باسمه تعالی
زراعت سیب زمینی
potato cultivation
:سیب زمینی و با نامSolanaceae واز تیره Solanumسیب زمینی از جنس شناخته می شود.Potato و با نام انگلیسی S.tuberosum علمی
خود به زیر تیره های متعددی تقسیم میشود که اساس این Solanaceae تیره تقسیم بندی فرم جنین و تفاوتهای موجود در گرده های فعال تولید شده است و وجود آلکالوئید به ویژه آلکالوئیدهای گروه اورنیدتین مشخصه گیاهان متعلق به این تیره می باشد .
را شامل می شود که حدود 1200 گونه از آن گونه های بسیار Solanum جنس تا کنون شناخته شده است و گونه های زراعی آن شامل سیب زمینی ، بادمجان و گوجه می باشد.
این جنس به 6 زیر جنس تقسیم شده و هر کدام ازآنها به بخشهایی تقسیم می شوند
گیاهانی که غده تولید می کنند در زیر جنس Hyperba sathrum قرار
می گیرند و این زیر جنس خود به زیربخش Tuberarium تقسیم می شود.
زیر جنس H.S با ساقه گل دهنده بند بند ( که از قسمت قاعده به بالا بند بند می باشد)
و وجود کرک با سلولهای بسیار زیاد و همچنین وجود غده مشخص می گردد.
تقسیمات بعدی زیر بخشها در واقع مربوط به سری ها است که 17 الی 27 سری
تا کنون شناسایی شده که در بین آنها Tuberosa بیشترین اهمیت را دارد .
سیب زمینی گیاهی یکساله تابستانه می باشد که منشاء و محل پیدایش تمام جنسهای این گونه قاره آمریکا می باشد .
بکار گیری گونه های این تیره در ارتباط با تشکیل غده در سیب زمینی و سته در گوجه فرنگی و بادمجان می باشد.
گلها در در سیب زمینی پنج پرچم کوتاه به هم چسبیده دارند و گلبرگها و کاسبرگها در آن پنج قسمتی متصل به هم می باشند و تخمدان آن دو برچه ای بوده و میوه اش سته می باشد که تولید تعداد زیادی دانه می نماید و بطور کلی میوه در جنس solanum سته بوده و نوعی جفت ضخیم گوشتی وجود دارد که بر روی آن تعداد زیادی دانه تشکیل میشود .
رنگ گلها بسته به رقم مورد استفاده از سفید ، قرمز ، ارغوانی تا بنفش متغییر مباشد .
اکولوژی سیب زمینی :
سیب زمینی برای اولین بار به مقدار نا چیز از آمریکا به اسپانیا آورده شد . سیب زمینی های انتقال داده شده مربوط به زیرگونهAndigena بوده که در گونه سولانوم قرار دشت . این تیپ از نظر فتو پریودیسم در ارتباط با روز کوتاهی مناطق پیدایشش سازگاری پیدا کرده بود و نسبت به فتو پریودیسم حساسیت نشان دادند بطوری که شرایط روز بلند اروپا نه فقط مرحله زایشی را تحت تاثیر قرار داد بلکه در تشکیل غده نیز اثر گذار بود و بعضاٌ اصلآٌ غده تشکیل نمی شد. لذا در قرن 18بعد از انجام سلکسیون در شرایط اقلیمی مناطق معتدل ، فرمهایی که روزهای بلند را تحمل میکرد بوجود آمد این تطابق و سازگاری به روز بلندی علاوه بر اینکه دررابطه با تشکیل غده انجام گرفت بلکه در رابطه با شکل ظاهری گیاه هم صورت گرفت ( یعنی ساقه stolonکوتاه شده و غده ها نیز تعدادشان کم شده ولی درشت تر شدند ) و بدین ترتیب زراعت سیب زمینی در سرتاسر اروپا رواج یافت. بعدها در مناطق شمالی آمریکا هم انتشار پیدا کرد .
این گیاه که در پی کشف قاره آمریکا ازکوهپایه های آمریکای جنوبی به اروپا برده شده بود ابتدا بعنوان گیاه داروئی مصرف می شد که پس از کاهش آلکالوئیدها در قرن 17در ایرلند بعنوان تغذیه مصرف شد و در قرن 18 به تمام اروپا انتشار یافت.
اهمیت و نقشش سیب زمینی بعنوان محصول زراعی در پی افزایش جمعیت بود و تحت شرایط آن زمان سیب زمینی بعنوان محصولی با عملکرد بالا محسوب می شد.
بطور کلی تغییرات اصلاحی سیب زمینی در عرض 200 سال اخیر صورت گرفته و باعث سازگاری این گیاه به مناطق مختلف با طول روزهای معیین و مشخص گردیده است بطوری که باعث شده در مناطق با عرض جغرافیایی بالا نیز زراعت شود.
سیب زمینی برای اولین بار توسط فتحعلی شاه وارد ایران شد و امروزه در اکثر نقاط به ویژه آذربایجان ، اردبیل ، اصفهان ، همدان ، زنجان و… کشت می شود.
بر اساس گزارش فائو ، سطح زیر کشت سیب زمینی در جهان طی سال 2000حدود 19597420 هکتار با میانگین تولید 4/16 تن در هکتار بوده است . و به ترتیب کشورهای چین ، روسیه ، اکراین ، هند ، لهستان و آمریکا بالاترین سطح زیر کشت و تولید را در جهان دارا می باشند. بر اساس آمار فائو ، سطح زیر کشت سیب زمینی در ایران در سالهای اخیرحدود150000هکتاربا عملکرد متوسط حدود 7/20تن در هکتار می باشد.
خصوصیات گیاهی : سیب زمینی گیاهی یکساله بوته ای با یک یا چند ساقه اصلی می باشد و بصورت ایستاده رشد می کند. ارتفاع ساقه آن از 60 تا 150 سانتیمتر متغییر است و طول دوره رشد آن به رقم و شرایط تولید بستگی داشته و از 3 تا 6 ماه متغییر می باشد . سیب زمینی دارای دو نوع دیپلوئید و تتراپلوئید است که انواع تترا پلوئید هم در شرایط روز کوتاهی و هم در شرایط روز بلندی امکان تولید غده را دارند ولی انواع دی÷لوئید فقط در شرایط روز کوتاهی تولید غده می کند . کاشت و تکثیراین گیاه هم به روش جنسی( استفاده از بذر حقیقی ) وهم به روش غیر جنسی ( استفاده از غده بذری) امکان پذیر می باشد اما کاشت و تکثیر از طریق بذر حقیقی که به T.P.S نیز معروف می باشد جنبه اصلاحی داشته و معمولاً تولید غده های نا همگن می نماید. غده سیب زمینی از تجمع مواد غذایی در ناحیه انتهای ساقه زیر زمینی ( ریزوم ) و رشد این ناحیه بوجود می آید . پس غده یک ساقه با میانگره های متورم شده و تغییر شکل یافته است. سیستم ریشه در بوته ای که از بذر حقیقی بو جو د می آید با بوته ای که از غده بوجود می آید متفاوت است بطوری که در بوته حاصل از بذر حقیقی ریشه راست بوده ولی در بوته حاصل ازغده بذری افشان و نا بجا می باشد واز هر گره ساقه اصلی چندین ریشه کم قطر بوجود می آید.
ریشه ها بصورت مطبق از روی ساقه اصلی مشاء یافته و نسبت به جذب آب و مواد غذایی از اعماق مختلف خاک اقدام می نمایند . قسمت اعظم ریشه ها تا حدود 30 روز پس از سبز شدن بخوبی در خاک نفوذ می نمایند و در صورت رطوبت بالای خاک و عدم وجود محدودیت رشدی دیگر ، معمولاً تا اواخر دوره رشد ادامه می یابند . حداکثر عمق ریشه در سیب زمینی بسته به شرایط نفوذ پذیری خاک به 100 سانتیمتر می رسد ولی بیشترین فعالیت جذبی در محدوده 60 سانتیمتری صورت می گیرد. توسعه عرضی ریشه تا 45 سانتیمتری غده مادری امکان پذیر می باشد.
شمای عمومی بوته سیب زمینی :
مشخصات غده سیب زمینی : در یک انتهای غده(راس غده) جوانه انتهایی ساقه وانتهای دیگر( قائده)محل اتصال غده به ساقه زیر زمینی می باشد غده ها بسته به رقم دارای رنگ پوست و اشکال گوناگونی می باشد .
غده دارای چشمهایی می باشند که به صورت نقاط فرو رفته دیده می شوند و حاصل گره های ساقه می باشند.
هر چشم در کنار یک برگ رشد نیافته بصورت اثر برگ یا ابرو قار دارد .
فاصله میانگره ها از طرف راس به سمت قاعده بتدریج زیادتر می شود پس تراکم چشمها در ناحیه راس زیادتر می باشد.
برش عرضی سیب زمینی :
جوانه راسی غده دارای غالبیت انتهایی می باشد که با مسن شدن فیزیولوژیک بتدریج نقصان می کند
غده ها بسته به رقم دارای دوره درمانسی ( دوره خواب ) می باشند که در ارقام مختلف از 8 تا 15 هفته گزارش شده است.
دوره رکود در مرحله رسیدگی ظاهر می شود که هرچه قدر دوره رسیدن را طولانی کنیم درمانسی کم می شود.
عامل دوره خواب یکسری مواد بازدارنده است که با مسن شدن غده از مقدارشان کم می شود.
با افزایش دما و میزان اکسیژن که باعث افزایش تنفس می شوند می توان از طول دوره رکود کم کرد همچنین با بکار بردن مصنوعی برخی از تنظیم کننده های رشد مثل اسید جیبرلیک ، دی سولفید کربن ، کلودیدین و گلوتاتیون می توان دوره رکود را شکست.
اشعه گاما ، اشعه ایکس ، مالیک هیدرازین و گراماکسون از مواردیند که طول دوره خواب را در غده افزایش می دهند که استفاده از مالیک هیدرازین به ویژه در غده هایی که استفاده بذری نداشته و برای مصارف خوراکی بکار میروند 2 تا 3 هفته قبل از برداشت به صورت محلول پاشی معمول می باشد.
اگر میزان آب غده سیب زمینی کمتر از 70 درصد شود غده چروکیده می شود .
رنگ گوشت غده سیب زمینی به رقم بستگی داشته و می تواند از سفید ، زرد ، زرد روشن تا صورتی تغییر کند
از رنگ صورتی بیشتر برای مصارف صنعتی استفاده می شود و آنها را اکثراً برای الکل گیری بکار می برند که از 100 کیلو غده تر 10 الی 15 لیتر الکل صنعتی ، 16 الی 20کیلو نشاسته با 20 درصد آب( بطور متوسط 17 الی 18 درصد وزن غده نشاسته است ) تولید می شود.
مواد تشکیل دهنده غده سیب زمینی
water 72-75%
starch 16-20%
protein 2-2.5%
fibre 1-1.8%
fatty acids 0.15%
مراحل نمو : تقسیم بندی مراحل نمو سیب زمینی بر مبنای تشکیل و رشد غده انجام میگیرد.باید توجه کرد که گلدهی و غده بندی از نظر فیزیولوژیکی کاملاً مستقل از هم می باشند اگر چه ممکن است تحت تاثیر عوامل محیطی و گیاهی مشابهی قرار گیرند. مر حله کاشت تا سبز شدن که طی این دوره جوانه رشد کرده و اولین برگ بطور کامل از خاک خارج می شود. طول این دوره به میزان خواب جوانه های روی غده ، دما ، رطوبت خاک ، عمق و روش کاشت و بافت و ساختمان خاک بستگی داشته و از 3 تا 4 هفته طول می کشد.
مرحله رشد رویشی که این مرحله از سبز شدن شروع شده و تا شروع غده بندی ادامه می یابد . طول مدت این دوره به 3 تا 5 هفته می رسد و اندامهای رویشی رشد می کنند.
مرحله آغاز غده بندی که با تشکیل اولین غده شروع می شود . اولین غده در راس یک استولن تشکیل می گردد . زمان شروع غده بندی تحت تاثیر میزان انتقال مواد غذایی به سمت ریشه قرار دارد . در برخی از ارقام و شرایط ، این مرحله با آغاز گلدهی همراه است . این مرحله نیز با توجه به شرایط مساعد زراعی حدود دو هفته بطول می انجامد.
مرحله رشد غده ، پس از بسته شدن کانوپی که گیاه به حداکثر رشد خود می رسد غده ها شروع به رشد سریع می نمایند . طول مدت رشد غدد از 60 الی 90 روز متغییر می باشد .
مرحله رسیدن که با شروع پیری و زرد شدن اندامهای هوایی مصادف می باشد ، در این مرحله پوست چوب پنبه ای غدد تشکیل شده و ضخیم میگردد و با مالش دست از گوشت جدا نمی گردد . در این مرحله با توجه به هدف تولید در صد ماده خشک به بالاترین میزان خود حدود 17 الی 23 درصد می رسد
مراحل رشد و نمو سیب زمینی :
غده ها پس از برداشت و طی دوران انبار داری مراحلی از بلوغ فیزیولوژیکی راطی می کندکه می توان برای آن 4 مرحله مجزا را در نظر گرفت. 1- دوره استراحت که در آن جوانه های غده حتی در شرایط مساعد نیز رشد نمی کنند. 2- دوره غالبیت انتهایی که در آن فقط جوانه انتهایی رشد می کند. 3- دوره جوانه زنی طبیعی که طی آن جوانه چند چشم روی غده می توانند جوانه بزنند. 4- دوره پیری که طی آن جوانه ها ساقه های لاغر ، ضعیف و معمولاً منشعب را بوجود می آورند. شمای شما تیک مراحل نمو غده سیب زمینی :
سازگاری سیب زمینی : این گیاه در محدوده عرض جغرافیائی 65 درجه شمالی تا 45 درجه عرض جنوبی و تا ارتفاع 3500 متری از سطح دریا کشت می شود . سیب زمینی تقریباً در تمامی نواحی ایران و تا ارتفاع 2500متری از سطح دریا (بسته به عرض جغرافیای ) کشت می شود .
در نواحی سرد کشور که حداقل 100روز بدون یخبندان دارند میتواند کشت شود و در نواحی بسیار گرم کشور نیز ، دمای پائیز و زمستان آنقدر ملایم می باشد که تولید سیب زمینی در آنها امکان پذیر است .
وجود شرایط مناسب و مساعد رشد ، میزان عملکرد را در واحد سطح بر اساس وزن تر حتی به یک تن در روز نیز می رساند . در این رابطه برای حصول عملکرد بالا با شکل غده یکنواخت ، ایجاد شرایط مناسب و پایدار رشد لازم و ضروری است.
سیب زمینی گیاهی سرما دوست و حساس به گرما است و در دمای 18 تا 20 درجه سانتی گراد رشد خوبی از خود نشان می دهد که در دمای 18درجه سانتیگراد به حداکثر و در دمای 6 درجه سانتیگراد رشدش متوقف می شود همچنین دمای مناسب برای غده دهی 16تا 19درجه سانتیگراد است و دمای بیشتر از 20درجه سانتیگراد رشد غده را کند می کند و در دمای 30 درجه یا بیشتر رشد غده کاملاً متوقف می شود . دمای بالا سبب کاهش تعداد غده به ازای هر بوته شده و در نتیجه اندازه غدد تولیدی در بوته را بزرگتر می کند و عملکرد را پائین می آورد ولی دمای پائین تعداد غده در هر بوته بیشتر کرده و اندازه غده ها را نیز کوچکتر می کند.
افزایش نور باعث افزایش عملکرد سیب زمینی می شود لذا کشت در مناطق ابری توصیه نمیشود. نیز بدلیل مذکور افزایش تراکم نیز توصیه نمی شود. شاخص سطح برگ اپتیم برای آن 3 تا 5 است.
سیب زمینی از نظر گلدهی روز بلند و از نظر غده بندی روز کوتاه می باشد . این دو صفت نسبت به هم کاملاً مستقل عمل می نمایند بنابراین هرچه رقم دیر رس تر باشد حساسیت بیشتری به طول روز خواهد داشت.
سیب زمینی اگر در بهار کشت شود و سرمای دیر رس بهار حادث شود زیاد صدمه نمی بیند و اگر صدمه ببیند توان احیای دوباره خود را دارد. اگر هوای سرد مرطوب چندین روز ادامه دار باشد بدلیل حمله قارچها و پاتوژنها به غدهای کشت شده مضر است . سیب زمینی به یخبندان حساس بوده و در دمای 2 درجه به پائین آسیب می بیند.
سیب زمینی به بافت خاک و وجود سنگ ریزه و کلوخ در خاک حساس می باشد. سیب زمینی به Ph خاک حساسیت زیادی نداشته ولی به شوری خاک حساس می باشد.
سیب زمینی نیازبه خاکهای نرم و عمقی داردو خاکهای شنی لومی یا لومی شنی با هوموس بالا برای کشت آن مناسب است. این خاکها در بهار زود گرم شده در نتیجه تاریخ کاشت را جلو می اندازد ، سله بندی در این خاکها کم می باشد که این امر سبب می شود تا جوانه زنی راحتر اتفاق افتد ، همچنین این خاکها دارای تهویه منا سبی می باشند که با توجه به نیاز بالای استولنها و ریشه ها به اکسیژن ، تامین اکسیژن در این خاکها راحتتر تامین می گردد.
بالا بودن آبهای زیر سطحی عامل محدود کننده کشت سیب زمینی می باشد . Ph مناسب برای کشت آن بین قلیائی ضعیف تا اسیدی است . Ph اسیدی قوی از تعداد غده ها کم می کند و Ph قلیائی بالا سبب بروز بیماری گال که غالباً در محل طوقه مشاهده می شود می گردد ( عامل این بیماری ویروسی بوده و وقتی وارد سلول میشود سلول بجای تولید هورمون اکسین ، تولید اوپین می نماید.
ارقام سیب زمینی : ارقام سیب زمینی بر اساس خصوصیات گیاه شناسی ، موارد استفاده و طول دوره رسیدگی گروه بندی می شوند که برخی از ارقام مورد استفاده در ایران با ذکر خصوصیات به شرح جدول ذیل می باشد.
تهیه بستر : سیب زمینی به تراکم خاک و وجود کلوخه در بستر بسیار حساس است زیرا این دو عامل سبب کاهش رشد ، آسیب دیدگی و بد شکلی غده می شوند . سیب زمینی نیاز به خاکهای
زمین مورد استفاده برای کاشت سیب زمینی باید تا عمق 90 سانتیمتر فاقد لایه متراکم باشد و خاک تا عمق 35 سانتیمتری بخوبی نفوذ پذیر باشد.
عملیات تهیه بستر برای سیب زمینی تابع تناوب رعایت شده و کشت قبل ازخودش می باشد . مثلاً در صورتی که کشت ما قبل سیب زمینی هویج باشد با توجه به اینکه برداشت هویج در سال قبل در صورتی که در زمین گاو رو صورت بگیرد معمولاً باعث شکافته شدن زمین تا عمق نزدیک به 20 سانتیمتری می شود در این صورت به تسطیح زمین نیز نیازی نخواهد بود فقط استفاده از گاو آهن قلمی برای شکافت خاک متراکم تحت الارض بعد از کشت هویج پیشنهاد میگردد که این کار بعد از برداشت هویج و در صورت وضعیت رطوبی مناسب خاک صورت خواهد گرفت این مراحل سبب پوسیدگی بقایای ظریف هویج نیز خواهد شد و با پوسیدن بقایا هویج مشکل و اختلالی در کاشت و استقرار سیب زمینی بوجود نخاهد آورد. سپس در اوایل بهار با مساعد شدن شرایط رطوبتی خاک کود شیمیائی زیر پاش در سطح خاک پخش شده و با دیسک در خاک اختلاط داده می شود معمولاً زمین به این صورت آماده برای کشت می شود و در صورت وجود ردیفکارهای مخصوص اقدام به کشت می شود.
تاریخ کاشت :
سیب زمینی در نواحی اقلیمی با زمستان کمی سرد تا سرد به صورت بهاره کشت می شود و در نواحی اقلیمی با زمستان ملایم تا کمی سرد بصورت پائیزه کشت می شود.
آماده سازی بستر کشت با استفاده از گاو آهن قلمی :
عوامل موثر در انتخاب تاریخ کاشت مناسب :
احتمال سرمازدگی در کشت پائیزه ، حداقل دمای خاک در کشت بهاره و حداکثر دمای خاک در کاشت پائیزه (برای شروع به جوانه زنی و رشد ، فرار از گرمای شدید تابستان و گریز از سرمای پائیزه) ، رطوبت خاک ، طول دوره رشد رقم مورد کاشت ، زمان ارائه محصول به بازار و آزاد شدن زمین برای کشت بعدی .
رشد جوانه در دمای 9 درجه سانتیگراد به کندی آغاز می گردد . بنابراین اولین تاریخ کاشت بهاره زمانی است که میانگین دمای خاک در عمق کاشت به حدود این درجه حرارت رسیده باشد و در کل در خصوص دمای کاشت مناسب می توان رسیدن میانگین دمای شبانه روزی هوا به کمتر از 22 درجه در پائیز و 10 درج در بهار را ملاک قرار داد .
کاشت در دمای نا مناسب خاک یا رطوبت نا مناسب خاک ( بیش بود یا خشکی) سبب می شود تا غددی که برای کاشت بریده شده اند بخوبی پوست چوب پنبه ای تولید نکرده و آب از دست داده و مورد هجوم میکرو ارگانیسمها قرار بگیرند و رشد خوبی نکنند . و غیر یک نواختی رشد سبب اختلال کلیه عملیات داشت می شود . و بوته های ضعیف و کوچک تولید شده توان رقابتی کمی با علفهای هرز خواهند داشت.
ر وش کاشت :
1- بهتر است از غده های بذری گواهی شده استفاده شود چون در کنترل و جلو گیری از گسترش بیماریه اهمیت زیادی دارد.
2- از غده هایی استفاده شود که دوره خواب خود را سپری کرده باشند .
3- غدد بذری باید وزن مناسبی داشته با شند غدد کمتر از 35 گرم وزن نباید کشت شوند که آنها را از این نظر می توان درجه بندی نمود.
4- غدد بین وزنهای 35 تا 60 گرم و یا حدود 5/3 تا 5/4 سانتیمتر قطر دارند نیاز به قطعه کردن ندارند .
5- غددی که دارای بیش از 65 تا 80 گرم وزن دارند بدلیل اینکه قابلیت قطعه قطعه شدن را نداشته و کشت مستقیمشان نیز از نظر اقتصادی مقرون به صرفه نیست ، برای کاشت مناسب نمی باشند غدد دارای وزن بیش از 280 گرم نیز برای قطعه کردن مناسب نمی باشند لذا این غدها نیز برای استفاده بذری مناسب نمی باشند.
6-غددی که دارای وزنی بین 80 تا 280گرم هستند برای کاشت بایستی قطعه قطعه شوند ، چنین غددی را معمولاَ بین 2 تا 4 قطعه تقسیم می کنند که تعداد قطعات به وزن و تعداد چشمها روی غده بستگی خواهد داشت. عمل برش غده سبب رفع خواب غده بذری خواهد شد.
7-غدد بذری( چه بصورت قطعه قطعه و چه به صورت کامل ) ، قبل از کاشت بایستی با سمموم قارچکش مناسب مثل کاپیتان و مانکوزب و … ضدعفونی نمود .
8- باتوجه به اینکه سرعت سبزشدن و رشد اندام هوایی و تعداد ساقه اصلی حاصل از رشد غدد بذری بر عملکرد نهای تاثیر می گذارد و این خصوصیات تابعی از سن فیزیولوژیکی غده و همچنین نحوه آماده سازی غده برای کاشت می باشد لذا غدد قبل از کاشت باید در حالت پیش جوانه زنی قرار گیرند تا با افزایش سن فیزیولوژیک غده ها ، جوانه ها شروع به رشد نمایند ( در صورتی که جوانه ها قبلاً شروع به رشد نموده باشند نیاز به پیش جوانه زنی نمی باشد ) .
9- قرار گرفتن غدد در مرحله پیش جوانه زنی علاوه بر افزایش سن فیزیولوژیکی سبب ترمیم زخمها ، رشد تعداد بیشتری جوانه روی غذه ، تسریع سبز شدن ، تسریع غده بندی ، زود رسی ، افزایش عملکرد ، امکان تشخیص غدد آلوده و فاقد جوانه ، افزایش مقاومت گیاه در مقابل آفات و بیماریها و… نیز می گردد.
10- مدت زمان پیش جوانه زنی بسته به سن فیزیولوژیکی غده ها از 2تا 4 هفته متغییر است و دمای مورد نیاز در این شرایط 10 تا 15 درجه می باشد که با افزایش سن غده ها این دما کاهش می یابد و بر عکس.
11- وجود نور غیر مستقیم و پراکنده در زمان پیش جوانه زنی مفید بوده و باعث می شود تا جوانه ها ی کوتاه ، متراکم و سبز تولید گردد.
مرحله کاشت : کشت سیب زمینی به دو صورت دستی یا ماشینی انجام میگیرد : 1- کشت دستی : در کاشت دستی ، شیارها را به کمک بیل ایجاد نموده و غدد آماده برای کشت را با فواصل مناسب درون شیارها توذیع کرده و سپس خاک را روی غده ها ریخته و ایجاد پشته می نمایند. 2- کشت مکانیزه : در کاشت مکانیزه باید از غدد همگن از نظر شکل و اندازه استفاده شود و بایستی به استحکام جوانه ها نیز توجه کامل گردد از دستگاههایی که برای این منظور استفاده میشوند به دو نمونه به شرح ذیل اشاره می گردد : الف – ماشینهای مجهز به سوزنهای چند سانتیمتری نوک تیز که سوزنها در غده ها فرو رفته و آنرا گرفته و به داخل شیار کاشت منتقل میکنند. شکل هندسی غدد مورد کشت با این دستگاه با یستی نزدیک به مکعب باشد . استفاده از این دستگاه بدلیل آسیبی که به غدد وارد می نماید توصیه نمی شود. ب – دستگاههایی که با دست تغذیه می شوند ، استفاده از این دستگاه نیاز به کارگر دارد. ولی شکل و اندازه غدد در این نوع دستگاه از اهمیت کمتری بر خوردار است. دستگاههای کاشت سیب زمینی می توانند از 1 تا 4 ردیف کاشت داشته باشند و همچنین ممکن است به کود پاش نیز مجهز باشند و کود را بصورت نواری در داخل شیاری که در دو طرف غدد کشت شده ایجاد می نماید قرار دهد. عمق شیار کشت چه در کاشت ماشینی و چه در کاشت دستی به فاصله ردیف کاشت و بافت خاک بستگی دارد مثلاً در خاکی با بافت درشت تا متوسط که سله و مقاومت مکانیکی خاک کم می باشد و همچنین در شرایطی که فاصله ردیفهای کاشت حدود 75 سانتیمتر می باشد ودرنتیجه امکان ایجاد پشته های مرتفع وجود ندارد ، عمق شیار باید به اندازهای باشد که پس از قرار گرفتن غده در درون شیار ، فاصله سطح بالای غده تا سطح خاک دست نخورده مجاور آن 3 تا 6 سانتیمتر باشد. در این صورت پس از پشته بندی ، قطر لایه خاک بالای غده به 10 تا 12ساانتی متر میرسد. در صورتی که بافت خاک نیمه سنگین یا سنگین باشد باید فاصله ردیفها افزایش و شیاره ها سطحی تر باشند.
جهت ردیفهای کشت برای سیب زمینی اهمیت داشته و بایستی شمالی جنوبی باشند به این ترتیب کاشت در سمت شرق انجام خواهد شد و اگر به دلایلی ردیفها شرقی غربی باشند کاشت در طرف جنوبی صورت خواهد گرفت.
بطور کلی با توجه به دو عامل پوشش سطح خاک توسط گیاه(که خود تابعی از رقم و شرایط تولید است) وعمق کاشت قابل حصول(که خود تابعی از بافت و ساختمان خاک و عمق خاک ورزی می باشد)می توان فاصله مناسب ردیفهای کشت سیب زمینی را تعیین نمود .
عمق کاشت :
در تعیین عمق کاشت مناسب باید به بافت خاک ، زمان کاشت(کشت پائیزه یا بهاره)، عمق خاک ورزی ، اقلیم منطقه ، نوع آبیاری و زمان اولین خاک دهی پای بوته توجه کرد . بطور کلی عمق کاشت مناسب برای سیب زمینی 10 تا 12 سانتیمتر می باشد و عمق بیش از 15 سانتیمتر نا مطلوب می باشد.
فاصله روی ردیف :
در سیب زمینی ، تراکم ساقه هوایی اصلی در واحد سطح اهمیت زیادی دارد.این تراکم تحت تاثیر عواملی چون پتانسیل تولید منطقه، رقم، قدرت رشد و تولید هر ساقه و درنهایت هدف تولید می باشد . تراکم ساقه هوایی در واحد سطح تابعی از تعداد جوانه روی غده بذری و فاصله کاشت دو غده می باشد . چنانچه فاصله بین دو غده زیاد شود ( تراکم پائین بیاید ) به تولید تکمه و رشد ثانویه ، تنوع در اندازه غده و نیز به تولید غدد درشت منجر می شود .
برای تولید غده بذری تعداد ساقه اصلی مورد نیاز در واحد سطح حدود 30 ساقه می باشد که با 15 تا 20 سانتیمتر فاصله کاشت روی ردیف این تعداد ساقه تامین می گردد. و برای تولید غده به منظور مصارف خانگی به 20 تا 25 ساقه در واحد سطح نیاز است که با فاصله روی ردیف 25 تا 30 سانتیمتر این تعداد ساقه حاصل خواهد شد . همچنین برای تولید غدد بزرگ که برای مصارف صنعتی مطلوب است به 15 تا 20 ساقه در واحد سطح نیاز داریم که با فاصله روی ردیف 30 تا 35 سانتیمتر این تعداد ساقه در واحد سطح بدست می آید.
عمق کاشت :
در تعیین عمق کاشت مناسب باید به بافت خاک ، زمان کاشت(کشت پائیزه یا بهاره)، عمق خاک ورزی ، اقلیم منطقه ، نوع آبیاری و زمان اولین خاک دهی پای بوته توجه کرد . بطور کلی عمق کاشت مناسب برای سیب زمینی 10 تا 12 سانتیمتر می باشد و عمق بیش از 15 سانتیمتر نا مطلوب می باشد.
فاصله روی ردیف :
در سیب زمینی ، تراکم ساقه هوایی اصلی در واحد سطح اهمیت زیادی دارد.این تراکم تحت تاثیر عواملی چون پتانسیل تولید منطقه، رقم، قدرت رشد و تولید هر ساقه و درنهایت هدف تولید می باشد . تراکم ساقه هوایی در واحد سطح تابعی از تعداد جوانه روی غده بذری و فاصله کاشت دو غده می باشد . چنانچه فاصله بین دو غده زیاد شود ( تراکم پائین بیاید ) به تولید تکمه و رشد ثانویه ، تنوع در اندازه غده و نیز به تولید غدد درشت منجر می شود . برای تولید غده بذری تعداد ساقه اصلی مورد نیاز در واحد سطح حدود 30 ساقه می باشد که با 15 تا 20 سانتیمتر فاصله کاشت روی ردیف این تعداد ساقه تامین می گردد. و برای تولید غده به منظور مصارف خانگی به 20 تا 25 ساقه در واحد سطح نیاز است که با فاصله روی ردیف 25 تا 30 سانتیمتر این تعداد ساقه حاصل خواهد شد . همچنین برای تولید غدد بزرگ که برای مصارف صنعتی مطلوب است به 15 تا 20 ساقه در واحد سطح نیاز داریم که با فاصله روی ردیف 30 تا 35 سانتیمتر این تعداد ساقه در واحد سطح بدست می آید.
بطور کلی اگر فاصله بین ردیف 75 سانتیمتر و فاصله روی ردیف 20 سانتیمتر باشد ( حدود 6/6 غده در واحد سطح کشت شود ) و اگر متوسط وزن غده های مورد استفاده 50 گرم باشد برای کاشت یک هکتار سیب زمینی به 3335 کیلو گرم غده نیاز خواهیم داشت.
مرحله داشت : آبیاری : سیب زمینی از گیاهان حساس به خشکی محسوب می شود و کمبود رطوبت موجب کاهش شدید عملکرد می شود . همچنین تغییرات شدید رطوبت خاک میتواند سبب بد شکل شدن و رشد غیر یک نواخت غدد گردد.
کمبود یا بیش بود رطوبت در مراحل مختلفی نموی اثرات متفاوتی دارد مثلاً گیاه در مرحله جوانه زنی و سبز شدن حساسیت زیادی به تنش خشکی ندارد ولی کمبود رطوبت سرعت سبز شدن را به میزان قابل توجهی کاهش میدهد .
سیب زمینی در مرحله رشد رویشی و دوران رسیدگی به کمبود رطوبت حساسیت چندانی ندارد ولی در مرحله شروع غده بندی تا شروع زرد شدن برگها حساسیت بالایی به تنش رطوبتی از خود نشان می دهد.
بیش بود رطوبت خاک نیز موجب شسته شدن عناصر غذایی به اعماق خاک ، توسعه بیماریها و کاهش درصد ماده خشک غده شود.
بنابر این تعیین زمان آبیاری در مراحل مختلف نموی متغییر خواهد بود بطوری که گفته شد از مرحله کاشت تا مرحله غده بندی ( که حدود 3 تا 4 هفته بعد از سبز طول می کشد ) که نیاز به رطوبت بالا نیست زمان آبیاری را بر اساس تخلیه 50 تا 55 در صد رطوبت قابل استفاده از خاک تعیین می کنند. ولی در طی زمان شروع غده بندی تا زمان زرد شدن برگها (با توجه به زودرسی و دیررسی رقم بین 60 تا 90 روز طول می کشد ) آبیاری را بر اساس تخلیه 40 تا حداکثر 50 درصد رطوبت قابل استفاده خاک انجام می دهند .
در زراعت سیب زمینی اگر کشت بصورت هیرم با شد تا زمانی که بوته ها به ارتفاع 10 سانتیمتری نرسیده اند به آبیاری نیازی نخواهد بود.
خاک دهی پای بوته :
وقتی که ارتفاع بوته ها ی سیب زمینی به 25 سانتیمتر رسیده باشند و محصول در مرحله قبل از مرحله غده بندی قرار داشته باشد اقدام به خاک دهی پای بوته می شود .
خاک دهی باعث می شود اولاٌ استولونها و غدد نزدیک به سطح خاک درتاریکی قرار گیرند و رشد مناسبی داشته باشند ، ثانیاٌ با توجه به اینکه برای خاک دهی ، خاک را از بین ردیفهای کشت بر می دارند باعث نرم شدن خاک می شود ، ثالثاٌ جوبهای بین ردیفها ترمیم می شوند و رابعاٌ در غددی که پوسته بدلیل نزدیکی به سطح خاک ( در عمق 2 تا 3 سانتی متری از سطح خاک ) از سمت نزدیک به سطح سبز رنگ شده اند رنگ سبز از بین برود ( رنگ سبز پوسته در چنین حالتی نشانه وجود کلروفیل وسولانین است ) .
خاک دهی پای بوته هادر دوره کاشت بهتر است در دو مرحله انجام بگیرد که البته این کار برای مناطقی که مشکل حادی در تامین آب مورد نیاز برای آبیاری ندارند توصیه می شود.
مصرف کودهای شیمیائی : نیاز کودی سیب زمینی بالا بوده و مقدار عناصر غذایی بر میزان رشد رویشی ، زمان غده بندی ، زمان رسیدگی ، اندازه و وزن مخصوص غده ، توسعه بافت چوب پنبه ای و آسیب پذیری غدد سیب زمینی از ضربات مکانیکی تاثیر می گذارد .
کود نیتروژن : کمبود نیتروژن خاک سبب کاهش عملکرد ، گسترش بیماریها و پیری زود رس گیاه می شود از سوی دیگر ، زیادی نیتروژن باعث تحریک رشد رویشی ، تاخیر در غده بندی و رسیدگی ، کاهش وزن مخصوص غده ،افزایش در صد غده درشت ، حفره های مغزی و قندهای احیاء کننده می گردد.
بیش بود نیتروژن خاک به ویژه در هوای گرم بسیار نا مطلوب بوده و سبب رشد رویشی وتاخیر در غده بندی و رسیدگی می شود .
ضرورت تقسیط کود نیتروژن مصرفی به صورت پایه و سرک به احتمال شستشوی نیتروژن و نحوه مصرف کود سرک بستگی دارد.در شرایطی که خطر شستشو کم است ، می توان نصف کود نیتروژن را بصورت پایه و مابقی را بصورت سرک مصرف نمود .
بطور کلی بهتر است یک چهارم کود نیتروژن به صورت پایه و ما بقی به صورت سرک مصرف گردد .
کود نیتروژنه پایه ترجیحاٌ به صورت نواری ( 5 تا 10 سانتیمتر در یک یا دو طرف غده و 5 سانتیمتر پائین تر از محل قرار گیری غده ) در خاک قرار داد و یا روی سطح خاک پاشیده و سپس با دیسک با خاک مخلوط کرد .
کود نیتروژنه سرک را می توان در حاشیه پشته ها قرار داده و یا قبل از خاک دهی پای بوته ها در کنار ردیفهای کاشت مصرف گردد و زمان آن 3 تا 4 هفته پس از سبز شدن می باشد.روش دیگر استفاده از کود سرک پاشیدن در بین ردیفها و سپس استفاده از کولتیوار می باشد ( راندمان اثر بخشی این روش بدلیل اینکه بخش قابل توجه کود در ناحیه وسط جوی باقی می ماند پائین می باشد ) . در صورت مصرف کود نیتروژنه بصورت محلول پاشی با سیستم آبیاری ، بین 3 تا 8 هفته پس از سبز شدن بوده و در هر بار نیز نباید بیشتر از 20 کیلو مصرف کرد .
مقدار کود شیمیائی مورد نیاز سیب زمینی به عملکرد مورد انتظار ، مقدارعناصرغذایی موجود در خاک ، رقم و طول دوره رشد آن ، محصول قبلی و میزان کود حیوانی مصرفی بستگی دارد .
با توجه به اینکه قسمت عمده ریشه ها در محصول سیب زمینی در عمق حدود 60 سانتی متری قرار می گیرند لذا برای تعیین کود نیتروژنه مورد نیاز ، خاک را تا همین عمق برسی می کنند.
بر اساس برخی از منابع ، باید موجودی نیترات خاک را تا میزان 20 میلی گرم در کیلوگرم نادیده گرفت و برای مازاد این مقدار ، به ازاء هر 5 قسمت در میلیون نیترات موجود در خاک می توان حدود 10 کیلو گرم از کود نیتروژنه مصرفی کاست.
بطور کلی، اگر عوامل زراعی برای تثبیت نیتروژن در وضعیت متوسطی باشند، برای تولید حدود 40 تن سیب زمینی در یک هکتار به 180 تا 200 کیلو گرم نیتروژن نیاز خواهیم داشت.
کود فسفر : فراوانی فسفر در خاک باعث افزایش تعداد غده در هر بوته می شود .
برای تعیین کود فسفر مورد نیاز ، خاک را تا عمق 15 سانتی متری بررسی می نمایند و کود فسفر مورد نیاز را براساس حاصلخیزی خاک تعیین می کنند . بطور کلی مقدار کود فسفر مورد نیاز برای تولید 40 تن غده سیب زمینی در هر هکتار بر اساس حاصلخیزی خاک ، به شرح ذیل می باشد :
برای خاکهای نسبتاٌ فقیر که میزان فسفر درآنها کمتر از 7 قسمت در میلیون می باشد به 120 تا 130 کیلو گرم اکسید فسفر ، برای خاکهایی که میزان فسفر در آنها 8 تا 11 قسمت در میلیون است به حدود 75 تا 90 کیلو گرم اکسید فسفر ، برای خاکهایی که میزان فسفر در آنها حدود 12 تا 15 قسمت در میلون است به 30 تا 50 کیلوگرم اکسید فسفر نیاز است و برای خاکهای غنی از فسفر ( بیش از 16 قسمت در میلیون ) نیازی به مصرف کود فسفر نخواهد بود.
در صورتی که از میزان فسفر موجود در خاک اطلاعی موجود نباشد ، برای حصول 40 تن عملکرد در هکتار می توان تا حداکثر 90 کیلوگرم فسفر همراه با نیتروژن پایه مصرف کرد . توضیح اینکه در مصرف کود فسفات ، قرار دادن آن بصورت نواری در خاک بر سایر روشها ارجحیتخواهد داشت.
کود پتاسیم : نیاز سیب زمینی به پتاس نسبت به اکثر محصولات دیگر بیشتر می باشد. فراوانی این عنصر سبب کاهش وزن مخصوص غده ها و نیز توسعه پوسته چوب پنبه ای غده سیب زمینی می گردد که این دو عصفت سبب کاهش خسارت برداشت و افزایش خاصیت انباری غدد می شود. افزایش خاصیت انباری بدلیل کاهش قندهای احیاء کننده می باشد . همچنین کاهش قندهای احیاء کننده برای سرخ کردن سیب زمینی مطلوب می باشد.
برای تعیین کود پتاس مورد نیاز نیز خاک را تا عمق 15 سانتی متری بررسی نموده و مقدار کود پتاس مورد نیاز براساس حاصلخیزی خاک تعیین می گردد . در خاکهایی که مقدار پتاسیم در آنها کمتر از 150 قسمت در میلیون می باشد ، از نظر پتاس فقیر محسوب شده و برای حصول عملکردهایی 40 تن در هکتار بایستی حدود 50 تا100کیلو گرم اکسید پتاس به خاک اضافه گردد که این کود نیز مثل فسفات بهتر است همراه با کود پایه و بصورت نواری به زمین اضافه شود.
بطور کلی در شرایط متعادلی از رشد و تولید عملکردهای معقول سیب زمینی ، به ازاء هر تن غده تولیدی ، حدود 3/2 تا 6 کیلوگرم نیتروژن ، 3/0 تا 44/0 کیلو گرم فسفر ( 7/0 تا 1 کیلو گرم اکسید فسفر ) ، 7/2 تا 3/8 کیلو گرم پتاسیم ( 2/3 تا 10 کیلوگرم اکسید پتاسیم ) از خاک خارج می شود که در این ارتباط ضرایب پئین تر نشانگر شرایط مناسب تر رشد و راندمان بالاتر عناصر غذایی می باشد.
کنترل علفهای هرز :
بدلیل اینکه زمان سبز شدن سیب زمینی طولانی می باشد ( 3 تا 4 هفته ) و نیز باتوجه به اینکه سرعت گسترشش هم پس ازسبز شدن پائین می باشد و غالباً حدود 6 هفته طول می کشد تا شرایط محصول برای رقابت با علف هرز مهیا گردد ، لذا در مراحل اولیه رشد ، علفهای هرز قادرند در رقابت با محصول نسبت به آن پیشی بگیرند و شرایط نا مطلوبی برای محصول ایجاد نمایند . بنابراین کنترل علفهای هرز مزرعه سیب زمینی لازم وضروری خواهد بود .
کنترل علفهای هرز مزارع سیب زمینی به دو طریق ( 1 – کنترل مکانیکی و 2- کنترل شیمیایی ) صورت می گیرد.
1- کنترل مکانیکی :
طولانی بودن دوران سبز شدن سیب زمینی و رشد بطئی آن پس از سبز شدن ، امکان کنترل مکانیکی سیب زمینی را فراهم می کند که با استفاده از انواع کولتیواتور علفهای هرز بین ردیفها را کنترل نمود و با چنگک گردان علفهای هرز روی ردیف را کنترل نمود .
کنترل شیمیایی : برای کنترل شیمیائی می توان از علف کشهای پیش کاشتی ، پیش رویشی و پس رویشی ( نسبت به محصول ) استفاده کرد . استفاده تلفیقی از دو گروه علف کش پیش رویشی و پس رویش ( نسبت به علف هرز ) بسیار مطلوب تر است.
علف کشهای نظیر ترفلان ، استامپ ، سنکور یا لکسون ، گراماکسون ، رانداپ و … را براساس توصیه های فنی ( زمان استفاده ، دز مصرفی و… ) کلینیک یا داروخانهای سم فروشی برای علفهای مختلف استفاده نمود.
آفات و بیماریها :
سیب زمینی مورد حمله آفات عموی زیادی از جمله کرم برگ خوار چغندر ، شب پره گاما ، شب پره زمستانی ، کرم آگروتیس ، شته سیب زمینی ، سوسک کلرادو ، کرم سفید ریشه و …قرار می گیرد.
سوسک کلرادو :
سوسک کلرادو در خاک زمستان گذرانی می کنند و در بهار به مزرعه سیب زمینی حمله کرده ودر سطح زیرین برگ تخم گذاری می کنند . لارو های حاصل از تفریخ تخم پس از مدتی تغذیه از برگها وارد خاک شده، و بصورت شفیره در آمده و مجدداَ بصورت حشره بالغ به برگها حمله می کنند.
شته : شته ها علاوه بر خسارت مستقیم از طریق تغذیه از شیره پرورده ، می توانند در انتقال بیماریهای ویروسی نیز موثر باشند که از این لحاظ به ویژه برای مزارع بذری بسیار مهم می باشد. شته ها بیشتر در زیر برگها زندگی کرده و به رنگهای مختلف دیده می شوند. در اثر تغذیه شته ها ، برگ ها پیچیده شده ، دچار لکه های سوختگی شده و گاه می میرند.
کنترل آفات سیب زمینی از طریق از بین بردن بقایای گیاهی آلوده ، کنترل علفهای هرز اطراف مزراع ، بکار گیری تناوب زراعی مناسب ، بکارگیری روشهای تلفیقی و استفاده از حشره کشهایی از گروه کارباماتها و ارگونو فسفاتها با غلظت مناسب و توصیه شده می تواند صورت بگیرد. شایان ذکر است که در استفاده ازحشره کشها نیز بایستی با کلینیکها و داروخانه های سم فروشی مشاوره گردد. ازحشره کشهای مورداستفاده برای کنترل آفات مکنده وغیر مکنده سیب زمینی می توان به تیودان ، آندوسولفان ، سوین ، آمبوش ، تیودیکارب ، مالاتیون وفوزالن اشاره نمود.
بیماریها :
از بیماریهای مهم سیب زمینی می توان به بیماری مرگ ریشه ( یا مرگ گیاه چه )، بوته میری ، سفیدک داخلی یا دروغی ، آلترناریا ، پژمدگی باکتریایی و فساد حلقوی ، بیماریهای ویروسی ، نماتدها و پوسیدگی خشک سیب زمینی اشاره نمود که تصاویر برخی از بیماریها به همراه توضیحاتی ، در اسلایدهای ذیل اشاره شده است.
بیماری موزائیک برگ
زردی
برگهای ابلقی
زمینه های به رنگ زرد روشن با حاشیه نامنظم گسترش یافته و معمولا در شاخ و برگ پراکنده می باشد
قسمتهای های زرد رنگ برگ
این بیماری عبارتند از خطوط زرد رنگ به اشکال مختلف مانند حلقه ، حلقه های ناقص و…. این علائم معمولا توسط PMTV در برخی از مناطق ایجاد می شود
رگبرگهای زرد شده
رنگ سبز مایل به زرد روشن رگبرگها تا حد زیادی از رنگ سبز پهنک برگ قابل تشخیص است. این علامت تنها با PYVV در جنوب امریکا یافت می شود
Anthocyanescense
برگها بدلیل تولید غیر عادی و تجمع آنتوسیانینها ، ممکن است طیف وسیعی از رنگ بنفش ، قرمز ، آبی و … نشان دهد. این تغییرات معمولا با تغییر در شکل برگ همراه است. تا حدودی علائمی شبیه Rhizoctonia تحت بعضی از شرایط ایجاد می گردد.
بیماری ریز برگی
برگها ی گیاه در مقایسه با سایر گیاهان کوچک مانده ولی سالم هستند. این مشکل معمولا با تغییر رنگ در برخی از قسمتهای برگ همراه است. این بیماری بعضاٌ با کمبود عناصر غذایی اشتباه گرفته می شود.
لوله ای شدن برگ
چروکیدگی
چروکیدگی به سمت لبه برگ ها آشکار می شود که باعث ظاهر پر تلاطم برگ می شود ، و لایه نازک برگ گاهی به دلیل آن به حالت زیگ زاگ در می آید. این علائم معمولا با بیماری موزاییک و یا لکه ای برگ همراه است.
دفرمه شدن برگ
برگ ها با از دست دادن شکل عادی خود طویل شده و پهنای برگها کم شده و باریکتر از برگهای معمولی می شوند. در بیشتر موارد با سفت شدن و یا تغییر شکل در رگبرگهای اصلی و یا نکروزه شدن همراه است و این پیچیده گی معمولا توسط ویروس ها ایجاد می گردد.
چروکیدگی
سطح برگ ناهموار می گردد که با علامت (فلش) نشان داده شده است که این نا همواری بدلیل تاول و یا رشد بیشنر رگبرگهای مختلف در پهنک برگ ایجاد می شود. این علامت ممکن است فقط در بعضی از ساقه های بوته آلوده در کل بوته اتفاق بیافتد.
(برگهای برجسته قائم)Erectness
برگ نسبت به ساقه با زوایه حاده(که در اکثر ارقام کمتر از 60 درجه است)قرارمی گیرند. و این انحراف زاویه در برگ معمولا با تغییرات دیگری از قبیل تغییر رنگ نیز همراه است. علاوه بر رقم PLRV در برخی از ارقام ، این علائم با آلودگی PSTVd نیزهمراه است .
(مرگ انتهایی )Apical necrosis
این بیماری به نام acronecrosis هم نامیده می شود . اگرچه شروع مرگ از شاخه ها و برگ های انتهای بوته شروع می شود و سپس به سمت پایین حرکت می کند ولی ممکن است تمام بوته را تحت تاثیر بگذارد .
( بافت مردگی سیستمیک ) Systemic necrosis
رگه های necrotic در واقع نقاط یا حلقه های سختی هستند که در قسمتی یا تمامی پهنای برگ پراکنده می شوند.
Vein necrosis
نکروز سیستمیک رگبرگها که به ویژه در سطح پایینی برگها مشاهده می شود که ممکن است در کل طول رگبرگها و یا قسمتی از رگبرگها اتفاق افتد در این بیماری معمولا برگ های بطرف پایین خمیدگی پیدا می کنند.
( پا کوتاهی )Dwarfing
بوته ها معمولا در اواخر دوره رشد از نظر ارتفاع کوچکتر از بوته های سالم می مانند. توسعه برخی از بوته ها ممکن است در ابتدا به طور معمول صورت بگیرد اما در ادامه رشد خود ، رشدشان به طور ناگهانی متوقف می شود. تغییر شکل ممکن است در برگها و یا ساقه رخ دهد.
( کوتوله شدن )Stunting
کاهش در اندازه بوته ازعلایم شایع بیماری های ویروسی مختلف است. این علامت معمولا با dwarfing اشتباه گرفته می شود ولی تغییر شکل کوتاهی گیاهان را نشان نمی دهد.
غده های دوکی شکل شده
معمولا قطر غده ها تدریجیاَ کاهش میابد و به شکل دوک در می آید.
غده های هوایی
غدهها در محل اتصال برگ به ساقه تولید می شوند.
رشد های غیر نرمال بیش از اندازه
از نشانه های این بیماری رشد چشم ها (جوانه ها) و برجستگی غیر نرمال آنها و یا تشکیل زگیل و تکمه بر روی غده اصلی می باشد که معمولا با تغییر شکل نیزهمراه است.
(Tecaphora solani)
Pink Rot (Phythopthora erytroseptica)
(Fusarium oxysporum)
Powdery scab
Spongospora solani
پوسته پوسته شدن توسط عامل بیماری (Streptomyces sp)
( Synchytrium endobioticum)عامل بیماری
عامل بیماری (Phythopthora infestans)
Rossellinia
Plants from fields affected by late blight are not suitable for positive selection. Avoid selecting samples that have any of the symptoms caused by Phythopthora infestans
برداشت و نگهداری سیب زمینی : زمان رسیدن و یا موقع برداشت سیب زمینی با پژمرده شدن برگها ، سفت شدن پوست غده و به راحتی جدا شدن آن از استولون ها مشخص می شود . علاوه بر این عوامل موثر دیگر مانند رقم سیب زمینی مورد کاشت ، زمان کاشت وشرایط آب وهوایی نیز در تعیین زمان برداشت دخالت دارند . به طور کلی سیب زمینی دیر رس را باید قبل از شروع به سرما برداشت کرد . در مورد ارقام زودرس و در مناطق گرم باید قبل از شروع گرما محصول را جمع آوری نمود . تجربه نشان داده است که اگر سیب زمینی پس از خشکیده شدن شاخ و برگ ها برداشت گردد ، محصول دارای مرغوبیت و خاصیت انباری بیشتری خواهد بود .
اگر برداشت سیب زمینی در موقعی که هنوز شاخ و برگ آن سبز است انجام گیرد امکان آلودگی غده ها و ابتلا به بعضی از بیماری ها افزایش می یابد برای جلوگیری از آلودگی ، مخصوصاً در مورد سیب زمینی بذری و سهولت در برداشت،قسمت هوایی گیاه را جمع آوری کرده از مزرعه خارج می کنند.
غده های تازه از خاک خارج شده معمولاً ترد بوده و پوست آنها سفت نیست بنابراین توصیه می شود در صورتی که برداشت به وسیله دست انجام می گیرد ، غده ها را پس از خارج کردن از خاک چند ساعتی روی زمین باقی گذاشته تا حالت تردی خود را در اثر تبخیر از دست بدهد . البته مدت باقی ماندن غده ها روی زمین و مخصوصاً در آفتاب نباید زیاد باشد زیرا این عمل باعث افزایش مقدار سولانین غده ها خواهد شد .
مسئله مهم در مورد سیب زمینی این است که باید آن را در شرایطی نگهداری کرد که کیفیت غده ها حفظ شود ، یعنی جوانه نزند ، پوست آن سبز نشود و همچنین فاقد چروکیدگی پوسیدگی و غیره باشد . این موضوع با تنظیم درجه حرارت ، رطوبت و تهویه درانبارهای قابل کنترل ، امکان پذیر می باشد .
استفاده از انبارهای قابل کنترل برای بسیاری از کشاورزان به آسانی مقدور نیست و لذا جهت نگهداری از سیب زمینی از زیر زمین و یا سیلو استفاده می کنند . در استفاده از سیلو و انبارهای معمولی نیز باید رعایت مسایل یاد شده را نمود و سیلو را باید طوری تهیه کرد که دو عامل رطوبت و حرارت که از عوامل فعالیت خارج و تحریک جوانه ها هستند تا حدودی قابل کنترل باشند و ضمنا از یخ زدن سیب زمینی در داخل سیلو جلوگیری شود .
منابع:
خواجه پور ، محمد رضا ، 1385، گیاهان صنعتی : فصل 13” سیب زمینی ” ( چاپ دوم ) ، انتشارات جهاد دانشگاهی واحد صنعتی اصفهان.
متشکریم