پاورپوینت معرفی نقوش هندسی به همراه روش ترسیم


معرفی نقوش هندسی به همراه روش ترسیم
(رشته معماری)

تعریف نقوش هندسی:
نقوش هندسی، نقوشی هستند که تحت یک قالب منظم و مشخص درآمده و از قواعد معین هندسی پیروی می کنند ولی در این بین تفکر و سلیقه هنرمند طراح، نقش به سزایی در آفرینش نقوش جدید و متفاوت دارد. نقوشی با قرار گرفتن در کنار هم گسترش یافته، پیکری جامع و واحد را به وجود می آورند. در بسیاری از نقوش اسلامی، دایره، اساس به وجود آمدن طرح های مختلف است. 3، 4، 5، 6، 7، 8، 10 و 12 ضلعی ها، از درون دایره پدید می آیند؛ رشد می یابند و طرح های بدیعی را بدست می دهند.

کاربرد نقوش هندسی در هنر معماری
یک معماری جامع، شامل موارد و اجزای مختلفی است و در عین حال که خود از نظم و گسترش مشخصی برخوردار است، تمامی اجزای آن نیز دارای سازمانی معلوم و مشخص اند. سازماندهی عوامل ساختمانی و آرایشی مانند ستون ها، طاق ها، دیواره ها، پنجره ها و تناسبات آن ها نیز، با ابعاد کلی ساختمان هماهنگی می یابندو در کل پیکره ای هماهنگ را تشکیل می دهند. از این روست که معماری را «موسیقی مجسم» خوانده اند.

قدما برای نقشه کشی یا طراحی ساختاری هندسی از ترکیب مربع(مثلا شبکه های مربعی) و مثلث (مثلث قائم الزاویه یا نسبت 3:4:5) و مثلث های متساوی الساقین که به نسبت های 1:2، 1:4، 1:8 و 8:5 (نسبت ارتفاع به قاعده) درست شده بودند، استفاده می کرده اند. این طرح ها با روش های هندسی تکثیریابنده ای بر پایه دایره و چند ضلعی های محاطی، محیطی، اقطار، شعاع و قطرهای چهارضلعی، به ترتیب ساخته شده اند تا خط های مشبک اصلی را که کاملا با خط های حاشیه ای طرح ساختمان مربوط هستند پدیدار سازند. همان طور که مشخص

است در اساس روش شناسی یا طرح ریزی معماری اسلامی، پایه ای استوار در میان بوده است. شبکه اساسی که بر آن نقشه ها طرح می شوند دارای گونه ای یگانگی و وحدت بودند.
ولی آزادی در گزینش طرح، میدانی برای آفرینش هنری و گسترش شیوه خاص بومی و محلی فراهم کرده که این امر باعث تنوع بسیاری شده بود.
در اسلام، بر چهارگونه و چهار بخش بودن هر چیزی اشاره شده است؛ مثل چهار فصل سال، چهار جهت اصلی، چهار عنصر اصلی حیات و نظایر آن. از این رو، بر عدد چهار و چهار ضلع و ستون و بخش بودن بسیاری

چیزها تاکید شده است و بر پایه همین تفکر است که می توانیم به وضوح ببینیم که بلافاصله دایره بر یک چهار ضلعی نشانده شده است به طوری که بخش اعظم معماری اسلامی بر این پایه استوار گردیده است.
روش ترسیم نقوش هندسی
برای بررسی نقش و نگارها از نظر محاسبات، می توان از سه ماخذ موجود استفاده کرد:
1. نقش و نگارهای موجود در طرح های معماری
2. دفاتر گره یا طومارها، که از پیشینیان به یادگار مانده اند.
3. تجربه استادان فن

معرفی و روش ترسیم نمونه هایی از نقوش هندسی
چهارلنگه: مربع(ABCD) را رسم و از وسط هر ضلع به دو راس مقابل آن وصل می کنیم.خطوط پررنگی که در شکل مشخص شده اند چهارلنگه را تشکیل می دهند.

هشت و صابونک یا هشت و مربع: پس از رسم هشت ضلعی منتظم، روی چهار ضلعی متناوب آن، چهار مربع رسم می کنیم.

سینه باز: روی جدول شطرنجی، پایه پرگار را در راس مربع روی نقطه A قرار می دهیم و به شعاعی برابر یک ضلع مربع(AF)، کمانی معادل 180 درجه رسم می کنیم. این نیم دایره دو مربع را دربر میگیرد. سپس از نقطه A قطر مربع AFBE را می کشیم. آن گاه به مرکزB، که انتهای قطر است، به همان شعاع، یعنی به شعاع BF هم چنین کمانی معادل 180 درجه می کشیم. از نقطه B قطر مربع FCGB را کشیده از نقطه C به شعاع CF مانند دو کمان قبل عمل می کنیم.

سکرون هشت و«زهره»: مربع ABCD را رسم می کنیم، قطر AC و اضلاع مربع را مطابق شکل امتداد می دهیم. طول AE و CF را به اندازه ضلع مربع جدا کرده، دو عمود بر آن ها اخراج می کنیم تا امتداد Ba و BC را در G و Hقطع کند. سپس از G و H دو خط موازی AD و DC رسم می کنیم تا امتداد CD و AD را در I و J قطع کند. خطوط پررنگ شکل نشان دهنده سکرون هشت و زهره هستند.

عروسک: دایره ای به مرکز O و شعاع OA رسم می کنیم. محیط آن را به پنج قسمت مساوی تقسیم می کنیم تا نقاط ABCDE به دست آیند. نقاط مزبور را مطابق شکل(از A به C و D، از B به E وD، و از C به E و A) وصل می کنیم. خطوط پررنگی که در شکل مشخص شده اند عروسک را تشکیل می دهند.

پنج پری کند شل: شمسه تند[ABC…J]مفروض است (نقطه چین). خطوط پررنگی که در شکل مشخص شده اند پنج پری کند شل را تشکیل می دهند.

پنج ته بریده: این نقش، بر اساس همان قاعده پنج پری شل رسم می شود. مطابق شکل، از امتداد دو ضلع از این پنج پری و تقاطع آن ها در نقطه K شکل پنج ته بریده حاصل می شود.

دانه زمینه هشت و سلی: پس از رسم شمسه هشت و تیز ABC…H و امتداد دادن اضلاعی که در شکل مشخص شده اند، شکل دانه، که با خطوط پررنگ نشان داده شده، به دست می آید.

شمسه هشت و تیز یا شمسه چهار سلی بازوبندی: دایره ای به مرکزO و شعاعOA رسم می کنیم. محیط آن را به هشت قسمت مساوی تقسیم و نقاط تقسیم را یک در میان به هم وصل می کنیم. (از A به C، از B به D…از G به A). خطوط پررنگی که در شکل مشخص شده اند شمسه هشت و تیز را تشکیل می دهند. نصف شمسه هشت و تیز، نصف این شکل و ربع شمسه هشت و تیز، یک چهارم آن می باشد.

ترنج تند: پنج ضلعی منتظم ABCDE را رسم می کنیم و دو ضلع غیر مجاور آن را ادامه می دهیم ا یکدیگر را قطع کنند. مثلا امتدادهای AE و BC یکدیگر را در F قطع می کنند. خطوط پررنگی که در شکل مشخص شده اند ترنج تند را تشکیل می دهند.

ترقه یا سه پری یا قمی: در اینجا از همان قاعده تقسیمات ستاره(پنج پری تند) استفاده می شود. خطوط پررنگ شکل، نشان دهنده سه پری هستند.

شمسه ده کند: پس از ترسیم دایره O و تقسیم آن به ده قسمت مساوی، نقاط تقسیم را یک در میان به هم وصل می کنیم. خطوط پررنگ شکل شمسه ده کند را نشان می دهند.

شمسه دوازده: دایره O را به بیست و چهار قسمت مساوی تقسیم کرده، نقاط تقسیم را چهار در میان به هم وصل می کنیم. خطوط پررنگ شکل شمسه دوازده را نشان می دهند.

پنج کند(پنج ضلعی منتظم): دایره ای به مرکز O و شعاع دلخواه رسم می کنیم. سپس دو قطر عمود بر هم AH و XY را رسم کرده، به مرکز F، وسط OY، و شعاع AF، کمانی رسم می کنیم تا قطر XY را در نقطه G قطع کند. آن گاه به مرکز A و شعاع AG کمان دیگری رسم می کنیم. تا دایره را در نقطه E قطع کند. AE یکی از پنج ضلع شکل مورد نظر است.

سلی: مثلث قائم الزاویه متساوی الساقین ABC مفروض است. نیمسازهای رئوس B و C، دو ضلع AB و AC را به ترتیب در F و E قطع می کنند. از E و F دو عمود بر BC فرود می آوریم. خطوط پررنگ شکل، نشان دهنده سلی هستند.

ماکو: شمسه تند[ABC…J] مفروض است(نقطه چین). خطوط پررنگی که در شکل مشخص شده اند ماکو را تشکیل می دهند.

شمسه هشت کند یا شمسه هشت و چهار لنگه: دایره O را به سی و دو قسمت مساوی تقسیم و نقاط تقسیم را مطابق شکل متناوبا پنج در میان یا شش در میان به هم وصل می کنیم. سپس خطوط را در دایره پنج در میان به شکل یک در میان پررنگ می کنیم و در دایره شش در میان به شکل سه در میان پررنگ می نماییم. خطوط پررنگ شکل، نشان دهنده شمسه کند هستند.

برگ چنار: شمسه تند[ABC…J] مفروض است(نقطه چین). خطوط پررنگی که در شکل مشخص شده اند برگ چنار را تشکیل می دهند.

موج کشیده: مطابق شکل، از وصل کردن رئوس ده مربع مجاور، موج کشیده حاصل می شود (خطوط پررنگ).

پیلی: مربع ABCD را رسم می کنیم. اضلاع آن را به چهار قسمت مساوی تقسیم و نقاط تقسیم را مطابق شکل به هم وصل می کنیم تا زمینه شطرنجی به دست آید. خطوط پررنگی که در شکل مشخص شده اند پیلی را تشکیل می دهند.

پیلی ترنج سرخود: مربع ABCD را رسم می کنیم. سپس از وصل کردن اواسط اضلاع مربع، مربع دیگری به دست می آوریم که آن را EFGH می نامیم. در داخل این مربع، یک پیلی رسم می کنیم. سپس نیمساز هر یک از زوایای BFG، CGH، DHE و AEF را رسم می کنیم تا ضلع مقابل خود را از مربعABCD را به ترتیب در نقاط J، K، L و I را قطع کنند. در پایان، از این نقاط، چهار عمود بر اضلاع مربع EFGH فرود می آوریم. خطوط پررنگ شکل، پیلی ترنج سرخود را نشان می دهند.

طبل کند: زاویه نیم صفحه A را به ده قسمت مساوی تقسیم می کنیم و خطوط قاعده را می کشیم. نقطه B را روی یک ضلع از این زاویه انتخاب کرده، عمودی از آن خارج می کنیم و به اندازه AB روی خط ششم قاعده جدا می کنیم تا نقطه D خطی موازی خط دوم قاعده رسم می کنیم تا عمودی را که بر AB اخراج کرده ایم در نقطهC قطع کند. به این ترتیب یک چهارم شکل رسم شده است و می توان آن را کامل کرد.

ترنج کند: دایره ای به مرکزO و شعاع OA رسم می کنیم. محیط آن را به ده قسمت مساوی تقسیم و نقاط تقسیم را از نقطه AD یک بار از سمت چپ و یک بار از سمت راست دو در میان مطابق شکل به هم وصل می کنیم. خطوط پررنگی که در شکل مشخص شده اند ترنج کند را تشکیل می دهند.

شش تند: ده ضلعی[ABC…J] را رسم می کنیم. دو ضلع BC و IJ را امتداد می دهیم تا یکدیگر را در نقطه K قطع کنند. هم چنین از امتداد CD و FE نقطه L حاصل می شود و نقطه M از امتداد FG و IH به دست می آید. شکل مسدود KCLFMI را شش تند می گویند.

شش کند شل: دایره ای به مرکزO و شعاع دلخواه رسم می کنیم و محیط آن را به ده قسمت مساوی تقسیم می کنیم. دو پنج ضلعی درون آن را رسم نموده و سپس مانند شکل آن ها را به هم وصل می نماییم. خطوط پررنگی که در شکل مشخص شده اند شش کند شل را تشکیل می دهند.

منابع:
افتخاری، عباس، 1384، حجم شناسی و ماکت سازی، شرکت چاپ و نشر کتاب های درسی ایران.
سایت صنایع چوب ساج
سایت نگره
Chap.sch.ir
persian