به نام خدا
دریاچه ارومیه
دریاچه ارومیه نام دریاچه ای در شمال غربی ایران است.این دریاچه بین دو استان آذربایجان غربی و شرقی قرار دارد.مساحت آن در سال 2015 در حدود شش هزار کیلومتر مربع بود که در ردیف بیست و پنجمین دریاچه بزرگ دنیا قرار میگیرد.این دریاچه بزرگترین دریاچه داخلی ایران و دومین دریاچه بزرگ شور جهان است.آب آن بسیار شور بوده و بیشتر از رودخانه های زرینه رود،سیمینه رود و شهرچای تغذیه میشود.حداکثر عمق آن 16 متر است.
تنوع زیستی بر اساس لیست تنوع زیستی پارک ملی دریاچه ارومیه که در سال2014و2016 ارائه شده است پارک ملی دریاچه ارومیه مسکن 62 گونه باکتری و آرکئوباکتر،42 گونه قارچهای میکروسکوپی ،20 گونه جلبک ،311 گونه گیاه ،5 گونه نرمتنان دوکفه ای ،226گونه از پرندگان ،27گونه خزنده و دوزیست و24 گونه از پستانداران میباشد.همچنین دست کم فسیل 47 گونه یافت شده است.سازمان محیط زیست ایران در سال1352 اکثر نقاط این دریاچه را به عنوان پارک ملی شناسایی کرده است. این دریاچه با داشتن بیش از 100 جزیره کوچک صخره ای محل توقف پرندگان مهاجر از جمله فلامینگو، پلیکان، لک لک و غیره میباشد.
به خاطر شوری بیش از حد دریاچه هیچ نوع ماهی در آن زندگی نمی کند. با این حال این دریاچه یکی از زیست گاه های مهم سخت پوست آرتمیا شناخته میشود. این سخت پوست یکی از منابع اصلی تغذیه پرندگان مهاجر از جمله فلامینگو به شمار می آید.
شیمی غلظت نمک دریاچه به طور تقریبی چهار برابر آب دریاهای آزاد می باشد. غلظت سدیم در بخش جنوبی دریاچه اندکی بیشتر از بخش شمالی آن بود. حوضه آبریز حوضه آبریز دریاچه ارومیه بیش از3درصد مساحت کل کشور ایران است. این حوضچه مجموعا توسط 60 رودخانه سیراب می شود که 21 رودخانه دائمی و 39 تای آنها دوره ای هستند.این حوضه با داشتن دشت هایی مثل دشت ارومیه، بناب، تبریز و غیره یکی از کانون های ارزشمند فعالیت کشاورزی و دامداری در ایران به شمار می رود.
خشک شدن دریاچه این در یاچه از اواسط دهه 80 شروع به خشک شدن کرد و اکنون در خطر خشک شدن کامل است.بررسی تصاویر ماهواره ای نشان می دهد در سال 2015 دریاچه 88 درصد مساحت خود را از دست داده.دلایل بسیاری برای خشک شدن آن بیان شده از جمله خشکسالی، احداث بزرگراه بر روی دریاچه و استفاده بی رویه از منابع آب حوضه آبریز دریاچه.
تحقیق جدیدی توسط محققان آمریکای شمالی نشان میدهد که خشکسالی تنها باعث کاهش 5 درصدی بارش در حوضه آبریز شده و عوامل انسانی شامل پروژه های جاه طلبانه توسعه اقتصادی-آبی وضعیت دریاچه را به بحران کشیده.تا سال 2012 بیش از 200 سد بر روی رودخانه های حوضه آبریز دریاچه در مرحله آماده بهره برداری یا پایان مراحل طراحی بودند.
مخاطرات خشک شدن دریاچه کارشناسان میگویند که در صورت این اتفاق هوای معتدل منطقه تبدیل به هوای گرمسیری با بادهای نمکی خواهد شد.علاوه بر نمک بسیاری از آلودگی های شامل فلزات سمی سنگین مورد استفاده در صنعت و مواد سمی مورد استفاده در کشاورزی به آبهای سطحی و زیرسطحی مرتبط با دریاچه نفوذ کرده و در صورت خشک شدن دریاچه این فلزات هوازی شده و خطرات بیماری های تنفسی برای زیست بوم و مردم منطقه به وجود خواهد آورد.کارشناسان معتقدند خطر خشک شدن دریاچه تا شعاع 500 کیلومتری آن را تهدید می کند.
علت سرخ شدن دریاچه به علت شوری بسیار زیاد، کاهش شدید ارتفاع آب، سفیدشدگی آب دریاچه به علت رسوبات نمک و عدم ورود آبهای شیرین که موجب کاهش شدید اکسیژن میشود، در دریاچه پدیده گلخانه ای رخ داده است که بر اساس آن جلبکهای دونالیلاپریدیس بر سایر جلبکها غالب شده و برای سازگاری با محیط دریاچه ماده بتاکاروتن بیشتری تولید میکند.این ماده نارنجی رنگ موجب سرخی دریاچه شده است.
احیای دریاچه ارومیه سه روش برای احیای این دریاچه پیشنهاد شده بود: 1.انتقال آب از حوضه های دیگرکه به دلیل هزینه های سنگین و آسیب هایی که این روش به اکوسیستم های مبدا و مقصد می رساند اجرایی نشد. 2.احیای مرحله ای با تقسیم بندی دریاچه.سناریوهای مختلفی برای این روش پیشنهاد شد.از جمله رساندن آب به شمال دریاچه و ایجاد یک تالاب محصور شده در اطراف جزایر جنوبی و تالاب های اقماری در بعضی نقاط به خصوص در جنوب دریاچه.بزرگترین اشکال این روش رویکرد سازه ای آن است که: *اثربخشی آن مورد تردید است *خشک کردن قسمتی از دریاچه و پرآب کردن دیگر نقاط مشکل ریزگرد را تشدید میکند.*عدم قطعیت پارامتر های اقلیمی در بلندمدتکه هزینه آن را توجیه نمیکند.*خودگردانی اکوسیستم به هم میخورد.*تاثیر بد بر اکوسیستم های دیگر. 3.احیای مرحله ای بر پایه اصول اکولوژیکی.یعنی برگرداندن حقابه ی دریاچه با مدیریت منابع آبی.این روش کم هزینه ترین پایدارترین و مطمئن ترین روش شناخته شد.
مصوبات جلسات کارگروه ملی نجات دریاچه ارومیه93/2/9 1.ممنوعیت هرگونه برداشت از منابع آب حوضه و جلوگیری از توسعه جدید به ویژه در کشاورزی 2.جلوگیری از برداشت غیرمجاز از آب های سطحی 3.توقف کلیه طرح های سدسازی در دست مطالعه و اجرایی(به جز سدهای شهید مدنی وچراغ ویس)و طرح های شبکه های آبیاری و آبرسانی پایین دست در حوضه آبریز دریاچه ارومیه، ذخیره و رهاسازی آب در سد شهید مدنی منحصرا برای دریاچه 4.تامین اعتبار مورد نیاز و تسریع در انتقال آب از رودخانه زاب 5.ساماندهی چاه های حوضه آبریز دریاچه 6.انتقال پساب تصفیه خانه های حوضه آبریز به دریاچه 7.کنترل و کاهش مصرف آب در کشاورزی(متوقف کردن کارخانجات قند و جلوگیری از کشت چغندرقند و سایر محصولات کشاورزی پرآب)
مصوبات سومین جلسه کارگروه ملی نجات دریاچه ارومیه93/4/8 1.انتقال آب رودخانه ها به دریاچه 2.شناسایی کانون های تولید ریزگرد و تثبیت آنها 3.انجام هماهنگی با قوه قضائیه برای تعیین تکلیف چاه های بدون پروانه 4.شناسایی گونه های گیاهی شورپسند متناسب با شرایط منطقه و برنامه ریزی جهت کاشت آنها در محدوده ی شوره زارهای اطراف دریاچه
با تشکر از توجه شما