بسم الله الرحمن الرحیم
وزارت علوم تحقیقات فن آوری
دانشگاه پیام نور
کتابخانه مجازی ایران
www.IrPDF.com
دکترعلی اصغر نیشابوری
انتشارات دانشگاه پیام نور
تهیه کننده:بهروز صالحی اسکندری
اکولوژی عمومی
(3 واحد درسی برای رشته زیست شناسی)
فهرست
طرح درس اکولوژی
فصل 1 اکولوژی (بوم شناسی، پیرامون شناسی)
فصل 3 اکوسیستم
فصل 4 انتقال و جریان انرژی (در درون اکوسیستم)
فصل 5 بررسی فرایند تولید (در سطوح مختلف یک اکوسیستم)
فصل 6 پله های اکوسسیتم و انتقال انرژی
فصل 7 چرخه مواد در اکوسیستم
فصل 8 میدان اکولوژیک یا آشیانه اکولوژیک
فصل 9 عوامل محدود کننده
فصل 11 توالی، تحول و بلوغ اکوسیستم
فصل 10 سازش
فصل 13 کنش های متقابل و بر هم کنش های بین جمعیت ها (بین گونه ها)
طرح درس اکولوژی
1- محیط زیست 2- عرصه گسترش گونه های محیط 3- عوامل مختلف دخیل در گسترش آنها
4- تاثیر متقابل محیط بر موجودات زنده 5- تاثیر موجودات زنده بر هم
دانش اکولوژی دارای ماهیت بین انظام چون از علوم زیستی، زمین شناسی،اقلیم شناسی و…. تشکیل شده به
همین دلیل یک رشته بین نظام( علم چهار راهی یا تلفیقی) است. بنابراین به دانشجویان عزیز توصیه می شود
این درس را بعد از در سال سوم بعد اخذ واحدهای علوم پایه (ریاضی – فیزیک – شیمی – خاکشناسی) و
دروس گیاه شناسی و جانور شناسی اخذ نمایند
اکولوژی به بررسی اثرات متقابل محیط بر موجودات زنده و تاثیر موجودات زنده بر هم می پردازد.
بنابراین برای درک بهتراین علم نیاز به شناخت موارد ذیل می باشد.
فهرست
فصل 1
اکولوژی (بوم شناسی، پیرامون شناسی)
بررسی اثرات متقابل محیط بر موجودات زنده و بررسی تاثیر موجودات زنده بر هم
اکولوژی = محیط
موجود زنده
چرا شاخه ای فرعی بنام اکولوژی دایر گردید.
1- محدودیت زمانی وتوانی انسان
2- قاعده سطح تشکل؟
1- در موجودات غیرزنده (آلی، معدنی)
تفاوت بین خصلتهای کل و خصلتهای اجزاء تشکیل دهنده
الف) الکترون ب) پروتون ج) نوترون
که با تغییرتعداد این اجزاء عناصر متفاوتی (فلز، غیر فلز) چون N , O , Feبوجود می آید
اجزاء یک اتم عبارتست
فهرست
اسلاید بعد
2- در موجودات زنده
عناصر
ملکولهای زیستی (لیپیدها – قندها – اسیدهای آمینه- اسیدهای نوکلئیک)
اتدمکها (گلژی- شیکه اندوپلاسمی و….)
سلولها
بافتها
اندامها
فرد زنده
جمعیت
جامعه
اکوسیستم
در هر سطح دارای خصلتهای خاص خودش و در تمام سطوح نظم و سازمان یافتگی ویژه هر موجود است.
مثال : خرگوش
(کندن تونل – افزودن فضولات – تنفس هوای اطراف)
تغییر (شکل
اندامها- اندازه- رنگ)
محیط زیست
موجودات زنده (گیاهخوار- مورد مصرف گوشتخواران)
در گذشته
زیست شناسی
در بطن
علوم طبیعی
اکولوژی
جغرافیای زیستی Biogeography
اسلاید بعد
اسلاید قبل
05/11/1446
6
جغرافیای زیستی: درک چگونگی و علل انتشار موجودات زنده (بیشتر عوامل زیستی مد نظر)
اکولوژی: بررسی ساختار و عملکرد نظام زیستی
گروههای سبز از اکولوژی برداشت سیاسی تبلیغاتی کرده و آنرا ترمز علم میدانند.
اکولوژی: تسلط انسان بر طبیعت را منطقی ، معقول و قابل استمرار می کند.
تقسیمات اکولوژی (انواع مطالعات اکولوژیک)
عالم جانداران1( اکولوژی گیاهی –جانوری- انسانی)
بر اساس
نوع محیط2(اکولوژی آبهای شیرین-جنگل و….)
اسلاید بعد
اسلاید قبل
اتواکولوژی3 )اکولوژی انفرادی)
سین اکولوژی4 )اکولوژی جمعی)
فرانسوی: بررسی یک موجود زنده به طور منفرد با محیط اطرافش
امریکایی: بررسی یک موجود زنده بصورت منفردیا عده ای از افراد
متعلق به یک گونه با محیط اطرافشان
بررسی موجودات زنده با محیط اطرافشان
اکولوژی کاربردی5:
اکولوژی تحولی6:
بررسی تغییر سیستم ها ی زیستی و اجزاء تشکیل دهنده
نحوه کارکرد و تحول سیستم ها ی زیستی ( اکوسیستمها)
ماهیت بین نظام علم اکولوژی:
چون از علوم زیستی، زمین شناسی،اقلیم شناسی و…. تشکیل شده به همین دلیل یک رشته بین نظام( علم
چهار راهی یا تلفیقی) است.
اسلاید قبل
فهرست
05/11/1446
8
فصل 3
اکوسیستم (Ecosystem)
مجمومه مشخصی از موجودات زنده با محیط زیست اطرافشان با چرخه ماده و انرژی تقریبا بسته یا کاملا بسته
بطور مثال جنگل، رودخانه، مزرعه، مرداب و ……
A
B
C
A
B
C
خروجی
ورودی
سیستم باز
سیستم بسته(کره زمین)
چرخه انرژی چرخه باز و یک طرفه یعنی هر ذره انرژی فقط یکبار در اکوسیستم جریان می یابد.
اکوسیستم
محیط غیر زنده (Abiotic)
محیط زنده (Biotic)
خاک، نور، آب و…….
فهرست
اسلاید بعد
تولید کننده ها
or Producer)Autotroph(
مصرف کننده ها
(Hetrotroph or Consumer)
سلسله گیاهان
مصرف کننده های بزرگ
consumer Macro
مصرف کننده های کوچک
Micro consumer
علفخوار
Herbivores
گوشتخوار
Carnivores
همه چیز خوار
Omnivores
میکروارگانیسمها (Saprophage)
محیط زنده
(Biotic)
اسلاید بعد
اسلاید قبل
تولید و مصرف در اکوسیستم
منبع انرژی جانداران در یک اکوسیستم توسط تولید کننده آن تامین می گردد.
عنصر فعال در تامین انرژی یک اکوسیستم کربن
بفرم ترکیبات آلی (CnH2nOn)در می آید.
دریافت انرژی
آزادسازی انرژی
بفرم CO2 در می آید
مکانیسمهای فرایند تولید انرژی
1- فتوسنتز
2- شیموسنتز
C6 H12 O6
انرژی نورخورشید
انرژی ترکیبات شیمیایی) اکسید شده(
NH4
NO3
شوره سازی
CO2+ H2O
اسلاید بعد
اسلاید قبل
تقسیم بندی تنفس بر اساس گیرنده نهایی الکترون (حاصل از تجزیه مواد )
گیرنده نهایی
الکترون
O2
هوازی
بی هوازی
O2بغیر از
تنفس
(تخمیر)
(ماده آلی)
شیموسنتز کننده ها حد واسط تولید کننده ومصرف کننده اند ولی به مصرف کننده ها نزدیکترند؟
چون ترکیبات آلی که تجزیه شونده حاصل فرایند فتوسنتزند.
اسلاید قبل
فهرست
فصل 4
انتقال و جریان انرژی در درون اکوسیستم
قوانین ترمودینامیکی
قانون اول : انرژی نه بوجود می آید نه ازبین می رود بلکه از صورتی به صورت دیگر درمی آید.
قانون دوم : بازده انرژی در هیچ تغییر و تبدیلی صد در صد نیست.
پراکنده شدن انرژی در این تغییر حالات را اصطلاحا آنتروپی ( بی نظمی) می نامند
تمام سیستمها
در گذر زمان
کاهش نظم و افزایش بی نظمی
مهمترین خصلتهای موجودات زنده حرکت در جهت خلاف آنتروپی
(گیاهان مواد معدنی را جذب
مواد آلی )
آرایش
خصوصیات موجودات زنده
استفاده مداوم از انرژی برای ترمیم بی نظمی
توان مبارزه محدود که با مرگ در یک موجود به اتمام می رسد.
فهرست
اسلاید بعد
بی نظمی
در مصنوعات بشری همیشه بی نظمی> نظم
بی نظمی
نظم
سرنوشت انرژی تابشی
الف) بازتاب
ب)جذب یا نفوذ
ضریب باز تاب گرمایی (آلبدو) =
انرژی بازتابی شده
انرژی تابیده شده
اگر بتوان تمام انرژی خورشید استفاده کرد هر انسان در کمتر از یک متر مربع (3/2) از سطح زمین انرژی
مورد نیاز خود را دریافت می کند.
اسلاید بعد
اسلاید قبل
مقدار انرژی UV دریافتی
الف)اتمسفر 070/0
سطح زمین 30./0 ب)
اغلب انرژی UV در اتمسفر توسط چه ترکیباتی جذب می شود.
CO2 الف)
اتمسفر)) H2O ب)
توزیع انرژی در بخشهای مختلف طیف خورشیدی
مادون قرمز مرئی فرابنفش
45-42 52-45 3
عوامل موثر بر نحوه توزیع انرژی در سطح زمین
1- ارتفاع از سطح دریا (مهمترین عامل)
2- موقعیت فصلی
3- عرص جغرافیایی
4- ساعت اندازه گیری
5- ترکیب اتمسفر (( ?CO2 , ?H2O
اسلاید قبل
فهرست
فصل 5
بررسی فرایند تولید در سطوح مختلف یک اکوسیستم
تولید اولیه = مواد آلی ساخته شده در تولید کننده ها(فتوسنتز + شیموسنتز )
چرا اغلب دانشمندان تولید اولیه را برابر فتوسنتز در نظرمی گیرند و شیموسنتز را حذف می کنند؟
1- سهم شیموسنتز در یک اکوسیستم خیلی کم
2- تولید آن به سطوح فوقانی یک اکوسیستم منتقل نمی گردد.
3- انرژی حاصل از شیموسنتز به طور غیر مستقیم به فتوسنتز بر می گردد.
تولید اولیه ناخالص = تولید اولیه خالص + تنفس
تولید اولیه خالص – قسمتهای غیر قابل مصرف + مصارف ناخواسته (قارچ- باکتری- حشرات)
تولید اولیه مفید:
( باقیمانده تولید اولیه یا تولید خالص جامعه)
تولید اولیه مفید = باقیمانده تولید اولیه یا تولید خالص جامعه
فهرست
اسلاید بعد
تولید ثانویه : ساخته شدن مواد آلی در کالبد مصرف کنندگان
توده زنده موجود یا بیوماس :
تولید اولیه وثانویه در طی سالهای متمادی انباشته شده است.
طول عمر موجود رشد موجود (تولید سالانه در مقایسه با توده زنده)
تولید خالص
تولید ناخالص
مناطق گرمسیر
مناطق سردسیر
>
در مناطق گرمسیر تنفس بالا
تفاوت میزان تثبیت انرژی در کشورهای پیشرفته در حال پیشرفت؟
1- استفاده از نژادهایی که بازده بالا
2- تامین شرایط برای رشد فراورده
اسلاید بعد
اسلاید قبل
چرا اغلب کشورهای در حال پیشرفت از نژادهای پر محصول استفاده نمی کنند؟
نمی توانند شرایط لازم برای رشد آنرا فراهم آورند.
چرا توده زنده اقیانوسها نسبت به خشکی ها کمتر است؟
1- کمبود عناصر ضروری و بالا بودن غلظت املاح
2- فقدان نور
3- محلول بودن گازهای CO2 , O2
طبقه بندی بیوم ها بر اساس تولید ماده اولیه(بر حسبg/m2/day)
مصب رودخانه
جنگلهای معتدله مرطوب
علفزارهای مرطوب
دریاچه های کم عمق
پوششهای نیمه خشک
جنگلهای کوهستانی
دریاچه های کم عمق
بیابانها
>
>
>
25
10
3
05/0
اسلاید بعد
اسلاید قبل
05/11/1446
18
روشهای اندازه گیری تولید اولیه
الف) روش مستقیم(روش برداشت محصول ) :
ّب) روش غیر مستقیم (که شامل موارد زیر می گردد)
ایراد
فقط در مورد گیاهان یکساله قابل اجراست
1- اندازه گیری تصاعد O2
محیط آبی
شیشه
تاریک (تنفس)
روشن(تنفس + فتوسنتز)
O2
O2
میزان کاهش a=O2
میزان افزایش b=O2
تولید اولیه o2 a+b =
2-اندازه گیری جذب CO2
محیط خشکی
کاهش 2Co در روز =a
افزایش 2coدر شب = b
b-a = تولید اولیه
تفکیک انرژی قسمت مرده از زنده غیر ممکن
اسلاید بعد
اسلاید قبل
فهرست
3- اندازه گیری اسیدیته در محیط آبی
CO2+H2O H+ +HCO-3
4-روش تعیین میزان عناصر غذایی
سرعت کاهش عناصر غذایی (NO-3 PO-3)
5-به کار گیری عناصر پرتو زا (رادیو اکتیو(
دقت بالا
میزان جذب 14Co2میزان تولید اولیه را محاسبه می کنیم
6-بررسی مقدار کلروفیل (سرعت تولید به ازاء یک گرم کلروفیل)
این روش با مابقی روشها متفاوت این روش به اندازه گیری نیروی کار وابسته ولی مابقی به نسبتهای
ثا بت در واکنشهای شیمیایی وابسته است
اسلاید بعد
اسلاید قبل
تولید اولیه خالص
در گیاهان
انرژی دریافت شده از گیاهان
انرژی استفاده نشده
مصرف کننده ها
انرژی دفع شده (ادرار- مدفوع )
انرژی جذب شده
1- متابولیسم پایه ( هزینه نگهداری )
2- مصارف حرکتی
مصارف نگهداری
تولید ثانویه
1- رشد و ترمیم
2- زاد و ولد
تولید ثانویه : میزان خالص افزایش ( رشد ) + ضایعات مرگ و میر
تولید ثانویه : انرژی دریافتی از پله ما قبل – [ مصارف نگهداری + انرژی دفع شده ( ادرار ، مدفوع ، تعرق)]
اسلاید قبل
فهرست
پله غذایی یا سطح غذایی ( Trophic Level Or Food Level )
تمامی مصرف کنندگان نمی توانند به طور مستقیم از تولید کننده استفاده نمایند بنابراین با واسطه این کار را
انجام می دهند که به آن پله غذایی می گویند.
فصل 6
پله اکوسسیتم وانتقال انرژی
فهرست
اسلاید بعد
05/11/1446
22
ردیف یا سطح غذایی
فاصله هر موجود را نسبت به تولیدکنندگان در یک زنجیره غذایی ردیف گویند.
مصرف کنندگان ردیف 2-6 می باشند.
زنجیره غذایی ( Food Chain ):
مجموعه ای از موجودات که هر موجود از موجود قبلی خود تغذیه می کند.
( حلقه زنجیره = پله تشکیل )
پله اول ( تولید کنندگان ) در تمام زنجیره ها ثابتند.
انواع زنجیره
زنجیره چرا
زنجیره گندخواران:
( Saprophyt )
تولید کننده
(گیاهان)
مصرف کننده ردیف اول
( علفخوار )
مصرف کننده ردیف دوم
( گوشتخوار )
جثه افراد تعداد
افراد در این زنجیره از مواد غیرآلی استفاده می کنند پس ردیف اول گند خوارند.
اسلاید بعد
اسلاید قبل
شبکه غذایی ( Food Net ):
مجموعه زنجیره های غذایی با حلقه مشترک را گویند.
اسلاید بعد
اسلاید قبل
در تمام زنجیره ها در پله اول انرژی نورانی انرژی شیمیایی در مابقی پله ها انرژی شیمیایی تبدیل میگردد
تبدیل
علت کاهش مدام انرژی در طول زنجیره ؟
مصارف نگهداری هر پله
بازده انرژی ( کارایی انرژی) :
انرژی منتقل شده از یک سطح به سطح دیگر
بازده اکولوژیک ) ضریب فتوسنتز( :
فقط 10% از انرژی هر سطح به سطح دیگر منتقل می گردد.
هرم اکولوژیک (نشان دهنده کارکرد اکولوژیکی)
هرم تعداد (number of Pyramid ):
جثه افراد تعداد
شکار جانوران گوشخوار نمی تواد خیلی بزرگ یا کوچک باشد.
اکثرا این هرم رو به بالاست مگر تولیدکنندگان سطح اول بزرگ باشند هرم بطرف پایین (جنگل) مصرف کننده
پرندگان کوچک باشند.
اسلاید بعد
اسلاید قبل
هرم تعداد (number of Pyramid ):
اسلاید بعد
اسلاید قبل
فهرست
هرم بیوماس (P. Biomass) :
اکثرا رو به بالاست بجز دریاچه ها
ماهی ها < زئوپلانکتون ها < فیتوپلانکتون ها
ماهی ها > زئوپلانکتون <فیتوپلانکتون
بیوماس
رشد و تکثیر
معایب:
1- چشم پوشی از زمان انباشته شدن) گیاهان و جانوران چند ساله(
2- موجودات کوچک مثل باکتری ها biomess اهمیت کمتر
3- تمام بافتها ارزش یکسان داده می شود.
هرم انرژی
هرم انرژی بهترین نحوه نمایش کارکرد جامعه و همیشه رو به بالاست.
اسلاید بعد
اسلاید قبل
مواد سمی در انتقال آنها در اکوسیستم
فقط 10% ماده و انرژی به پله بعدی منتقل می شد. آیا این موضوع در مورد سموم نیز مطابقت دارد؟
خیر بلکه بالعکس بطور مثال( سم D.D.T ) انباشته شدن این سم را ازهر پله به پله بعد نشان می
دهد. سموم از قاعده هرم تبعیت نمی کنند.
برای بررسی سمی بودن یک سم مطالعه کدام پله مناسب تراست؟
پله های بالایی هرم
جایگاه تجزیه کنندگان در هرم ها؟
در تمام پله ها تجزیه کنندگان حضور دارند و از اجساد وفضولات هر پله (سطح) را تجربه می نمایند.
در عرض هرم در کنار تمام پله ها قرار می گیرند.
در کشورهای پر جمعیت (هند) برای جلوگیری اتلاف انرژی خود را به تولیدکننده ها نزدیکتر کرده و
د ر دومین سطح تغذیه قرار می گیرند.
اسلاید قبل
فهرست
فصل 7
چرخه مواد در اکوسیستم
چرخه بیوژئوشیمیایی (Biogeochemical):
Bio موجود زنده Geo زمین Chemical ماده شیمیایی
یعنی عناصر شیمیایی موجود در طبیعت بطور مداوم با عبور از مسیرهای خاص از محیط به موجودات
زنده و بالعکس در گردش اند.
:Macro element
عناصر ضروری
در بدن موجودات زنده
:Micro element
K,P,N,O,H,CL Ca, Mg,
Zn,Cu,Fe,Mo,Mn,B
اصولا جانوران به عناصر بیشتر نسبت به گیاهان نیاز دارند.
فهرست
اسلاید بعد
ذخیره(انباشتگی):
عدم توزیع یکسان مواد عناصر در همه بخش های طبیعت موجب ذخیره می گردد.
میزان جریان (Flux.rate):
مقدار کمیتی از یک عنصر یا ترکیب از یک ذخیره به ذخیره دیگر در واحد
زمان استوار می باشد.
نسبت انتقال =
میزان جریان
ذخیره
زمان انتقال =
میزان انتقال
ذخیره
مثال: پول توجیبی
علت محاسبه زمان انتقال:
برای ارزیابی درجه پایداری ذخیره ها در قبال نوسان میزان جریان
اختلالات ناشی از تضعیف چرخه ها :
کاهش تولید اکوسیستم ها (مثال چراء مراتع)
اسلاید بعد
اسلاید قبل
چرا
با تراکم مناسب مرتع
رشد گیاهان با کنده شدن سر شاخه ها
ادامه چرخه عناصر با فضولات دام ها
نامناسب مراتع
از بین رفتن گیاهان خوش خوراک و جایگزین شدن گیاهانی که ارزش غذایی ندارند
کاهش تراکم گیاهی
فرسایش
چرا کودهای شیمیایی جایگزین مناسبی
برای کودهای حیوانی محسوب نمی شوند؟
1- اکثرا فاقد عناصر Micro
2- نسبت عناصر ماکرو به میکرو مطابق نیاز گیاهان نمی باشند.
3- مواد آلی برای فعالیت میکرو ارگانیسمها را دارا نمی باشند.
ولی کودهای حیوانی دارای مواد آلی هستند.
اسلاید بعد
اسلاید قبل
به چه دلیل کودهای شیمیایی بوجود آمدند؟
نسبت برداشت عناصر از خاک بیشتراز برگشت آن بود و مقدار کود حیوانی برای بازگشت به حالت عادی کافی
نیست به همین دلیل کودهای شیمیایی این کمبود را جبران می نمایند.
در حال حاضر بهترین راه حل چیست؟
کودهای شیمیایی به همراه کودهای حیوانی استفاده شوند.
خاک های شنی بعلت داستن مواد آلی کمترچرخه مواد ضعیف تری نسبت به خاک های رسی دارند.
آلودگی های ناشی از افزایشCo2 حاصل از سوخت های فسیلی
اختلال
فتوسنتز
تنفس
هر چرخه دارای دو منبع :
سرچشمه اصلی: در قسمت غیر زنده
ذخیره تبادلی: که کوچکتر از سرچشمه اصلی ولی در حال مبادله با بخش زنده غیر زنده است.
اسلاید بعد
اسلاید قبل
چرخه های بیوژئوشیمیایی
1- چرخه آب
2- چرخه گازی
3- چرخه رسوبی
اقیانوس ها
اتمسفر
زمین
سرچشمه اصلی
موجودات زنده(بیوسفر)
موجودات زنده(بیوسفر)
با فرسایش و رسوب گذاری
ذخیره تبادلی
علت اختلاف سرعت گردش عناصر
1- میزان رشد گیاهان و جانوران در انواع اکوسیستم
2- شدت تجزیه مواد آلی در اکوسیستم ها متفاوت
چرخه کربن
مخزن اصلی
* اتمسفر * بیوسفر (دو برابر اتمسفر) * اقیانوس ها ( 55 برابر اتمسفر)
اسلاید بعد
اسلاید قبل
فهرست
از لحاظ فعال بودن ذخیره کربن
1- ذخیره فعال: کالبد جانداران (بیوسفر)
2- ذخیره غیر فعال: انباشته شدن در پوسته زمین(سوختهای فسیلی)
دو عامل اصلی کاهش دهنده نوسانات Co2 در تغییرات فصول
1- مبادله Co2 اتمسفر و آب دریاها
2- معکوس بودن فصول در دو نیمکره
پیامدهای ناشی از افزایش Co2
اثر گلخانه
افزایش دما
بی نظمی در نزولات آسمانی
خطر ذوب یخ قطبی
مخزن تبادلی
* مصرف Co2 در فتوسنتز برای تولید مواد آلی
* دفع Co2 درتنفس
اسلاید بعد
اسلاید قبل
چرخه اکسیژن
وجه تشابه چرخه
اکسیژن با کربن
هر دو انتقال انرژی دخالت دارند.
تعداد و نسبت ذخیره های فعال و غیرفعال مشابهی دارند
دو طریق تشکیل O2 :
1- فتوسنتز
2- فتولیزه آب در اثر پرتوها ماوراءبنفش
چگونه مقدار O را از روی C مقدار بدست می آورند؟ از طریق نسبت آنها در ترکیب CO2
علت کاهش شدید O2 در وضعیت کنونی؟ مصرف شدید سوخت های فسیلی
چرخه نیترون
گیاهان آنرا بصورت اکسید( NO3) جذب می کند ولی برای مصرف باید به فرم احیا( (NH3 در بیاید ولی
بصورت احیاء از گیاهان به علفخواران انتقال می یابد.
گازهای آتشفشاانی
چرخه N
رسوبات دریایی
اتمسفر 78%
اسلاید بعد
اسلاید قبل
روش های تثبیت نیتروژن هوا
1-بیولوژیکی:
2- صنعتی(هارپر):
3-رعد وبرق:
نیترون هوا توسط ارگانیسم ها همانند ازتوباکتر- کلوستریدیوم-ریزوبیوم-جلبک سبز آبی تثبیت می شود.
N2+O2 NO, NO2
3N2+H2 NH3
اسلاید بعد
اسلاید قبل
چرخه فسفر(چرخه رسوبی)
فسفر به صورت اکسید جذب شده بهمان صورت مصرف می گردد. کندترین چرخه محسوب می گردد.
ذخیره اصلی سنگ دریایی که اغلب به توسط رسوب کردن از دسترس جانوران خارج می شود.
فسفر در سنگ های آذرین < سنگ رسوبی قدیمی< سنگهای رسوبی
فسفری که به دریا می رسد پیش از رسوب گذاری از دو طریق مجدداً وارد اکوسیستم می گردد.
2- صید ماهی
1- فضولات و اجساد مرغان ماهی خوار
گوانو(Guano)
فضولات غنی از فسفر که در خشکی ها در مکان های لانه گذاری پرندگان
رسوباتی که تحت فعالتهای زمین شناسی از اعماق دریاها بیرون آمده اند
اسلاید بعد
اسلاید قبل
فهرست
چرخه آب
منبع اصلی آب:
1- اقیانوس 97%
2- 2% یخچال
3- 1% آب بخار اتمسفر نزولات آسمانی
مقدار بخار شدن آب از اقیانوس ها < از بارندگی
مقدار بخار شدن آب از خشکی ها > از بارندگی
جهت جریان آب
ویژگی های اختصاصی ملکول آب: گرمای ویژه آب بالاست
بخارآّب برف
گرمای نهان انجماد
نقش هایی که بخار آب در اتمسفر ایفا می کند.
1- تشکیل ابرها
2- جذب امواج گرمایی آفتاب (طول موج بلند را جذب می کند.)
3- جذب امواج گرمایی زمین :در شب زمین انرژی دریافتی
از خورشید را با طول موج بلند تر ساطع می کند که توسط ملکولهای آب این کرما جذب می گردد
آب
انرژی گرمایی ساطع شده از زمین در شب
اسلاید بعد
اسلاید قبل
یخ های که در قطبین جمع شده اند با مجموعه دریاهای زمین تعادل وزنی ندارند؟
تکه یخ
ذوب یخ
سطح ثابت آب
با آب شدن یخ ها سطح آب افزایش می یابد و76 متر سطح اقیانوس را بالامی آورد.
آلودگی های محیط و ورود به آلاینده ها در چرخش مواد
آلودگی: ورود عناصر و ترکیبات تازه به محیط با تغییر نسبت عناصر و ترکیباتی که در ساختار طبیعی محیط
مشارکت دارند.
استفاده حشره کشهای کلردار چه عواقبی را بدنبال داشته؟
پیدایش واریته های مقاوم
اثرات ورود این سموم در اکوسیستم
آزمایشی ساده، برای اثبات تعادل وزنی آب
اسلاید بعد
اسلاید قبل
نکات قابل توجه در سرنوشت و اثرات سموم
1- دوام و پایداری ماده شیمیایی
2- قابلیت انحلال آن در محیط های مختلف
3- مکانیسم توزیع و انتشار
4- خواص سمی و اثرات بیولوژیک
1- شکستن ان در مرحله نخستین دال بر تمام شدن خواص سمی آن نیست.
2-قابلیت انحلال در آب کم
نکات قابل توجه در رابطه با D.D.T
3- قابلیت انحلال در چربیهای بالاست
4- میزان تبخیر در طبیعت کم
اسلاید بعد
اسلاید قبل
از اثرات غیرمستقیم D.D.T :اختلال درفعالیت غدد جنسی و مکانیزم های تولیدمثل و آنزیم کربنیک
آنیدراز که نقش فعال در تثبیت کلسیم در پوسته تخم داردنیز مختل می گردد.
آلودگیP.C.B (Polychorinated biphenyle):
در ساختن ظروف و وسایل پلاستیکی بکار می رود. پراکندگی فقط در اطراف مناطق مسکونی بر روی هورمون های
استروئیدی اثر کرده و موجب تجزیه آنها شده در نتیجه اثرات مشابه D.D.T در نازک کردن تخم پرندگان دارد.
اثرات زیانبار D.D.T
الف) اثرات مستقیم: کشتن حشرات و انگلها بعلاوه حشرات مفید (تر و خشک با هم می سوزند)
ب) اثرات غیرمستقیم: انباشته شدن D.D.T در زنجیره های غذایی بویژه انباشته شدن آن در پله های بالاتر.
اسلاید قبل
فهرست
آیا میدان اکولوژیک همان جغرافیای انتشار است؟
خیر، نگرش جغرافیایی حالت توصیفی (طول و عرض محیط زیست هر موجود را معرفی می نماید.) ولی نگرش
اکولوژیک حالت تحلیلی (ذکر علت) محیط زیست هر موجود را بحث می کند.
فصل 8
میدان اکولوژیک یا آشیان اکولوژیک یا کنج اکولوژیک یا زیستخوان اکولوژیک
(Ecological nich)
محدوده ای است هر گونه برای زیست بهتر و انجام فعالیت های طبیعی (تغذیه، زاد و ولد) انتخاب می کند.
آشیان اکولوژیک: نه فقط محل زندگی موجود بلکه نقش عملی موجود در جامعه را در رابطه با عوامل
غیرزیستی (دما، رطوبت، نور ….) مشخص می نماید.
فهرست
اسلاید بعد
میدان اکولوژیک بالقوه:
جاهایی که یک موجود می تواند زندگی نماید یعنی قادر به تکثیر و تولید مثل
دو گونه با احتیاجات یکسان نمی توانند با هم در یک آشیان اکولوژیک زندگی نمایند و یکی از آنها
در رقابت حذف می گردد که به آن اصل گوس یا طرد رقابتی گویند.
میدان اکولوژیک بالفعل:
محدوده ای از شرایط طبیعی یک گونه عملاً آنرا اشغال نموده و زندگی می نماید.
میدان اکولوژیک بالفعل = میدان اکولوژیک بالقوه – رقابت
میدان اکولوژیک بالفعل الف) قبل از رقابت
ب) بعد از رقابت میدان اکولوژیک بالقوه
اسلاید بعد
اسلاید قبل
برخی جانداران محدوده وسیعی از نوسانات عوامل اکولوژیک را تحمل می کنند(مقاوم)
Eury
برخی جانداران محدود کوچکی از نوسانات عوامل اکولوژیک را تحمل می کنند(حساس)
Steno
عوامل غیر زیستی: گرما thermal، آب hydric، نمک ها halin، منابع غذایی phagic
محل زیست Cious
اگر موجودی به گرما حساس ولی مقاوم به نمک Steno Thermal Eury Halin
گونه های معادل ( معادل های اکولوژیک): اگر دو آشیان اکولوژیکی مشابه توسط گونه های مختلفی اشغال
شوند که از لحاظ رفتاری، فیزیولوژیکی، فرمولوژیکی مشابه باشند.
مثال: کانگورو در استرالیا، گاو وحشی (بوفالو) در چمنزارها آمریکا
اسلاید بعد
اسلاید قبل
گونه های مختلفی که در یک اکوسیستم ها از لحاظ Nich، نقش و عملکرد اکوسیستم یا نوع تغذیه و منابع
تغذیه مشابه هم باشند(بز و کل کوهی) چنین گونه های در یک اکوسیستم هم صف می نامند.(تصاویر)
گونه های هم صف:
فهرست
اسلاید قبل
فصل 9
عوامل محدود کننده
قانون لیمبیک (کمینه):هرعنصرضروری که کمترین میزان (مقدار) را در محیط زیست موجود زنده
دارد نقش محدود کننده در رشد موجود را ایفا می نماید. مثال :کمبود Ca2+, Mg2+
قانون بلاک من: هر عاملی محیطی که کمترین مقدار را در محیط دارد نقش تعیین کننده در رشد
موجود را ایفا می نماید. (در قطب دما – کویر آب)
قانون تحمل (قانون شلفورد یا بیشینه):افزایش شدت یک عامل اکولوژیک می تواند مرز و
امکان رشد موجودات زنده را محدود نماید. (در ارتفاعات افزایش شدت نور)
فهرست
فصل 10
سازش
سازش:تحریک پذیری یا تغییر پذیری انتخاب شده موجودات زنده موجب افزایش تحمل زیستی می گردد.
البته محدوده سازش محدود (مثال دما برای گیاهان Max:45 C, Min: -5 C )
انواع سازش ها ( مصرف انرژی )
الف)فعال با مصرف انرژی
ب) غیرفعال (گیاهان کرکدار که بطور خودکار با شرایط کم آبی سازگارند.)
محیط
موجب
نیاز
پاسخ هر گونه ( ذات و ژنوم)
تقسیم بندی انواع سازش ها
الف: سازش های موقت ( ساز ش های حیات فردی یا آنتوژنی):
سازش هایی هستند که یک موجود در طول زندگی کسب می کند.( پینه دست ـ آفتاب سوختگی)
فهرست
اسلاید بعد
ارتباط بین سازش های آنتوژنی با فیلوژنی از نظر سه دیدگاه:
1- دیدگاه لاماریست ها:
صفات اکتسابی (آنتوژنی)
صفات ارثی (فیلوژنی)
تبدیل
2- دیدگاه نئوداروینس ها:
مثال : گردن زرافه ـ پرده پای مرغابی
دلیل اصلی سازش را جهشهای تصادفی می دانند.
3- نظریه حد واسط یا بالدوین:
بوده باعث تثبیت و انتقال سازش ها گردیده است.
ب: سازش های دائمی( سازش های تکاملی یا فیلوژنی یا ارثی):
گیاهان منطبق خشکی:
کوتیکول ، اندام هوایی ، ریشه ، برگ
سازش هایی هستند که یک موجود در طی دوران گذشته کسب کرده
جهش عامل بروز صفات ارثی ولی تصادفی نبوده بلکه در جهت تکامل
اسلاید بعد
اسلاید قبل
انواع سازش ها یا صورت های مختلف آن
1- سازش های ریخت شناسی یا مرفولوژیک
الف) آنتوژنی یا موقت (سازش با شرایط کم آبی موقت)
ب) فیلوژنی یا دائمی (سازش در گیاهان سازگار خشکی شور)
3-سازش های بیوشیمیایی:
2-سازش های فیزیولوژیک:
تغییر در ساختار درونی (اندامک ها و اندام ها ) گیاهان شور پسند غدد نمکی، گیاهان گوشتخوار آنزیمها
دستگاه گوارش با نوع غذا تغییرمی کند.
تمام پاسخها بیوشیمیایی اند چون اکثر پاسخها ریختی از طریق تغییر در زنجیره های بیوشیمیایی پاسخ
داده می شوند.
اسلاید بعد
اسلاید قبل
فهرست
سازش های فیلوژنی یا دائمی
سازش های مرفولوژیکی
اسلاید بعد
اسلاید قبل
رفتار:مجموعه حرکتهای ظاهری در شرایط فیزیکی و بیولوژیکی که به اقتضای نیاز، جانور بروز می دهد.
4- سازشهای رفتاری:
مختص انسان – جانوران البته درگیاهان تروپیسم و تا کتیسم را نوعی رفتار می دانند.
انواع رفتار
الف- غیر ارادی ماهیچه صاف ( هضم غذا….)
ب –ارادی ماهیچه مخطط (مقابله دسته جمعی بوفالوها در مقابله مهاجمان )
انواع رفتار
براساس آموزش
1- رفتار آموختنی
(پرواز پرندگان- شکار سگ سانان)
2- رفتارهای غریزی
(لانه سازی مکیدن شیر و…)
اکومورفوز Morphosis (شکل ،ریخت) Eco (ماواء)
معادل سازشهایی موقت – آنتوژنی
اسلاید بعد
اسلاید قبل
اکوتیپ یا تیپ های اکولوژیکی (Eco Type) :
گونه هایی که از لحاظ شکل ظاهری مشابهند ولی از لحاظ ژنتیکی باهم اختلاف دارند.
گیاهان در ارتفاعات بعلت قطع مبادله ژنتیکی در طی نسلهای متمتدی از لحاظ خزانه ژنی با گونه های مشابه
دارای اختلاف می شوند هرچند از لحاظ مرفولوزیکی مشابهند.
پیدایش اکوتیپ در واقع تاثیر واستمرار گزینش طبیعی در جهت ویژه و خاص است.
کلاین یا اکو کلاین:
گونه هایی که دارای حوزه انتشاری وسیع و پیوسته بوده و بین تفاوتهای مرز بالایی و پایینی حالات حد واسط
هم موجود است که نشاندهنده تعییرات تدریحی گونه های مورد مطالعه (بصورت شیب دار)را گویند.
در واقع اکومورفوزسازش هایی که با وجودشرایط خاص محیطی ظاهر می شوند. مثل تغییر رنگ پوست
انسان در ارتفاعات یا تغییر مرفولوزیکی گیاهان وجانوران در قطب
فهرست
اسلاید قبل
فصل 11
توالی، تحول و بلوغ اکوسیستم
توالی: جایگزین شدن جامعه ها و یا انواع اکوسیستمها در یک منطقه به دنبال یکدیگر
هرجامعه شرایط محیطی را برای استقرار جامعه پرنیازتر آماده می سازد
نکات قابل توجه در رابطه با توالی:
با تغییر جامعه گیاهی
جامعه جانوری
محیط غیر زنده (میزان بارش دما نور رطوبت هوا)
تغییر
تغییر
مقایسه بین توالی
و دگردیسی
مشابهند چون هر دو با تغییر همراهند
نامشابهند
توالی تکرار ناپذیر
در توالی مرگ معنا ندارد
فهرست
اسلاید بعد
بیوسنوزهای اوج ( کلیماکس):
تکامل سریها نهایتاً منجر به یک بیوسنوز پایدار می گردد که با محیط اطراف خود به تعادل رسیده است.
بیوسنوزهای (کل موجودات زنده) که تدریجا جایگزین یکدیگر می شوند را سری (Sere) گویند.
همیشه کلیماکس به پوشش درختی ختم نمی شود بسته به وضعیت آب و هوایی کلیماکس تغییر می کند انواع بیوم
بوجود می آید.
تغییرات در ضمن توالی : بررسی توالی نهایی (کلیماکس) نسبت به مراحل اولیه توالی
الف- تغییرات از لحاظ انرژی و توده زنده:
توده زنده
تولید ناخالص
تنفس
نسبت تولید اولیه خالص به تنفس بسمت یک سیر می کند.
نسبت توده زنده به تولید اولیه
تولید خالص اولیه
اسلاید بعد
اسلاید قبل
ب- از لحاظ چرخه مواد
چرخه باز (ناقص) چرخه بسته (کامل)
توالی مراحل اولیه مراحل نهایی
مدت زمان جابجایی مواد کم زیاد
ج-از لحاظ ساختار اکوسیستم جامعه زیستی :
در مراحل نهایی تعداد زنجیرهای غذایی ، تنوع گونه افزایش، شبکه غذایی پیچیده تر و استراتژیr جایگزین
استراتژی k می شود
استراتژی r بچه ها مراقبت اندوخته غذایی غورباقه – ماهی
استراتژییk بچه ها مراقبت اندوخته غذایی انسان
د- از لحاظ ثبات اکوسیستم:
در مرحله نهایی توالی حالت تعادل و ثبات می یابد
و- از لحاظ انرژی کلی:
بازده انرژی و ماده عناصر غذایی در محیط بالا می رود
اسلاید بعد
اسلاید قبل
تقسیمات توالی (از نظرسه دیدگاه )
توالی اولیه : استقرار موجودات زنده در جایکه قبلاً جمعیتی وجود نداشته است.
تخته سنگ
خزه
گلسنگ
گندمیان
گیاهان علفی
چند ساله
درختی
درختچه
توالی ثانویه: یک اکوسیستم در اثر عوامل بیرونی (سیل آتش سوزی ) نابود اکوسیستم جدید در بقایای
بجا مانده آن شکل بگیرد
1- توالی اولیه و ثانویه
2-توالی درون زا و برون زا
3- توالی اتوترونیک و هتروتروفیک
توالی درون زا(Autogenic) : معادل توالیه اولیه و مستقل از عوامل بیرونی می باشد
توالی برون زا(Allogenic): معادل توالیه ثانویه منبعث از عوامل بیرونی می باشد
اسلاید بعد
اسلاید قبل
اسلاید بعد
اسلاید قبل
توالی ثانویه در یک برکه
توالی ثانویه در یک بیوم تایگا
اسلاید بعد
اسلاید قبل
فهرست
توالی اتوتروفیک (Autoterophic):اغلب توالی را شامل می شود و توالی در مراحل اولیه است.
توالی هتروتروفیک(Hetroterophic):وسعت وتعداد کم این توالی بیشتر در برکه و مرداب که بقایای
گیاهی از به وفور از پیرامون وارد این اکوسیستم می شود
کلیماکس(Climax)
آخرین نوع اکوسیستم در پایان مراحل در یک منطقه مستقر می گردد که به محیط اطراف به تعادل رسید.
تقسیم بندی دیدگاههای مختلف درباره کلیماکس
1- مونو کلیماکس(کلمنتس)
مشخصات آخرین نوع پوشش گیاهی و متعاقب آن اکوسیستم توسط عوامل اقلیمی مشخص می گردد به
آن کلیماکس اقلیمی می گویند.
اسلاید بعد
اسلاید قبل
2- پلی کلیماکس (برون بلانکه):
در یک اقلیم ثابت گروههای متفاوتی از کلیماکس برقرار است به آن پلی کلیماکس گویند.
در یک اقلیم واحد مناطق خاصی از لحاظ (جهت دامنه شیب نوع خاک نوع سنگ مادر) تنوع جامعه
جانوری تنوع اکوسیستم نقطه اوج وابسته به عوامل اقلیمی – عوامل خاکی- میزان بارندگی
کلمانتس(مونوکلیماکس): اجزاء تشکیل دهنده پلی کلیماکس را زیرواحدی از این مجموعه یا زیر-
کلیماکس تلقی می گردد
پیروان نگرش مونوکلیماکس(کلمانتس ،انگلیس) و پلی کلیماکس (برون بلانکه ، آلمان) از زمان طرح این
موضوع تا به حال برای اثبات نگرش خود بر دیگری در حال مناظره هستند
اسلاید بعد
اسلاید قبل
اختلاف نظر نگرش مونوکلیماکس(کلمانتس ،انگلیس) و پلی کلیماکس(برون بلانکه ، آلمان)
مونو کلیماکس(کلمنتس)
پلی کلیماکس (برون بلانکه)
شرایط اقلیمی
اقلیم واحد) ) ماکروکلیما
مزو کلیما (شرایط اقلیمی روی دامنه های مختلف )
میکرو کلیما(شرایط اقلیمی حاصل از بودن و نبودن یک درخت)
میکرو کلیما آنها
معادل مزوکلیما (پلی کلیماکس)
اقلیم + نوع سنگ مادر اقلیم
شکل گیری خاک
با هم متحد (وحدت)می گردند. با هم متحد (وحدت)نمی گردند .
با گذشت زمان اجزای
یک پلی کلیماکس
اسلاید قبل
فهرست
فصل 13
کنش های متقابل و بر هم کنش های بین جمعیت ها (بین گونه ها)
مفهوم کنش متقابل : بیانگر ارتباطاتی که ناشی از رفتار و به تعبیری اراده و تصمیم جاندار است.
مفهوم روابط متقابل : بیانگر کنش که بین محیط زندگی موجود زنده و خود موجود زنده برقرار است.
هر موجود زنده در محیط طبیعی با دو گروه از موجودات در ارتباط است.
1- هم گونه ای های خودش:کنش ها درون گونه ایست (inter specific).
2- دیگر گونه ها: کنش ها بین گونه ای (inter specific)
(interaction)
)inter relation(
فهرست
اسلاید بعد
انواع رابطه های ممکن بین گونه ای (بین جمعیت ها)
نتیجه حاصل از
نام رابطه از رابطه برای گونه ماهیت رابطه
هر دو طرف برای یکدیگر محدودیت
ایجاد می کنند
1-رقابت(competition) – –
2-خنثائی _ _
هیچ کدام از موجود روی هم اثری ندارد
(زرافه-خرگوش)
3-همیاری یا همزیستی (همکاری اولیه) + +
برای هر دو سودمند ولی اجباری نیست
(جلبک- قارچ)
4-صیادی( شکارگری) + –
افراد یک گونه افراد گونه مقابل را کشته
واز پیکرآنها تغذیه می کنند
اسلاید بعد
اسلاید قبل
افراد گونه انگل افراد گونه مقابل را تدریجاً بدون کشتن
سریع مورد استفاده قرار می دهند( کرم های روده ای)
6-همسفرگی + 0
7-دگر آسیبی (بازدارندگی یک طرفه) – 0
نتیجه حاصل از
نام رابطه از رابطه برای گونه ماهیت رابطه
5-انگلی (پارازیتی) + –
افراد یک گونه در این رابطه سود می برند و طرف
مقابل نه سود می برد نه زیان.(خزه روی تنه درخت)
یک طرف آسیب می بیند طرف مقابل نه سود نه زیان.
مثال دگر آسیبی آللوپاتی درخت گردو که اجزاء آن اجازه جوانه زنی بذر دیگر گیاهان را نمی دهد.
اسلاید بعد
اسلاید قبل
رقابت (competition)
رقابت بین افراد گونه هاست جهت کسب منابعی که مقدار آن محدود است.
شرایط رقابت
1-همسایه بودن جانداران
2-مشترک بودن منبع محیطی
3-محدود بودن منابع
دو شکل رقابتی از دیدگاه برچ از دیدگاه پیانکا
1-رقابتی که بودن یا نبودن رقیب هیج
تاثیری در مصرف انرژی آنها ندارد
رقابت برای منبع
(رقابت غیر تعرضی)
رقابت غیر نیازمند به مصرف انرژی
2- رقابتی که موجود زنده برای دستیابی
به منبع مورد نظر برای یکدیگر مزاحمت
ایجاد می کند
رقابت آمیخته با اقدام
(رقابت تعرضی)
رقابت نیازمند به مصرف انرژی
اسلاید بعد
اسلاید قبل
فهرست
دو نکته مهم درباره رقابت
1- رقابت مکانیزم های متفاوتی دارد و نباید استنباط شود که فقط دو مورد ذکر شده اشکال رقابتند گاهی اوقات
هر دو این اشکال با هم رخ می دهد.
2- رقابت مطلق نیست و دارای درجات مختلفی و با شدت های مختلفی است.
اصل گوس یا اصل انحصار از طریق رقابت
Gausمیکروبیولویست روسی دو گونه از پارامسی را در دو محیط مجزا کشت داد که هر دو آنها به راحتی رشد کردند
پارامسی گونه a
پارامسی گونه b
پارامسی گونه a+b
وقتی هر دو آنها به یک محیط کشت انتقال داند
یکی از گونه ها به راحتی رشد کرد و دیگری در مرحله اولیه ازرشد باز داشته شد.
مرحله اولیه
مرحله نهایی
رشد گونه a
اسلاید بعد
اسلاید قبل
هارد بن (اکولوژیست آمریکائی) : با توجه به گزارش گوس اصل انحصار از رقابت را بیان کرد یا به عبارت دیگر
همیاری پیش رقیب های کامل ناممکن است.
طرد اصل گوس: در مورد پنج گونه پرنده حشره خوار که در مجاورت هم زندگی می کردند و
هیچکدام یکدیگر را حذف نمی کردند مطرح شد.
با بررسی مداوم (فیلم برداری)هر گونه دارای آشیانه مجزا است هر جنس در ارتفاع مشخص از درخت زندگی
می کند.
دو گونه حشره (آفات) در شرایط محیطی متفاوت
32.3cگونه دیگر غالب
توان رقابتی بین گونه ها با تغییرشرایط محیط تغییر خواهد کرد.
29c یکی از گونه های غالب
نتیجه
اسلاید بعد
اسلاید قبل
منشا اصلی اختلاف نظر (آراء) درباره اصل گوس:
انواع حالات رقابت در بین دو گونه
1- رقابت کامل: اگر گونه ای، گونه دیگر را به طور کامل حذف کند.
2- رقابت ناقص:گونه ای به طور نسبی بر دیگری چیره شود.
3- غیر رقابتی :دو گونه قادر به زندگی در کنار هم می باشند.
اخیراً دانشمندان پیشنهاد کردند که با مشاهده حذف یک گونه در کنار دیگری یا رقابت ناقص
نمی توان به نیاز های واقعی اکولوژیکی آنها پی برد. در نتیجه اصل گوس و انتخاب طبیعی
به آزمون های تجربی جواب نمی دهند.
اسلاید بعد
اسلاید قبل
موفق باشید
لطفا نظرات و پیشنهادات خود را به آدرس :
شاهین شهر – فاز 3 خانه کارگر – بلور نور
دانشگاه پیام نور شاهین شهر
گروه زیست شناسی ( صالحی) ارسال فرمایید.
اسلاید قبل
فهرست