نقطه در معماری

نقطه

در هنر تجسمی وقتی از نقطه نام برده می شود، منظور چیزی است که دارای تیرگی یا روشنی، اندازه و گاهی جرم است و در عین حال ملموس و قابل دیدن است. از این نظر در ظاهر تشابهی میان این مفهوم از نقطه با آن چه که در ریاضیات به نقطه گفته می شود، وجود ندارد. در ریاضیات موضوعی ذهنی است که در فضا یا بر صفحه تصور می شود، بدون اینکه قابل دیدن و لمس شدن باشد. نقطه در زبان هنر تجسمی چیزی است کاملاً ملموس و بصری که بخشی از اثر تجسمی را تشکیل می دهد و دارای شکل و اندازه نسبی است. به عنوان مثال وقتی از فاصله ی دور به یک تک درخت در دشت نگاه می کنیم. به صورت یک نقطه تجسمی دیده می شود. اما وقتی به آن نزدیک می شویم یک حجم بزرگ می بینیم که از نقاط متعدد ( برگ ها) و خطوط ( شاخه ها) شکل گرفته است. بنابراین محدوده ی فضا یا سطح که همان کادر است نقش تعیین کننده ای در تشخیص دادن نقطه ی تجسمی و معنا پیدا کردن آن دارد. در صورتی که اندازه لکه یا عنصر بصری نسبت به کادر به قدری کوچک باشد که به طور معمول نتوانیم جزئیات آن ها را به صورت سطح یا حجم تشخیص بدهیم، می توانیم به آن نقطه تجسمی یا بصری بگوییم.

موقعیت های مختلف نقطه
بسته به این که نقطه ی بصری در کجای کادر قرار گرفته باشد، موقعیت های متفاوتی را به وجود می آورد. یک نقطه روابط محدود ساده ای با اطراف خود دارد و به همان نسبت توجه مخاطب را به خود جلب می کند. اما چنانچه نقاط بصری متعددی در یک کادر وجود داشته باشند، بر اساس روابطی که از نظر شکل، اندازه ، تیرگی ، روشنی ، رنگ ، بافت ، دوری و نزدیکی با یکدیگر دارند تاثیرات بصری متفاوتی به وجود خواهند آورد.
گاهی ممکن است نقطه به عنوان کوچک ترین بخش تصویر تلقی شود. در این صورت در اثر تراکم نقطه های تیره تیرگی حاصل می شود و در اثر پراکندگی آنها روشنی دیده می شود.

خط
در زندگی روزمره و در طبیعت، خط حضور چشمگیری دارد. در این زمینه می توان مثال های متفاوتی ذکر کرد. نقوش خطی روی لباس ها، ردیف صندلی ها در سالن امتحانات، خطوط آجرهای چیده شده، سیم ها و تیرهای برق، تنه درختان در کنار خیابان ها ، شیارهای شخم و ..
تنوع مثال ها و نمونه ها به خودی خود نشان می دهد که منظور از خط تجسمی معنایی نسبی از خط است و آن نشان دادن یک حرکت ممتد و پیوسته بر سطح یا در فضاست. بنابراین خط می تواند دو بعدی یا سه بعدی باشد.

جهت خط

خطوط تجسمی بر اساس جهت حرکت مداوم در یک مسیر کلی به چهار دسته ی اصلی تقسیم می شوند که عبارتند از :

الف) خطوط عمودی که در طبیعت به شکل تنه درختان، تیرهای برق و ساختمان های مرتفع دیده می شوند. مفهوم این خطوط می تواند ایستادگی ، مقاومت و استحکام باشد.

ب) خطوط افقی که در طبیعت به صورت سطح زمین، خط افق، پهنه دریا یا یک انسان خوابیده دیده می شود. مفهوم این نوع خط می تواند آرامش ، سکون یا اعتدال باشد.

ج) خطوط مایل که در طبیعت به شکل کناره های کوه، خط رعد در آسمان و سراشیبی دیده می شوند. و در یک اثر تجسمی برای نشان دادن تحرک ، پویایی ، خشونت و عدم سکون و ثبات به کار می روند.

د) خطوط منحنی که معمولاً در طبیعت به شکل تپه ماهور، انتشار امواج، پست و بلندی زمین و حرکت بعضی از جانوران دیده می شوند و در یک اثر تجسمی ممکن است برای نمایش دحرکت سیال و مداوم، ملایمت و ملاطفت به کار گرفته شود.

حالت خط
خطوط می توانند در مسیر حرکت خود دارای شرایط زیر باشند :
1 – ضخیم یا نازک، قوی یا ضعیف ، تیره یا روشن شوند.
2 – به صورت خطوط باریک یا ضخیم یکنواخت باشند.
3 – می توانند در جهت مسیر اصلی خود به صورت بریده بریده و یا متعدد باشند.
4 – می توانند در جهت مسیر اصلی خود به شکل زیگزاگ، شکسته و یا موجی در می آیند.
5 – می توانند به صورت منظم و یا نامنظم در مسیر اصلی حرکت خود تغییر جهت دهند.

کاربرد خط
خط عنصر اصلی طراحی است. ترسیم خطوط پیرامونی یک شکل می تواند تصویر اشیا را به نمایش بگذارد. تراکم و انبساط هاشورها حجم و سایه روشن را نشان می دهد. با ضخیم و نازک کردن خط در طراحی، قسمت های سایه دار مشخص می شوند و حالت خطوط جنسیت و بافت اشیا را از لحاظ نرمی، سختی و استحکام مشخص می کند.
در آثار نقاشان طبیعت گرا که شکل های اشیا به دقت ترسیم می شوند، وجود خط به عنوان پایه ی اصلی طرح قابل مشاهده است در نقاشی ایرانی خط همواره جایگاهی پراهمیت دارد. خط همچنین در رشته های دیگر هنر تجسمی نقش متناسب خود را در شکل دهی به اثر بازی می کند. در هنر گرافیک استفاده از خط کاربردهای متنوعی را در طراحی نشانه، در طراحی و ساخت اعلان، تصویرسازی و صفحه آرایی دارد. همچنان که در طراحی لباس، نقشه کشی، طراحی صنعتی، مجسمه سازی و عکاسی نیز خط همواره پایه اصلی اجرا و ترکیب بصری اثر را به عهده دارد.

سطح
شکلی که دارای دو بعد (طول و عرض) باشد سطح نامیده می شود. در طبیعت و در پیرامون ما سطوح به اشکال متنوع وجود دارند. سطح چیزها در طبیعت گاه به صورت هموار و گاه ناهموار و دارای بافت ها نقش های مختلف است.
در هنر تجسمی سطح را به انحای مختلف می توان تجسم بخشید و به وجود آورد، مانند شکل زیر :

سطح ممکن است مستوی باشد مانند یدوار یا کف اتاق، سطح زمین فوتبال یا سطح روی یک کتاب
همچنین سطح ممکن است منحنی باشد مانند سطح یک سقف گنبدی.
همه ی سطح ها از سه شکل هندسی دایره، مربع، مثلث یا ترکیبی از آن ها به وجود می آیند. این شکل ها هر یک خصوصیات قابل مطالعه ای دارند.

دایره : دایره شکل کاملی است که حرکت جاودانه و مداومی را نشان می دهد. همچنین دایره نماد نرمی، لطافت، سیالیت، تکرار، درون گرایی، آرامش روحانی و آسمانی، پاکی و صمیمیت به شمار می آید.

مربع : مربع بر خلاف دایره نماد صلابت، استحکام و سکون است. این شکل مظهر قدرت زمین و مادی و در عین حال از زیباترین اشکال هندسی است.

مثلث : مثلث به واسطه زوایای تندی که دارد سطحی مهاجم و شکلی ستیزنده به نظر می رسد که همواره در حال تحول و پویایی است. بر اساس ترکیب هایی از مثلث می توان ترکیب های ساختاری بسیاری به وجود آورد. استفاده از مثلث و شبکه های مثلثی یک اصل ساختاری در طبیعت و در معماری به شمار می رود.

یکی از با اهمیت ترین وسیله های ارتباطی بین افراد بشر و گسترده ترین ابزارهای انتقال پیام، دانش و اطلاعات، زبان می باشد. اما این زبان می تواند گونه های مختلف داشته باشد که یکی از مهم ترین و قدیمی ترین آنها زبان تصویر است که بهترین، گویا ترین و عمومی ترین حالت، توانایی بیشتری را برای انتقال برخی از اطلاعات به خصوص عواطف، احساسات و بسیاری از مفاهیم برخوردار است.

امروزه زبان تصویر در قالب های مختلف و ابعاد گسترده جاری است و آنچه که به عنوان طراحی گرافیک مطرح است برگرفته از همین زبان تصویری است. نوعی برقراری ارتباط به گونه ای که تفکرات خویش را راحت بیان کنیم. گاهی ایده ها ممکن است که ناهماهنگ و بی هدف و بدون کاربرد به نظر برسند و این در حالی است که می توان حتی به بیان آنها پرداخت اما آنچه که مهم است، این است که هر ایده ایی هدفی دارد و راهنمایی برای بیان آن که وابسته به تفکرات خلاق یک طراح گرافیست می باشد و این فرآیند و نوآوریها وابسته به خلاقیت در ارتباطات بصری است.
گرافیک یک هنر هدفمند است که کیفیت و تمامی عوامل دیگری که به هنر وابسته اند را به خدمت می گیرد و ادامه می دهد. یکی از این عوامل خط است. خط و تصویر دو عامل گره خورده در طراحی گرافیک هستند. اینکه با وجود در اختیار داشتن عناصر نوشتاری، طراحی برای انتقال و بیان پیام همواره به عناصر بصری پناه می برد، روشن و واضح است. تصویرهایی را که انسان اولیه برای ارسال پیام و بیان مقصد و اهداف خود ترسیم نمود می توان از قدیمی ترین خط ها دانست. به عبارتی اجداد خط های کنونی، تصویرهای نخستین اند و متون چاپی امروز که در آنها، مفاهیم، به کمک خط بیان می شود، تکامل یافته ی تصویرهایی است که برای مقاصد گوناگون و آسان کردن ادراک مسائل برای مخاطب یا ساده تر منفصل کردن مفاهیم و برقراری ارتباط توسط آدمی ترسیم شده است. در باب اینکه چرا با وجود تبدیل خط، تصویر، خود همچنان باقی ماند و راهی دشوار پیمود و به گونه ای یکی از هنرهای اصلی و نیرومند درآمد، جای بحث بسیار است. در مجموع می توان گفت: انسان از آغاز نگرش و شروع به کتابت با آنکه از نشانه های استفاه که دنباله قراردادی از پیش تعیین شده و پذیرفته شده باعث به وجود آمدن تصویرهایی در ذهن مخاطب می شد. اما به این نکته آگاهی یافت که مرزهای درک کلام و نوشتار بسیار محدودتر از تصویر است. و به منطقه ی جغرافیایی خاصی که بدان زبان تکلم می کنند، محدود می شود. از طرفی گروه معدودی "افراد با سواد" می توانند متن های نوشتاری را بخوانند، اما تقریباً همه ی مردم قادرند به کمک تصویر، موضوع مطروحه را دریابند و مهم تر اینکه زبان نوشتاری از عهده بیان وظایف وظرایفی که تصویر به دوش می کشید قاصر بودند و به عبارتی "نوشتار اولیه و ابتدایی" از جذابیت و جادوی تصویر بی بهره بود.

بدین ترتیب "انسان متمدن" که توانسته بود در یک سیر تکامل طولانی مدت از خط "اندیشه نگار" تصویرنگاری، به خط "آوانگارد" و در نهایت به اختراع الفبا دست یابد و آن را از لوازم شهرنشینی و ارکان تمدن به حساب آورد، اینکه برای برقراری ارتباطی موثر _ ایجاد تفهیم و تفاهم و نفوذ هرچه بیشتر در مخاطب _ نه تنها نوشتار را به تنهایی کافی نمی دانست بلکه بیش از پیش نیاز به تصویر را حس می کرد.
بدین منظور در ابتدا نوشته را با تصاویر توصیفی همراه کرد یا بالعکس، تصاویر با نوشته های توصیفی _ تشریحی همراه شدند، که این تلفیق تصویر و نوشتار به یکی از مهم ترین شگردهای "گرافیک" تبدیل شد.
"جایگاه حروف و نوشته و خط در هنرهای دیواری ایران، به دوران کهن باز می گردد. سابقه دیرین خط و خوشنویسی و استفاده های آن در صنایع دستی، خطوط کهن قرآنی و کاربردهای حروف و خط در معماری ایرانی نمونه هایی درخشان از سنت نوشته فارسی و اقبال آن در جامعه است."
مبحثی که در این قسمت مورد بررسی قرار گیرد، مواردی است که هنرمندان توانسته اند در آثار هنری، از خط و خوشنویسی بهره گیرند و آنها را از حالت دو بعدی کاغذ بیرون کشیده و به حجم تبدیل کنند. آنچه در این زمینه از هنر گذشتگان به چشم می خورد بیشتر در تزئینات بناهای معماری جلوه گر شده است.
کلام مکتوب، از نخستین دوره ها به عنوان بنیادی ترین و در مواردی منحصر به فردترین ابزاری بوده است که برای تزیین دیوارهای مساجد به کار می رفته است. بدون وجود هرگونه حضوری از عالم محسوس، کلام مکتوب، به دور از هرگونه تعصبی، در جهان اسلام که آیات و سورههای قرآن به مثابه تنها کلام و روح اللهی به شمار می آید، به شیواترین و زیباترین وجه ممکن، که شایسته آن است، غیبت یافته است.
به طور کلی، برای تزیین مساجد، آیاتی از قرآن کریم فرازهایی از حیث نبوی و عباراتی که ذهن انسان را به سوی تقوا و پرهیزکاری سوق می دهد، انتخاب می شود و با وجودی که انتخاب عبارات و پیوند تنگاتنگی با محل استقرارشان دارد، ولی برای همیشه و در همه جا همان آیه یا حدیث نبوی به کار رفته است.
یکی از نشانه های متمایز استفاده از خوش نویسی در معماری مساجد استفاده صرف از حکمه اللهی است که در سرتاسر بنای اسکی کامی در ادرنه، ترکیه بکار رفته است: نحوه استفاده از حروف نه تنها بسیار مشخص و تکان دهنده است که در عین حال بسیار حرفه ای به منظور می آید _ بلکه نظرش کم تردیده شده است.
از نظر خوشنویسی و یا معمار چندان حایز اهمیت نیست تا خطوط که روی دیوار مساجد و یا دیگر بناهای مذهبی نگارش شده اند خوانا باشند. به هر تقدیر اغلبشان به سادگی خوانا نمی باشند. برخی از آنها در مکانهای تاریک قرار دارند. تعدادی در مکانهای بسیار بلند که خواندن شان را مشکل می نماید و برخی دیگر چنان حروف شان فشرده و در هم پیچیده و یا در هم رفته و بافته شده که بیرون از توان هر انسان عادی است تا رمزشان را بگشاید.
مساجد اسلام محدود به استفاده از خط کوفی بودند، زیرا تنها خط موجود در اسلام بود: در زمان حکومتهای خلفای مجالس، با ابداع خطوطی که گردش نرمی داشتند و نیز تنظیم تناسبات خط که منجر به وضع قوانین کلاسیک خط در سری های پنجم و ششم هجری گردید، تدریجاً برای تزئینات مساجد و عمارات مهم خط ثلث، به صورتی فراگیر جایگزین خط کوفی شد.
خط کوفی بنایی با تنوعات هندسی بی شماری هم چنان ابقاء شد ولی به مرور زمان ساختار تزیینی آن، به واسطه همراه نمودن گره ها شکل های هندسی شده، طبیعی و گیاهی، فزونی یافت، به نحوی که خواندن آن دشوار گردید. از نمونه های کلاسیک خط، مانند محقق ندرتاً برای تزیین بنای مسجد استفاده می شد. از خطوط توقیع نیز به مثابه خط مکمل ثلث استفاده شده است و اغلب برای نگارش نام بکار رفته است. از خط تعلیق برای نگارش امور دیوانی استفاده شده است و به کارگیری خط نستعلیق را برای آذین مساجد و حتی کتابت قرآن مناسب نمی دانستند؛ هرچند که مسجد امام در اصفهان، از این قائده مستثنی است.
همان طور که ذکر شد، عموم آثار تایپوگرافی و استفاده از خط خوشنویسی در گذشته با مفهوم گرافیک محیطی به تعبیر امروز بیشتر در تزئینات بناهای معماری به چشم می خورد. گویی خوشنویسان و معماران از این خطوط در هم بافته شده برای معرفی هرچه تمام تر بنا و فضای مقدس معماری بهره گرفته و در بسیاری موارد _ همانطور که گفته شد _ به عنوان فرم به آنها نگاه شده و نه برای انتقال مفهوم یک کلمه، بلکه به عنوان انتقال یک مفهوم بصری؛
هنرهای وابسته به معماری شامل: مقرنس، یزدی بندی، کتیبه نویسی، گره سازی، گچ بری، کاشیکاری، حکاکی و… است. در اینجا به تعاریفی مختصر در رابطه با هنرهایی که خاستگاه خط خوشنویسی بوده اند می پردازیم.
جایگاه تایپوگرافی در ایران معاصر
متاسفانه تاکنون تایپوگرافی درایران معاصر به دلیل عدم شناخت طراحان گرافیک از ویژگی ها و چند و چون خط فارسی و نوع نگارش آن در اقلام مختلف خوشنویسی و یا تمایل به شیوه ها و ملک های زیبایی شناسی و نوع نگارش در تایپوگرافی غرب دچار مشکلات فراوانی بوده و می باشد.
هرچند قصد نداریم حرکتهای درست و اصولی را از جانب طراحان با تجربه و آشنا باخط ولو بسیار از درک را نادیده بگیریم. ولی شایان ذکراست که بسیاری از فعالیتهایی که تا به امروز در این رشته در ایران صورت گرفته، خصوصاً نشانه های نوشتاری، بدلیل موارد ذکر شده فاقد اصول زیبایی شناسی و قوانین نگارش خط فارسی صورت گرفته است. پیشینه خط فارسی و تلاش های صورت گرفته در روند تکامل آن به حتی که سزاوار توجه بیشتری است.
بررسی و تجزیه و تحلیل آثار موفق و ماندگار، بیانگر این است که هدف از تایپوگرافی، ارسال هرچه موثرتر پیام، برقراری ارتباط لازم، ایجاد تفهیم و تفاهم نفوذ بیشتر _ نسبت به نوشتار عادی _ بوده است.
بعد از گذشت سالیان، هنوز هم این اهداف کم و بیش در کار تایپوگرافی وجود دارد و هدفهایی را هم کم کم به خود اختصاص داده که کل این هدفها را، در مرحله ی اول می توان به: اهداف فرهنگی، آموزشی، پرورشی، اهداف موضوعی و اهداف اقتصادی و تجاری بخش بندی کرد.
با گذشت زمان و توجه به هنر گرافیک و گسترش خدمات آن در جهت برقراری ارتباط تصویری به این قضیه توجه ویژه ای شد و کشف ظرفیت های بصری خط و در مواردی همراهی تصاویر با خط در طراحی عناوین با علاقه بیشتری دنبال شد.
از عرصه های بسیار مناسب برای شکل گیری و بروز کارهای تایپوگرافی می توان به طراحی پوستر، آگهی، روی جلد کتاب، نشریات، نوارهای کاست ، بیل بوردها و … اشاره کرد. طراحان گاه به طراحی عناوین آثارشان متناسب با تصویر به کار گرفته شده و در جهت تقویت مفاهیم و محتوای اثر پرداخته اند و یا در بعضی موارد، صرفاً طراحی نوشتار را برای خلق آثار کافی دانسته و برای ارسال هرچه موثرتر پیام با متوسل شدن به فنون تایپوگرافی، کیفیت های بصری نوشتار را نمایش داده اند.
تایپوگرافی در رشته های دیگر _ غیر از گرافیک _ همچون نقاشی نیز، ظهور کرده است و چه بسا نقاشان در برخی موارد بهتر از این فرمها بهره جستند و برخوردی متفاوت با آن داشتند. اشخاصی همچون حسین زنده رودی که یکی از به وجود آورندگان مکتب "سقاخانه" است، از این خصوصیات حروف به خوبی استفاده کرد.
"زنده رودی در عرصه های مختلف از جمله معماری، نقاشی، سرامیک، مجسمه سازی، قالی بافی و … کار کرده است. از میان آثار او کارهای به یاد ماندنی اش در فرودگاه ریاض و جده عربستان سعودی معروف اند.

با توجه به نکات فوق الذکر می توان گفت که تایپوگرافی و مورد استفاده آن با گذشته متفاوت است، که البته این امری بدیهی است. ولی عدم استفاده آن در گرافیک محیطی و به خصوصی بناهای معماری امروز بسیار سوال برانگیز است. زیرا تاریخچه ای که بررسی شد نشان می دهد که این مسئله پیشینه وسیعی دارد و بسیار مورد توجه بوده است. اینکه امروز هنرمندان از خط و خوشنویسی و تایپوگرافی در گرافیک محیطی بهره نمی گیرند مسئله ایست که باید مورد بررسی قرار گیرد. البته ممکن است در مواردی معدود به آن پرداخته شده باشد که این نتیجه با توجه به محدودیتهای تحقیق حاضر، حاصل گشته است.

افسانه پیدایش خط:

تا کنون درباره ابداء یا شروع آغازین خط روایات و افسانه های بسیار نقل شده است. همانطوریکه راجع به مبداء یا ابداء زبان افسانه های زیادی بیان شده است. روایتی موجود است که نخستین مبتکر خط " کادموس "؛ شاهزاده فینقی و بنیانگزار شهر " تَبِس " بوده که برای نخستین بار الفبا را تدوین کرده است و سپس به یونان آورده است. بنا بر روایت یک افسانه چینی مخترع خط یک الهه اژدهای چهار چشم بوده. در افسانه دیگر چینی نقل شده است که ابتدا، خط به صورت خطوط و نشانه هایی بر روی لاک یک لاکپشت به انسان رسید. نیز طبق یک افسانه ی ایرلندی " اُدین " مختر ع خط رمزی یا " رونیک " بوده. در افسانه های بابلی و مصری خدای " نِبو " و خدای " ثوْث " ودیعه دهنده ی خط به انسان بوده بوده اند. و بلاخره، بنا به نقل یکی از علمای " تالمود " به نام " رابی اِکیبا " الفبا قبل از خلقت انسان وجود داشته است. و طبق روایات اسلامی الفبا توسط خداوند به انسان عطا شد.

1 – آغاز و مراحل تطور خط

الف ) خطوط تصویری: …….. ( یک ضرب المثل چینی می گوید: یک تصویر مظهر بیش از هزار کلمه است. ) در لاتین به معنای نقاشی است. این نام اصطلاحا در علم زبانشناسی و شناخت و تطور خط به کهن ترین مرحله آغاز خط اطلاق می شود. در این مرحله تصاویر سمبل و ارزش مفاهیم انسانی را دارا می باشند و می توانند قدیمی ترین مدارک مستند ثبت شده توسط انسان منظور گردند. البته قبل از این مرحله ی طبقه بندی شده در تطور خط، انسان آثار قدیمی تری در اشاعه منظور و نظر ابتدایی خویش دانسته است که آن ها را در اصطلاحا نقوش پیش از تاریخ همچون نقوش ثبت شده در بعضی ارتفاعات و درون غار ها مشاهده می کنیم مانند؛ ارتفاعات هجیران مهاباد، کوه دشت لرستان، غار میرملاس، دوشه، همیان، منطقه قوجستان جمهوری آذربایجان و نماد هایی در جنوب فرانسه از جمله غار معروف " اسکو ".

ب ) خط هیروکلیف: مرحله ی دیگر خط، هیروکلیف می باشد که در آن تبدیل تصویر به صوت یا آوا است. یعنی تصاویر به عنوان آوا استفاده می شود. در این مرحله می تواند استفاده از اشکال ساده جهت انتقال معنای ساده آن ها باشد که بعد ها به صورت واژه نگاره ها در این نظام نوشتاری ایفای نقش می کنند.

ج ) استفاده از شناسه ها: مرحله ی دیگر استفاده از شناسه ها است. برای مثال در زبان مصری jb به معنای بز است و jbi به معنای تشنه بودن، حال با توجه به این که در نظام تصویری خط هیروکلیف نشانی برای مصوت ها وجود ندارد لذا از این تصاویر وقتی منظور بز است، شکلی از بز به آن اضافه می کنند و چناچه منظور تشنه بودن باشد تصویر انسان دست به دهان را به آن اظافه می کنند. به تصاویر بز و انسان در این عبارات شناسه گفته می شود.

د ) تبدیل تصویر به هجا: مرحله ی بسیار مهم دیگر در تطور خط، مرحله ی تبدیل و تحول خط از تصویر به هجای میخی و الفبا است. این تحول یعنی تبدیل تصویر به هجاهای خط میخی و الفبایی البته برای هجاهای خط میخی یعنی حدود دو هزار سال قبل از تبدیل تصویر به الفبا صورت گرفته است. زیرا قدیمی ترین کتیبه ها ی نوشته شده به خط الفبایی فینقی مربوط به اواخر هزاره دوم و اوایل هزاره ی اول قبل از میلاد است، در صورتی که کتیبه های میخی از حدود سه هزار سال قبل از میلاد به بعد به بعد نوشته و ثبت شده اند.

2 – کتیبه ها:

الف ) کتبه های غیر منقول مستقل؛ کتیبه هایی هستند که به مناسبت ها و مراسم خاص در صخره ها به همراه نقش برجسته کنده شده باشد. مانند رزم اردشیر بابکان با اردوان در فیروز آباد.

ب ) کتیبه های غیر منقول وابسته به اثر ( معماری ): کتیبه هایی هستند که روی آثار و بناهای تاریخی حک شده باشند. مانند کتیبه های فارسی باستان در پاسارگاد.

ج ) کتیبه های منقول مستقل: به کتیبه هایی گفته می شود که منحصرا به منظور نوشتن خط روی آن ها ساخته شده باشد. مانند الواح گنجینه ی تخت جمشید.

د ) کتیبه های منقول وابسته به شیء: به کتیبه هایی اطلاق می شود که به دلایل مختلف روی اشیاء می آیند. مانند کتیبه های منقوش روی ظروف و ادوات جنگی.

در آینده اگر عمری باقی باشد به همراهان گلستانه این وعده را می دهیم که در شماره ی بعدی مطلب " تقسیم بندی زبان های ایرانی از لحاظ دوره های تاریخی " را عرضه کینم.

منابع :
کلرو، جزری _ طراحی گرافیک _ ترجمه سهگان فرهنگ پور، مارلیک _ 1383
فصلنامه هنر _ شماره 33 _ 1376
کاتالوگ موزه هنرهای معاصر تهران. ویژه آثار و زندگی حسین زنده رودی

بازاریابی خدماتی…………………………………………………………………………………  1