پاورپوینت تحلیل ساختمان جیپ از وارطان هوانسیان

تحلیل ساختمان جیپ از وارطان هوانسیان

معرفی معمار
وارطان هوانسیان معمار ارمنی تبار اهل ایران بود. او که از مدافعان سرسخت معماری مدرن در ایران به شمار می آمد طی سال ها فعالیت تخصصی، ساختمان های ارزنده ای در کوچه و خیابان های تهران از خود به یادگار گذاشت.
از کاخ سعدآباد و مهمان خانه دربند گرفته تا مهمان خانه راه آهن، سینما سپیده و ساختمان مرکزی بانک سپه از جمله آثار این معمار هستند که طی دهه های گذشته همچنان قامت آنها بر عرصه این شهر پابرجا مانده است.

یکی از مهم ترین یادگار های این معمار در کوچه و خیابان های پایتخت، ساختمانی با یک نام خاص در محلات جنوبی تهران است.
ساختمانی که بنا به گفته برخی، از سبک معماری مدرن آن روزهای پاریس الهام گرفته است و همه آن را به نام «جیپ» می شناسند، اما شاید دلیل نام گذاری این ساختمان برای خیلی ها ناشناخته باشد.

وارطان هوانسیان Վարդան Յովհանիսեան از معماران به نام ارمنی است که آثار شاخص فراوانی از ایشان به یادگار مانده است. از جمله آثار وارطان هوانسیان می توان به هنرستان دختران، کاخ سعدآباد، هتل دربند، سینما دیانا، هتل لاله زار، سینما متروپول، ساختمان بانک سپه شعبه میدان توپخانه، ساختمان بانک سپه شعبه بازار و … اشاره کرد.
مهم ترین فعالیت فرهنگی وارطان هوانسیان تاسیس انجمن آرشیتکت های ایرانی دیپلمه در ۱۳۲۳ش و چاپ مجلهٔ آرشیتکت در ۱۳۲۵ بود. این نشریه در واقع اولین نشریهٔ تخصصی معماری در ایران محسوب می شود که چاپ آن تا ۱۳۲۸ ادامه داشت.

موقعیت
ساختمان اداری جیپ در ضلع شمالی خیابان اکباتان تهران در سال ۱۳۲۰ توسط وارطان هوانسیان به پیشنهاد کمپانی جیپ ویلیز در زمینی به مساحت ۶۴۰ مترمربع در چهارطبقه با اسکلت بتنی بنا شد.
این ساختمان مدتی به عنوان نمایندگی فروش شرکت جیپ بود و مدتی نیز به عنوان دفتر فروش داروهای کارخانه لدرولی خاندان خسروشاهی بود و سپس بدون بهره بردار باقی ماند و مدت کوتاهی نیز به عنوان نمایندگی فروش محصولات سایپا بود.

معماری ساختمان جیپ، ترکیبی از سطوح مستوی و منحنی، بازشوهای مدولار و تقسیم بندی های متنوع است.
در بخش میانی نمای جنوبی، شش ستونی که از طبقه اول تا سوم امتداد دارند، نقشی سازه ای نداشته و صرفا عناصری تزیینی می باشند.
نمای جنوبی، شش ستونی
سطوح مستوی و منحنی

سفارش ساخت «جیپ» به وارطان
در روزهایی که خیابان اکباتان در تهران قدیم به پاتوق بخش زیادی از نمایشگاه داران اتومبیل تبدیل شده بود، وارطان هوانسیان به سفارش کمپانی شورولت، ساختمانی در نبش این خیابان با معماری خاص و مدرن طراحی کرد.
ساختمان «جیپ» بین سال های ۱۳۲۳ تا ۱۳۲۵ هجری شمسی طراحی و ساخته شد. ساخت این بنا به زمانی از تاریخ تهران باز می گردد که خیابان سعدی و بخش هایی از خیابان اکباتان به نمایندگی ها و فروشگاه های بزرگ اتومبیل اختصاص داشت. «جیپ» نیز به نمایندگی کمپانی شورولت تعلق داشت و به سفارش آن شرکت در این مکان ساخته شد.

ویژگی طراحی
از ویژگی طراحی بنا می توان گفت؛ آنچه بیش از هر چیز دیگری چشم ها را به خود جلب می کند فرم «مدور» و «عمودی» ساختمان است. ویژگی ای که در بخش زیادی از ساختمان های همجوار آن دیده نمی شود.
معماران قدیمی می گویند فرم مدور و عمودی گوشه ساختمان به نوعی یادآور طرح میهمان خانه فردوسی و حجم عمودی نبش آن است.
این بنا که در نبش شرقی یک معبر باریک واقع شده با حجمی کشیده، بخشی از بدنه خیابان اکباتان و کوچه غربی آن را شکل داده و حیاط آن نیز در سمت شمالی مجموعه قرار گرفته است.
فرم «مدور»

سازه
ساختمان جیپ در ۵/ ۴ طبقه و روی زیرزمین ساخته شده، سقف بنا شیروانی، سازه آن بتنی و پوشش سقف ها، طاق ضربی است.
بررسی نما
نمای جنوبی ساختمان نسبت به محور شمالی-جنوبی، تقارنی موضعی دارد و قسمت میانی آن با پیش آمدگی و ایجاد ایوان میانی، شاخص شده است.
سقف بنا شیروانی

در این میان نمای جبهه غربی روحیه ای متفاوت و ساده تر با نمای جنوبی دارد. برخی می گویند در این بخش وارطان کوشیده تا با استفاده از فرم واسط گوشه ساختمان، پیوندی مناسب میان دو نمای جنوبی و غربی ایجاد کند.
در همکف و نیم طبقه اول هم، اتاق های اداری در دو طبقه، رو به فضای نمایشگاه واقع شده اند و از طریق حیاط شمالی نور می گیرند. این دو طبقه از طریق پلکان منحنی شکل جبهه غربی بنا به یکدیگر دسترسی دارند.
نمای جبهه غربی

مصالح و ساختار
بدنه ساده و شیشه ای در همکف هم با جزئیات محدود که در گذشته ویترین نمایشگاه اتومبیل را تشکیل می داده به آن روحیه ای متفاوت با سایر طبقات بخشیده و یک سایبان بتنی نازک که در طول نمای جنوبی و بر بالای ویترین های همکف قرار گرفته، دو قسمت نما را از هم جدا می سازد.
در زیر سایبان بتنی، پنجره های کشیده و گود که به وسیله نرده های فلزی پوشانده شده اند، این بخش را به سطحی نیمه شفاف و دارای سایه روشن تبدیل کرده است. اما برخلاف جبهه جنوبی ساختمان و تزئینات آن، جبهه شمالی کاملا ساده و بدون تزئین است.
پنجره های کشیده و گود

در ضلع غربی ساختمان نیز ورودی دیگری برای خودروهای حمل بار در نظر گرفته شده است.
از ویژگی های خاص ساختمان اداری جیپ می توان به عدم استفاده از فرم ها و تزئینات معماری سنتی اشاره کرد.
دسترسی اصلی به این ساختمان از طریق خیابان های اکباتان، ملت و سعدی صورت می گیرد. ورودی اصلی ساختمان اداری جیپ در ضلع جنوبی آن و در خیابان اکباتان قرار دارد،
ورودی

ویژگی معماری مدرن طرح
تاثیر معماری مدرن در طراحی این ساختمان عبارتند از:
سامان دهی فضاها
پلان آزاد
رهایی معماری از قیدهای سازه ای
ترکیب احجام متنوع
بازشوهای وسیع
تاکید بر پله در حجم

نما و اسکلت این ساختمان بتنی است با توجه به سال ساخت آن از کیفیت اجرایی خوبی برخوردار است. تنها عنصری که پس از ساخت به این ساختمان اضافه شده آسانسور است که معمار پروژه در هنگام طراحی، محلی برای نصب آن در نظر گرفته بود.

اسکلت این ساختمان بتنی

بررسی نما
معمار شهیر این اثر با ترکیب احجام مختلف، نماهای متنوعی را ایجاد کرده است. ساختمان جیپ سه نمای شمالی، جنوبی و غربی دارد. نمای جنوبی که در خیابان اکباتان قرار دارد، نمای اصلی ساختمان است و از ضلع شرقی به بافت پیرامونی ساختمان متصل شده است.
نمای جنوبی

ترکیب خطوط افقی نما که از به هم پیوستن حرکت های افقی لبه بام، سایبان پنجره ها و لبه دست انداز بالکن ها ایجاد شده، با خطوط عمودی ناشی از فرم و تقسیم بندی پنجره ها، ستونک های قرینه سیمانی و همین طور ریتم عمودی دست اندازهای سیمانی بالکن، گوشه ساختمان را به فضایی پرتحرک تبدیل کرده است. نقطه ای که از دیدگاه بسیاری از طراحان و معماران از آن به عنوان نقطه عطف ساختمان می توان یاد کرد.
سیمانی بالکن
ستونک های قرینه سیمانی

ویژگی کالبدی ساختمان های عبارتند از:
نمای بتنی
قرنیزهای بتنی ممتد
فضاهای پر و خالی
معماری وارطان متاثر از معماری مدرن پیش از جنگ جهانی دوم، سبک آرت نوو، مکتب باوهاوس و آثار آدولف لوس و لوکوربوزیه بود. وارطان مخالف التقاط گرایی و تقلید از معماری سنتی ایرانی و از مدافعان سرسخت معماری مدرن بود.

بررسی راه پله
وارطان برای این ساختمان دو راه پله پیش بینی کرده که هر دو به تمامی طبقات راه دارد. این پله ها به صورت حجم های پیش آمده با پنجره های سراسری در نمای شمالی مشخص شده اند.
پله اصلی دسترسی طبقات و آسانسوری که بعدها اضافه شده، روی محور اصلی ورودی قرار دارد. به علاوه، سه رشته پلکان مستقر در نقاط مختلف، ارتباط طبقه همکف، نیم طبقه روی آن و طبقه اول را فراهم می کند.
راه پله

پلان طبقه اول به دلیل اینکه نمایشگاه ماشین بوده به صورت سیال طراحی شده است.

بررسی فضای داخلی
در طبقات اول، دوم و سوم، یک راهروی مرکزی وجود دارد که ارتباط بین اتاق های واقع در جبهه شمالی و جنوبی بنا را برقرار می کند. در مجموع بررسی ها مشخص می کند که طرح این بنا در ترکیب عمومی و در استفاده از تقارن موضعی در حجم و نما و تزئینات، از شیوه «آرت دکو» تبعیت می کند.
آرت دکو سبکی از معماری است که استفاده از فرم ها و ترکیبات حجمی جدید، استفاده متقارن و نامتقارن از پلان ها و نماها و عدم محدودیت در استفاده از مواد و مصالح اولیه از جمله ویژگی های بارز طراحی ساختمان ها با استفاده از این سبک است.

در خصوص ساختمان جیپ نیز، انتخاب مصالح سیمانی برای نما در راستای استفاده از این سبک قرار گرفته است. علاوه بر این، وجود تقسیمات سه بخشی در طرح نمای جنوبی، نشانگر گرایش بنا به مراجعی از سبک های تاریخی اروپایی است که با شیوه آرت دکو ارائه شده است.
البته نکته جالب دیگر در مورد این ساختمان نیز آن است که نمای جنوبی با جبهه شمالی که به شکلی ساده و بدون تزئینات خودنمایی می کند متفاوت است.
تقسیمات سه بخشی

تزیینات
برخی تهران شناسان شیوه مورد استفاده وارطان در بنای ساختمان جیپ و تزئینات به کار رفته در آن را دارای شباهت با بناهای واقع در پاریس مرکزی می دانند و معتقدند این بناها در طراحی جیپ از سوی وارطان بی تاثیر نبوده است. این ساختمان با چنین ویژگی های برجسته در سبک معماری که بیش از ۷ دهه است همچنان استوار مانده است چندی پیش در لیست مزایده املاک گروه خودروسازی سایپا قرار گرفت.
خبری که منجر به بروز نگرانی هایی برای تخریب این بنای تاریخی در تهران قدیم شده بود. اما پس از پیگیری های مداوم، این ساختمان به جای قرار گرفتن در لیست مزایده برای فروش، به عنوان یک اثر ملی ثبت شد. اتفاقی که به واسطه آن هنر معماری این ساختمان برای نسل های بعد نیز به تصویر کشیده خواهد شد.

https://www.arel.ir/fa/News-View-8227.html
http://www.caoi.ir/fa/projects/item/1097-%D8%B3%D8%A7%D8%AE%D8%AA%D9%85%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%AC%DB%8C%D9%BE.html
https://safarnevis.com/?p=17245
https://sakhtemanonline.com/blog/jeep-office-building/