1
کیفیت زندگی کاری در دنیای امروز
اهداف وسر فصل ها
اهداف کلاس:
آشنایی شرکت کنندگان با مدیریت کیفیت زندگی کاری و بهبود دانش و مهارت های مورد نیاز جهت استفاده کاربردی درمحیط کار
سر فصل ها:
شناخت نقش سازمان در بهبود شرایط جسمی روانی کارکنان
شناخت متغیر های موثر کیفیت کارکنان
توانایی ومهارت در ایجاد تعادل بین کار و خانواده
ماهیت و مفاهیم اساسی کیفیت زندگی کاری
انگیزش و روحیه عمومی کارکنان در محیط کاری
متغیرهای خانوادگی موثر برکار
معنویت، ارزش ها و نقش آن در کیفیت زندگی کاری
جمع بندی و نتیجه گیری
2
ماهیت ومفاهیم اساسی کیفیت زندگی کاری
3
● عوارض عدم تعادل در کار و زندگی درصورتی که تدابیری برای ایجاد تعادل در کار و زندگی اندیشیده نشود، عوارض مختلفی برای فرد، سازمان و جامعه به وجودمی آورد
دچار شدن به انواع بیماریهای روحی و جسمی؛ – افزایش فشارآورهای شغلی؛ – کاهش وفاداری و تعهد به سازمان؛ – افزایش نارضایتی شغلی؛ – افزایش تمایل به ترک سازمان؛ – غیبت از کار؛ – کاهش بهره وری و سود سازمان؛ -.
4
تعادل کار وزندگی: مهمتریت انتظار شما از کارتان چیست؟
در یک نظر سنجی بین المللی که در کشورهای مختلف انجام گردیده ، 10400 نفراز کارکنان سازمانهای مختلف مورد سوال قرار گرفتند. مهمترین انتظارات این افراد از محیط کار را می توان در 5 مورد زیر خلاصه نمود:
1- برقراری تعادل بین کار و زندگی شخصی (عامل رضایت از محیط کار)
2- داشتن شغلی که واقعا لذت بخش باشد
3- داشتن احساس امنیت و تامین آینده
4- داشتن حقوق و دستمزد مناسب
5- داشتن همکاران خوب
5
کیفیت زندگی کاری به دو روش تعریف می شود:
کیفیت زندگی کاری عبارت است از مجموعه ای از شرایط و عملیات عینی سازمان مانند (غنی سازی شغل، اعتدال سرپرستی، تعهد کاری و ایمنی شرایط کاری)،
کیفیت زندگی کاری یعنی ادراکات کارکنان از میزانی که آن ها از ایمنی برخوردارند، نیازهای آنها ارضاء می شود و از امکانات رشد و توسعه برخوردارند. به علت اینکه نگرش دوم کاملاً ذهنی است، کیفیت زندگی کاری را به عنوان ادراکات کارکنان از شرایط جسمی و روحی در محیط کار در نظر می گیرند.
6
شاخص های کیفیت زندگی کاری
کیفیت زندگی کاری عبارت است از عکس العمل کارکنان نسبت به کار،به ویژه پیامدهای فردی آن در ارضای شغلی و سلامت روحی
با استفاده از این تعریف ،کیفیت زندگی کاری بر پیامدهای شخصی،تجربه کاری و چگونگی بهبود کار بر پیامدهای فردی منطبق است که شامل موارد زیر است:
پرداخت کافی ومناسب
شرایط کاری امن و سالم
فرصت برای به کار گیری و توسعه بی واسطه استعدادهای انسانی
فرصت برای امنیت و رشد و مداوم در آینده
انسجام اجتماعی در سازمان کار
حقوق فردی در سازمان کار
کار و کل فضای زندگی
ارتباط اجتماعی زندگی کار
7
سازمان وکیفیت زندگی کاری
سازمان مجموعه ای از واحد های اجتماعی و گروه های انسانی برای نیل به هدف خاصی است.
در هم پیچیده شدن زندگی شغلی و زندگی خصوصی انسان و استیلای زندگی کاری بر خصوصی سبب به وجود آمدن واژه کیفیت زندگی کاری شده است.
از دوجنبه اهمیت دارد:
تایید وجود رابطه بین کیفیت زندگی کاری و کیفیت زندگی
به تاثیرات کیفیت زندگی کاری در سازمان بر می گردد.
8
کیفیت زندگی کاری
شکست یا موفقیت سازمانها را کارکنان تعیین می نمایند.
رمز موفقیت سازمانها سرمایه های هوشمند ، خلاق و دانش محور هستند.
مطلوبیت کیفیت زندگی کاری، سبب افزایش انگیزش کارکنان برای کار سازنده و اثربخش گردیده و عملکرد مطلوب فردی و سازمانی، رضایت شغلی، رشد و بالندگی افراد را بدنبال خواهد داشت.
9
شاخص های هشت گانه کیفیت زندگی کاری ازنظر ریچارد والتون
1-پرداخت منصفانه
2- محیط کارایمن و بهداشتی
3-تامین فرصت رشد وامنیت مداوم
4-قانون گرایی در سازمان
5- وابستگی اجتماعی زندگی کاری
6- فضای کلی زندگی
7- یکپارچگی و انسجام
8-توسعه قابلیت های انسانی
10
عوامل موثر برکیفیت زندگی کاری از دانشمندان مختلف:
*- لیز و کینز(2005) :پاداش غیر مادی ، حمایت از کارکنان ، رهبری ، سطوح ارتباطات ، حمایت از همکاران ارتباطات بین هم ردیفان ، احترام را از شاخص های مهم در کیفیت زندگی کاری بر می شمرد.
*- کنسیدین و کالوس(2003): بهداشت حرفه ای واستانداردهای ایمنی کار ، رفتار مدیریت ، روش های کار گروهی ، امنیت شغلی، عدم تبعیض، ،توازن و تعادل بین کار و زندگی ،کارایی شغلی ،استرس شغلی از شاخص های مهم در کیفیت زندگی کاری بر می شمرند.
11
– بهبود کیفیت زندگی کاری یکی از مهمترین اهداف سازمان ها و کارکنان است.
– اقداماتی شامل امکانات رفاهی ، درمانی ، امنیت شغلی ، طراحی شغل ، اهمیت شغل ، توسعه و پیشرفت شغلی ، آموزش و بهسازی و از این قبیل تحت عنوان کیفیت زندگی کاری در نظر گرفته شده است.
– کیفیت زندگی کاری یکی از رویکردهای بهبود عملکرد است که موجب همسویی کارکنان و سازمان می گردد (Richardson et al,2000.P.2) .
12
– رویکرد کیفیت زندگی کاری و اقدامات منابع انسانی محور تلاشی است برای تامین و ارضای نیازها ، بهبود روحیه و عملکرد کارکنان .
– رویکرد کیفیت زندگی کاری یک رویکرد انگیزشی است که توازن زندگی شغلی و بهبود عملکرد فرد و سازمان را به همراه دارد.
– کیفیت زندگی کاری (QWL) Quality of Work Life به عنوان یک متغیر مرکب و پیچیده که خود برآیندی از اثرات تعاملی ابعاد روانی، اجتماعی، فرهنگی، ساختاری، مدیریتی و فیزیکی سازمان ها به شمار می آید.
13
ابعاد کیفیت زندگی کاری از سه بخش قابل بحث می باشد:
دیدگاه کارکنان: رضایت شغلی، تنش های مرتبط با شغل، حالات عاطفی مختلف در محیط کار، رضایت از امکانات و ظرفیت های شغلی، حالات جسمانی و روانی در کارکنان را در نظر دارد.
دیدگاه کارفرمایان: به میزان بهره وری، سازگاری، بیگانگی کارکنان با کار و سازمان، جابجایی ها و رفتارهای غیر مغایر با بهره وری توجه دارد.
14
دیدگاه جامعه: به میزان تولید ناخالص ملی، رشد ارزش ذخیره منابع انسانی، میزان رضایت از زندگی در جامعه و یا بیگانگی در مقابل آن، رفتار و نگرش های اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و تامین رفاه کارکنان در جامعه تاکید دارد.
بر این اساس با توجه به تفاوت های بارزی که میان دیدگاه کارکنان و سازمان های مختلف وجود دارد، برنامه های کیفیت زندگی کاری نیز دارای تنوع زیادی است.
15
فلسفه وجودی کیفیت زندگی کاری
– فلسفه وجودی کیفیت زندگی کاری توسعه انگیزش کارکنان از طریق مشاغل چالش برانگیز است، مشاغلی که سطوح بالاتری از منزلت (حس افتخار ناشی از داشتن شغل معین) تنوع شغلی و باز خورد اطلاعاتی را در مورد نتایج ارائه می داد (کامینگز و اورلی، 1375،ص 42). همچنین فلسفه کیفیت زندگی کاری، انسانی کردن و دموکراتیک کردن محیط سازمانی است. فلسفه QWL اندیشه های متعددی که منجر به تولید برنامه های QWL می گردد را فراهم می سازد.
16
بر اساس مطالعه مبانی و یافته های پژوهشی و جمع بندی نظران نویسندگان و پژوهشگران تعداد زیادی متغیرکیفیت زندگی کا ری شناسایی گردید. بر خی از آنها به احاظ همپوشانی با یکدیگر ادغام گردید پس به قرابت نظرات 17 متغییر به عنوان متغییرهای اصلی کیفیت زندگی کا ری انتخاب شدند. (شکل بعد)
17
مفاهیم و معانی مختلف QWL
برنامه QWL
اهداف
اصول و ارزشها
راهبردها
منابع
کاربردهای QWL
گروههای مشارکتی
طراحی مجدد شغل
سیستم پاداش بهبود یافته
شرایط کاری امن
نتایج QWL
رضایتمندی شغلی
امنیت شغلی
رشد شخصی
کاهش میزان حوادث
پرداخت بالای حقوق
و…
کارآیی سازمانی
بهره وری بالاتر
کیفیت برتر
غیبت و تغییر شغل کمتر
سود بیشتر
و ….
18
فلسفه مدیریت سرمایه های انسانی
استراتژی سرمایه انسانی
سیاستهای سرمایه انسانی
چشم انداز مدیریت سرمایه انسانی
برنامه های کیفیت زندگی کاری
ارزیابی
کیفیت زندگی کاری
اجرای برنامه های
کیفیت زندگی کاری
سند راهبردی سرمایه های انسانی سازمان
چارچوب مفهومی کیفیت زندگی کاری سرمایه های انسانی
19
نمونه
20
استراتژی های کیفیت زندگی کاری
21
22
برنامه های کیفیت زندگی کاری
1-تشکیل تیم ها و کار گروه ها در سازمان
2- تشکیل حلقه های کیفیت
3- مشارکت کارکنان در طراحی مشاغل و تصمیمات مربوط به کار و زندگی کاری روزانه آنها
4- تهیه و تنظیم جدول زمانی و تکالیف و وظایف شغل انعطاف پذیر
5- برنامه جبران انعطاف پذیر بطوری که کارکنان منافع بیشتری از سازمان عایدشان شود و در مقابل در صرفه جویی ها و سودآوری های سازمان سهیم و موثر باشند.
6- اعمال نظارت و سرپرستی کمتر
7- توجه بیشتر به طراحی و نگهداری محل کار و محوطه کارخانه (سازمان) از لحاظ راحتی، سلامت و ایمنی (بهداشت حرفه ای و ایمنی)
8- برنامه های آموزش درون سازمانی و برون سازمانی (کوتاه مدت)
9- تامین امنیت شغلی
23
عوامل تاثیر گذار بر کیفیت زندگی کاری کارکنان
فرصت پیشرفت و موفقیت : آیا شغل افراد فرصت هایی را برای دستیابی به عملکرد و بهره وری بالاتر فراهم می نماید؟
قدردانی و تقدیر در مقابل کار انجام شده :آیا قدر و ارزش کاری که افراد انجام می دهند شناخته می شود.؟ آیا فرد در ازای انجام درست کار مورد تحسین قرار می گیرد؟
وظایف جالب و لذت بخش :آیا وظایف شغلی جالب و لذت بخش است ؟
میزان اختیاراتی که کارکنان از آن برخوردارند. آیا شغل فرد طوری هست که به او اجازه دهد که چگونگی انجام کار را خودش کنترل کند.
24
– فرصت ارتقاء و پیشرفت :آیا شغل فرد به گونه ای هست که فرصت ارتقاء و پیشرفت را از لحاظ حقوق و مزایا و یا پیشرفت از لحاظ موقعیت سازمانی را فراهم می آورد؟ – فرصت رشد : آیا شغل فرد برای او فرصت افزایش سطح دانش و مهارت را فراهم می آورد؟ – خط مشی ها و سیاست های حمایت گرایانه : آیا خط مشی ها و سیاست های سازمان از شغل فرد حمایت می کند؟ – کیفیت سرپرستی : آیا مدیری که با شاغل سروکار دارد ، ماهر، ذیصلاح و یاری دهنده است
25
– شرایط کاری راحت : آیا شغل فرد از شرایط و محیط کاری ایمن و آسوده برخوردار است؟ – حقوق و مزایا ، جبران خدمت : آیا سطح حقوق ، مزایا و سایر پرداخت ها که به فرد تعلق می گیرد مناسب است؟ – روابط : آیا روابط فرد با همکاران ، فرادستان و زیردستان مثبت و سازنده است؟ – کاربرد مهارت ها: آیا شغل فرد طوری هست که در انجام وظایف محوله از انواع مهارت بخوبی بهره برد؟
26
کیفیت ضعیف زندگی کاری
چنانچه کیفیت زندگی کاری در سازمانی ضعیف باشد پیامدهای منفی زیر را بدنبال خواهد داشت :
مصرف بی رویه داروهای آرام بخش
اعتیاد
غیبت
استرس
بیزاری وفرسودگی شغلی
ملالت شغلی
تعارض مدیریت و کارکنان
وفاداری و تعهد کم نسبت به سازمان
27
کیفیت زندگی کاری قوی
چنانچه کیفیت زندگی کاری در سازمانی قوی باشد پیامدهای مثبت زیر را بدنبال خواهد داشت :
شرایط ایمن و سالم
توسعه و رشد قابلیت های انسانی
برنامه های جبرانی
رشد و امنیت روابط اجتماعی کار
انسجام اجتماعی
حفظ فضای عمومی زندگی
28
29
30
31
امکان پیشرفت و ترقی شغلی
حقوق و
دستمزد
دریافت بازخورد
عملکرد
کیفیت مدیریت
و سرپرستی
پرورش استعدادها
و مهارتها
مشارکت در
تصمیم گیری
امنیت
شغلی
شرایط کار
ایمن
خط مشی
سازمانی
چالش در کار
هویت شغلی
سازگاری و تعادل مناسب بین کار و زندگی
تنوع فعالیتها و وظایف
استقلال و آزادی عمل
انسجام اجتماعی در محیط کار
بهبود کیفیت زندگی کاری
عامل ساختاری – مدیریتی
عامل روانشناختی
عامل اجتماعی
مدل ارزیابی کیفیت زندگی کاری در سازمانها
32
انگیزش وروحیه عمومی کارکنان در محیط کار
33
انگیزش
فرآیندهایی که رفتار شخص را نیرو می بخشد و آن را جهت دستیابی به اهدافی خاص هدایت می نماید را انگیزش می نامند.
یا به عبارت دیگر
میل و اراده فرد به انجام یک کار
34
بررسی عوامل انگیزشی
عوامل انگیزشی ناشی از فرد :
علایق شخصی و طرز تلقیها نسبت به خود ، به شغل ، به محیط کـار و نیـز عوامـل
مانند نیاز به امنیت و ارتباطات اجتماعی از جمله خصوصیات فردی هستند که در انگیختن افراد انجام یا اجتناب از انجام یک کار شناخته شده اند.
عوامل انگیزش ناشی از محیط شغل عوامل انگیزش ناشی از ماهیت شغل عبارتند از آن ویژگیهـای شـغلی کـه مـیتواننـد موجبات رضایت شاغل آنرا فراهم آورند . میزان مسئولیت ناشی از شغل ، تنـوع عملیـاتی کـه شغل اقتضا میکند ، معنی دار و مهم بودن شغل از عوامل عمده انگیزش صاحب شغل شناخته شده اند
35
عوامل انگیزشی
تقویت روحیه و افزایش انرژی روانی در محیط کار، کارایی شخصی و سازمانی را افزایش می دهد و وقتی افراد نسبت به کاری که انجام می دهند احساس خوبی داشته باشند سعی می کنند آن را به بهترین نحو انجام دهند و مهم تر از آن تلاش می کنند راه های بهتر و موثرتری برای انجام کار پیدا کنند. در غیر این صورت نمی توان انتظار داشت که برای انجام یا پیدا نمودن راه حل، تلاش فوق العاده ای از خود نشان دهند. پس بهتر است مدیران فرهنگ کاری خود را به سمتی سوق دهند که چنین روحیه ای را در محیط کار، تقویت نماید.
36
متغیرهای خانوادگی موثر برکار
مهمترین مرحله ای که شما به عنوان انسان شاغل امروز برای ایجاد توازن بین کار و محیط خانواده از آن عبور می نمایید،مرحله شناخت زندگی شخصی ومشخص شدن تعریف شما از توازن است.
هر فرد برای خود برنامه ریزی نماید و نمی تواند از دیگری کپی محض انجام دهد و برنامه ریز توازن موفقیت آمیز در زندگی کاری و شخصی خود باشد.
37
● پیشنهادها
به منظور جلوگیری از عوارض عدم تعادل بین کار و زندگی، فعالیتهای گسترده ای در کشورهای صنعتی در حال انجام است که می توان از این تجارب برای حل مسایل جاری و پیشگیری از آنچه در آینده به عنوان یک مسئله درجامعه ما مطرح خواهد شد، استفاده نمود.
38
1- پیشنهادهایی برای مدیران عالی
– تدوین راهبرد در زمینه تعادل بین کار و زندگی؛ – ترویج و آموزش فرهنگ تعادل بین کار و زندگی؛ – الزام سازمانی به داشتن برنامه مشخص در زمینه تعادل بین کار و زندگی؛ – نظارت بر رعایت قوانین و مقررات کار؛ – تامین امنیت شغلی کارکنان؛ – افزایش حقوق کارکنان کم درآمد؛
39
۲. پیشنهادهایی برای سازمان ها
– تدوین راهبرد برای مدیریت تعادل بین کار و زندگی؛ – سازماندهی و مدیریت مطلوبتر کارها؛ – پرداخت حقوق و پاداش بر مبنای عملکرد، به جای تاکید بر حضور فیزیکی؛ – افزایش حقوق و مزایای کارکنان، به ویژه کارکنان کم درآمد؛ – ایجاد محیط حمایتی برای کارکنان؛ .
40
۳. پیشنهادهایی برای کارکنان
– داشتن هدف و برنامه برای ایجاد تعادل در کار و زندگی؛ – سازماندهی و برنامه ریزی برای انجام وظایف شغلی و مسئولیتهای خانوادگی؛ – اهمیت قایل شدن برای خانواده؛ – مشارکت در فعالیتهای اجتماعی؛ – همکاری در انجام کارهای منزل؛ – انتخاب شغلی که انجام آن شادی و لذت به همراه داشته باشد؛ – صرف وقت برای تفریح و ورزش درکنار خانواده؛ ؛ – ایجاد تعادل بین درآمدها و هزینه ها؛
41
بهداشت روانی و رابطه آن باکیفیت زندگی
پژوهشگران بهداشت روانی:
خوشبختی یکی از مولفه های بهزیستی ذهنی است.
بهزیستی ذهنی از نگاه کیز (keyes):
بهزیستی احساسی : داشتن احساس خوب به زندگی، رضایت کلی از زندگی
بهزیستی روانی: خود را قبول داشتن، رشد شخصی، داشتن هدف، رابطه مثبت، تسلط بر محیط و خودمختاری.
بهزیستی اجتماعی: انسجام اجتماعی، تاثیر اجتماعی، پیوستگی اجتماعی، تعالی اجتماعی و پذیرش اجتماعی.
42
معنویت ونقش آن در کیفیت زندگی کاری
ایجاد معنویت در محیط کار و رهبری معنوی با فراهم نمودن زمینه های مساعد و حمایت کننده برای کارکنان شرایطی را فراهم می سازد تا با تلاش در جهت تحقق اهداف سازمان نیازها و اهداف خود را برآورده نمایند و توانایی های بالقوه ی خود را آشکار سازند.
43
ادامه
معنویت در محیط کار باعث ایجاد روابط صمیمانه و توام با همکاری با سایر همکاران و ایجاد روند قدردانی از کارهای برجسته ی یکدیگر می شود.
ایجاد تیمهای خود محور و افزایش استقلال کاری و صمیمیت و فداکاری بین همکاران که پیوستگی عاطفی بین کارکنان و سازمان ایجاد میکند و در نهایت با بهبود مولفه های کیفیت زندگی کاری شاهد تعادل کار و زندگی توسط کارکنان خواهیم بود.
44
ارزش ها و نقش آن در کیفیت زندگی کاری
ارزشهای سازمانی ، زیر بنا و خمیرمایه رشد و شکوفایی و تحکیم بخش روابط انسانی و ایجادکننده حرکت یکپارچه و در راستای دستیابی به اهداف هستند
ارزشهای مانند: صداقت، کار آفرینی ،اثر بخشی، نظم و تلاش، دانایی،اعتقاد، اجرا، ایجاد کیفیت برتر و خشنودی مشتری برای تهیه و تدوین آنها در شرکت مهندسی و قطعات از تکنیک مشارکت فراگیرکارکنان و نگرش سیستمی برای نهادینه سازی آن استفاده گردید .
45
جمع بندی
کیفیت زندگی کاری نمی تواند به صورت تحمیلی انجام شود.
صرف تغییر مدیریت، سازمان نمی تواند موجب بهبود کیفیت کاری
کارکنان شود. هر دو جزء مدیریت سازمان
و کارکنان آن در کیفیت زندگی کاری سازمان موثرند ولی به تنهایی
کافی نیستند.
برقراری تعادل بین کار و زندگی شخصی (عامل رضایت از محیط کار)
داشتن شغلی که واقعا لذت بخش باشد
داشتن احساس امنیت و تامین آینده
داشتن حقوق و دستمزد مناسب
داشتن همکاران خوب
46
جمع بندی و نتیجه گیری
چه آموختید؟
آیا ارزش وقت شما را داشت؟
آینده مدیریت در ایران
آینده کیفیت زندگی کاری
47