بسم ا… الرحمن الرحیم
آشنایی با سازوکار توسعه پاک
اقدامات جهانی برای مقابله با تغییر اقلیم
نخستین واکنشهای بین المللی 1990-1988
سال 1988 نقطه عطفی در روند پیدایش رژیم تغییر اقلیم بود. تا آن زمان موضوع تغییر اقلیم بطور عمده از سوی فعالان غیردولتی در درجه اول و دانشمندان جهان مطرح و اداره می شد، اما در این سال موضوع به صورت یک مقوله بین دولتی در آمد.
دوره 1988 تا 1990 یک دوره گذار بود و ترکیبی از فعالیت های دولتی و غیردولتی منجر به شکل گیری “مجمع بین الدول تغییر اقلیم(IPCC)” به وسیله سازمان جهانی هواشناسی و برنامه محیط زیست ملل متحد گردید .
کنوانسیون تغییر آب و هوا در سال 1992 در اجلاس ریو با هدف تثبیت غلظت گازهای گلخانه ای ناشی از فعالیتهای صنعتی در سطحی که از آسیب های ناشی از تغییرات اقلیمی بر زندگی انسان و حیات روی زمین بکاهد تدوین گردیدو توسط 154 کشور (به همراه اتحادیه اروپا) امضاء شد و از سال 1994 اجرایی گردید. اهم اهداف کنوانسیون و فعالیتهای مرتبط با آن به قرار زیر است:
اقدامات جهانی برای مقابله با تغییر اقلیم
کنوانسیون تغییر آب و هوا هدف مشترک ولی تعهدات متفاوتی را برای کشورهای مختلف درنظر گرفته است. ماده 4 کنوانسیون که مربوط به تعهدات است بیان می دارد که کلیه متعاهدین به کنوانسیون دارای هدف مشترک با مسئولیتهای متمایز هستند. ماده 4.7 بیان می دارد که انجام تعهدات کشورهای در حال توسعه به کنوانسیون منوط به اجرای موثر تعهدات مالی و انتقال تکنولوژیکی کشورهای توسعه یافته است.
همچنین ماده 4.8 و 4.10 کنوانسیون بیان می دارد که اعضاء باید توجه کامل به وضعیت کشورهای در حال توسعه که بشدت از اثرات سوء تغییر اقلیم یا اقدامات مقابله ای کشورهای توسعه یافته آسیب می بینند نظیر کشورهای جزیره ای کوچک یا کشورهای که در اقلیم خشک و نیمه خشک یا نواحی کوهستانی قرار دارند و یا اقتصاد آنها متکی به درآمدهای ناشی از استخراج و فرآوری و صادرات سوختهای فسیلی است، داشته باشند.
کنوانسیون تغییرآب و هوا و اهداف آن
تثبیت غلظت گازهای گلخانه ای در جو در سطحی که از اثرات خطرناک فعالیتهای بشر بر سیستم اقلیم جلوگیری نماید .
ارائه گزارش دوره ای وضعیت ملی تغییر آب وهوا به دبیرخانه کنوانسیون.
تهیه سیاهه انتشار گازهای گلخانه ای و جذب توسط چاهکها درکشور بصورت دوره ای
تنظیم و اجرای برنامه های کاهش انتشار گازهای گلخانه ای .
همکاری و توسعه روشهای انتقال تکنولوژی برای کاهش انتشار در بخشهای مختلف انرژی، حمل ونقل، صنعت، کشاورزی، جنگل و زایدات جامد و مایع.
همکاری منطقه ای و بین المللی درتهیه روشهای تطبیق با پدیده تغییر آب وهوا.
در نظر گرفتن موضوع تغییر آب وهوا در سیاستها و برنامه ریزیهای توسعه.
کنوانسیون تغییرآب و هوا و اهداف آن
کنوانسیون تغییرآب و هوا تعهدات کشور های ضمیمه یک و غیر ضمیمه یک
کشورهای ضمیمه یک ((Annex I Countries
تعهد کاهش انتشار به سطح انتشار 1990 در سال 2000
اعطای کمکهای مالی و فنی جهت کاهش اثرات سوء تغییر اقلیم تحت
ماده 8/4 و 9/4 کنوانسیون
ارایه گزارشات موجودی انتشار و برنامه های تغییر آب و هوا
کشور های غیر ضمیمه یک (Non-Annex I Countries )
تهیه و ارایه گزارشات ملی
تدوین برنامه ها جهت کاهش روند انتشار گازهای گلخانه ای
(نه مقدار مطلق آن)
بر اساس پروتکل کیوتو، اعضای متعهد می توانند با اجرای پروژه ها
در سایر کشورها، سیاست های کاهش انتشار را از لحاظ اقتصادی توجیه پذیر
نمایند. بدین منظور پروتکل کیوتو جهت ایجاد ساختار مبتنی بر بازار سه
سازوکار زیر را تعبیه نموده است.
این سازوکارها عبارتند از:
سازوکار توسعه پاک (CDM)
اجرای مشترک (JI)
تجارت انتشار ( ET)
پروتکل کیوتو سازوکارهای انعطاف پذیر
اجرای مشترک (JI): پروژه هایی هستند که با توجه به تجارب تکنولوژیکی کشورها، به منظور اجرای تعهد یا اخذ گواهی توسط برخی از کشورهای صنعتی در سایر کشورهای توسعه یافته اجرا می گردند.
مکانیسم توسعه پاک :(CDM) پروژه هایی که کشورهای توسعه یافته جهت تحقق تعهدات خود در کاهش انتشار و همچنین کمک به توسعه پایدار در کشورهای در حال توسعه اجرا می نمایند.و به ازای کاهش انتشار CER دریافت می نمایند.
همکاری مشترک و توسعه پاک 2 کشور را قادر می سازد با کمک یکدیگر انتشار گازهای گلخانه ای را کاهش دهند.
سازوکار توسعه پاک میان یک کشور عضو ضمیمه 1 پروتکل و یک کشور غیر عضو ضمیمه 1و به صورت داوطلبانه قابل انجام است.
پروتکل کیوتو مکانیسم های انعطاف پذیر
تجارت انتشار: با توجه به اینکه کشورهای صنعتی تحت پروتکل کیوتو متعهد به کاهش انتشار گازهای گلخانه ای هستند (هر کشور تعهد مستقلی دارد) در راستای این تعهدات اگر کشوری نتواند سهم تعهدات خود را در کاهش انتشار برآورده نماید می تواند از کشورهای صنعتی دیگر که بیش از سهم تعهد خود کاهش انتشار داشته است مجوز انتشار را خریداری نماید. که این موضوع را تجارت انتشار می گویند.
پروتکل کیوتو مکانیسم های انعطاف پذیر
سازوکار توسعه پاک
(CDM)
ماده 12 پروتکل کیوتو
پروتکل کیوتو مکانیسم توسعه پاک و همکاریهای مشترک
پروژه های توسعه پاک و فرم های آن
پروژه های کاهش انتشار گازهای گلخانه ای در 2 بعد زیر قابل انجام هستند:
– کوچک مقیاس (کارآیی انرژی ، انرژی های تجدید پذیر و …)
– بزرگ مقیاس (پروژه های بزرگ مقیاس صنعتی )
محدودیت خاصی در مورد میزان بودجه لازم برای پروژه های توسعه پاک وجود ندارد و بودجه لازم برای این پروژه ها می تواند بالغ بر چند میلیون دلار باشد.
هزینه های اعتباربخشی و تائید پروژه های CDM مقیاس کوچک
هزینه مدیریت هیات اجرایی برای ثبت پروژه سازوکار توسعه پاک
نقش کشور میزبان
– از نظر قانونی این کشور باید دارای شرایط زیر باشد:
1- تصویب پروتکل کیوتو
2- تعیین یک مرجع ملی
3- ایجاد ضوابطی برای سازگاری پروژه با استراتژی های توسعه پایدار کشور
4- حصول اطمینان از این که در صورت لزوم بر اساس قوانین محلی ، مطالعه اثرات به طور کامل به انجام می رسد.
5- ارائه تاییدیه رسمی برای تحویل پروژه ها به هیات اجرایی توسعه پاک
– انجام فرآیند تایید پروژه
– ارائه تاییدیه ای مبنی بر تصویب پروژه به توسعه دهنده یا صاحب پروژه و تاکید بر مشارکت پروژه در روند توسعه پایدار کشور میزبان
توسعه دهندگان یا مشارکت کنندگان در پروژه
براساس دستورالعمل CDM بسیاری از بخش ها می توانند پروژه های CDM را گسترش دهند و CER را کسب کنند. در واقع توسعه دهندگان مسئول عملکرد پروژه می باشند. این بخش ها عبارتند از:
-شرکت های خصوصی،
-موسسات مالی،
-جوامع محلی،
-وزارت خانه ها،
-بنگاهها و سازمانهای غیردولتی
که در واقع طرف های مقابل در پروژه خواهند بود.
سایر بخش های عملیاتی در توسعه پاک
نهادهای عملیاتی منتخب : DOE
هیات اجرایی : EB
مرجع ملی : DNA
در مورد ایران این مرجع ملی ، سازمان حفاظت محیط زیست است.
چرخه آماده سازی پروژه توسعه پاک
1- تعریف پروژه
2- ارزیابی ابتدایی پروژه از نظر واجد شرایط بودن و ظرفیت آن برای تامین اعتبار خود
3- در صورت لزوم ، مذاکره بین دو طرف پروژه برای مشارکت در اعتبارات
4- در صورت لزوم ، تماس با خریداران بالقوه جهت تامین علایق آنها به خرید مجوز انتشار پروژه در آینده
5- تهیه سند طراحی پروژه شامل مطالعه سطح پایه انتشار و نیازمندی های برنامه پایش
6- درخواست برای تصویب رسمی کشور میزبان
7- تایید پروژه به وسیله نهاد عملیاتی
8- ارائه پروژه به هیات اجرایی توسعه پاک برای ثبت پروژه
9- تهیه پیش نویس هایی برای تعیین توافقات خرید مجوز کاهش انتشار
چرخه پروژه CDM
مراحل کلیدی برای تصویب پروژ ه های CDM
1- تصویب توسط کشور میزبان
الزامی است کشور میزبان حداقل 3 مورد را در نظر داشته باشد:
· پروژه در کشور میزبان انجام می شود و بنابراین باید قوانین و مقررات حاکم در سطح ملی و محلی رعایت شود.
· پروژه باید در راستای اهداف توسعه پایدار کشور میزبان باشد.
· در چهارچوب CDM، پروژه باید قبل از ارائه به هیات اجرایی (EB)، رسما توسط کشور میزبان تصویب شود. کشور میزبان باید پروتکل کیوتو را نیز تصویب کرده باشد.
سازمان مسئول برای تصویب پروژه از طرف کشور میزبان DNA می باشد. توسعه دهنده پروژه (کشورها یا سازمان های مسئول و اجرا کننده پروژه) باید با این سازمان هر چه سریعتر ارتباط برقرار کند.
2- تایید توسط نهاد عملیاتی
تنها DOE می تواند یک پروژه CDM را تایید کند. این سازمان ها توسط هیات اجرایی CDM برای انجام مراحل تایید به رسمیت شناخته شده اند.
3- ثبت توسط EB
این ثبت به آن معنی است که پروژه به عنوان یک پروژه CDM رسماً شناخته شده است.
اهم موارد فرم های PIN
هدف پروژه
توصیف فنی پروژه به صورت کلی
تکنولوژی مورد استفاده در پروژه
مشخصات توسعه دهنده پروژه (نام، شخص مرتبط، آدرس، تلفن و …)
صاحب پروژه (نام، شخص مرتبط، آدرس، تلفن و …)
نوع پروژه
مکان پروژه
برنامه زمان بندی
میزان کاهش انتشار گاز گلخانه ای
فواید زیست محیطی ملی و محلی
اهم موارد فرم های PIN (ادامه)
استراتژی زیست محیطی / اولویت های کشور میزبان
جنبه های اقتصادی – اجتماعی
کل هزینه پروژه (هزینه ساخت، بهره برداری، میزان وام و جریان سرمایه گذاری و …)
منابع مالی
منابع خرید CER
قیمت CER
کل ارزش CER برای دوره اعتبار پروژه
ظرفیت های سازمانی ایجاد شده در وزارت نیرو
تشکیل کمیته سازوکار توسعه پاک
با اهتمام امور بین الملل و گروه محیط زیست امور انرژی سابق ، کمیته سازوکار توسعه
پاک در معاونت امور انرژی سابق در تاریخ 1/5/84 آغاز به کار نمود. این کمیته از سال 1386به سطح وزارت نیرو توسعه یافته است.
اعضای دبیرخانه کمیته CDM وزارت نیرو
– مدیر کل دفتر استانداردهای فنی، مهندسی، زیست محیطی و اجتماعی برق و انرژی
– دبیر کمیته
کارشناسان سازوکار توسعه پاک در گروه استانداردهای زیست محیطی و اجتماعی برق و انرژی
اهداف کمیته سازوکار توسعه پاک
– ایجاد شرایط لازم برای استفاده از سازوکارهای انعطاف پذیر پروتکل کیوتو در پیشبرد پروژه های مرتبط در وزارت نیرو
– بررسی و تعیین پتانسیل های استفاده از سازوکار توسعه پاک (CDM) در مورد پروژه های معرفی شده
– ساماندهی فعالیت های کاهش میزان انتشار گازهای گلخانه ای ناشی از اقدامات صنعت با استفاده از CDM
– شناسایی و استفاده از ظرفیت های بین المللی در زمینه محیط زیست و انرژی
وظایف کمیته سازوکار توسعه پاک
ایجاد بستر مناسب برای تعریف پروژه های (مرتبط) در قالب سازوکار توسعه پاک
برقراری ارتباط با مرجع ملی هماهنگ کننده سازوکار توسعه پاک در سازمان حفاظت محیط زیست جهت تسریع در انجام پروژه های CDM وزارت نیرو
ایجاد هماهنگی میان سیاست ها و فعالیت های ملی با اقدامات دفاتر و سازمان های وزارت نیرو در راستای سازوکار توسعه پاک
آگاهسازی و اطلاع رسانی در مورد پروتکل کیوتو و سازوکار توسعه پاک ، روند جاری و تحولات آتی
ایجاد بسترهای مناسب و فعالیت جهت استفاده از شرکت های دولتی و یا طرف های خارجی در راستای اجرایی شدن پروژه های سازوکار توسعه پاک صنعت
فعالیت های کمیته سازوکار توسعه پاک
همکاری با اعضا در تکمیل فرم های اولیه سازوکار توسعه پاک (PIN) برای پروژه های تصویب شده در کمیته سازوکار توسعه پاک و ارسال به DNA
برگزاری جلسات توجیهی و مشاوره ای در مورد سازوکار توسعه پاک
آموزش و آگاهسازی و اطلاع رسانی به اعضای کمیته
فعال نمودن عملیات و اقدامات مربوط به جذب پتانسیل های بین المللی در شرکت های تابعه و وابسته وزارت نیرو
تسریع در شناسایی پتانسیل های CDM در وزارت نیرو
تسریع در تامین اطلاعات اولیه پروژه های معرفی شده به کمیته
کمک به شناسایی طرف های خارجی برای پتانسیل های CDM
برقراری ارتباط تنگاتنگ با مراجع ملی و بین المللی CDM جهت آگاهی و انعکاس تحولات جدید در بازار CDM
تلاش برای حضور در نشست ها و جلسات بین المللی مرتبط
اعضای کمیته سازوکار توسعه پاک در وزارت نیرو
واحدهای عضو کمیته سازوکار توسعه پاک به شرح زیر می باشند:
دفتر استانداردهای فنی ، مهندسی ، زیست محیطی و اجتماعی برق و انرژی ( به عنوان دبیرخانه و دبیر جلسات کمیته)
دفتر بهبود بهره وری و اقتصاد برق و انرژی
سابا
سانا
پژوهشگاه نیرو
سازمان توسعه برق ایران
شرکت مدیریت منابع آب
موضوعات مرتبط با فعالیت واحدهای کمیته CDM وزارت نیرو
1- انرژی های تجدیدپذیر : سازمان انرژی های نو ایران (سانا)
2- بهبود بهره وری و صرفه جویی انرژی : سازمان بهینه سازی مصرف انرژی (سابا) و دفتر بهبود بهره وری برق و انرژی
3- پروژه های برقابی : شرکت مدیریت منابع آب ایران
4- احداث نیروگاه های جدید : سازمان توسعه برق ایران
5- پروژه های تحقیقاتی ، پتانسیل های کاهش مصرف انرژی : پژوهشگاه نیرو
6- تولید ، توزیع و انتقال برق : توانیر
http://powerstandards.moe.org.ir
2-2 فهرست پروژه های پیشنهادی سازوکار توسعه پاک
در دوران فعالیت کمیته CDM وزارت نیرو، 24 پروژه پیشنهاد گردیده که برخی از این پروژه ها به دلایل مختلف حذف شده اند. پتانسیل های دیگر در بهینه سازی مصرف انرژی و انرژی های تجدید پذیر در دست شناسایی و اقدام می باشند.
فرم PIN هشت پروژه زیر به DNA (سازمان حفاظت محیط زیست) ارسال گردیده است :
1- تولید برق به قدرت 5 مگاوات با استفاده از انرژی زمین گرمایی (سبلان)
2- تولید برق به قدرت 50 مگاوات با استفاده از انرژی زمین گرمایی (سبلان)
3- استفاده از سرند مارل در کارخانه سیمان شاهرود
4- بهینه سازی مصرف انرژی در کارخانه قند نقش جهان
5- نصب سیستم سپراتور مدار بسته آسیاب سیمان اکباتان
6- احداث نیروگاه گازی رود شور
7- نصب و راه اندازی واحد نمونه موتور ژنراتور گاز سوز مجهز به سیستم بازیافت حرارت
8- بازیافت CO2 از نیروگاه های حرارتی
(ادامه)
سایر پروژه های پیشنهادی سازوکار توسعه پاک وزارت نیرو که در دست بررسی هستند:
1- استفاده مستقیم از انرژی زمین گرمایی جهت تولید گرمایش و سرمایش منطقه مشکین شهر (سبلان)
2- CHP نیروگاه سیکل ترکیبی ارومیه و مصرف بخار در پتروشیمی ارومیه و شهرک صنعتی رشکان
3- CHP نیروگاه سیکل ترکیبی پرند برای گرمایش و سرمایش منطقه
4- CHP نیروگاه سیکل ترکیبی گیلان با توجه به مازاد تولید و نیاز بالای صنایع منطقه تامین بخار و گرمایش و سرمایش
5- CHP نیروگاه گازی یا سیکل ترکیبی چابهار برای تامین آب شیرین
6- CHP نیروگاه سیکل ترکیبی منتظر قائم جهت گرمایش و سرمایش منطقه و تامین بخار صنایع منطقه
7- CHP نیروگاه سیکل ترکیبی سنندج جهت گرمایش منطقه
8- CHP نیروگاه سیکل ترکیبی آبادان جهت سرمایش مناطق مسکونی
9- طرح به کارگیری گاز CO2 قابل بازیافت از نیروگاه های بخاری جهت تزریق در چاه های نفتی به منظور افزایش استحصال نفت
(ادامه)
10- احداث سد تنظیمی گتوند
11- نیروگاه برقابی دز – 2
12- سد و نیروگاه برقابی جاره
13- نیروگاه برقابی شهید عباسپور- 2
14- احداث بخش بخار نیروگاه سیکل ترکیبی سنندج،
15- احداث نیروگاه سیکل ترکیبی شیروان،
16- احداث نیروگاه سیکل ترکیبی جهرم،
17- احداث نیروگاه خورشیدی حرارتی یزد
(ادامه)
علاوه بر موارد فوق، PIN سه پروژه برای استفاده از Retroactive CDM (مطرح شده در COP11) در سال 1384 به سازمان حفاظت محیط زیست ارسال شد:
1- استفاده از انرژی خورشیدی جهت تولید 127 کیلووات برق با استفاده از پانل های خورشیدی
2- تولید برق به قدرت 100 مگاوات با استفاده از توربین های بادی منجیل
3- بویلر بازیافت کیش
متاسفانه علیرغم تلاش های به انجام رسیده از سوی کمیته سازوکار توسعه پاک وزارت نیرو و نیز دفتر طرح ملی تغییر آب و هوا در سازمان حفاظت محیط زیست به واسطه تحریم های بین المللی و دلایل غیر موجه ارائه شده از سوی نهادهای بین المللی متولی، این پروژه ها به ثبت نرسیدند.
با سپاس از توجه شما