بسم الله الرحمن الرحیم
تعریف و تحلیل رابطه انسان و محیط اعم از محیط طبیعی، مصنوع و محیط اجتماعی و فرهنگی و تعیین نقش عوامل مذکور بر ساخت و سازمان فضایی معماری در مقیاس خرد و کلان
فهرست
روانشناسی محیط
محیط
ادراک محیطی
توقع فضایی انسان از محیط
تعامل انسان ومحیط
تاثیر محیط بر رفتار
انسان ،محیط طبیعی
انسان ،محیط فرهنگی و اجتماعی
انسان ،محیط شهری
انسان ،محیط معماری
روانشناسی محیط
روانشناسی محیطی به رفتارهای مرتبط با محیط می پردازد. مفاهیم مربوط به محیط و اولویت های زیبایی شناختی مورد مطالعه قرار گرفته و در قالب نقشه های رفتاری نشان داده شده اند. محیط انسان در سطوح مختلفی رفتار او را روانشناسی محیط به تاثیر محیط بر انسان و چگونگی ارتباط و تعامل بین محیط کالبدی و تجربه انسان میپردازد.
روانشناسی محیط به مطالعه بر محیط های گوناگون و مردم میپردازد وبه درک بهتری از روابط متقابل انسان و محیط کمک میکند. با این دانش میتوان قبل از طراحی ارزیابی هایی را انجام داد که خود بهترین ابزار برای معمار خواهد بود.
محیط
تعریف محیط محیط به هر آنچه در پیرامون وجود دارد،و به صورت بالقوه با فرد درارتباط قرار میگیرد اطلاق می شود. در واقع محیط شکل ضمنی هر آنچه در اطراف ما است چه ساخته شده چه طبیعی. جان لنگ عنوان می کند محیط در زیر گروههای محیط کالبدی، محیط اجتماعی، محیط روانشناختی و محیط رفتاری تقسیم بندی می شود. محیط کالبدی شامل محیط های زمینی و جغرافیایی و محیط مصنوع محیط اجتماعی شامل نهادهای متشکل از افراد و گروهها.
محیط روانشناختی شامل تصاویر ذهنی مردم.
محیط رفتاری مجموعه عواملی است که فرد به آن واکنش نشان می دهد.
محیط ، عناصر و اجزای آن بر رفتارها، کنش هاو واکنش های آدمی تاثیر گذارده و بخشی از هویت آدمی را شکل می دهند.
ادراک محیطی
هیچ محیطی قائم به ذات نیست، که محیط ساخته ذهن انسان است. به این معنا که افراد متفاوت بر اساس پیشینه و تجربه شان تعبیر متفاوتی از محیط هایشان دارند.
به نظر میرسد که افراد نه تنها به لحاظ اینکه چه و چقدر می دانند، بلکه به لحاظ چگونگی سازماندهی آنچه می دانند با هم متفاوتند و تفاوتهای دیگر مانند قومیت، جنسیت، شیوه زندگی، طول مدت سکونت بر شیوه دریافت محیطی تاثیر می گذارد.
تعریف ما از محیط بسته به نوع برداشت و استفاده از آن با در نظر گرفتن عوامل شخصی، فرهنگی، فیزیکی متفاوت است.
ادراک محیطی بسته به شرایط فرهنگی و حتی به شیوه جا به جایی انسان تغییر میکند.
به طور مثال پیاده بیشترین نزدیکی را به محیط دارد و بنابراین اجازه میدهد فرایند تفسیر و به خاطر آوردن منسجم تر باشد دوچرخه و اتومبیل سواری درمراحل بعدی قرار میگیرند. در آخرین مرحله که در آن هیچ تماس فعالی با محیط برقرار نمیشود.تجربه سر نشینان منفعل یک اتومبیل یا وسیله حمل نقل عمومی است .
توقع فضایی انسان از محیط
مردم خواهان درک و فهم محیط خود هستند؛ از هیجان یادگیری لذت میبرند اگر چیز جدیدی در محیطشان نباشد محیط برایشان خسته کننده و ملال آور میشود.
البته این به این معنای زیرو رو کردن فضا نیست بلکه به معنای تغییرات ظریف و همگام با تغییرات مخاطبین فضا است تا حرکت رو به جلوی افراد در طول زمان فضا را در پشت سرشان قرار ندهد.
در نهایت انسان توقع دارد با هویت فردی و جمعی اندوخته خویش درون فضای ارتباط برقرار کند.
تعامل انسان ومحیط
اطلاعات محیط از طریق فرایندهای ادراکی بدست می اید که به وسیله طرحواره ذهنی بر انگیخته میشود وتوسط نیازهای انسانی هدایت میشود.
مجموعه ای از قابلیتهای محیط در یک موقعیت خاص محیط بالقوه ای رابرای رفتار انسان ایجاد میکند .
قابلیتهای محیط به صورت مستقیم وغیر مستقیم است .
این قابلیتها گاه از رفتاری حمایت و گاه رفتاری را محدود می سازد.
تاثیر محیط بر رفتار
در دیدگاه تعیین کنندگی محیط ، محیط نقش تعیین کننده ای در رفتار ، ادراک و احساس انسان دارد. محیط منظور شرایط اقلیمی و جغرافیایی و محیط مصنوع است که در سطوح مختلفی رفتار را میتواند تحت تاثیر قراردهد.
از آنجا که محیط شکل دهنده و محدود کننده رفتارها است، برنامه ریزی مناسب به منظور اطمینان یافتن از حداکثر رضایتمندی، کارایی و رشد، ضرورت دارد.
با پیشرفت دانش و روانشناسی محیطی دیگر انسان و رفتار او متاثر از محیط
نیست بلکه بر روند شکل گیری محیط اثری متقابل دارد.
توانایی کنترل رفتار در فضا را از دو طریق میتوان به محیط القاء کرد؛
1- القاء در رفتار
2- حذف رفتار
انسان ، محیط طبیعی
انسان ها از طبیعت تقلید کرده اند. از گلهای وحشی برای خلق سرستونها الهام گرفته اند. امواج دریا نقش مایه هایی را برای خلق جزئیات گچ بری و تزئینات به آنها بخشیده است. طبیعت در تقلید نقش مرکزی دارد.
طبیعت سرچشمه احساسات ، شور و شعف، و رایحه فضا و زمان است.
بسیاری از معماران از جلوه های طبیعت ، حیوانات و شکل های درختان الهام گرفته اند.که این موضوع برای آن معمارانی صدق میکند که از چشم اندازها و محیط های بیگانه و شیوه ها و نقاشی های گذشته
معانی را آموخته اند.
انسان ،محیط فرهنگی واجتماعی
نقش های افراد منعکس کننده ارزشهای محیط اجتماعی اند. محیط اجتماعی به فرایندهای ارتباط بقای انسان مرتبط اند. از آنجایی که هنجارها ، نقش ها و فرایندهای ارتباطی آموختنی هستند ، در فرهنگ
های مختلف متفاوت اند.
محیط فرهنگی :
باورها و نگرشهای ما نسبت به مردم دیگر ، محیط زمینی و جغرافیایی نقش ها در جامعه و نوع فعالیت های روزانه مشخصه هایی از فرهنگ هستند. نوشتن نقاشی کردن و طراحی معماری همه روشهای انتقال
انگاره های اجتماعی اند و به وسیله فرهنگ محدود میشوند.
محیط اجتماعی :
نقش ها ی افرادئ منعکس کننده ارز شهای محیط اجتماعی اند. از انجا که نقشها ،هنجارهاو فرایند ارتباطی اموختنی هستند در فرهنگهای مختلف متفاوتند .
تاثیرات فرهنگ بر رفتار انسان
قلمرو و حریم؛
حوزه هایی هستند که در پیرامون یک فرد یا شئ به گونه ای تعریف میشود که به آن تعلق داشته باشد،این حریم یا توسط فردی که به آن متعلق است یا توسط مخاطب استنباط میشود.
حباب و هاله؛
هاله یا حباب قلمرویی است که فرد فارغ از مکان در اطراف خود ایجاد میکند. تفاوت آن با حریم در این است که حریم وابسته به مکان است در حالی که حباب مستقل از مکان است.
دستگاه ارزشی جامعه؛
هر جامعه دارای یک دستگاه ارزشی است که بایدها و نبایدها، رفتار مشروع و غیر مشروع با تکیه بر آن تعریف میشود.
توقعات اجتماعی؛
هر محیط دارای دو عنصر ” انسانی و کالبدی“ است، و هر محیط کالبدی را بدون حضور انسان نمی توان درک کرد.
تفاوت الگوهای رفتاری در فرهنگهای مختلف؛
با توجه به تفاوت در قلمرو و حباب ها و دستگاه های ارزشی فرهنگ های مختلف رفتارها نیز متفاوت است.
انسان ، محیط شهری
فضای شهری یا محیط شهری
فضای شهری دارای نمادهای زیادی بوده ومعرف هویت جمعی می باشد .نمیتوان با یک بار دیدن تاثیر بر هویت وشخصیت فرد بگذارد این تاثیر تنها زمانی اتفاق می افتد که به صورت مکرر این فضا در زندگی فرد نقش داشته باشد .
آپتون توضیح میدهد که برداشت مردم از محیط شهری فراتر از منظره یا فرم فیزیکی است. او معتقد است برداشت های ما نتیجه مشاهدات ما می باشد، وی می افزاید دیدن همیشه به معنای باور کردن نیست، ما منظره را به غیر از چشمانمان از طریق سایر اندام های حسی تجربه میکنیم. مطلب اصلی آن است که اگر می خواهیم رفتار انسان را در مقابل محیط بفهمیم باید ابتدا ذهن و عین را در محیط درک کنیم.
در اینجا به سه مقوله ی مهم در تعریف فضا ومحیط شهری می پردازیم:
فرم ؛ آنچه به صورت اطلاعات واقعی وجود دارد که میتواند شامل اطلاعات تاریخی،
فرهنگی واقلیمی باشد.
عوامل تعیین کننده معرفی فضای شهری
منظر ؛ آنچه به صورت اطلاعات واقعی وجود دارد که توسط فرد گزینش میشود
برای درک اینکه چگونه ما محیطمان را می شناسیم شیوه ترسیم ذهنی تصاویر محیطی که توسط ”کوین لینچ“ معرفی شده است را بررسی میکنیم؛
این مفهوم یعنی پدیدار ساختن تصویر ذهنی محیط که افراد به آن شکل میدهند.
تحقیقات نشان میدهد افراد ابتدا مکان ها را با عناصر شاخص که همچون نقاط ثابت و مرجع عمل میکند میشناسند سپس ارتباطات میان مکان ها رامی آموزند و در نهایت محیط خویش را درک میکنند.
لینچ درک مشخص ساختن محیط شهری را به“ دانشی دریافتی از فرم فیزیکی ” تقلیل میدهد.
شیوه لینچ برای درک محیط شهری با محدودیت روبرو است و تاکیدش بر 5 عنصر گذرها، گره ها، لبه ها،نشانه ها و عناصر شاخص طراحی است، البته این عناصر استفاده از محیط را تنها از طریق حرکت مطرح میکند.
تصویر ذهنی ؛ اطلاعات پردازش شده از فضا در ذهن
انسان ، محیط معماری
محیط معماری :
این محیط از سطوحی از مواد ومصالح با مایه های رنگی،بافتها ،روشنایی ودرجات شفافیت متفاوت و فضاهای ما بین ان تشکیل میشود
تاثیر محیط معماری بر رفتار انسان ،
در زمینه دیدگاه های ارائه شده در باب تاثیر محیط و معماری بر رفتار به 3 دیدگاه عمده اشاره میکنیم؛
1- جبری نگری محیطی
2- اختیاری نگری محیطی
3- تطبیق دهندگی محیطی
وظیفه معمار وطراح شهری
درک نقش محیط ساخته شده نیازمند فهم ماهیت انسان است این شناخت به معماران نشان میدهد که محیط چگونه میتواند نیاز های مردم با پیشینه های مختلف
.،تجربیات زیبا شناختی مختلف والگوهای فعالیت متفاوت را تامین کند
دو مفهوم در نظریه طراحی محیط مطرح شده است اول مفهوم نظام های فعالیت که به ساماندهی فعالیتهایی که در ساختمانها به وقوع بپیوندد ودوم مفهوم قرار گاه رفتاری است .
قرارگاه رفتاری
قرارگاه رفتاری و یا یک ”مکان-رفتار“ عنصری تحلیل کننده و یا برای تحلیل محیط است که برای تشریح کارکردهای اصلی فضاهای معماری و طراحی شهری و یا طراحی آنها بکار گرفته میشود.
یک قرارگاه رفتاری یک واحد کوچک اجتماعی است که از تلفیق پایدار یک فعالیت و یک مکان به گونه ای حاصل می آید تا در فرایندی منظم بتواند عملکردهای ضروری آن محیط رفتاری را برآورده سازد.
عناصر تشکیل دهنده یک قرارگاه رفتاری؛
1- فعالیتهای مستمر و پایدار در یک مکان و یا الگوی پایدار یک رفتار
2- فلمرو و یا آرایش سه بعدی محیط یک مکان-رفتار
3- ساختار محیط یک مکان-رفتار که حاصل همزیستی بین دو عنصر اول و دوم است و راجر باکر آن را اصطلاحا سینو مرفی نامید.
و حرف آخر…
شناخت، مطالعه وآگاهی از ذهنیت افراد جامعه و اعتقادات آنان در روانشناسی محیطی
بسیار مهم است.
بسیاری از رفتارها در یک جامعه ممکن است مطلوب باشند،حال آنکه در جوامع دیگر
ممکن است ناپسند بشمار آیند.
معیارهای اجتماعی فرهنگی، اقتصادی و اعتقادی هستند که به معماری و روانشناسی
آن جامعه هویت ومعنی میدهد، به عبارت دیگر معماری یک جامعه ، تاریخ سه بعدی
آن جامعه است.
منابع:
کتابها:
1_مبانی نظری وطراحی شهری نویسنده:جهانشاه پاکزاد
2_برنامه ریزی محیطی برای توسعه زمین نویسنده:کاترین هیگنیز، مترجم:دکتر بحرینی دکتر کریمی
3- بوطیقای معماری نویسنده: آنتونی سی
4_روانشناسی محیط نویسنده:شهرناز متضوی
5_طراحی فضای شهری نویسنده:مدنی پور،
مترجم:فرهاد مرتضایی
6_آفرینش نظریه معماری نویسنده:جان لنگ
7_بحران ادراکی-رفتاری در فضای شهری نویسنده:راضیه رضازاده
8_تحلیل فضاهای شهری نویسنده:سیدحسین بحرینی
9- بعد پنهان نویسنده: ادوارد هال
سایتها:
1_www.arcspace.com
2_www.landscape.ir
3_www.designboom.com
4_www.staffld.uzzell.html
5_www.fwnietzsche.blogfa
6_www. جامعه آنلاین معماران ایران.com
استاد محترم:
جناب آقای مهندس ابو ترابی
دانشجویان:
مریم نظری
زهرا مدرسی