بسم الله الرحمن الرحیم
موضوع :
سنجاب ایرانی
و
سنجاب بلوچی
سنجاب ها
سنجاب ها، اعضایی از راسته جوندگان هستند که تقریباً در همه جای دنیا دیده می شوند. اگرچه در این خانواده چندگونه زمینی مانند سنجاب های زمینی در چمنزارها و علفزارها پراکنده اند، اما غالب اعضای خانواده را حیواناتی که بخش عمده زندگی خود را روی درخت به سر می برند، تشکیل می دهند.
365 نوع سنجاب در سراسر دنیا وجود دارد. از خانواده سنجاب ها تاکنون 5 گونه در ایران شناسایی شده است این گونه ها عبارتند از:
1- سنجاب ایرانی ، زیرگونه Sciurus anomalus pallescens
2- سنجاب بلوچی ، Funambulus pennanti
3- سنجاب ناخن دراز،Spermophilopsis leptodactylus
4- سنجاب زمینی پیر احمد، Spermophilus xanthoprymnum
5- سنجاب زمینی ، Spermophilus fulvus
نوع اول و دوم درخت زی و نوع 3، 4 و 5 زمینی هستند که در این پروژه به توضیح دو نوع درختی آن می پردازیم:
1- سنجاب ایرانی ، زیرگونه Sciurus anomalus pallescens
نام های دیگر آن: سموره (معادل کردی)، سمورک، دار توکنک و بری خور (معادل های لری).
مشخصات: جثه ای متوسط با طول 20 تا 24 سانتیمتر و دمی بلند و پشمالو به طول 13 تا 14 سانتیمتر دارد که از نصف طول بدن بلندتر است.
موهای پشت به رنگ خاکستری متمایل به قهوه ای و زیر بدن زردرنگ است. رنگ موهای سر و سطح پشتی دم قرمز حنایی و زیر بدن زردرنگ است. به طور کلی هرچه از شمال جنگل های زاگرس به سمت جنوب پیش می رویم از رنگ حنایی کاسته می شود و به رنگ نخودی نزدیکتر می شود. مشخصه سنجاب ایرانی رنگ قرمز حنایی سر و دم است که آن را از سایر سنجاب های ساکن در ایران جدا می کند. از میوه ها و دانه های مختلف مانند گردو، بادام، فندق، بلوط، توت، جوانه، برگ و پوست درختان، میوه ها و گاهی از تخم پرندگان تغذیه می کنند.
این سنجاب، روزها فعال است و بیشتر به صورت انفرادی زندگی می کند. در هنگام خطر با ناخن های تیزش به سرعت از درختان بالا می رود و به وسیله دم پشمالویش که وسیله تعادلی آن است از این شاخه به آن شاخه می پرد. معمولا خودش لانه نمی سازد و از حفره های درختان استفاده می کند و سطح آن را با علف های نرم می پوشاند. سنجاب ایرانی علاقه کمی به آبتنی دارد اما شناگر ماهریست.
جفت گیری در اواخر زمستان و اوایل بهار صورت می گیرد و دوران بارداری حدود 30 روز می باشد. بچه ها در هنگام تولد بی مو و با چشمان بسته هستند که در یکسالگی بالغ می شوند و حدود 12 سال عمر می کنند.
در زمستان سنجاب فعالیت های خود را در آغاز و و سط روز به اتمام می رساند و در آشیانه خود تا روز بعدی می ماند. هنگام توفان زمستانی یا سرمای سخت سنجاب ممکن است روزها آشیانه خود را ترک نکند. در سرمای شدید برای نگه داشتن دمای بدن خود لانه خود را با سنجاب های دیگر تسهیم می کند و با گرم شدن هوا میمهانان لانه را ترک می گویند.
در تابستان بیشتر فعالیت سنجاب حدود 2 تا 3 ساعت بعد از طلوع خورشید می باشد و بعدازظهر را در لانه خود استراحت می کند و بعد از کمی فعالیت قبل از غروب خورشید به لانه خود می روند، و به ندرت آشیانه های خود را در تاریکی ترک می کند.
غده عرق آن ها در زیر پاهایشان بین پهنه پا و روی پنجه ها بین انگشتان می باشد. وقتی که گرم هستند و یا تحرک دارند جای پای خود را روی سطوح خشک می گذارند. این بو همچنین برای علامت گذاری درختان در قلمرو آن ها استفاده می شود. اگر آشیانه سنجاب با هجوم کک ها یا مزاحم های دیگر مواجه شود، سنجاب از آنجا رفته و آشیانه جدید می سازد.
سنجاب ها با یک سری صدای جیرجیر با یکدیگر ارتباط برقرار می کنند که این صدا همراه با حرکات دم انجام می شود.
جنگل های بلوط زاگرس که معمولا ًدارای درختان بلند و کهنسال بلوط است زیستگاه این حیوانات است. آن ها درختان بلند و کهنسال را به درختان کوتاه و پرشاخ و برگ ترجیح می دهند.
دانه های بلوطی که توسط سنجاب های ایرانی جمع آوری می شود و زیر خاک مدفون می گردد ارزش بالایی در گسترش و تجدید حیات جنگل های بلوط غرب کشور دارد.
پراکندگی آن در ایران: مناطق جنگلی زاگرس – از سردشت واقع در آذربایجان غربی تا چهار محال و بختیاری – لرستان – کهگیلویه و فارس .
در حال حاضر تعداد نسبتاً زیادی از این حیوان در منطقه ی حفاظت شده ی دنا مشاهده میشود.
پراکنش جهانی : غرب و جنوب غربی آسیا .
به داد سنجاب ایرانی برسیم
سـنـجـاب، حیــوان خانــگــی نـیــست
انقراض سنجاب های ایرانی= نابودی جنگل های بلوط غرب ایران
انقراض سنجاب های ایرانی= نابودی جنگلهای بلوط غرب ایران
چرا ؟
دانه های بلوطی که توسط سنجاب های ایرانی جمع آوری می شود و زیر خاک مدفون می گردد ارزش بالایی در گسترش و تجدید حیات جنگل های بلوط غرب کشور دارد و با انقراض این سنجاب ها دیگر میوه های بلوط این درختان توسط آن ها در خاک قرار نمی گیرد و در زمان مقرر نهالی از خاک بیرون نمی آید.
جمعیت سنجاب ها به علت قطع بی رویه درختان بلوط و جمع آوری میوه های بلوط توسط مردم و اسارت بی اندازه این حیوان زیبا توسط شکارچیان مخصوصا در منطقه کردستان برای فروش به مردم به شدت در حال کاهش است و نسل این حیوان رو به نابودیست.
ما، سنجاب های ایرانی را در یابید.
ما، حیوانات خانگی نیستیم، ما اسباب بازی بچه های شما نیستیم، حیات درختان بلوط به وجود ما بستگی دارد.
جای ما روی شاخه های بلند درختان بلوط است، نه درون این قفس های تنگ آهنین. آیا افسردگی و غمگین بودن ما درون این قفس ها، شما انسان ها را شاد و سرگرم می کند؟ ! ! !
2- سنجاب بلوچی ، Funambulus pennanti
نامهای دیگر آن: سنجاب راه راه، سنجاب نخلی و هردک (معادل بلوچی آن).
مشخصات: این نوع سنجاب دارای جثه کوچکتر از سنجاب ایرانی، گوش ها متوسط و دم بلند و پشمالو است. درسطح پشتی چهار نوار پهن و تیره در زمینه سفید وجود دارد که علامت مشخصه این سنجاب است. سطح زیرین بدن سفید و موهای دم مخلوطی از تیره و سفید است.
طول سروتنه 133 تا 143 میلی متر، دم 145 تا 185 میلی متر، پا 32 تا 37 میلی متر و گوش 13 تا 18 میلی متر.
زیستگاه آن ها درخت زارها، باغ ها و نخلستان های مناطق بلوچستان است.
پراکندگیشان در ایران، درنواحی جنوب شرق بلوچستان و در جهان: هندوستان و پاکستان می باشد.
در حال حاضر جمعیت نسبتا مناسبی از این سنجاب در باغ های تیس واقع در 9 کیلومتری شهرستان چابهار، دره سرباز و منطقه باهو کلات مشاهده می شود.
این سنجاب ها روزها فعالند. در فصل زمستان تمام ساعات روز مشاهده می شوند. معمولا این سنجاب ها در نزدیک هم دیده می شوند. بر روی درختان زندگی می کنند و لانه خود را در میان شاخه های انبوه درختان می سازد و داخل آن را با علف های نرم و برگ درختان مفروش می کند. در مناطقی که مواد غذایی در روی زمین فراوان است از درختان پایین می آیند و اغلب روی زمین در حال تغذیه مشاهده می شوند ولی به محض احساس خطر با سرعت زیاد از درختان بالا می روند و از شاخه ایی به شاخه دیگر می پرند این سنجاب صدای سوت مانندی شبیه صدای پرندگان دارد. سنجاب بلوچی چنانچه مورد آزار قرار نگیرد خیلی زود با انسان مانوس می شود.
آن ها از دانه، میوه، جوانه، برگ، حشرات و تخم پرندگان تغذیه می کند.
این سنجاب با حرکت در بین درختان خرمای نر و ماده در گرده افشانی این درختان نقش مهمی را ایفا می کند.
به علت مناسب بودن هوا و فراوانی غذا در تمام فصول سال قادر به جفت گیری می باشد.
دوره بارداری حدود 6 هفته است و 2 تا 4 بچه کور و بدون مو به دنیا می آورد. احتمالا 2 بار در سال تولید مثل می کند.
به امید روزی که فرهنگ ایرانی به جایی برسد که به داشته های خود احترام بگذارد، دلش برای محیط زیستش و موجودات دیگر هم بتپد، غم حیوانات را هم درک کند و برای لذتش موجودات آزاد را آزار ندهد.
به امید روزی که حیوانات از انسان وحشی در امان باشند. به امید بهشت حیوانات.
فهرست منابع:
1. راهنمای صحرایی پستانداران ایران، هوشنگ ضیایی.
2- www.gopetition.com
3- greenblog.ir
4- www.phalls.com
5- www.meshginshahr.niazerooz.com
6- www.it-sat.net
7-www.persianpet.org
8-www.aftab.ir