تحلیل هندسی چند نمونه ازآثار معماران معاصر
استــــــــــاد:
گردآورندگان:
پاییز 00
دانشکده معماری و شهرسازی
2
of
29
دانشکده معماری و شهرسازی
مقدمه
هندسه یکی از بنیان های هنر ومعماری سنتی ایران است که در سراسر آثار فاخر به جا مانده از گذشته،می توان نمودهایی از آن را مشاهده کرد.این مهم در معماری اهمیت بیشتری می یابد زیرا مبنای کار معمار«ساختن»است وبرای ساختن لازم است از یک هندسه و نظم دقیق استفاده شود.نه تنها آثار معماری ایران از دوره باستان تا دوران اسلامی از هندسه بهره برده اند،معماری معاصرایران نیزخود را پایبند به این اصول معرفی می کند.
این تحقیق برآن است که تجلی هندسه درچندآثارمعماری معاصر را مورد تجزیه وتحلیل قراردهد.
3
of
29
دانشکده معماری و شهرسازی
عنصراساسی ودست مایه بنیادین هنروهنرمهندسی واز جمله آنان هنر مهندسی معماری،هندسه است
هندسه معرب کلمه اندازه است وبه دانشی اطلاق می شودکه رابطه ریاضی
مابین نقاط،طول ها،سطوح وحجم ها را تعین می کند ونسبت های میان آنها
ومشتقات وتوابعشان را نشان می دهد.
کلمه هندسه در زبان های اروپایی ریشه یونانی دارد وبه معنای مساحی است.
1-هندسه در اندیشه ی ایرانی
4
of
29
دانشکده معماری و شهرسازی
2-هندسه در معماری سنتی ایران
خوارزمی وافخمی،1389،ص10
تاکید معماری ایران بر زیبایی متمرکز بوده وعلم هندسه ابزار قدرت مندی است که معمار ایرنی فضایی و خلق توازون،نظم وزیبایی در زمین می کرده است.
به عبارت دیگر هندسه بخشی از تجلی مفهوم
زیبایی در معماری ایرانی بوده است
5
of
29
دانشکده معماری و شهرسازی
2-1.نظم هندسی پلان
حقوق آب
تقارن: قرینه سازی اوج یک تفکر که با احکام و دستور العمل های روشن و با آهنگی منظم به جلو می رود.
نظم هندسی مستطیل: یکی از انواع چند ضلعی های هندسه که در معماری کاربرد ویژه دارد و بیشتر استفاده شده.
نظم هندسی مربع: مربع زیر مجموعه ای از مستطیل است.
نظم هندسی دایره: معماری سنتی را می توان به مثابه گسترش مایه بنیادی تبدیل دایره به مربع از طریق مثلث به شمار آورد.
6
of
29
دانشکده معماری و شهرسازی
2-2.انظباط هندسی نما
2-3.درک هندسی از ایستایی: در معماری پیش از اسلام نقش سازه را همان دیوارهای باربر به عهده داشتند بنابراین فضا عین سازه بوده به گونه ای که خود بنا به نوعی نشان گر پایداری و ایستایی بود.
2-4.تناسبات طلایی ایران: این تناسبات با توسعه در مجموعه متناسبی از اعداد صحیح تصاعدی هماهنگ از قرار 8،5،3،2،1،1 و …به دست می دهد و ویژیگی آن این است که مجموع هر دو عدد متوالی برابر عدد بعدی می باشد.
2-5.مدول وپیمون: از کوچک ترین اندازه های بنا که مضربی از گز بوده و از طریق ترسیم هندسی و تقسیمات هندسی زمین به دست می آیند.
2-6.گل وجز(تجانس هندسی): دو شاخص مشابه ولی با اندازه های متفاوت.
2-7.هندسه پنهان: اشارات مستقیم و غیر مستقیم به وجود هندسه ای باطنی در بناها.
7
of
29
دانشکده معماری و شهرسازی
2-8.اعداد خاص
عدد صفر: شکل آن به صورت دایره میان تهی،هم پوچی و هم تمامیت زندگی را در دایره نشان می دهد.
عدد سه: نخستین عددی است که کلمه همه به آن اطلاق می شود.
عدد چهار: یعنی کلیت،تمامیت،کمال،یکپارچگی،زمین،عقل،نسبیت،نشان دهنده چهار جهت اصلی،چهار فصل.
عدد پنج: عدد مدور5،از چلیپا و مرکز پدید آمده،چلیپا موجد دایره یا کره است.ونمادی از سبکی و تحرک روح.
8
of
29
دانشکده معماری و شهرسازی
تحلیل نمونه های موردی
1-موزه هنرهای معاصر
معماری موزه مجموعه ای است از سنت، مدرنیسم اندیشه فلسفی که به دست معمار ایرانی کامران دیبا طراحی شده است.
هشتی، چهارسو و گذرگاه ها از جمله عناصر چشم نواز این مجموعه بدیع به شمار می رود. همچنین تاثیر بادگیرهای یزد بر معماری مجموعه واضح است.
هشت نگارخانه موزه که با اختلاف سطحی بی نظیر نسبت به هم بنا شده اند، بیننده را در مسیری چرخشی گرداگرد فضای اصلی موزه می گردانند؛ این مسیر به گونه ای طراحی شده است که انتهای هشتمین و آخرین نگارخانه به هشتی یا همان نگارخانه اول باز می گردد.
9
of
29
دانشکده معماری و شهرسازی
تحلیل هندسی پلان
این موزه با پلان متقارن
اشکال هندسی منظم
(مربع،مستطیل،دایره)
انضباط در نما
مدول وپیمون
کل وجز
هندسه پنهان
عددصفر،چهاروپنج
درک ایستایی
.
.
.
.
.
.
.
.
.
معماری برج آزادی تلفیقی از معماری دوران هخامنشی، ساسانی و دوره اسلامی است.
2-برج آزادی
برج آزادی در سال 1349 توسط حسین امانت به
مناسبت یاد بود جشن های 2500 ساله شاهنشاهی
ایران میدانی در پایتخت طراحی می کند.که نماد
ایران مدرن و نشان دروازه تمدن بزرگ در قرن
بیستم باشد.
مساحت زیر بنای این میدان حدود 78 هزار متر مربع است و بنای آن بصورت دروازه ای به ارتفاع حدود 45 متر ساخته شده است که پنج متر آن داخل زمین فرو رفته است.طاق آن از زمین 23 متر فاصله دارد و دارای 8 بخش مجزاست.
عرض پایه این بنا 66 متر است و ساختن آن 30 ماه زمان برده است.
10
of
29
دانشکده معماری و شهرسازی
11
of
29
دانشکده معماری و شهرسازی
2-برج آزادی
در این بنا، قوس اصلی وسط برج، نمادی از طاق کسری مربوط به دوره پیش از اسلام (دوره ساسانی) است و قوس بالایی که یک قوس شکسته است از دوران بعد از اسلام و نفوذ اسلام در ایران حرف می زند.
رسمی سازی هاییکه بین این دو قوس را پرمی کند، ایرانی است و از گنبد مساجد ایران الهام گرفته شده است.
طراحی پنجره های بنا،یادآوربرجهای سلجوقی یا غزنوی است،وبا برج طغرل مقایسه شده است.
گنبد سازی در ایران خیلی مورد توجه است به شکلی که اگر به هر مسجدی که وارد شویم،یک چیز تازه ای می بینیم.معماران قدیم از قاعدهمربع بنا وارد دایره گنبد شده اند،در برج آزادی هم همین کارانجام شده است.هندسه بنا یک هندسه مربع مستطیل است که از روی چهار پایه خود می چرخدو16ضلعی می شودوبالاخره به صورت یک گنبد شکل می گیرد.البته شما این گنبد را از بیرون نمی بینید،اما از داخل برج قابل مشاهده است.
الهام ازگنبد مسجد شیخ لطف اله
پلان برج
12
of
29
دانشکده معماری و شهرسازی
13
of
29
دانشکده معماری و شهرسازی
.
تحلیل هندسی برج آزادی
14
of
29
دانشکده معماری و شهرسازی
3-تئاترشهر
تئاتر شهر توسط سردار افخمی با بهره گیری از اشکال
مدور وطاق نماهای دستی وسازه ای معماری مدرن طراحی شده است.
دور تا دور این بنای مدور ستون های قرینه به سبک
ستون های تخت جمشید طراحی شده که حالتی خیمه گونه را در نگاه بیننده به وجود می آورد.
بالای بنا نیز گنبدی نیم مدور،که یاد آورمعماری ایلخانی وبرج طغرل است طراحی شده است.
فضای داخلی این بنا با پیچ وخم های حاصل از هندسه
غالب،حالت رمز وراز گونه به خود گرفته وگویی فرد
را در هزار توی خود اسیر ومسحور کرده،آنچنان که
خصیصه هن است.
15
of
29
دانشکده معماری و شهرسازی
تحلیل هندسی پلان تئاتر شهر
تقارن در پلان
انضباط در نما
مدول وپیمون
هندسه پنهان
عدد صفر وسه
درک ایستایی
دایره
16
of
29
دانشکده معماری و شهرسازی
4-مسجد الغدیرتهران
طراح ومجری این مسجد جهانگیرمظلوم است واین اثر در تهران (بلوارمیرداماد)واقع است.
ترکیب دو حجم مستطیل با ارتفاع متغیرومنشوری با پلان چند ضلعی منتظم،طرح کلی بنا را تشکیل میدهد.منشور مورد نظر،در ترازهای مختلف ارتفاعی،دارای پلان های متفاوتی مانند هشت ضلعی،دوازده ضلعی،بیست وچهار ضلعی ونظایر آن می باشد.
17
of
29
دانشکده معماری و شهرسازی
تحلیل هندسی پلان مسجد الغدیر
18
of
29
دانشکده معماری و شهرسازی
5-مسجد دانشگاه تهران
مسجد دانشگاه تهران از نخستین مساجد با طراحی مدرن در شهر تهران که به وسیله ی عبدالعزیز فرمانفرماییان طراحی شده است.
معماری بنا ترکیبی از معماری سنتی و معماری مدرن می باشد.ودارای گنبدی به شکل عدسی است که پایه های آن را ستون های مورب از بدنه اصلی ساختمان جدا کرده است.دارای دو مناره هر یک به ارتفاع 28/40 متر می باشد.
19
of
29
دانشکده معماری و شهرسازی
تحلیل هندسی پلان دانشگاه تهران
در این پلان نظم هندسی
مربع،مستطیل،دایره
تقارن
کاربرد عدد صفر
درک ایستایی
انضباط در نما
کل وجز
هندسه پنهان
20
of
29
دانشکده معماری و شهرسازی
6-فرهنگ سرای نگارستان
نام دیگ این فرهنگ سرا موزه قرآن است و طراحی آن توسط بهروز احمدی در دو مرحله زمانی شکل گرفته است.
محوطه باز فرهنگسرا نگارستان باغی سرسبز درمجاورت دو بنای تاریخی کاخ مرمر و کاخ نگارستان است.ساختمان اصلی فرهنگسرا کاملا در دل زمین ساخته شده است،و به جز دو حیاط ورودی پلکان دسترسی و نورگیر وسیع سراسری میانی نمود خارجی دیگری ندارد.
21
of
29
دانشکده معماری و شهرسازی
پلان زیر زمین دوم
پلان زیر زمین سوم
تحلیل پلان فرهنگسرای نگارستان
نظام هندسی پلان
مستطیل،مربع،دایره
انضباط در نما
درک ایستایی
مدول وپیمون
کل وجز
عدد صفر،چهار،پنج
هندسه پنهان
22
of
29
دانشکده معماری و شهرسازی
7-سازمان میراث فرهنگی
سازمان میراث فرهنگی توسط حسین امانت ودر دو مرحله ساخته شده است.
23
of
29
دانشکده معماری و شهرسازی
پلان طبقه اول
تحلیل پلان سازمان میراث فرهنگی
نظام هندسی پلان
مستطیل،مربع
انظباط در نما
درک ایستایی
تناسبات طلایی
مدول وپیمون
کل وجز
هندسه پنهان
عدد صفر
سه،چهار،پنج
24
of
29
دانشکده معماری و شهرسازی
8-مجتمع ورزشی رفسنجان
این طرح توسط سید هادی میرمیران در استان کرمان(شهرستان رفسنجان)اجرا شده است.
دستمایه اصلی طرح مجموعه با الهام از کالبد یکی از بناهای شاخص معماری سنتی منطقه در حومه رفسنجان شکل یافته است.این بنا که یکی از یخچال های قدیمی رفسنجان است با تدابیر معماری که شکل وکارکرد نوینی برای آن ایجاد کرده وبه شکل حاضر درآمده است.
تحلیل پلان مجتمع ورزشی
نظام هندسی پلان
مستطیل،مربع،دایره
درک ایستایی
عدد صفر
هندسه پنهان
25
of
29
دانشکده معماری و شهرسازی
26
of
29
دانشکده معماری و شهرسازی
9-بنای یاد بود بو علی سینا
بنای آرامگاه بو علی سینا با طراحی هوشنگ سیحون
تلفیقی از دو سبک معماری ایران باستان وایران بعد اسلام است.
طرح برج توسط مهندس هوشنگ سیحون به سبک معماری،قرنی که بوعلی سینا در آن می زیسته از روی قدیمی ترین بنای تاریخ دار اسلامی برج گنبد کاووس
اقتباس شده است.
بنا به شکل منشوری دوازده وجهی که از استقرار دوازده ستون بتنی بر گرداگرد دایره ای به قطر پنج متربر فراز ساختمان آرامگاه پدید آمده است.
ارتفاع راس برج از روی سکو21متر است که 17متر آن مربوط به پایه و4متر آن مربوط به کلاهک مخروطی است.
9-تحلیل پلان بنای یاد بود بو علی سینا
با پلان متقارن
نظم هندسی پلان (مستطیل،مربع،دایره)
انضباط در نما
درک ایستایی
عدد صفر، سه وچهار
هندسه پنهان
27
of
29
دانشکده معماری و شهرسازی
با سپاس…
دانشکده معماری و شهرسازی