پرسشنامه سلامت عمومی GHQ
لطفا" سوالات زیر را بدقت مطالعه و در هر مورد گزینه ای را که فکر می کنید با وضعیت کنونی شما (از یک ماه پیش تا کنون) مطابقت دارد مشخص کنید.
ردیف
سوالات
1
آیا از یک ماه گذشته تا به امروز احساس کرده اید که کاملا" خوب و سالم هستید ؟
الف: اصلاً ب: در حد معمول ج: بیش از حد معمول د: به مراتب بیشتر از حد معمول
2
آیا از یکماه گذشته تا به امروز احساس کرده اید که به داروی تقویتی نیاز دارید ؟
الف: اصلاً ب: در حد معمول ج: بیش از حد معمول د: به مراتب بیشتر از حد معمول
3
آیا از یکماه گذشته تا به امروز احساس ضعف و سستی کرده اید ؟
الف: اصلاً ب: در حد معمول ج: بیش از حد معمول د: به مراتب بیشتر از حد معمول
4
آیا از یک ماه گذشته تا به امروز احساس کرده اید که بیمار هستید ؟
الف: اصلاً ب: در حد معمول ج: بیش از حد معمول د: به مراتب بیشتر از حد معمول
5
آیا از یک ماه گذشته تا به امروز سر درد داشته اید ؟
الف: اصلاً ب: در حد معمول ج: بیش از حد معمول د: به مراتب بیشتر از حد معمول
6
آیا از یک ماه گذشته تا به امروز احساس کرده اید که سرتان را محکم با چیزی مثل دستمال بسته اید یا اینکه فشاری به سرتان وارد می شود ؟
الف: اصلاً ب: در حد معمول ج: بیش از حد معمول د: به مراتب بیشتر از حد معمول
7
آیا از یک ماه گذشته تا به امروز احساس کرده اید که بعضی وقتها بدنتان داغ و یا سرد می شود ؟
الف: اصلاً ب: در حد معمول ج: بیش از حد معمول د: به مراتب بیشتر از حد معمول
8
آیا از یک ماه گذشته تا به امروز اتفاق افتاده که بر اثر نگرانی دچار بی خوابی شده باشید ؟
الف: اصلاً ب: در حد معمول ج: بیش از حد معمول د: به مراتب بیشتر از حد معمول
9
آیا از یک ماه گذشته تا به امروز شبها وسط خواب بیدار می شوید ؟
الف: اصلاً ب: در حد معمول ج: بیش از حد معمول د: به مراتب بیشتر از حد معمول
10
آیا از یک ماه گذشته تا به امروز احساس کرده اید که دائما" تحت فشار هستید ؟
الف: اصلاً ب: در حد معمول ج: بیش از حد معمول د: به مراتب بیشتر از حد معمول
11
آیا از یک ماه گذشته تا به امروز عصبانی و بد خلق شده اید ؟
الف: اصلاً ب: در حد معمول ج: بیش از حد معمول د: به مراتب بیشتر از حد معمول
12
آیا از یک ماه گذشته تا به امروز بدون هیچ دلیل قانع کننده ای هراسان و یا وحشت زده شده اید ؟
الف: اصلاً ب: در حد معمول ج: بیش از حد معمول د: به مراتب بیشتر از حد معمول
13
آیا از یک ماه گذشته تا به امروز متوجه شده اید که انجام هر کاری از توانایی شما خارج است ؟
الف: اصلاً ب: در حد معمول ج: بیش از حد معمول د: به مراتب بیشتر از حد معمول
14
آیا از یک ماه گذشته تا به امروز احساس کرده اید که در تمامی مدت عصبی هستید و دلشوره دارید ؟
الف: اصلاً ب: در حد معمول ج: بیش از حد معمول د: به مراتب بیشتر از حد معمول
15
آیا از یک ماه گذشته تا به امروز توانسته اید خودتان را مشغول و سرگرم نگه دارید ؟
الف: اصلاً ب: در حد معمول ج: بیش از حد معمول د: به مراتب بیشتر از حد معمول
16
آیا از یک ماه گذشته تا به امروز اتفاق افتاده که وقت بیشتری را صرف انجام کارها نمایید ؟
الف: اصلاً ب: در حد معمول ج: بیش از حد معمول د: به مراتب بیشتر از حد معمول
17
آیا از یک ماه گذشته تا به امروز بطور کلی احساس کرده اید که کارها را بخوبی انجام می دهید ؟
الف: اصلاً ب: در حد معمول ج: بیش از حد معمول د: به مراتب بیشتر از حد معمول
18
آیا از یک ماه گذشته تا به امروز از نحوه انجام کارهایتان احساس رضایت می کنید ؟
الف: اصلاً ب: در حد معمول ج: بیش از حد معمول د: به مراتب بیشتر از حد معمول
19
آیا از یک ماه گذشته تا به امروز احساس کرده اید که نقش مفیدی در انجام کارها بعهده دارید ؟
الف: اصلاً ب: در حد معمول ج: بیش از حد معمول د: به مراتب بیشتر از حد معمول
20
آیا از یک ماه گذشته تا به امروز توانایی تصمیم گیری درباره مسائل را داشته اید ؟
الف: اصلاً ب: در حد معمول ج: بیش از حد معمول د: به مراتب بیشتر از حد معمول
21
آیا از یک ماه گذشته تا به امروز قادر بوده اید از فعالیتهای روزمره زندگی لذت ببرید ؟
الف: اصلاً ب: در حد معمول ج: بیش از حد معمول د: به مراتب بیشتر از حد معمول
22
آیا از یک ماه گذشته تا به امروز فکر کرده اید که شخص بی ارزشی هستید ؟
الف: اصلاً ب: در حد معمول ج: بیش از حد معمول د: به مراتب بیشتر از حد معمول
23
آیا از یک ماه گذشته تا به امروز احساس کرده اید که زندگی کاملا" ناامید کننده است ؟
الف: اصلاً ب: در حد معمول ج: بیش از حد معمول د: به مراتب بیشتر از حد معمول
24
آیا از یک ماه گذشته تا به امروز احساس کرده اید که زندگی ارزش زنده بودن را ندارد ؟
الف: اصلاً ب: در حد معمول ج: بیش از حد معمول د: به مراتب بیشتر از حد معمول
25
آیا از یک ماه گذشته تا به امروز به این مسئله فکر کرده اید که ممکن است دست به خودکشی بزنید ؟
الف: اصلاً ب: در حد معمول ج: بیش از حد معمول د: به مراتب بیشتر از حد معمول
26
آیا از یک ماه گذشته تا به امروز احساس کرده اید که چون اعصابتان خراب است نمی توانید کاری انجام دهید؟
الف: اصلاً ب: در حد معمول ج: بیش از حد معمول د: به مراتب بیشتر از حد معمول
27
آیا از یک ماه گذشته تا به امروزبه این نتیجه رسیده اید که ایکاش مرده بودید و کلا" از شر زندگی خلاص می شدید ؟
الف: اصلاً ب: در حد معمول ج: بیش از حد معمول د: به مراتب بیشتر از حد معمول
28
آیا از یک ماه گذشته تا به امروز این فکر به ذهنتان رسیده است که بخواهید به زندگیتان خاتمه دهید ؟
الف: اصلاً ب: در حد معمول ج: بیش از حد معمول د: به مراتب بیشتر از حد معمول
معرفی پرسشنامه:
این پرسشنامه دارای چهار زیر مقیاس به شرح زیر میباشد:
ـ زیر مقیاس اول (A) نشانگان جسمانی: شامل مواردی درباره احساس فرد نسبت به وضع سلامت خود و احساس خستگی او است و نشانههای بدنی را در بر میگیرد. این زیر مقیاس دریافتهای حسی بدنی را که اغلب با برانگیختگیهای هیجانی همراهند ارزشیابی میکند.
ـ زیر مقیاس دوم (B) اضطراب : شامل مواردی است که با اضطراب و بی خوابی مرتبط هستند.
ـ زیر مقیاس سوم (C) اختلال درکنش وکارکرد اجتماعی: گستره توانایی افراد را در مقابله با خواستههای حرفهای و مسائل زندگی روزمره میسنجد و احساسات آنها را درباره چگونگی کنار آمدن با موقعیتهای متداول زندگی آشکار میکند.
ـ زیر مقیاس چهارم(D) افسردگی: در برگیرنده موادی است که با افسردگی وخیم و گرایش شخصی به خودکشی مرتبطند.
نمره کلی هرفرد از حاصل جمع نمرات چهار زیر مقیاس به دست میآید.
نمرهگذاری پرسشنامه سلامت عمومی: سوال 1 تا 7، علایم جسمانی را اندازه گیری میکند. سوال 15 تا21، اختلال در عملکرد رااندازه گیری میکند. سوال 22 تا 28، افسردگی را اندازه گیری میکند. سوال 8 تا 14، اضطراب را اندازه گیری میکند.
نحوه نمرهگذاری در این پرسشنامه براساس لیکرت میباشد. (3،2،1،0) خانم دادستان نمرات بین 14تا21 را در هر زیر مقیاس، و منبع آزمودنی را در آن عامل نشان میدهد. در این پژوهش دانشجویانی که نمره کل آنها یک انحراف استاندارد بالاتر از میانگین (42) باشد از نظر سلامت روانی در سطح بالای متوسط تا سطح مرضی قرار دارد.
درتمامی روشها یاد شده نمره پایین نشان دهنده سلامتی و نمره بالا حاکی از اختلال است. در اثر اجرای این روشها برای هر فرد پنج نمره بدست میآید چهار نمره به مقیاس فرض یک نمره به کل مواد پرسشنامه مربوط میشود بهترین و مناسبترین روش نمرهگذاری در این پژوهش استفاده از روش ساده لیکرات با نمرههای (3،2،1،0) برای گزینههای مواد پرسشنامه است.
با توجه به اینکه هریک از مقیاسهای تشکیل دهنده پرسشنامه شامل 7 ماده و کل مجموعه شامل 28 ماده است. کسانی که در چند دهد اخیر (گذشته) در زمینههای مورد نظر هیچ گونه احساس ناراحتی نکردهاند، برای هر ماده نمره صفر و جمعاً 0=0×7 نمره میگیرد.
اشخاصی که در زمان یاد شده در تمامی زمینههای مطرح شده مقدار کمی احساس ناراحتی کردهاند، برای هر کدام نمره "یک" و جمعاً 7=1×7 نمره میگیرند.
کسانی که مقدار بسیار زیادی در زمینههای مذکور احساس ناراحتی داشتند، برای هر ماده نمرهی 3 و جمعاً 21=3×7 نمره میگیرند.
خانم دادستان اذعان میدارد عدم سلامت در هر خرده مقیاس نمره بالاتر از 14 میباشد. بدین ترتیب آزمودنیهایی که در هر خرده مقیاس نمرهای کمتر از 14 میگیرند. واجد بیماری تشخیص داده نمیشوند.
پالاهنگ: بهترین نقطه برش را با روش نمرهگذاری ساده برای مردان 22 و برای زنان 21 معین نمود.
دادستان: نقطه برش برای مداخلات درمانی 17 و برای مقاصد پژوهشی 21 اعلام نموده است.
یعقوبی: بهترین نقطه برش را با روش نمرهگذاری ساده لیکرت نمرهی 23 اعلام کرده است.
همین نقطه نمره 23 به عناون نقطه برش و تفکیک کننده افراد دارای سلامت روانی از افراد نا سالم منظور شده است.
اعتبار و روایی آزمون GHQ:
پرسشنامه سلامت عمومی گلدبرگ (GHQ) در تحقیقات گوناگون مورد آزمون قرار گرفته است و پایایی و اعتبار آن به اثبات رسیده است. اعتباریابی و تحلیل آماری مواد نسخه فارسی پرسشنامه 28 مادهای سلامت عمومی بر مبنای نمرهگذرای ساده لیکرت، با استفاده از نرم افزار کامپیوتری SPSS انجام گرفته است. به نمونه تحقیقاتی که در تایید اعتبار آزمون انجام گرفته است اشاره میشود. دستجه دی (1377) طی پژوهشی تحت عناون ) هنجاریابی آزمون سلامت عمومی برای دانشجویان مراکز تربیت معلم) ضریب همبستگی برای کل افراد خرده مقیاسهای آزمون را برابر 84/0 گزارش میدهد. مجاهد (1384) در پژوهشی تحت عنوان (بررسی وضعیت رفتار کودکان و سلامت روان والدین در خانوادههای چند همسری) از ضریب همبستگی نمرات در دو نوبت استفاده کرد و ضریب همبستگی بدست آمده 62/0 بوده که از لحاظ آماری معناداری است در نتیجه پایایی نسبی پرسشنامه مورد تایید قرار گرفت. همچنین از نظر بعضی از روان پزشکان و روان شناسان عضو هیات علمی دانشگاههای علوم پزشکی ایران، ارتباط سوالات با موضوع سلامت روانی تایید شده و آنها را مناسب با فرهنگ جامعه ایران ارزیابی کردهاند.(مباشر مقدم، 1382).
تنات (1977) بیان کرد که پرسشنامه سلامت عمومی گلدبرگ دارای اعتبار است و بهترین وسیله اندازهگیری جهت ارزیابی حالات سلامت روانی میباشد و پایایی درونی مقیاس 12 آیتمی این پرسشنامه 90/0 به دست آمده است که پایایی آن بالاتر از پایایی حاصل از این مقیاس توسط (اسکات و اسکات) 86/0 در سال (1989) میباشد. (آقاجانی، 1381). جونگ و اسپیدز (1994) ضریب پایایی کلی این پرسشنامه را 55/0 و ضریب پایایی خرده آزمونها را بین 42/0 تا 47/0 گزارش کردهاند. همچنین ویلیامز، گلدبرگ و ماری (1988) چندین مطالعه انجام شده با استفاده ازاین آزمون را فراتحلیل کردند و نتیجه گرفتند که اعتبار آزمون درحد 80/0 است (جمالی، 1381). و در اینجا به تحقیقاتی که در تایید روایی آزمون انجام گرفته است اشاره میشود.
پوپوف (1969) نشان داد که این پرسشنامه قادر به شناسایی 35% بیماران افسرده است و گلدبرگ و بلک، نیز روایی آن را با استفاده از یک چک لیست مصاحبه بالینی در مورد 200 نفر از بیماران بخش جراحی در انگلستان مشخص نمودند. طبق مطالعه آنان به کارگیری پرسشنامه مذکور توانست بیش از 90% گروه نمونه را به درستی به عنوان بیمار و سالم طبقهبندی نماید و همبستگی این پرسشنامه با نتیجه ارزیابی شدت اختلالات به میزان 80% گزارش شده بود (اوتادی، 1380). گلدبرگ و همکاران (1976) همبستگی میان دادهها حاصل از اجرای پرسشنامه سلامت عمومی و چک لیست علائم روانی (SCL-90) را بر روی 244 آزمودنی به میزان 78/0 گزارش نمودهاند. براساس نتیجه این مطالعه اندازه شاخصهای حساسیت، ویژگی میزان کلی با ارزیابی بالینی به ترتیب برابر 86/0، 77/0، 70/0 گزارش شده است.
جونز و هندرسن (1978) همبستگی بین نمرات حاصل از دو پرسشنامه GHQ وPSE در استرالیا را به میزان 76/0 گزارش نمودهاند. و از سوی دیگر نیز جونز و مرنی (1979) اندازه شاخص (ویژگی) پرسشنامه سلامت عمومی (نسبت تشخیص درست افراد سالم گروه بیمار) را نسبتاً پایین گزارش نموده این مسئله را ناشی از غربالگری بیمار جسمی توسط این مقیاس دانستهاند. در مطالعه دیگری که توسط گلدبرگ و میلر (1979) انجام گرفت مقدار ضریب همبستگی دو متغیری بین چهار مقیاس فرعی پرسشنامه 28 ماده ای بین 33/0 تا 61/0 به دست آمد (مباشر مقدم، 1382).
تفسیر:
فرم ۲۸ مادهای پرسشنامه سلامت عمومی توسط گلدبرگ و میلر بر اساس تکنیک تحلیل عاملی بر روی فرم ۶۰ مادهای آن طراحی شده است. این پرسشنامه مشتمل بر چهار مقیاس فرعی است که در هر یک از آنها هفت سوال قرار دارد. عناوین مقیاسهای این پرسشنامه عبارتند از:
۱- علایم جسمانی ۲- علایم اضطراب و اختلال خواب ۳- کنش اجتماعی ۴- علایم افسردگی
در بخش علائم جسمانی یا زیر مقیاس اول A ، وضع سلامت عمومی و علائم جسمانی که فرد در طی یک ماه گذشته تجربه کرده اند، بررسی میشود.
در بخش علائم اضطراب و اختلال خواب یا زیر مقیاس دوم B علائم و نشانههای بالینی اضطراب شدید، بی خوابی، تحت فشار بودن، عصبانیت و دلشوره فرد بررسی میشود.
در مقیاس کنش اجتماعی یا زیرمقیاس سوم C توانایی فرد در انجام کارهای روزمره، احساس رضایت در انجام وظایف، احساس مفید بودن، قدرت یادگیری و لذت بردن از فعالیتهای روزمره زندگی مطالعه میشود.
در بخش علائم افسردگی یا زیرمقیاس چهارم D احساس بی ارزشی، ناامیدی، افکار خودکشی، آرزوی مردن و توانایی در انجام کارها بررسی میشود.
مشخصات پرسشنامه ۲۸ ماده ای سلامت عمومی:
مقیاس علائم جسمانی
۱. احساس سلامت و تندرستی
۲. احساس نیاز به داروهای تقویتی در انجام کارها
۳. احساس ضعف و سستی
۴. احساس بیماری
۵. سردرد
۶. احساس فشار بر سر
۷. احساس داغ شدن و سرد شدن
مقیاس علائم اضطراب و اختلال خواب
۸. بیخوابی
۹. بیدار شدن در وسط خواب
۱۰ . احساس تحت فشار بودن
۱۱ . عصبانیت و بدخلقی
۱۲ . هراسان و حشت زده بودن
۱۳ . عدم توانایی انجام کارها
۱۴ . دلشوره
مقیاس علائم کنش اجتماعی
۱۵ . توانایی در مشغول و سرگرم نگه داشتن خود
۱۶ . صرف وقت بیش از حد معمول
۱۷ . احساس خوب انجام دادن کارها
۱۸ . احساس رضایت از نحوه انجام کارها
۱۹ . احساس مفید بودن
۲۰ . احساس قدرت تصمیم گیری
۲۱ . لذت بردن از فعالیت های روزمره
مقیاس علائم افسردگی
۲۲ . احساس بی ارزشی
۲۳ . ناامیدی
۲۴ . احساس بی ارزش بودن
۲۵ . افکار خودکشی
۲۶ . عدم توانایی انجام کارها
۲۷ . آرزوی مردن
۲۸ . اقدام به خودکشی
نمره کلی هر فرد از حاصل جمع نمرات چهار زیر مقیاس به دست میآید. پایین بودن نمره در این مقیاس نشانه سلامت و بالابودن نمره نشانگر عدم سلامت است. از روش ساده لیکرت (با نمرات ۰،۱،۲،۳ ) برای گزینههای سوالات پرسشنامه استفاده شده است. نمرات ۱۴ تا ۲۱ در هر زیر مقیاس وخامت وضع آزمودنی را در آن عامل نشان میدهد. نمره کلی ۲۳ و بالاتر نشانگر عدم سلامت عمومی و نمره پایین تر از ۲۳ بیانگر سلامت روانی می باشد (گلدبرگ، ۱۹۷۲ ؛ به نقل از هومن، ۱۳۷۷).
مقیاس A
امتیاز ۹- ۰
نشان دهندهی سلامت جسمی افراد در زمینه بیماری های روان تنی است.
امتیاز ۱۵-۱۰
نشان دهندهی سلامت جسمی متوسط افراد است. این دسته از افراد کم و بیش دچار علایم جسمی که ناشی از شرایط نامطلوب روانی است، میشوند.
امتیاز ۲۱-۱۶
نشان دهندهی شدت علایم این بیماری های روان تنی است. شما باید برای بررسی شکایت جسمی خود نزد متخصص مراجعه داشته باشید.
مقیاس B
امتیاز ۹-۰
نشان دهنده ی آن است که شما از لحاظ حفظ آرامش و کنترل اضطراب در وضعیت مطلوبی هستید.
امتیاز ۱۵-۱۰
نشان دهنده ی آن است که شما گاه گاهی با مشکلات اضطرابی مواجه می گردید.
امتیاز ۲۱-۱۶
نشان دهنده ی اضطراب شدید شما در موقعیتهای مختلف است. آموزش و یادگیری روشهای کنترل اضطراب و آرامش ورزی به شما توصیه میشود.
مقیاس C
امتیاز ۹-۰
نشان دهندهی سلامت کامل شما در روابط میان فردی و ارتباطات شما در محیط کاری است.
امتیاز ۱۵-۱۰
نشان دهندهی سلامت نسبی شما در روابط میان فردی و ارتباطات کاری شماست.
امتیاز ۲۱-۱۶
نشان دهندهی این است که شما در روابط میان فردی دچار مشکل بوده و همچنین در موقعیتهای کاری خود دائماً دچار مشکل میگردد. لذا یادگیری مهارتهای میان فردی به شما توصیه میگردد.
مقیاس D
امتیاز ۹-۰
نشانهی سرزندگی و نشاط شما در زندگی روزمره است.
امتیاز ۱۵-۱۰
نشان دهندهی آن است که شما گاه دچار حالات افسردگی میشوید. تغییر در روش زندگی تان میتواند باعث تغییر کلی این شرایط شود.
امتیاز ۲۱-۱۶
نشان دهندهی آن است که شما احتمالاً مبتلا به افسردگی هستید. مراجعه به متخصصان ذی ربط به شما توصیه میگردد.
مجموع امتیاز شما :
امتیاز ۲۱-۰
نشان دهندهی آن است که شما از لحاظ سلامت روان، در وضعیت بسیار مطلوبی به سر میبرید.
امتیاز ۴۲-۲۲
نشان دهندهی آن است که سلامت روان شما در برخی از حوزهها در معرض تهدید و آسیب قرار گرفته است.
امتیاز ۶۳-۴۳
نشان دهندهی آن است که سلامت روان شما در بسیاری از موارد در معرض آسیب قرار گرفته است و شما باید به فکر بهبود شرایط زندگی و سلامت روان تان باشید.
امتیاز ۸۴-۶۴
نشان دهندهی وضعیت وخیم سلامت روان شماست. مراجعه به متخصص ذیربط، اکیداً به شما توصیه میگردد.
**********************************************
منبع:
ساعتچی، محمود ؛ کامکاری، کامبیز ؛ عسکریان، مهناز (1389). آزمونهای روان شناختی. نشر ویرایش.
*********************************************