آناتومی ستون مهره ها
ستون مهره ای (vertebtal column):
مهره های ستون فقرات از نوع استخوانهای نامنظم (irregular) می باشند و
همچنین در ساختار اسکلتی از نوع استخوان بندی محوری ( axial eskeletan)
محسوب می شود.
ستون مهره ای از قاعده جمجمه (skull) شروع می شود
و در تمامی طول گردن و تنه امتداد دارد.
در بچه های طبیعی که مهره ها هنوز به هم جوش نخورده اند
تعداد مهره ها 33 عدد است، اما در بالغین 5تای ما قبل آخر بهم جوش می خورند
و ساکروم (sacrum) را می سازند و 4 تای آخر بهم جوش می خورند
و استخوان دنبالچه را می سازند.
بدین ترتیب 33 مهره در بچه ها تبدیل به 26 مهره در بالغین می شود.
انحناهای ستون مهره ای:
زمانی که از نمای پهلو به ستون مهره
یک نوزاد تازه متولد شده نگاه می کنیم کل آن به طرف
جلو مقعر و فرو رفته است، در3 تا6 ماهگی که بچه سرش را صاف
نگه می دارد با انجام این عمل شکل ناحیه گردن از حالت تقعر به جلو
، به حالت تحدب روبه جلو تغییر می یابد و در سن 10 تا 18 ماهگی ایستادن
و راه رفتن را فرا می گیرد، ناحیه کمری نیز از حالت تقعر رو به جلو
به حالت تحدب به طرف جلو تغییر شکل می دهد.
خمیدگی ثانویه (cecondary cruve) : انحناها و قوسهای گردنی و کمری
خمیدگی اولیه(primary cruve) : قوسهای پشتی و خاجی و دنبالچه ای
ستون مهره ای (vertebtal column):
ناحیه گردنی (cervical) 7 عدد
ناحیه پشتی (thoracic) 12 عدد
ناحیه کمری (lumbar) 5 عدد
ناحیه خاجی (sacral) 5 مهره به هم جوش خورده
ناحیه دنبالچه(coccyx)4 مهره به هم جوش خورده
مهره های گردنی (cervical vertebral) :
اطلس(atlas) :
اولین مهره گردن که جمجمه را حمل می کند.
فاقد تنه و زائده خاری است.
شامل دو توده طرفی که از جلو توسط
قوس قدامی و از طرف عقب توسط
قوس خلفی به یکدیگر اتصال یافته و
یک حلقه استخوانی می سازد.
توده های طرفی اطلس(lateral masses):
هر توده دارای 6 سطح (قدامی، خلفی، داخلی، خارجی، فوقانی، تحتانی ) است.
قوس قدامی اطلس(anterior arch):
قوس خلفی اطلس (posterior):
زائده های عرضی transver processes:
آکسیس AXIS:
دومین مهره گردنی است که اطلس و جمجمه حول محور
زائده دندانه ایی (DENS) آن می چرخد.
تنه آکسیس:
زائده های عرضی:
لامیناها(تیغه ها):
زائده خاری:
پدیکولها (پایه):
خصوصیات مهره های گردنی سوم تا ششم :
زائده عرضی:
زائده خاری:
در انتها دو شاخه می شود و محل چسبندگی عضلات و رباط پس سر می باشد.
سوراخ عرضی:
زوائد مفصلی (Articular processes):
سوراخ مهره ای :
تقریباً سه گوش و نسبتاً وسیع است
هفتمین مهره گردنی :
زائده خاری دراز و در انتها دو شاخه نیست
درای زائده عرضی باریک و تکمه قدامی آن کوچک است یا وجود ندارد.
گاهی ممکن است ریشه قدامی زائده عرضی، بصورت یک نوار استخوانی یا لیفی بزرگ و کشیده درآید به نام دنده گردنی (cervical rip) که معمولاً به سطح فوقانی دنده اول ختم می شود، اما ممکن است متوجه استر نوم(جناغ) گردد
سوراخ عرضی معمولاً کوچک است و فقط ورید مهره ای فرعی از آن عبور می کند.
تکمه خلفی زائده عرضی به اندازه زائده عرضی اولین مهره سینه ای بطرف خارج کشیده شده است
مهره های سینه ای (پشتی) (Thoracisvertebrae):
تنه مهره ای:
زائده های خاری
پایه (pedivle)
تیغه یا لامینا (Lamina)
سوراخهای مهره ای
زوائد عرضی
زوائد مفصلی
1- مهره اول پشتی:
سطح فوقانی ان از ناحیه پهلو به پهلو مقعر است
به مهره گردنی شباهت دارد
زواید خاری فقط کمی به طرف خارج کشیده شده اند
2- مهره نهم پشتی:
در سطح تحتانی وخارج تنه خود نیم سطح مفصلی ندارد
3- مهره دهم پشتی:
دارای یک سطح کامل در دو طرف تنه میباشدکه اغلب
تا ریشه پدیکول ادامه دارد
4- مهره یازده پشتی:
دارای یک سطح مفصلی کامل و منفرد در
دو طرف میباشد که تا پدیکول ادامه دارد
در زوائد مفصلی سطوح مفصلی وجود ندارد
5- مهره دوازده پشتی:
شباهت زیادی با مهره پشتی دارد
بروی زوائد عرضی سطوح مفصلی وجود ندارد
همانند مهره های سینه ایی نمونه سطوح مفصلی فوقانی متوجه عقب و سطوح مفصلی تحتامی متوجه خارج میباشد
مهره های کمری (lumbar vertebrae):
تنه مهره:
سوراخ مهره ای
زائده خاری
زوائد عرضی
تیغه (LAMINA):
پایه(PEDICLE)
ساکروم (استخوان خاجی) SACRUM:
بزرگ و تخت و سه گوش است که از جوش خوردن 5، استخوان مهره ساکرال تشکیل یافته
در زنان پهن تر و کوتاه تر از مردان است.
در قسمت خلفی فوقانی لگن مابین دو استخوان هیپ (مفصل ران) راست و چپ قرار گرفته است.
علاوه براینکه به لگن استحکام می دهد وزن بدن را از طریق مفصل ساکرو ایلیاک به کمربند لگنی منتقل می کند.
قاعده ساکروم:
از سطح فوقانی اولین مهره ساکرال تشکیل شده است و تمام ویژگیهای یک مهره را (با اختلاف جزئی) دارد.
تنه مهره یک برجستگی بیضی شکل می سازد . لبه قدامی تنه برجسته تر است و دماغه ساکروم نام دارد.
(SaCral Promontory)
در طرفین تنه، عناصر دندانه ای با تنه و پایه و زوائد عرضی جوش خورده و تشکیل قسمتهای طرفی ساکروم(lateral part) را می دهند.
سطح فوقانی قسمت طرفی ساکروم که مربوط به قاعده ساکروم می شود شبیه بال است و به آن بال خاجی می گویند
سطح قدامی (سطح لگنی):
سطح خلفی (دورسال یا پشتی ) ساکرام:
ساکرال هیاتوس(sacral hiatus):
در زیر آخرین تکمه خاری در قسمت خلفی شکافی به شکل 8 دیده می شود که دهانه تحتانی مجرای ساکرال را بوجود می آورد.
سطح طرفی ساکروم:
از جوش خوردن عناصر دنده ای با زوائد عرضی بوجود می آید.
در قسمت بالا پهن و رو به پایین باریک می شود.
در قسمت پهن بالائی، یک رویه مفصلی بزرگ
به نام Articular surface قرار دارد
که با استخوان هیپ مفصل می شود.
کوکسیکس( استخوان دنبالچه) coccyx:
استخوان کوچک سه گوشی است که از جوش خوردن 4 مهره کوکسی ژال (coccygeal vertebrae) تشکیل شده
پائین ترین استخوانهای پشت است و میتوان آن را روی پوست لمس کرد.
دیسکهای بین مهره ای
ضخامت دیسکهای بین مهره ای :
23عدد میباشند
دیسکهای بین مهره ای در نواحی گردن و کمر در سطح میانی، بخش قدامی ، ضخیم تر بوده و برآمدگی این نواحی به طرف جلو می باشد
در ناحیه پشتی ضخامت دیسکها تقریباً به صورت یکسان و متحدالشکل هستند.
در یک فرد بالغ به طور متوسط ضخامت دیسکهای بین مهره ای نواحی گردن 3 میلی متر، نواحی پشت 5 میلی متر و نواحی کمر 9 میلی متر است که این ضخامت از بخش فوقانی ستون مهره به طرف پائین به تدریج افزایش می یابد.
نوع بافت دیسک بین مهره ای
آنالوس فیبروز ( غضروفی)
نوکلئوس پولپوزوس( مایع)
آنالوس فیبروز (لیف حلقوی) تشکیل شده از یک لایه خارجی از بافت همبند متراکم ، اما به طور کلی از تیغه های روی هم قرار گرفته فیبروکارتیلاژ که در آنها رشته های کلاژن به صورت منشوری در لایه های مجاور مرتب شده اند.
نوکلئوس پولپوزوس (هسته گوشتی): تشکیل شده از تعداد کمی سلولهای کروی که این سلولها توسط ماد های غلیظ و بی شکل احاطه شده اند.
مفاصل رویه ای:
از نوع مفاصل سینوویالی سطح هستند که بوسیله زائده های مفصلی تحتانی مهره بالائی و زائده های مفصلی فوقانی مهره پائینی تشکیل می شوند.
مفاصل رویه ای به مفاصل بین مهره ای کمک می کند تا فشارها را بین مهره ها انتقال دهند.
در وضعیتهای ایستاده فشار روی مفاصل رویه ای
به ضخامت دیسک های بین مهره ای و
مسیر قرارگیری ستون مهره بستگی دارد
به دلیل و جهت قرار گیری چهارمین و پنجمین مهره کمری و
اولین مهره خاجی فشارهای وارد بر روی مفاصل رویه ای
بین L4, L5 و بین L5, S1 (اولین مهره خاجی ) بیشتر
از دیگر نقاط ستون مهره می باشد.
منابع:
1) حسنی.علی/شریفی آذر.کیانوش/اصول و مبانی آناتومی
حرکت(ترجمه)انتشارات دانشگاه شاهرود(1380)
2) الهی.بهرام/استخوان شناسی/انتشارات جیهون
3) دبیدی روشن.ولی ا…/ساختار وعملکرددستگاه عضلانی اسکلتی(ترجمه)انتشارات امید دانش
4) خوش سر.رستم/بافت شناسی پایه(ترجمه)/ انتشارات شهر آب