بسم الله الرحمن الرحیم
رودخانه و رسوبات
رودخانه چیست؟
« رود »، آبی است روان که از به هم پیوستن آب چند چشمه در دره های کوهستانی به وجود آمده و جریان می یابد تا به دشت ها، دریاچه ها یا دریا ها و اقیانوس ها بریزد.
رودخانه به بستر و مسیر حرکت «رود» گفته می شود که معمولاً عبارت «رودخانه» با «رود» اشتباه می شود و جای آن استفاده می شود. رودخانه ها معمولاً در اولین مرحله در پای کوه ها، تشکیل مخروط افکنه ها را داده و پس از طی مسیری با انباشت مواد آبرفتی خود به توسعه دشتها کمک می کنند.
چگونگی تشکیل رودخانه ها
موقعی که یک نهر با نهر دیگر برخورد می کند و آن ها با یکدیگر یکی می شوند، نهر کوچک تر به عنوان یک شاخه شناخته می شود. بسیاری از نهرهای شاخه ای لازم است تا یک رود تشکیل شود.
تشکیل رود به روایت تصویر
مبدا و مقصد رود ها
رودها از منبع شان در زمین های بلندتر، مثل کوه ها یا تپه ها شروع می شوند. این جا جایی است که آب باران یا برف ذوب شده جمع می شود و نهرهای کوچکی را تشکیل می دهد. این نهرها یا آب بیشتری جمع می کنند و رشد می کنند و بزرگ تر می شوند و تبدیل به نهرهای بزرگ تری می شوند و یا به نهرهای دیگر برخورد می کنند و به آن ها آب اضافه می کنند. اکثریت بزرگی از رودها در نهایت آبشان را در دریا یا دریاچه خالی می کنند.
مبدا و مقصد رودخانه کارون
سرچشمه شاخه های اصلی کارون (ارمند، کوهرنگ و بازفت)، زردکوه بختیاری در استان چهار محال و بختیاری است، ولی شاخه های فرعی آن از کوه های گوناگون سرچشمه می گیرند مانند خرسان از دنا در استان کهگیلویه و بویراحمد و دز از بلندی های لرستان. این رود، پس از گذر از مناطق کوهستانی و پر پیچ و خم، در منطقه ای به نام گتوند وارد دشت خوزستان می شود. رود کارون در شمال شوشتر به دو شاخه تقسیم می شود که در جنوب شوشتر با یکدیگر پیوند می یابند. مهم ترین شاخهٔ فرعی کارون، رود دز است که در شمال اهواز به کارون می پیوندد. رود کارون در مرز ایران و عراق، به اروندرود پیوسته و روانه خلیج فارس می شود. پیچ و خم های موجود در سر راه این رود، خوزستان را به جلگه ای بی نظیر تبدیل کرده است.
مبدا رود ها
نمایی از رودخانه کارون
ارزش زیستگاهی رودخانه ها
رودخانه ها بر طیف گسترده ای از حشرات آبزِی ، ماهیان ، پرندگان آبزی یا پرندگان کنارآن و پستانداران زیستگاه وی‍ژه ای بشمار می رود .روابط اکولوژیک بین آنها به گونه ای است که بقاء یکدیگر را تضمین می نمایند . هریک از زیستمندان رود خانه ها تمام یا بخش‍ی از دوره زیستی خویش را در آن می گذرانند . برخی نیزبطورغیر مستقیم به آن وابسته اند ، حشرات نابالغ از یک روزه ها تا زمان بلوغ در آب زندگی می کنند ، تخم خود را در آب می گذارند وپس از رشد و تبدیل شدن به حشره کامل بعنوان غذای ماهیان در سطحی دیگر وارد زنجیره غذایی می شوند و برخی نیزمانند ماهیان تمام دوران زندگی خود را درداخل آب سپری می کنند .
نیاز جانداران به رودخانه ها
نیاز جانداران به رودخانه ها
آلودگی رود خانه ها
رودخانه ها به دو روش آلوده می شوند :
1- طبیعی
2- به وسیله انسانها
1- طبیعی :
گاهی اوقات تغییراتی به طور طبیعی در آب ها صورت می گیرد که طبیعی است مانند گل آلود شدن آبها در اثر سیل به این تغییرات آلودگی طبیعی گفته می شود که به مرور زمان از بین می رود و آب صاف می شود.
2- به وسیله انسان :
بیشتر آلودگی ها در اثر فاضلاب هایی که بدست انسان وارد رودخانه ها می شوند .
فاضلاب ها در واقع مواد پس مانده و غیر قابل استفاده و دور ریختنی هستند که به وسیله انسان وارد طبیعت می شوند . که بیشتر این مواد در طبیعت باقی می مانند و باعث مسمومیت و بیماری انسانها شده و یا باعث از بین رفتن حیوانات ، گیاهان و موجودات ریز درون آب می شوند.
علاوه بر ماهی ها موجودات ریز زیادی در آب هستند با از بین رفتن این موجودات چرخه ی زندگی در آب و به طبع آن در خشکی ازبین می رود .
آلودگی رودخانه ها توسط فاضلاب های شهری
آلودگی رودخانه ها توسط فاضلاب های شهری
مرگ آبزیان به دلیل آلودگی رودخانه ها
مرگ آبزیان به دلیل آلودگی رودخانه ها
رسوب چیست؟
رسوب یا ته نشست به هر ذره ای که توسط جریان سیال، منتقل شده و سرانجام نهشته شود، گفته می شود. رسوب ها در بیشتر مواقع توسط آب (فرآیندهای رودخانه ای)، باد و یخچال های طبیعی منتقل می شوند. نهشته های شن های ساحل و مجرای رودخانه ها نمونه هایی از انتقال و نهشتگی رودخانه ای هستند، هر چند که رسوبات، اغلب بیرون از آب ساکن یا آرام دریاچه ها و اقیانوس ها، ته نشین می شود. تپه های شنی بیابان و لس ها نمونه هایی از انتقال بادی و نهشتگی هستند. نهشته های سنگ های یخچالی و یخرفت، هم نمونه هایی از رسوب های منتقل شده یخی هستند.
لایه های رسوبی
لایه های رسوبی
انتقال رسوب
انتقال رسوب، جابجایی ذرات جامد (رسوب) معمولاً در اثر ترکیب گرانش وارد بر رسوب یا جابجایی سیال حاوی رسوب است. انتقال رسوب در سامانه های طبیعی دارای سنگ آواری مانند ماسه، شن و قلوه سنگ، گل (خاک) یا رس رخ می دهد. سیال شامل هوا، آب یا یخ است. نیروی گرانش می تواند ذرات را روی سطح شیب داری که روی آن در حالت سکون هستند، حرکت دهد. انتقال رسوب ناشی از حرکت سیال در رودها، اقیانوس ها، دریاچه ها، دریاها و سایر توده های بزرگ آبی ناشی از جریان و جزر و مد رخ می دهد. هم چنین یخچال های طبیعی می توانند با حرکت خود، انتقال را موجب شوند.
وزش باد روی سطوح خاکی نیز منجر به انتقال رسوب می شود. انتقال رسوب ناشی از نیروی گرانش عموماً در سطوح شیب دار مانند تپه ها، دیواره ها،پرتگاه ها و مرز فلات قاره با شیب قاره رخ می دهد.
انتقال رسوب در بخش های رسوب شناسی، ژئومورفولوژی، مهندسی عمران و مهندسی محیط زیست اهمیت دارد. مطالعهٔ انتقال رسوب اغلب برای تعیین محل وقوع فرسایش یا رسوب گذاری و مقدار آن و زمان و مسافت رخداد آن انجام می شود.
رسوبات رودخانه ای
رودخانه ها و نهرها به همراه آب، رسوبات را حمل و جابه جا می کنند. آب در هنگام جریان داشتن در بستر کانال خود قادر است رسوبات را به سمت پایین دست حوضه خود حمل و جابه جا نماید. این جابه جایی به شکل بار بستر و بار معلق یا محلول صورت می گیرد. میزان حمل رسوبات به مقدار موجود بودن رسوبات و میزان دبی رود دارد.
همچنین رودخانه ها می توانند سنگ های بستر خود و دامنه های پیرامون خود را فرسایش داده و رسوبات جدیدی تولید نمایند. به این صورت رودخانه ها تنظیم کننده سطح اساس در تحول و دگرگونی چشم اندازهای بزرگ مقیاس در محیط های غیریخچالی محسوب می شوند.
فرایندهای رسوب رودخانه ای در پدیده هایی مانند رودخانه ها، جریان های آبی و سیل های ناگهانی به جریان آب وابسته هستند. رسوبی که توسط آب حمل می شود، می تواند از رسوبی که توسط هوا حمل می شود، بزرگ تر باشد. زیرا آب دارای چگالی و گرانروی بیشتری نسبت به هوا است. در رودخانه های معمولی، بزرگ ترین رسوب حمل شده در اندازهٔ ماسه و شن است، ولی سیلاب ها می توانند سنگفرش و قلوه سنگ را نیز حمل کنند.
انتقال رسوب توسط جریان آب می تواند منجر به تشکیل موج نقش ها و تلماسه ها با الگوهای فرسایش دارای شکل خود متشابه، الگوهای پیچیدهٔ سامانه های رودخانه ای طبیعی و تشکیل دشت های سیلابی شود.
با تشکر از
حسن توجه شما