چیزهایی باید به مدرسه بیاورد (ت= تکالیف، ی=یادداشت والدین، ک= کتاب درسی) و یا استفاده از علائم و سمبل ها می تواند هشدار برای نظم باشد. مثلاً گذاشتن انگشت بر لب، به نشانه ی سکوت و یا این که زیر اطلاعات کلیدی خط کشیده شود.
34. قوانین و مقررات در خانه و مدرسه با زبانی ساده و شیوا بیان شود و اطمینان حاصل شود که فرزندان با مقررات و وظایف خود آشنا هستند.
35. ورزش بهترین فعالیت برای تربیت کودکان جهت ایجاد نظم می باشد زیرا در این سنین حرکات صفی، تغییر سمت ها، ستون ساختن ها، اجرای حرکات به نوبت، دو میدانی، والیبال و … تاثیر به سزایی در ایجاد نظم دانش آموزان دارد.
36.گاهی ایجاد محدودیت ها می تواند اقدامی برای نظم آموزی باشد مثلاً می توان کار کردن با کامپیوتر را برای مدت کوتاهی برایش ممنوع کرد.
37. خط معلم و اولیا در نامه هایی که برای ارتباط با هم می نویسند و یاد داشت هایی که در دفتر یادداشت می گذارند ، خوب و منظم باشد.
38. همیشه وعده ها و قرارها از سوی اولیا به موقع انجام شود.
39. تدارک محلی برای نصب برنامه ها در مدرسه
40. در صورت منظم بودن ، دانش اموز را تشویق گردد.
41. عادت به یادداشت کردن تاریخ و برنامه ها مانند تاریخ امتحانات، پروژه ها و فعالیتها بر روی تقویم ونصب آن بر دیوار کلاس.
42. دانش آموزانی را که در کنار یکدیگر نشسته اند و نظم کلاس را به هر طریقی به هم می زنند از هم جدا کنند.

مقایسه با شاخص
آنچه که برای ما اهمیت دارد رابطه نظم و انضباط با مدرسه سالم است آیا می توان بین این دو ارتباط تنگاتنگی برقرار کرد. آنچه که علم ثابت کرده و مشاوران مرتب روی آن در مدارس تاکید دارند، برنامه ریزی است. حال آیا این برنامه ریزی به دانش آموزان با انضباط برمی گردد یا نه؟
برای اینکه مدرسه ای بانشاط داشته باشیم موارد زیر را در مورد انضباط رعایت کنیم:
* مدیر و معاون و معلمان مدرسه در همه کارهای مدرسه الگوی دانش آموزان باشند تا دانش آموزان الگوگیری کنند و دنیای فردا از دریچه روشنایی به سوی دانش آموزان باز شود.
* اگر در مدرسه مسئولیت هایی به دانش آموزان سپرده شود و خود دانش آموزان مدرسه را با نظارت کادر مدرسه کنترل کنند. برای مثال شورای دانش آموزی مدرسه، معمولا بهترین دانش آموزان مدرسه را از نظر انضباطی تشکیل می دهند که توسط آراء دانش آموزان انتخاب می شوند و این دانش آموزان خیلی از کارهای اجرایی مدرسه را در کنار مدیر و معاون مدرسه انجام می دهند. باید سعی کنیم تمام دانش آموزان مدرسه را در کارها درگیر کنیم.
* بررسی مشکلات دانش آموزان و همراهی ایشان در لحظات سخت زندگی.
* هم صحبت شدن با دانش آموزان و خود را در کنار ایشان گذاشتن.
* آشنایی با والدین دانش آموزان که در انضباط تاثیر بسزایی دارد.
در چنین مدرسه ای دانش آموزان از نظر پرورشی و تربیتی رشد خوبی خواهند کرد. چون نظم و انضباط همه کارهای مدرسه را تحت الشعاع قرار می دهد و دانش آموزان وظیفه خود می دانند به موقع در صبحگاه، کلاس، نماز جماعت و… حاضر شوند یعنی از نظر دینی نیز دانش آموزان به تعالی می رسند این مدرسه، مدرسه ای بانشاط خواهد بود در این مدرسه اولویت اول با تربیت است سپس آموزش.
در مدرسه سالم و شاد که بر پایه انضباط است دانش آموزان خلاق و نوآور رشد می کنند و تفکر این دانش آموزان به طور کیفی است. به طوری که همیشه خدا را ناظر بر اعمال خود می دانند. دانش آموزان باانضباط، وقتی پا به اجتماع می گذارند، سریعا خود را با اجتماع هماهنگ می کنند و به دنبال اهداف از پیش تعیین شده خود می روند. در این مدرسه که نظم و انضباط حاکم است جریان یاددهی – یادگیری هر روز بهبود می یابد و تعلیم و تربیت هیجانی و شوق انگیز می شود و مدرسه به سوی مدرسه سالم سوق داده می شود.
انتخاب راه حل و اجرای آن
با بررسی هایی که انجام شد و همفکری همکاران و به دلیل ضیغ وقت تصمیم گرفتم از ابزار هایی استفاده کنم که بتوانم در بعد وسیع تری رعایت نظم را به آ نها گوشزد کنم.
لذا تصمیم گرفتم قبل از انجام تدریس حدود 5 دقیقه به صورت مختصر و با کمک گرفتن از خود دانش آموزان و در مورد اهمیت دادن به نظم ونقش آن در پیشرفت وضعیت درسی صحبت کنم.( پیشنهاد32)
همچنین به تعدادی از دانش آموزان مسئولیت اجرای نظم محول شد وهمچنین در پایان ماه به تعدادی از دانش آموزان جوایزی جهت اجرای نظم بهتر در محیط خانه اجتماع و مدرسه اهدا شد که این کار تاثیر بسزایی در تشویق دانش آموزان دیگر داشت.(20)
برای یاد آوری بیشتر به دانش آموزان برای انجام مسئولیت هایشان تابلویی بر دیوار نصب شد که بر روی آن تاریخ برنامه ها و فعالیت ها ی مختلف و امتحانات ثبت می شد.(41)
اجرای نمایش توسط خود دانش آموزان در کلاس در مورد یک فردی که بطور مرتب وسایلش را جا می گذارد یا آنها را سر جای خودشان نمی گذارد و همیشه دنبال وسایل خود هست و سر در گم است تاثیر فراوانی بر رفتا ر آنان داشت. (30)

گردآوری اطلاعات بعد از اجرای راه حل
در این مرحله تمهیدات ایجاد شده در دانش آموزان را در مدرسه ومنزل مورد بررسی قرار دادم.دانش آموزان به جای در گیری های لفظی ودعوا مسائل مربوط به خود را از طریق گفت و گو با مراجعه به دفتر حل می کنند.اولیا دانش آموزان نیز از این تغییرات احساس رضایت داشتند .معللمان دیگر نیز اذعان داشتند که دانش آموزان به نحو چشمگیری از حالت بی انضباطی خارج شده سر وقت در کلاس حاضر شده تکالیف خود را به موقع انجام می دهند وبنا به نظر اکثر همکاران یادگیری نیز افزایش یافت .
بنا به نظر دبیر زبان که اینگونه بیان نمودند:دانش اموزان در ساعات درس زبان با میل ورغبت بیشتری به به درس گوش میدهند وکمتر به دنبال ایجاد بی نظمی در کلاس هستند.
دبیر پرورشی نیز که همواره از بی انگیزگی دانش آموزان وعدم فعالیت آنها در مناسبات مختلف اظهار نارضایتی مینمود واز در گیریهای دو جنس مخالف در کلاس واینکه مخل کار یکدیگر هستند گله مند بودند از اینکه دانش اموزان طی دو ماه گذشته تفاوت های فاحش وقابل ملاحظه ای داشته اند بسیار خرسند بودندو اظهار نمودند دانش آموزان به مناسبت های مختلف بصورت خود جوش برنامه هایی را تدارک دیده اند وجالب برای ایشان این بود که هر دو گروه با همکاری هم این برنامه را مدیریت وبرنامه ریزی کرده اند وهمگی در اجرای این برنامه نقش داشته اند و با نظم کامل این برنامه ها را به انجام رساندند.

در هر صورت ازاینکه این موضوع را برای پژوهش در عمل انتخاب نمودم و برای حل مشکل خودم که مشکل سایر همکارانم نیز بود مفید واقع شدم خرسندم واز اینکه توانستم کار نسبتا" مفیدی در تربیت فرزندان کشورم ̨ انجام دهم خداوند را شاکرم .
مزایا و نقاط قوت
اگر دانش آموزان در مدرسه نظم و انضباط را رعایت کنند نتیجه آن مسئولیت پذیری آنها خواهد بود. این دانش آموزان با رعایت حقوق تمامی افراد و برخوردهای منطقی با مخالفین و احترام متقابل، از عصاره بدست آمده از رعایت رفتار و عمل به آن در سطح مدرسه و بعد از آن پیاده کردن کاربردی تر در سطح اجتماع رفتار می کنند که می تواند راهگشای بسیاری از مشکلات و کشمکشهای موجود در داخل اجتماعات انسانی باشد.
اگر به دانش آموزان بی انضباط و یا کم فعال مدرسه مسئولیتی را بدهیم و اجازه دهیم آن را تجربه کنند قطعاً این دانش آموزان از نظر انضباطی بهبودی پیدا خواهند کرد فقط این کار مستلزم فرآیند آزمایش و خطاست.
این مسئولیت ها باید از کوچک شروع شود و پس از آنکه دانش آموز از خود قابلیت ایفای مسئولیت را نشان داد مسئولیت های مهم داده شود. دانش آموز، با احساس مسئولیت کردن، به بحث و تصمیم گیری و مشارکت در مدرسه می پردازد که باعث ایجاد مدرسه ای نتیجه بخش می شود و محیط بهتری را برای آموزش فراهم می کند.رابطه نظم و انضباط با مسئولیت پذیری، رابطه ای متقابل است.
نقاط ضعف و آسیب ها
عدم حرف شنوی بعضی از دانش اموزان در اجرای طرح از معایب اجرای این طرح بود .
ارزشیابی ونتیجه گیری و گزارش نهایی:
اجرای طرح فوق برای برقراری نظم دانش آموزان مدرسه ی بسیار مفید بود زیرا با برنامه ریزی مطالعه و نظارت به اجرا در آمده توانستیم به دور از خشونت نظم پذیری را در آن ها تقویت کنیم .همچنین همکاران حاضر در این مدرسه سعی خود را جهت اجرای هر چه بهتر طرح به کار بستند.
در پایان به معلمان پیشنهاد می شود رابطه دوستانه ومبتنی بر قانون با دانش آموزان بر قرار نمایند.مسلما این راه حل می تواند باعث کسب موفقیت های چشمگیر در زمینه ی علمی آموزشی وتربیتی گردد.
پیشنهادات حاصل از گزارش :
1- به کار گیری مشکل شناسی به عنوان پایه اصلی رهبری و مدیریت انضباط در سازمان آموزشی.
2- تعیین اهداف، استانداردها، قوانین و مقررات روشن.
3- روش ساختن و تفهیم انتظارات مدرسه از دانش آموزان و کارکنان.
4- کوشش برای اعمال کوشش ها و فعالیت های هماهنگ بین مدیر، معلمان، دانش آموزان و اولیاء.
5- بالا بردن توانایی های معلمان و مدیران در انگیزش، روش تدریس و روابط.
6- بستر سازی و دادن مسئولیت برای خود کنترلی دانش آموزان در امور مدرسه.
7- داشتن روابط حسنه با دانش آموزان – احترام به جای ترس.
8- پیش بینی برنامه های متنوع ولی منظم و زمان مند بر اساس نیازهای دانش آموزان و اهداف تعلیم و تربیت و تلفیق آن ها.
9- به کار گیری و دخالت دانش آموزان در امور برنامه ریزی و استقرار نظم و انضباط.
10- ارتباط بین اولیاء و مربیان و توافق آن ها در مسائل تربیتی و روش ها.
11- اعمال روش های درست تشویق و تنبیه.
12- برنامه دار بودن و پیش بینی فعالیت ها.

منابع و ماخذ مورد استفاده:
1. اصغری پور، حمید، 1380 ، کلیات راهنمایی و مشاوره ، مشهد، نشر تمرین.
2. ردولف دریکورس، 1387، ترجمه مینو واثقی و مریم واراش زاده، انضباط بدون اشک، تهران رشد.
3. عمید، حسن، 1369، فرهنگ فارسی.
4. فونتانا، دیوید1987، کنترل کلاس، ترجمه ساده حمزه و مجید محمدی، 1375، تهران رشد.
5.کلاک ماک لین ایزابل ، راهنمایی مشاوره کودک در مدرسه ترجمه رضا شاپوریان ، تهران امیر کبیر.
6. علیمردان ، محمد علی، جلد اول، مجموعه قوانین و مقررات دوره راهنمایی تحصیلی.
11