پرسشنامه تعارض کار و خانواده
برای سنجش تعارض کار و خانواده از پرسشنامه 18 گویه ای چند بعدی تعارض کار و خانواده ، کارلسون1 و همکاران (2000) استفاده شده این مقیاس ابعاد ششگانه تعارض کار و خانواده را مورد ارزیابی قرار می دهد . ماده های این پرسشنامه هجده ماده ای به شش مقوله سه ماده ای تقسیم می شوند . به این صورت که سه ماده اول ، تعارض کار وخانواده مبتنی بر زمان ، سه ماده دوم تعارض خانواده کار مبتنی بر زمان ، سه ماده سوم تعارض کار وخانواده بر مبنای توان فرسایی ، سه ماره چهارم تعارض خانواده کار مبتنی بر توان فرسایی ، سه ماره پنجم تعارض کار و خانواده مبتنی بر رفتار و سه ماده ششم تعارض خانواده کار مبتنی بر رفتار را می سنجند .
سنجش روایی و پایایی
روایی پرسشنامه تعارض
کارسون و همکارانش (1999) روایی این پرسشنامه را در پژوهشی 71/0 گزارش کرد .همچنین نیاگری (2001)نیز روایی باز آزمایی این پرسشنامه را 784/0 اعلام نمود .
پایایی :
کارلسون و همکارانش برای این آزمون میزان پایایی آلفای کرونباخ را بین 78/0 تا 87/0 را گزارش کردند . همچنین در مطالعات واتایی و همکاران روایی و پایایی ابزار در شش خرده مقیاس را بین 77/0 تا 92/0 گزارش کرده اند.
همچنین متشرعی (1389) در پژوهش خود، ضریب آلفای 91/0 برای این پرسشنامه گزارش کرده است. در پژوهشی دیگر، توتل2 (2006) میزان ضریب پایایی مقیاس تعارض کار-خانواده مبتنی بر زمان را 83/0 و مقیاس تعارض کار-خانواده مبتنی بر توان فرسایی را 87/0 گزارش کرده است، که برای همین ابعاد کارلسون (2000) به ترتیب مقادیر آلفای، 79/0 و 87/0 را بدست آورده است.
به منظور بررسی روایی سازه این مقیاس پس از تعیین روایی محتوایی، متشرعی (1389)، با استفاده از تحلیل عامل، ساختار عاملی مقیاس تعارض کار خانواده را مورد تایید قرار داده و روایی سازه آن را برای نمونه ای از پرستاران مطلوب گزارش کرده است.
روایی و پایایی پرسشنامه تعارض کار-خانواده در مطالعه بذرافکن (1390)
جهت بررسی روایی سازه، 9 ماده مقیاس تعارض کار-خانواده در پژوهش حاضر از سوال کلی که به همین منظور طراحی شده بود، و بررسی روایی سازه استفاده گردید که کلیه ضرایب همبستگی مربوط به آن در جدول1 نمایش داده شده است.
ضریب پایایی به روش همسانی درونی (آلفای کرونباخ) و تنصیف، برای مقیاس تعارض کار-خانواده و ابعاد آن در پژوهش حاضر به شرح جدول 3-6 بدست آمده است.
جدول 3-6: ضرایب روایی پرسشنامه تعارض کار-خانواده .
ضرایب پایایی
ضریب روایی
مقیاس
آلفای کرونباخ
تنصیف
سوال کلی
معنی داری
تعارض مبتنی بر زمان
80/0
67/0
65/0
001/0P<
تعارض مبتنی بر توان فرسایی
89/0
75/0
60/0
001/0P<
تعارض مبتنی بر رفتار
65/0
60/0
68/0
001/0P<
تعارض کار-خانواده (نمره کل)
87/0
82/0
74/0
001/0P<
همانگونه که مندرجات جدول 3-6 نشان می دهد، پرسشنامه تعارض کار-خانواده در پژوهش حاضر از پایایی و روایی خوبی برخوردار است.
علاوه بر این، یکی از مهم ترین روشهای تعیین روایی سازه، تحلیل عاملی3 است. از این رو به بررسی ساختار عاملی مقیاس تعارض کار-خانواده با استفاده از تحلیل عامل تاییدی4 (CFA) پرداخته شده است.
در این پژوهش تحلیل عامل تاییدی به شیوه تخمین حداکثر درست نمایی5 و تحلیل ماتریسهای کوواریانس، بررسی و اصلاح مدلهای مفروض با استفاده از نرم افزار AMOS(آربوکل6، 2009) ویرایش18 انجام شده است.مدل های محتمل قرارگیری مادهها آزمون بر روی عامل ها با توجه به صحت آماری، توسط مهمترین شاخص های برازش مورد آزمون و بررسی قرار گرفته است. مدل سه عاملی بر اساس مقیاس اصلی پرسشنامه است.
آمارههای برازش مربوط به این تحلیل در جدول 3-7 نشان داده شدهاند. مجذورخی شاخص برازندگی مطلق مدل است و میزان انطباق کوواریانس هایی که ساختار عاملی دلالت ضمنی بر آن ها دارد را با کوواریانس های مشاهده شده نشان می دهد. هر چه مقدار مجذور خی از صفر بزرگتر باشد، برازندگی مدل کمتر میشود. مجذورخی معنیدار، تفاوت معنیدار بین کوواریانسهای مفروض و مشاهده شده را نشان میدهد. با وجود این، چون فرمول مجذور خی، حجم نمونه را دربر دارد، مقدار آن در مورد نمونه های بزرگ متورم میشود و معمولاً به لحاظ آماری معنی دار می شود. به این دلیل بسیاری از پژوهشگران مجذورخی را نسبت به درجه آزادی آن (مجذورخی نسبی7) مورد بررسی قرار میدهند و معمولاً نسبت 2 (مقدار عددی 2) را به عنوان یک شاخص سرانگشتی نیکویی برازش استفاده میکنند (آربوکل، 1997؛ به نقل از کالکوئیت8، 2001). در جدول 2 شاخص برازش افزایشی9 (IFI) و شاخص برازش تطبیقی10 (CFI) نیز درج شدهاند. اینها دو شاخص برازندگی هستند که برازش یک مدل معین را با مدل پایه که قایل به وجود کوواریانس میان متغیرها نیست، مقایسه میکنند (بنتلر11، 1990)، همچنین از شاخص شاخص نیکویی برازش (GFI) نیز استفاده شده است. در این شاخص ها برازش 9/0 به بالا قابل قبول قلمداد می شوند. شاخص مناسب دیگر، شاخص میانگین مربعات خطای برآورد است که مقدار کمتر از 08/0 قابل قبول است و برای مدل های بسیارخوب 05/0 و کمتر در نظر گرفته می شود (کادک وبرون12، 1993؛ نقل از برسو و سالانوا و شائوفلی13، 2007).
جدول 3-7 :شاخص های برازش ساختار عاملی مقیاس تعارض کار-خانواده
شاخص برازش ساختار
مقدار مجذور خی دو
Df
مجذور خی دو نسبی
IFI
CFI
GFI
RMSEA
مدل سه عاملی تعارض کار-خانواده
(بر اساس مقیاس اصلی)
717/55
24
32/2
98/0
98/0
96/0
06/0
نتایج مندرج در جدول نشان می دهد که شاخص های برازندگی مدل سه عاملی، بهطور کلی حاکی از برازش نسبتاً مناسبی برای این مدل میباشد. همانطور که ملاحظه می شود مقادیر IFICFI ، RMSEA در مدل سه عاملی، به ملاک های برازندگی که قبلاً اشاره شد، نزدیک است. بنابراین با توجه به نتایج به دست آمده، مدل سه عاملی با 9 ماده مورد تایید است. بنابراین در جریان تحلیل روایی سازه مقیاس تعارض کار-خانواده شغلی، در این نمونه و در پژوهش حاضر، می توان این مقیاس را دارای سه بعد" تعارض مبتنی بر زمان" و"تعارض مبتنی بر رفتار"و " تعارض مبتنی بر توان فرسایی"دانست، که صحت روایی عاملی آن تایید می گردد. همچنین به مدل ساختاری تعارض کار- خانواده در پژوهش دارای وزن رگرسیونی معنی دار و بالاتر از 07/0 می باشد.بنابراین این ساختار عاملی این مقیاس در پژوهش مورد تایید است .پایایی این پرسش نامه با روش آلفای کرونباخ در پژوهش حاضر برابر با 715/0 می باشد.روایی نیز توسط 5 نفر از صاحبنظران رشته روانشناسی صنعتی سازمانی مورد تایید قرار گرفت.
همچنین مدل ساختاری مقیاس تعارض کار-خانواده در پژوهش دارای وزن های رگرسیونی معنی دار و بالاتر از 7/. می باشد. بنابراین ساختار عاملی این مقیاس در پژوهش مورد تایید است.
به نام خدا
پرسشنامه تعارض کار – خانواده
پاسخگوی گرامی خواهشمند است هر یک از ماده های زیر را به دقت بخوانید و بر حسب نظری که نسبت به آن جمله دارید در یکی از ستونهای (کاملامخالف،مخالف،بی تفاوت،موفق،کاملا موفق )علامت ضربدر بزنید .لطفا به همه ماده ها با توجه به نظر واقعی خود پاسخ دهید .
تعارض کار-خانواده
کاملاً مخالف
مخالف
بی تفاوت
موافق
کاملاً موافق
1) کارم آنقدر مرا مشغول کرده که نمی توانم در فعالیت های خانوادگی بیش از آنچه که میخواهم یا علاقه دارم مشارکت کنم.
2) مدت زمانی را که باید صرف انجام شغلم کنم، من را از مشارکت برابرانه در رسیدگی به امور منزل و مسئولیتهای خانه داری بازمی دارد.
3) به خاطر مدت زمانی که باید برای مسئولیتهای کاری صرف کنم، مجبورمی شوم فعالیت های خانوادگی را نادیده بگیرم.
4) مدت زمانی را که برای فعالیت های خانوادگی می گذارم، اغلب با مسئوایت های کاریم تداخل پیدا می کند.
5) مدت زمانی را که با خانواده سپری می کنم اغلب باعث می شود، زمان لازم و کافی را برای فعالیت هایی که موجب پیشرفت شغلیم می شوند، اختصاص ندهم.
6) بخاطر مدت زمانی که باید صرف مسئولیت های خانوادگی کنم، مجبورم از فعالیت های کاری چشم پوشی کنم.
7) هنگامی که از سر کار به خانه بر می گردم آنقدر پریشان و آشفته ام که نمی توانم در فعالیت ها و مسئولیت های خانوادگی مشارکت کنم.
8) اغلب هنگامی که از سر کار به خانه بر می گردم به لحاظ هیجانی آنقدر خشک و بی رمق شده ام که این حال مرا از همکاری با خانواده ام باز می دارد.
9) گاهی اوقات به خاطر همه فشارهای کاری، هنگامی که به خانه می آیم آنقدر دچار استرس هستم که نمی توانم کارهایی را انجام دهم که برایم لذت بخش است.
10) به خاطر وجود استرس در خانه ، اغلب در محل کار گرفتار مشغله ذهنی در باره مسائل خانوادگی هستم.
11) به علت این که دچار استرس های ناشی از مسئولیت های خانوادگی هستم، برایم سخت است که خود را متوجه کارم کنم.
12) اغلب تنش و اضطراب ناشی از زندگی خانوادگی، توانایی مرا برای انجام شغلم می کاهد.
13) آن رفتارهای که برای حل مشکلات شغلیم بکار می گیرم، برای حل مشکلات در خانه بی فایده هستند.
14) آن رفتارهایی که برای من در محل کار موثر و ضروری است ، در خانه مخرب و غیر ثمربخش خواهند بود.
15) آن رفتارهایی که انجام آنها مرا در کار فرد موثری می سازد ، به من کمکی نمی کند که بتوانم همسر یا والد بهتری باشم.
16) آن رفتارهایی که در خانه برای من ثمربخش و کارا است به نظر نمی رسد که در کار موثر باشند.
17) آن رفتارهایی که برای من در خانه موثر و ضروریست ، در محل کار مخرب و ضد تولید خواهند بود.
18) آن رفتار هایی که برای حل مشکلات در خانه به کارم می آید به نظر نمی آید که به همان اندازه در محل کار مفید واقع شوند.
1 – Karlson
2 – Tuttle
3 – factor analysis
4 – Confarmity factor analysis(CFA)
5 – maximum likelihood
6 – Arbuckle
7 – relative chi- square
8 – Colquitt
9 – incremental fit index
10 – comparative fit index
11 – Bentler
12 – Cudeck & Browna
13 – Breso , Salanova & Schaufeli
—————
————————————————————
—————
————————————————————