سیره تربیتی پیامبر صل الله علیه و آله و اهل بیت هم السلام
فهرست مطالب
روشهای پرورش شناخت و ایمان به امامت در سیره معصوم (ع)
تربیت عبادی
آموزش نماز در سیره معصومان علیهم السلام
اصول آموزش نماز
روشهای آموزش نماز
آموزش روزه در سیره معصومان (ع)
روشهای آموزش روزه داری
تربیت اخلاقی
روشهای تربیت اخلاقی در سیره معصومان علیهم السلام
تربیت علمی
اصول آموزشی در سیره تربیتی معصومان علیهم السلام
مفهوم شناسی
الگوپذیری
تربیت کودک
آثار محبت
2. اصل امنیت کودک
3 . اصل تکریم و احترام به کودک
4 . اصل تحقیر نکردن کودک
5 . اصل راستی و صداقت با کودک
6 . اصل نظارت و مراقبت
7 . اصل نرمی و ملاطفت
روشهای تربیت کودک در سیره معصومین
تربیت اعتقادی
روشهای پرورش شناخت و ایمان به پیامبرصل لله علیه وآله در سیره معصومان علیهم السلام
روشهای آموزشی در سیره تربیتی معصومان علیهم السلام
مناظره در سیره معصومان علیهم السلام
روشهای آموزشی در سیره تربیتی معصومان علیهم السلام
روش سوال و جواب در سیره
شیوه های آموزشی در سیره تربیتی معصومان علیهم السلام
مفهوم شناسی
تربیت:
الف) نقش تربیت در جامعه ب) تربیت هدف اصلی انبیاء و اهل بیت علیهم السلام
مفهوم شناسی در معنادار کردن یادگیری بسیار تاثیرگذار است. از اینرو بزرگان و علمای مسلمان از گذشته همیشه قبل از ورود به هر علمی یکی از مسائلی را که لازم میدانستند.
سیره:
اهمیت و ضرورت سیره:
دستیابی به قواعد، سبک ها و روشهای تربیتی پیامبر
الگوپذیری
عنوان دیگری که در این موضوع بر اهمیت آن میافزاید نقش الگو، الگودهی و الگوپذیری است. متخصصان روانشناسی و علوم تربیتی، نیز بر اهمیت آن تاکید کردهاند و برخی آن را بهترین روش دانستهاند. نیاز انسان به الگوها امری طبیعی است و از نظر روان شناسی شخصیت و روان شناسی اجتماعی ثابت شده است که هر کسی برای ساخت خود از الگوهایی خاص به شکل دیگری مهم و یا دیگران مهم استفاده می کند.
الگوپذیری از پیامبر و اهل بیت(ع)در فرایند تربیتی شایسته است کسانی که قدم به وادی مقدس تعلیم و تربیت گذاشتهاند این بزرگان را الگو قرار دهند.
تربیت کودک
اصول تربیت کودک
1-اصل محبت به کودک
یکی از نیازهای روانی انسان که اهمیت بسیار زیادی در شخصیت انسان دارد، نیاز به محبت است. توجه یا بی توجهی به این نیاز آثار روانشناختی و تربیتی بسیاری درپی دارد.
محبت ورزی به کودک نیاز اساسی کودک است
آثار محبت ورزی به کودک
اساس و پایه تربیت و شخصیت
آرامش روانی
سلامت جسمی
اعتماد به نفس
اعتماد به والدین و دیگران
احساس امنیت
سیره معصومان علیهم السلام
الف) محبت پیامبر(صل الله علیه وآله): این سیره رفتاری پیامبر است که علاوه بر حضرت فاطمه سلام الله علیها و امام حسن و امام حسین علیهم االسلام شامل فرزندان خود که امام نبودند و فرزندان اصحاب و دیگران نیز میشد.
ب) روایاتی که معصومین علیهم السلام درباره محبت به کودکان فرمان میدهند. این سیره گفتاری معصومان است.
آثار محبت
1- ارضای نیازهای طبیعی کودک
2- ایجاد و تقویت اعتماد به نفس
4- یادگیری محبت ورزی
3- اعتماد در ارتباط با دیگران
6- بهترین نوع رابطه بین مربی و متربی
5- جلوگیری از انحراف و کجروی
2. اصل امنیت کودک
احساس امنیت یکی از اساسیترین نیازهای انسان، به ویژه کودکان است. بی توجهی به این اصل مهم باعث شکل گیری شخصیت نا ایمن میگردد.اصل تامین امنیت کودک در سیره تربیتی معصومان علیهم السلام مورد توجه بوده است.
اهمیت و ضرورت امنیت برای کودک
ایجاد توانایی برقراری ارتباط بین فردی
ایجاد توانمندی بیان عقائد و تصحیح آن
ایجاد سلامت روان و در مقابل بی توجهی به آن عدم سلامت روان.
ایجاد حس ابتکار و خلاقیت
3 . اصل تکریم و احترام به کودک
در سیره اهل بیت علیهم السلام کودکان از احترامی خاص برخوردار بودند. به نظر میرسد گاهی این نوع تکریم از بزرگسالان بیشتر بوده است.
کرامت به معنای برگزیده بودن و جایگاه برتری است که خداوند به انسان بخشیده است. علت این کرامت انسانیت و مسئولیتی که از جانب خداوند بر عهده بشر گذاشته شده است. این کرامت و بزرگی باعث گرامی داشتن، ارزش دادن، برتری بخشیدن و حرمت دادن به او شده است. از نظر اسلام جنسیت، قومیت و نژاد نقشی در کرامت انسان ندارد.پس این کرامت باید هم در بزرگسالان و هم کودکان حفظ شود.
4 . اصل تحقیر نکردن کودک
تحقیر باعث کاهش و ازبین بردن حرمت خود میشود و باعث شکل گیری حس خودکمبینی میشود. با توجه به تساوی بزرگسال و کودک در کرامت و نقش نگرش و رفتار دیگران در شکل گیری شخصیت کودکان معصومان علیهم السلام احترام ویژهای برای کودکان قائل میشدند.
5 . اصل راستی و صداقت با کودک
معصومان علیهم السلام با همه به ویژه کودکان با صداقت و راستی رفتار میکردند. یکی از مواردی که در روایات مورد تاکید قرار گرفته است وعده دروغ ندادن به کودکان است.
راستگویی در گفتار و رفتار یک اصل مهم در زندگی فردی و اجتماعی است. صداقت در اخلاق اسلامی و حتی غیر اسلامی جایگاه ویژهای دارد.
در قرآن کریم واژه صدق، صادقین و صدیقین کابرد ویژهای دارد. همچنین روایات زیادی درباره راستگویی و دروغگویی وجود دارد.
آثار تربیتی بی صداقتی
الف) الگودهی عملی
ب) ایجاد بی اعتمادی
ج) ایجاد آسیب در شخصیت
6 . اصل نظارت و مراقبت
کودکی: مراقبتهای جسمی و سلامت و روحی و معنوی که با اولویت و حجم بیشتر مراقبتهای جسمی همراه است.
نوجوانی: مراقبتهای اجتماعی مهمتر میشود.
جوانی: حساسیت در انتخاب مسیرها و تصمیم گیری ها.
هرچه سن متربیان بالاتر میرود نوع مراقبت سختتر میشود.
نظارت، نگاه از بالا یا دورادور است و مراقبت، نظارت و نگاه به همراه توجه و دخالت و رسیدگی است. مانند اینکه گفته میشود مراقبت از کودک.
در هر دوره نوعی از مراقبت نیاز است:
نظارت در سیره اهل بیت علیهم السلام دو بخشی است:
آگاهی بخشی: شامل پیشگیری و فرجام و سرنوشت کار؛ سفارش درباره دوستیابی و نشست و برخاست ها؛ دوستی با چه کسانی.
کنترل رفتار: نشست و برخاستها.
آگاهی بخشی
کنترل رفتار
7 . اصل نرمی و ملاطفت
نرمخویی و ملاطفت در مقابل خشونت و سختگیری است. ملاطفت، رفاقت، نرمخویی و مدارا باعث ایجاد میل، رغبت و شوق در متربی است و در مقابل آنچه آن را تضعیف میکند سختگیری، خشونت، تندخویی و اکراه است.
در سیره اهل بیت علیهم السلام رفق و مدارا به عنوان یک اصل کلی در اسلام مطرح شده است. در این سیره بر ملاطفت و مدارا با کودکان تاکید شده است.
روشهای تربیت کودک در سیره معصومین
1 . روش تشویق
2 . روش بازی
3 . زدودن زمینه های تخلف: یعنی در تعلیم و تربیت علاوه بر زمینه سازی برای هدایت و رشد بایستی جلوی زمینه های انحراف نیز گرفته شود.
4 . پرهیز از امر و نهی: استقلال طلبی و خودمحوری در دورههای مختلف کودکی و نوجوانی با امر و نهی بیش از حد به آنان سازگار نیست. امرو نهی زیاد باعث بی اثر شدن کلام میشود و کودک را در مقابل امر و نهی مقاوم میکند.
5 . پرهیز از عیب جویی و سرزنش: سرزنش و تکرار آن باعث تضعیف اعتماد به نفس، تضعیف اراده، تشدید وابستگی به دیگران و ایجاد وسواس در کودک میگردد. عیب جویی دائم حتی در بزرگسالان نیز این آثار را دارد.
6. پرهیز از تنبیه بدنی
تربیت اعتقادی
فراهم کردن زمینه برای پرورش ایمان و اعتقاد به آموزه های بنیادین دینی است. هدف در تربیت اعتقادی ایجاد شناخت، محبت و تسلیم است.
تربیت اعتقادی مقدمه تربیت دینی است.
تربیت اعتقادی در بسیاری از آیات قرآن کریم مورد بحث قرار گرفته است. برخی از این آیات به اهمیت داشتن اعتقاد صحیح می پردازند.
روشهای پرورش شناخت و ایمان به خداوند در سیره معصوم (ع)
اثبات وجود خداوند
معرفی خداوند
مانوس کردن متربی با خداوند
نهی از معاشرت با منکران خداوند
روشهای پرورش شناخت و ایمان به پیامبرصل لله علیه وآله در سیره معصومان علیهم السلام
اثبات نبوت
نهی از معاشرت با منکران و مدعیان نبوت
مانوس کردن متربی با پیامبر (ص)
معرفی پیامبر (ص)
روشهای پرورش شناخت و ایمان به امامت در سیره معصوم (ع)
این سیره را در دو بخش مورد مطالعه قرار میدهیم:
روش طرح مساله امامت در سیره پیامبر (ص):
مرحله اول: زمینه سازی
مرحله دوم: بیان اجمالی و صریح
مرحله سوم: انتصاب حضرت علی علیه السلام به خلافت و امامت
روشهای پرورش شناخت و ایمان به امامت در سیره اهل بیت (ع):
روشهای اثبات امامت
روشهای معرفی امامان
روشهای مانوس کردن با اهل بیت علیهم السلام
روشهای ترویج شناخت و ایمان به امامت
روش نهی از معاشرت با مخالفان امامت
روشهای پرورش شناخت و ایمان به معاد در سیره معصومان علیهم السلام
از نظر لغوی معاد از ریشه "عود" است و عود به معناى رجوع و بازگشت و معاد مصدر میمى و اسم زمان و مکان و به معناى مکان و زمان بازگشت است.
در اصطلاح پنجمین اصل از اصول اعتقادی است؛ به معنای زندگی پس از مرگ، یا همه اتفاقات پس ازمرگ.
معاد از مقوله هایی است که قبول آن از اصول دیگر اعتقادی سختتر است. از اینرو اکثر مردم با این اصل اعتقادی آشنایی چندانی ندارند. همچنین معاد با نتیجه اعمال و ثواب و عقاب الهی ارتباط دارد و میتواند باعث بازدارندگی یا بازگشت در زندگی فردی و اجتماعی گردد.
اهمیت و ضرورت
روشهای پرورش شناخت و ایمان به معاد در سیره معصومان علیهم السلام
در سیره اهل علیهم السلام بیت برای اثبات امکان معاد از دو روش استفاده شده است؛ بیان نمونه های شمحسوسی از مرگ و زندگی دوباره پدیدههای طبیعی و بیان نمونه هایی از زندگی دوباره برخی انسانها به امر خداوند در همین جهان.
روش آموزش مفهوم معاد
روش اثبات امکان معاد
روش اثبات ضرورت معاد
معصومان علیهم السلام با به کارگیری روش تشبیه و تمثیل، با بیان معنای مرگ، توصیف سرنوشت انسان پس از مرگ و توصیف دنیای پس از مرگ را مفهوم معاد را تبیین میفرمودند.
علاوه بر مفروض گرفتن معاد معصومان علیهم السلام از چهار قاعده دیگر برای اثبات ضرورت معاد استفاده میکردند: 1-اقامه دلیل 2-خبر دادن از وقوع حتمی معاد 3-دعوت عملی به معاد 4-رفع شبهات
روش یادآوری معاد و تکرار آن:
طرح مسئله معاد در همه جا و همه شرایط، چه در مسجد و چه در مکان های دیگر، چه هنگام جنگ و چه زمان صلح
روش معرفی معاد
توصیف زندگی پس از مرگ و تبیین ارتباط اعمال دنیا با سرنوشت فرد در آخرت.
تربیت عبادی
آموزش قرآن در سیره معصومان علیهم السلام
آموزش قرآن کریم در سیره ی پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) و اهل بیت (علیهم السلام) از جایگاه والایی برخوردار است؛ زیرا همه آنچه برای هدایت و راهنمایی انسان ضروری است در آن آمده است.
آموزش ذکر و دعا در سیره معصومان (ع)
ذکر: یادکردن، گفتن، یاد کردن زبانى و قلبى خداوند.
دعا: نیایش و طلب کردن حاجت از خداوند.
روشهای آموزش دعا و ذکر
1 . دعوت عملی 2 . سفارش به دعا و ذکر 3. تشویق اهل ذکر و دعا 4. ایجاد انس با ذکر و دعا
تربیت عبادی به معنای آموزش عبادات به متربیان و متعهد کردن آنان به انجام آنها است.
آموزش نماز در سیره معصومان علیهم السلام
نماز یکی از ارکان اسلام است و بر آن بسیار تاکید شده است، تا جایی که ستون دین اسلام به شماره آمده است. به همین سبب، در سیره معصومان (علیهم السلام) به آموزش آن اهتمام زیادی شده است. نیز اگر در کودکی و اوان نوجوانی، نماز، روزه و دیگر واجبات دینی و آموزه های الهی در ضمیر کودک نهادینه نشوند و کودک و نوجوان به این آموزه ها گرایش پیدا نکنند، ممکن است یادگیری و درونی شدن آنها برای دوره جوانی خیلی دیر باشد و قالب یا رگه ی دیگری در او جای گرفته باشد و شخصیت او به گونه ای دیگر تکامل یابد.
اصول آموزش نماز
1 . آسانگیری
2 . جلوگیری از افراط
3. مراقبت والدین
1 . آشنا کردن متربی با نماز و روزه: نماز انواع، شروط و احکام گوناگونی دارد. بنابراین، انجام صحیح نماز و بهره مندی از آثار و برکات آن متوقف بر رعایت آداب و شروط آن و رعایت این آداب و شروط نیز مستلزم آگاهی از آنهاست.
2. تذکر و تصحیح خطاها
3. ارائه الگو: انسان ها در انجام هر کاری نیاز به سنجه ای دارند تا میزان کامیابی و ناکامی خویش را اندازه بگیرند، از
ناکامی های گذشته پند بگیرند و توان خود را برای ادامه ی کار بسیج نمایند. آشنایی با نماز معصومان (ع) و حالات آنها در نماز که الگوهای برتر مسلمانی اند دقیقاً همین نقش را دارد.
4. ترغیب و تشویق
5. مواخذه و تنبیه
6. ارزشیابی
7. توجه به موانع تاثیر نماز: نماز مانند هر عمل دیگری در معرض آفت هایی است که در صورت بی توجهی به آنها ازمحتوا تهی شده و آن را تکراری، بی خاصیت و عقیم می سازد. از این رو، در سیره ی معصومان (علیهم السلام) به آسیب ها و آفت های نماز توجه جدی شده و مسلمانان را از آنها برحذر داشته اند.
روشهای آموزش نماز
آموزش روزه در سیره معصومان (ع)
روزه یکی از عبادات مهم اسلامی است و در متون دینی، فراوان بر آن تاکید شده است. براساس سیره، معصومان (علیهم السلام) آموزش روزه به فرزندان خود را از هفت سالگی شروع می کردند، ولی به شیعیان دستور می دادند از نُه سالگی این کار را شروع کنند
اصول آموزش روزه داری
1 . تسهیل و تدریج
2. جلوگیری از افراط
3 . مراقبت والدین
روشهای آموزش روزه داری
1 . آشنا کردن با روزه داری در ماه رمضان
2. ترغیب به روزه داری
3.معرفی الگوهای روزه داری
4. تمرین و تکرار
5. مواخذه و تنبیه
6. تبیین آفات روزه داری
تربیت اخلاقی
1 . درهم تندیگی تربیت اخلاقی و تربیت دینی
در سیرهی معصومان )علیهم السلام( تمام فضائل و رفتارهای اخلاقی بخشی از دستورهای دینی است و نه چیزی مستقل از آن.
2. تهذیب ظاهر و باطن
مراجعه به سیره ی معصومان )علیهم السلام( نشان می دهد که از نظر آنان رفتار اخلاقی ای ارزشمند است که عمل و قصد و انگیزه ی عامل، هر دو شایسته و پسندیده است.
3. پرورش روحیه تعقل اخلاقی همراه با تسلیم در برابر عقل و وحی
بدین معنا که باید توانایی اندیشه ورزی و داوری و تصمیم گیری درباره ی مسائل اخلاقی در وی رشد داده شود، تا وی بتواند خوب و بد را تشخیص دهد.
4 . تعالی تدریجی
براساس سیره ی پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) و اهل بیت (علیهم السلام) رشد اخلاقی چهار مرتبه و درجه دارد:
مرحله اول: اخلاق انسانی – مرحله دوم: اخلاق دینی – مرحله سوم: اخلاق الهی شاکرانه – مرحله چهارم: اخلاق الهی عاشقانه
مجموعه ای از اقدامات و فعالیتها که مربی به منظور آشنایی متربی با اصول و ارزشهای اخلاقی و پرورش گرایشها و فضیلت های اخلاقی در متربی انجام میدهد.
5 . مراقبت دائم و مخالفت با هواهای نفسانی
در سیره ی معصومان (علیهم السلام) وجود انسان صحنه ی کارزار میان دو قوای عقل و جهل است و سرنوشت انسان بستگی به نتیجه ی این نبرد دارد. اگر عقل پیروز شود، انسان خوشبخت و اگر جهل پیروز شود، آدمی بدبخت خواهد شد.
روشهای تربیت اخلاقی در سیره معصومان علیهم السلام
در سیره ی پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) و اهل بیت (علیهم السلام) به فراهم آوردن زمینه ی مناسب بسیار توجه شده و با استفاده از روش هایی سعی کرده اند زمینه را برای تحقق اهداف تربیت اخلاقی مساعد سازند.
روشهای زمینه ساز
1. پرهیز دادن متربی از محیط های ناسالم
2. پرهیز دادن متربی از معاشرت با افراد پست
3. ایجاد فضای اخلاقی در جامعه
4. محبت و احسان
تربیت علمی
اصول آموزشی در برابر اصول تربیتی قرار ندارد، بلکه بخشی از اصول تربیتی محسوب می شود. اصول را میتوان به سه دسته تقسیم کرد:
اصول آموزشی در سیره تربیتی معصومان علیهم السلام
اصول آموزشی صِرف
اصول تربیتی صِرف
اصول آموزشی و تربیتی
اصول آموزشی در سیره تربیتی معصومان علیهم السلام
1 . اصل ارتباط و جلب توجه مخاطب
2 . اصل انگیزش
از دیگر اصول آموزشی در سیره معصومان (ع)، ایجاد و افزایش انگیزه و رغبت به یادگیری به عنوان یکی از مهم ترین عوامل موثر در فراگیران است.
از دیگر اصول آموزشی در سیره معصومان )علیهم السلام(، کوشش و فعالیت یادگیرنده است؛ یعنی کسی که می خواهد در مسائل علمی و دینی، عالم و دانشمند شود، باید خود در این زمینه فعال باشد، نه اینکه تنها منفعل و گیرنده باشد و منتظر بماند که معلم و استاد مطالب خود را بیان کند و او تنها گوشی باشد برای شنیدن و ضبط مطالب آنها.
اصل وجود تفاوت یادگیرندگان مسلم است و این تفاوت ها نیز برخی طبیعی و ارثی و برخی محیطی است.تفاوت های محیطی نیز برخی زیستی و برخی فرهنگی است. هر یک از این تفاوت ها می تواند روش های آموزشی متفاوتی را طلب کند و عدم توجه به این تفاوت ها می تواند در فرآیند آموزش اختلال ایجاد کند.
3 . اصل کوشش
4 . اصل توجه به تفاوت های فردی
در سیره معصومان (علیهم السلام) به سطوح یادگیری توجه شده و سعی بر این است که یادگیری در سطوح عمیق تر صورت پذیرد.
از جمله اصول آموزشی در سیره معصومان (علیهم السلام)، استفاده از فرصت های مناسب در آموزش دادن افراد است.
از جمله اصول آموزشی در سیره معصومان (علیهم السلام) این است که محتوای آموزشی باید با موقعیت یادگیرنده، از قبیل نیازها، زمان و مکان آموزش، روش آموزش و…، متناسب باشد؛ زیرا این امر اولاً، در راستای اصل عمل گرایی در آموزش و هماهنگ با آن است و ثانیاً، در کیفیت آموزش تاثیر بسزایی دارد.
5 . اصل تفکر و تفقه
6 . اصل استفاده از فرصت ها
7 . اصل تناسب محتوا با موقعیت و شرایط دانشجو
از دیگر اصول آموزشی در سیره معصومان )علیهم السلام( اصل عمل گرایی است؛ به این معنا که تلاش آن بزرگواران بر این بوده که مطالب آموزشی، برای عمل آموخته شوند و به عمل بینجامند.
ضرورت عینیت بخشی در آموزش این است که انسان ها بیشتر آموزه های خود را از راه حواس ظاهر میگیرند و همواره با حواس ظاهر سر و کار دارند؛ از این رو اگر آموزش از راه حواس صورت گیرد، ساده تر و زودترآموخته می شود.
در سیره اهل بیت (علیهم السلام)، گرچه شاگردان به صورت رسمی و پیوسته، ارزشیابی نمی شوند، ولی آن بزرگواران گاه شاگردان خود را ارزیابی علمی می کردند. ارزشیابی در سیره، به پایان دوره آموزشی اختصاص ندارد، بلکه هرگاه امام لازم بداند، برای آگاهی از میزان یادگیری شاگردان، سطح استعداد و توانایی آنان، آگاه ساختن شاگردان از میزان علم و جهلشان و مانند آنها، به ارزیابی آنان اقدام می کند.
8 . اصل عمل گرایی
9 . اصل عینیت
10 . اصل ارزشیابی
روشهای آموزشی در سیره تربیتی معصومان علیهم السلام
1. روش خطابه
2. روش مناظره: مناظره در اصطلاح، سخن گفتن و استدلال دو نفر درباره چیزى، به منظور کشف حقیقت آن مى باشد و این غیر از جدل است که هدف آن، غلبه بر دیگرى است؛ ولى چون معمولا در مناظره از این هدف غفلت شده، از مغالطه و دلیل باطل نیز در آن استفاده مى شود، به آن جدل و مجادله نیز مى گویند.
بهره گیری از مناظره بهعنوان یک روش مقابله با مخالفین و شبهه افکنان و با هدف تبیین حق
شرکت در جلسات مناظره؛
آمادهسازی شاگردان برای مناظره و آموزش مناظره؛
تشویق به مناظره؛
تخصص گرایی در مناظره؛
ارزیابی مناظره شاگردان.
مناظره در سیره معصومان علیهم السلام
روشهای آموزشی در سیره تربیتی معصومان علیهم السلام
معصومان (ع) اهمیت و جایگاه این روش را به خوبى مى شناختند، آن چنان که شاید بتوان گفت از نظر آن، بهترین روش براى آموزش و پرورش علمى ، همین روش است. این مطلب را از سیره و گفتار آن بزرگان مى توان استفاده کرد؛ زیرا آنان در آموزش، حتى اگر پرسشى هم در کنار نبود، اغلب محتواى آموزشى را به نوعى با پرسش همراه مى کردند. معصومان(ع) در سیره آموزشى خود، دیگران را به پرسیدن تشویق مى کردند و یا پرسش هاى خوب را تحسین و تشویق مى کرد.
فوائد روش سوال و جواب
آداب و شرائط سوال و جواب
1 . ایجاد انگیزه یادگیری
5 . تقویت قدرتهای شناختی یادگیرنده
4 . توسعه و تعمیق یادگیری
3 . پیبردن یاددهنده به نیازهای یادگیرنده
2 . مشارکت یادگیرنده در فرایند یادگیری
1 . پرسش خوب: تامل و دقت قبل از پرسیدن برای جلوگیری از پرسش بى مورد، سطحى و مبهم.
2 . خوب پرسیدن: بیان سوال در قابل مناست و به صورت مختصر و مفید.
3 . پرسش برای فهم.
4 . کم پرسیدن (پرهیز از پرسش بیش از حد).
5 . مسخره نکردن پرسشگر.
6 . رعایت حق تقدم.
7 . تامل در پاسخ.
8 . به کارگیری کلمه «نمی دانم»
روش سوال و جواب در سیره
این ، شیوه فراگیرى امام على (علیه السلام) ، و شیوه آموزش دادن پیامبر اکرم (ص)است . على(علیه السلام) نیز با استفاده از این روش ، به اصحاب و یاران خود آموزش مى داد. در میان معصومان (علیه السلام)، امام باقر و امام صادق (علیه السلام) بیشترین زمینه مناسب را براى نشر و گسترش احکام و معارف اسلامى، در اختیار داشتند و به صورت علنى و به اصطلاح، رسمى تدریس مى کردند و حوزه درسى تشکیل داده بودند، ولى حتى آنان نیز درسشان معمولا به گونه اى نبوده که بر کرسى تدریس بنشینند موضوع خاصى را، به صورت سخنرانى ، تدریس کنند، بلکه – تا آن جا که نگارنده بدان دست یافته – شیوه اصلى تدریس آنان همین شیوه سوال و جواب بوده است
شیوه های آموزشی در سیره تربیتی معصومان علیهم السلام
روش آموزش هر معلم ممکن است با روش دیگرى متفاوت باشد؛ چار چوب کلى رفتار معلم و یا به عبارت دیگر، سبک کلى رفتار او است ؛ اما در درون هر یک از این روش ها، او فعالیت هایى را انجام مى دهد که ممکن است با فعالیت در روش دیگر متفاوت و یا یکسان باشد. به این فعالیت هاى درون روشى که مجموعه اى از آن ها یک روش را شکل مى دهند و با عمل ارتباط نزدیکى دارند و گاهى ممکن است در دو یا چند روش به کار رود، شیوه هاى آموزشى اطلاق مى کنیم ؛ بنابراین ، شیوه هاى آموزشى اجزاى یک روش آموزشى را تشکیل مى دهند. در این فصل ، به دنبال تبیین برخى از شیوه هایى هستیم که در بهبود آموزش معلم و بالا رفتن کیفیت یادگیرى دانش آموزان موثر برده و در سیره آموزشى معصومان(ع) نیز به کار رفته است.
1. تنظیم و دسته بندی مطالب
2. تاکید بر مطالب مهم
3 . تمثیل و تشبیه
4. بهکار گیری ابزار آموزشی
5. نوشتن آموزهها و یادداشت برداری
6. تشویق کلامی
7. موزون گویی
8. موجزگویی
9. شمارهبندی
10. تضاد یا قرینه گویی