پامیس= پومیس(PUMICE)=پوکه معدنی
این سنگ به رنگ سفید مایل به زرد تا خاکستری روشن و قهوه ای است و در اثر انباشته شدن خاکسترهای آتششفشانی و آهسته سرد شدن آنها همراه با انبساط ناشی از حبابهای به وجود آمده توسط بخار و گازهای موجود در آن به وجود می آید. معادن غنی پامیس ایران در اردبیل، آذربایجان شرقی و به خصوص بستان آباد تبریز، قروه کرمانشاه، دامنه های البرز، کرمان و سیستان و بلوچستان و به ندرت در برخی مناطق استان خراسان وجود دارد . وزن مخصوص خشک ظاهری این سبکدانه ها در حدود 500 تا 800 کیلوگرم بر متر مکعب می باشد.این سنگ معدنی دارای درجه سختی بالا و نیز تخلخل فراوان می باشد. همچنین دارای دانه بندیهای متفاوت از ذرات غباری تا قطعات بزرگ با قطر بیش از 100 میلیمتر است که .هر یک از اندازه های فوق با قیمت های متفاوت برای مصارف بخصوصی به کار می روند. پامیس به صورت عدسی هایی با قطر 50 تا 100 متر و ارتفاع حدود 5 متر در زیر لایه هایی از خاک و سنگ وجود دارد . اکتشاف به کمک حفر چاه و ایجاد ترانشه صورت می گیرد و پس از آن توسط بلدوزر عملیات باطله برداری یعنی برداشتن سنگ و خاک از روی لایه های پامیس انجام می شود.
درمرحله بعد عملیات بارگیری به کمک لودر صورت می پذیرد و حمل ماده معدنی به وسیله کامیون و کمپرسی از محل معدن به سمت سنگ شکن جهت ایجاد دانه بندی های مختلف انجام می شود . امکان فعالیت معدن حدود 8 ماه از سال وجود دارد و تعداد روزهای مفید کاری حدوداً 200 روز در سال می باشد.
پامیس و پوکه های معدنی وابسته به سنگهای پیروکلاستیک جوان هستند، با این که سنگهای پیروکلاستیک جوان در ایران برونزد گسترده دارند ولی انباشتگی های شناخته شده پومیس و پوکه های معدنی در ایران پیرامون گنبدها و کراترهای آتشفشانی نئوژن -کواترنر جای دارند همانند پوکه معدنی اندیشکان واقع در سرولایت نیشابور ،کرف و لهریز،پوکه معدنی گزانه ،پوکه معدنی دینه (دره لیمر)و پوکه معدنی ملارو اسکوش بالا می باشند.پوکه معدنی کراف در کناره شرقی قله دماوند و در مجاورت روستای کرف جای گرفته است محدوده مورد نظر از سنگهای آتش فشانی،توف آندزیتی و پومیس (پوکه معدنی) وابسته به آتش فشان دماوند پدید آمده است.ماده معدنی در پیکر لایه های عدسی مانند با لایه بندی یک دست و هم اندازه و در بیشتر جاها بدون داشتن باطله است در جاهای که باطله وجود دارد ستبرای آن نیز کم و همچنین کانسنگ نرم است.
و در اطراف آتشفشان های سهند و سبلان ذخایرپوکه های معدنی فراوانی وجود دارند از قبیل پوکه معدنی ایرانق، قرونه ،شیبلی، تیکمه داش و پوکه معدنی سرعین و کانسار آج واج.
پوکه معدنی تیکمه داش،این کانسار وابسته به سنگهای آتش فشانی و آذرآواری آتش فشان سهند است.این کانسار بطور کامل در پیکر لایه ای به ستبرای3 متر و در پاره ای نقاط8/1-2 متر در زیر لایه ای از ماسه و مارن و بندرت کنگلومرای جای دارد. در بخش های شمالغربی فزون بر لایه اصلی یک لایه دیگر پوکه به ستبرای 8/0-2/0 متر دیده می شود که در برخی جاها قابل بهره برداری است .
پیروکلاستیک های پالئوژن: فراوانترین سنگهای پیروکلاستیک البرز وابسته به سازند کرج با سن ائوسن میانی است.برخی سنگهای پیروکلاستیک پالئوژن نیز هستند که در مصالح ساختمانی بکار گرفته می شوند.
اندازه دانه
ماکزیمم جرم حجمی خشک انبوهی
(kg/m3)
سبکدانه ریز(تا ۵ میلی متر)
1120
سبکدانه درشت(از۵ میلی متر به بتلا)
880
مخلوط سبکدانه ریز درشت
1040
کاربرد پوکه معدنی(پامیس) در صنایع تولیدی وابسته به ساختمان:
۱- تولید انواع بلوک های سیمانی سبک ته باز و ته بسته .
۲- پنل های پیش ساخته نمای ساخمانی
۳- انوع آجرهای سبک با ابعاد مختلف
۴- پنل های دیواری پیش ساخته
۵- پنل های سقفی پیش ساخته
۶- قطعات تزئینی ساختمان
۷- انوع کَوَل چاه
کاربردهای مختلف پوکه معدنی(پامیس) دراجرای
عملیات ساختمانی و عمرانی :
۱- پر کننده کف ساختمان و شیب بندی پشت بام
۲- استفاده در ملات پشت کار (مانند سنگ نما و …)
۳- انواع سیمان کاری های نما و رویه کاری
۴- حائل بین خاک و بتن (مانند بتن های فونداسیون، پایه پل ها، دیوار تونل ها و سدها، سقف کانال های زیرزمینی، حائل بین دیوارهای طبقات زیرین با خاک )
۵- ساخت انواع بتن سبک با مقاومت مناسب
۶- تعمیر و نگهداری قطعات بتنی
۷- انجام ایزولاسیون لوله های زیر آب رودخانه ها و دریا ها
کاربردهای دیگر پامیس :
پامیس در حال حاضر یکی از مواد مهم است که جایگزین شن و ماسه در استخرهای تصفیه فاضلاب ها و پس آبهای سنگین شده است .
اسکوریا در تصفیه خانه ها، آب با کیفیت مطلوب تر را در استحصال مجدد آن به دست می دهد، همچنین مدت زمان بهره برداری از پوکه نسبت به شن و ماسه ۳ برابر بیشتر است .
در ضمن با توجه به سبک بودن پوکه، تخلیه استخرهای تصفیه، ساده تر می باشد.
پامیس در کشاورزی بدون خاک ( hydroponics ) کاربردهای مختلفی دارد و استفاده از اسکوریا در این نوع کشاورزی قابلیت های کشت و بهره برداری را بالا می برد و همچنین پوکه دانه دار با اندازه
( mm۱۰ – ۵ ) بعنوان اصلاح و بهینه سازی خاک ضعیف و برای بهتر شدن آبیاری و زهکشی به کار می رود چرا که باعث می شود رطوبت درون خاک همچنان باقی بماند و در پرورش گل، تهویه مطبوع زمین های مسابقه، تهویه زمین چمن گلف و کود زمین های فقیر ازمواد معدنی و ایجاد مزارع کیوی کاربرد بسیار دارد و همچنین در مناطق خشک و یا مناطقی که احتیاج به ایجاد فضای سبز و باغبانی در نقاط خاص می باشد ( گلخانه ها، ایجاد فضای سبز بر روی کانال های بتنی زیرزمینی و کشاورزی در مناطق کم آب ) پومیس بعنوان لایه زیرین خاک به کار برده می شود که خواص مهم آن عبارتند از :
۱- حفظ آب و انتقال تدریجی آن به خاک
۲- کم کردن فشار خاک
۳- استفاده بهینه از حجم خاک
۴- بالا بردن خاصیت معدنی و قدرت خاک بعلت وجود مواد معدنی در حد و درصد خاص
پامیس نیز به عنوان یک ساینده بسیار خوب در صنایع استفاده میشود . ساخت کاغذ سند باده ، صفحات دستگاه فرز ، سنگ شور کردن پارچه ها و سنگ پا ازجمله کاربردهای سایشی پامیس می باشد .
پامیس از نظر شیمیایی خنثی و غیرقابل حل و فاقد خاصیت مغناطیسی می باشد چگالی آن پایین و حاوی مخلوطی از سیلیکات های نامنظم و اکسید آلومینیوم و لایه هایی از اکسید فلزات دیگر می باشد .
پامیس دانه بندی شده کاربردهای خاص و متنوعی در صنعت ساختمان و صنایع دیگر دارد ، چنانچه استفاده از این محصول باعث کم شده هزینه ، بالا بردن ضریبهای اطمینان و قابلیتهای خاص فیزیکی و شیمیایی می گردد . ویژگی های منحصر به فرد اسکور یابه انضمام ساختمان حجره ای و توان سایندگی بالا سبب گردیده اسکوریاکاربردهای مختلف و متنوعی در صنعت داشته باشد.
کاربرد عمده پامیسا در صنعت ساختمان بعنوان مصالح، در مصارف نهایی در ترکیب و اجزاء سنگی بتن، روکش سطح جاده، نمای ساختمانها، تعمیر و نگهداری و ساخت جاده و مکمل انواع ملاتها می باشد .
البته ویژگی های خاص پامیس مانند وزن مخصوص کم ، استحکام تراکمی، ضرایب کشسانی و پایداری در برابر آتش و ضریب حرارتی مناسب، نارسا بودن در برابر حرارت و صوت سبب شده تا پامیس در بتن ساختمانی، قطعات پیش ساخته و پرکننده سبک کاربرد فراوان تری داشته باشد . پامیسیت نیز بعنوان یک ماده افزودنی پوزولانی برای بتن کاربرد دارد چنانچه می تواند مدت، توانایی و دوام بتن را افزایش و گرمای هیدراتاسیون را کاهش دهد.
با عنایت به تجربه ای بالغ بر ۱۵۰ سال که جهان در استفاده از پامیس بدست آورده و با توجه به کاربردهای متنوع و مدرنی که امروزه پومیس در صنعت ساختمان و عملیات عمرانی ایفا می کند قابلیتهای تفکیک شده مختلفی را برای این محصول می توان ذکر کرد.
– پامیس به دلیل داشتن حباب های ریز هوا عایق صدا میباشد ومصرف آن در ساختمان باعث کاهش عالودگی صوتی میشود .
– بسیار سبک است و بیش از ۵۰% سبک تر از ماسه می باشد.
– ضریب کشسانی مناسب و پایدار در مقابل آتش دارد .
– از نظر ترکیب شیمیایی همسازی بسیار خوبی با سیمان دارد.
– در ترکیب با سیمان احتیاج به افزودن ماسه نمی باشد .
– در تولید قطعات پیش ساخته که با دانه بندی (۱۲-۳) تولید می شود احتیاج به افزودن هیچ ماده دیگری به جز سیمان نیست .
– کیفیت نهایی محصولات با این نوع پومیس به علت دانه بندی استاندارد شده و یکدست، بالاتر است.
– در برابر آسیبهای طبیعی مانند خسارت های املاح، رطوبت، فشار خاک، مواد معدنی درون خاک، مقاومت خوبی از خود نشان می دهد.
– از مقاومت فشاری مناسبی برخوردار است.
– حمل و نگهداری آن ساده است و احتیاج به مراقبت خاصی ندارد.
– این محصول به دلیل داشتن حباب های ریز هوا عایق حرارت میباشد ومصرف آن در ساختمان باعث کاهش مصرف انرژی میشود .
– تولید و فرآوری این محصول کمترین آسیب را به طبیعت وارد می کند
5