فهرست
مقدمه…………………………………………………3
موشک اس 300……………………………………….3
لانچر اس ۳۰۰…………………………………………5
رادار مخصوص اس ۳۰۰………………………………7
خرید اس-۳۰۰ توسط ایران……………………………13
طراحی……………………………………………….14
منابع………………………………………………..18
مقدمه:
اولین مدل این موشک با نام اس-۳۰۰ پی برای نخستین بار در سال ۱۹۷۹ در شوروی عملیاتی شد، هرچند تکامل آن از سال ۱۹۶۹ به منظور ساخت موشک سطح به هوایی با برد ۷۵ کیلومتر که هم در نیروی زمینی و هم در نیروی دریایی استفاده شود، آغاز شده بود. این موشک در ابتدا برای رهگیری هواپیماها و موشک های کروز ساخته شده و بعدها توانایی رهگیری موشک های بالیستیک نیز به آن افزوده شد.
موشک های اس 300
سیستم ضد موشک اس ۳۰۰ یکی از بهترین سیستم های ضد موشک است در مقاله زیر به برسی این سیستم پر قدرت می پردازیم.
اس-۳۰۰ (به روسی: С-300) یک سامانه موشکی سطح به هوای دوربرد و خودکششی با قابلیت استفاده در تمامی ارتفاع هاست که در اواخر دهه ۱۹۷۰ توسط شرکت همکاری های صنعتی آلماز برای نیروی دفاع هوایی شوروی ساخته شد. مدل های مختلف این موشک در ناتو با نام های سام ۱۰، سام ۱۲ و سام ۲۰ شناخته می شوند.
اس-۳۰۰ پی ام او یکی از مرگبارترین موشکهای زمین به هوای قابل استفاده در تمامی ارتفاع ها به شمار می رود که توانایی پیگیری همزمان ۱۰۰ هدف و درگیری با ۱۲ هدف را دارد. زمان آماده سازی آن حدود ۵ دقیقه و موشکهای آن از نوع انبارشونده است که مانند مهمات معمولی نیاز به هیچگونه نگهداری در مدت عمر مفید خود ندارند. اس-۳۰۰ شباهت زیادی با سامانه پدافندی آمریکایی ام آی ام-۱۰۴ پاتریوت دارد. مدل های پیشرفته تر اس-۳۰۰ توانایی اجرای تاکتیک "بزن دررو" را دارند که بقاپذیری آن ها را در شرایط جنگی افزایش می دهد و در شرایط ویژه می توانند به عنوان یک سلاح تهاجمی عمل کنند؛ برای مثال موشک های اس-۳۰۰ چینی مستقر در تنگه تایوان توانایی حمله به فضای هوایی تایوان را دارند و تهدیدی برای تمامی هواپیماهای آمریکایی به شمار می روند که ممکن است در درگیری احتمالی به کمک این کشور بیایند؛ به جز هواپیماهای فوق العاده رادارگریز بی-۲ و جنگنده اف-۲۲ راپتور. به همین جهت پیش بینی می شود که ماموریت حمله وسیع به سیستم های اس-۳۰۰ به جنگنده های اف-۲۲ واگذار شود. اس-۴۰۰ فاتح با نام ناتو سام-۲۰ سیستم موشکی تکامل یافته اس-۳۰۰ است که در سال ۱۹۹۹ معرفی و از سال ۲۰۰۶ وارد فعالیت در ارتش روسیه شده است.
ALMAZ-S-300 چند کانالی می باشد که یک سیستم دفاع هوایی با توان کار بالا و در هر نوع شرایط آب وهوایی قابل عملیاتی می باشد . و توانایی حمله به هواپیما با مانور بالا و همانطور که گفته شد به موشکهای کروز و موشکهای بالستیک و هر هدفی که دارای سرعت بالا باشد می باشد این سیستم دارای ماکزمیم برد 200 کیلومتر می باشد که بردی بالغ بر 90 کیلومتر برای اهداف ایرودینامیکی و 40 کیلومتر برای موشکهای بالستیکی می باشد .
لانچر اس ۳۰۰
موشک S-300 متشکل از پست فرماندهی و نهایتا 6 قبضه موشک و پست فرماندهی آن شامل ایستگاه کنترل منطقه نبرد و یک رادار تحصیل هدف می باشد . یک واحد موشک شامل رادار آشکار ساز هدایتی هدف چند منظوره و نهایتا 12 تریلر لانچر که هر کدام از آنها 4 موشک آماده به آتش را نگهداری می کنند .
این سیستم ممکن است پست فرمانـدهی را به طـور اتـوماتـیک پارامـترهایی از قبیل سرعت ،
فاصله ،ارتفاع و جهت را مشخص کند . و دوست و دشمن را ارزیابی محیط جنگ و هدفهای را که باید مورد اصابت قرار گیرد در میان واحدها توزیع می کند .
در این سیستم موشکها به صورت عمودی پرتاب می شوند بنابراین هر هدفی را در هر جهتی که حمله ور شود درگیر می شود . این سیستم بردی نزدیک به 200 کیلومتر دارد و از 10 متر تاسقف هواپیماهای جنگی را پوشش آتش می دهد . توان عملیات خودمختار سیستم S-300 ممکن است از پست فرماندهی فرمانده هان رده بالایی را برای بکار گیری این سیستم تقا ضا کند.
رادار مخصوص اس ۳۰۰
S-300 زمان پرتاب موشک ، عملیات اتوماتیک بالا ، درصد آتش راکاهش می دهد . این سیستم می تواند به طور همزمان با 6 هدف که با فرستادن 2 موشک به هر هدف درگیر شود .
موشکهای S-300 روی کانتینرهای مخصوص رها ، حمل و نگهداری می شوند که اینها به مدت 10 سال هیچگونه سرویس یا تنظیم یا بازرسی ندارد . موشکی به هر جهتی از جایگاه ی روی کانتینرها تعبیه شده است پرتاب می شوند .
زمانی که سیستم در جنگل یا جای ناهموار بکار گرفته می شود آنتن آن ممکن است روی یک دکل مخصوص مستقر گردد . رادار ابتدا هدف توسط آنتن Serch و تحصیل و سپس آنرا رهگیری می کند و هدایت موشک را از کلاتر های سخت زمینی و از محیط Jaming با دقت بسیار بالایی بر عهده می گیرد . در عملیات همزمان S-300 هدفها را توسط رادار مراقبت آرایه فازی دریافت می کند.
این سیستم می تواند ارتفاعی بین حداقل 10 متر وحداکثر 27000 متر را پوشش دهد و از دیگر خصوصیات این سیستم عکس العمل سریع می باشد . این سیستم دارای آتش زیاد و همزمان شش هدف را مورد حمله قرار می دهد که برای هر هدف 2 موشک می فرستد اجزای اصلی آن سیستم رادار چند منظوره 30NoE می باشد که درناتو به نام ( SLAP LIP ) معروف است . بخشهای دیگر آن حمل و نقل توسط لودر لانچر ، تلفن می باشد و شامل چهار موشک عمود پرتاب درکانتینرپوشیده و لانچر و ایستگاه کنترل آتش رادار بر روی شاسی سوار هستند.قسمت
تهیه نیرو مربوط به آنها نیز در این شاسی جایگزین شده است .
یک رادار چند منظوره جهت یابی و هدایت موشک و برای مقابله با ECM های سنگین در این سیستم تعبیه شده است که می تواند به راحتی ECM رااز بین ببرد که با علائم رادیویی دیجیتالی ( DATA ) بالا می رود و در وضعیت 58 درجه کاری قرار می گیرد و موقع حاضر به راه پایین روی سقف شیلتر جمع می شود .
برای استفاده از این رادار در مناطق جنگی و مناطق ناهموار آن را روی دکلی سوار می کنند که توسط آن می توان رادار را برای پرتاب عمودی موشک تراز کرد .
بطور کلی هر آتشبار شامل رادار ، ماشین ، پست کنترل فرماندهی و بالغ بر 12 تا TZL خودرو و در مجموع 48 موشک آماده دراستاندارد آتشبارروسی قرار دارد. بعلاوه دراستاندارد آتشبار روسی هر لشگر یا هنگ از سه آتشبار بعلاوه یک پست فرماندهی S3M6E و یک سیستم کنترل که توسط اداره ALMAZ ساخته شده است و قادر است بالغ بر 6 آتشبار S-300 PMU1 را کنترل کند که این سیستم همچنین برای استفاده از تلفیق با گروه آتشبار یا توپخانه موثر است .
یک سایت راداری زا این سیستم توانایی دنبال کردن همزمان 100 هدف را بالغ بر 300 کیلومتر را دارد . ومی تواند هدف هایی که تا سقف 10000 کیلومتر برساعت پرواز می کنند بطورخود کار نشانه گیری کند و روی هدف خطرناک تر لاک کند . دو نوع TEL در دسترس اپراتور می باشد که با نامهای 5PS5TE , 5PS5SE می باشد . نوع اول توسط کامیون 6.6 KRAZ-260B بکسل می شود . درحالیکه نوع دوم توسط کامیون تحرک بالا MAZ-54SM8 بکسل می شود .
موشک S-300 توسط اداره فاکل ساخته می شود که با سوخت جامد و یک مرحله ای کار می کند و قادر به حرکت با سرعت حداکثر 6 ماخ می باشد . کلاهک ترکشی آن 143 کیلو وزن دارد و از لانچرهایی که بر روی کانتینر سوار می شوند برای پرتاب موشک استفاده می شود .
ویژگی ها
موشک سطح به هوای اس۳۰۰ در سال ۱۹۷۹ برای دفاع از ساختمانهای حساس و مهم شوروی ساخته شد. این سامانه پدافندی سپس با تکمیل و توسعه بیشتر برای دفاع در برابر موشک های بالستیک بکار می رود. تا کنون چندین نوع سامانه پدافندی اس-۳۰۰ با موشک های متفاوت و سیستم های راداری بهینه شده، افزایش ویژگی مقابله با اخلال الکترونیک، افزایش دقت برخورد باهدف به خصوص برای اهدافی که در ارتفاع کم پرواز می کنند و موشک های بالستیک طراحی شده است. دسته بندی کلی این نوع سامانه ها در نمودار درختی زیر نشان داده شده است.
اس ۳۰۰ پی
یکی از اولین موشک های این سری است که به سفارش وزارت دفاع روسیه تولید شد. این موشک می تواند کلاهکی را به اندازه ۱۳۳ کیلوگرم با بیشینه برد ۴۷ کیلومتر حمل کند. کمترین برد آن پنج کیلومتر است و می تواند در ارتفاع ۳۰ متری پرواز کند. سرعتش به سه کیلومتر در ثانیه می رسد و در ۲۸ ثانیه می تواند از خود عکس العمل نشان دهد. زمان آماده پرتاب شدنش کمتر از پنج دقیقه است.
اس ۳۰۰ اف
این گونه امکان نصب بر روی کشتی ها را دارد و در سال ۱۹۸۴ ساخته شد. مدل اف در اصل موشک متناسب با نیازهای نیروی دریایی روسیه بود که از سیستم پرتاب ۵V55RM استفاده می کند. سرعت آن ۴۶۸۰ کیلومتر در ساعت است و می تواند کلاهکی به اندازه کلاهک مدل P (۱۳۳ کیلوگرم) ولی با بردی دوبرابر (حدود ۹۰ کیلومتر) را با خود حمل کند. بیشینه سرعت آن ۶۱۲۰ کیلومتر در ساعت و طول خود موشک با کلاهک ۲۵/۷ متر است. کمترین برد آن هفت کیلومتر و سقف پروازش ۲۵هزارمتر است و با سوخت جامد نیروی پیشرانش را تامین می کند. یک سیستم راداری معروف به ریف روی آن نصب کردند که می تواند در یک زمان شش هدف را شناسایی کند و به آنها هجوم برد.
اس ۳۰۰ اف ام
مدل S-300FM در سال ۱۹۹۰ ساخته شد که باز هم مدلی برای نیروی دریایی بود. بسیار مدرن و پیشرفته بود. بیشینه سرعت آن به ۱۰ هزار کیلومتر در ساعت می رسد، وزن آن ۱۴۸۰ کیلوگرم است و این تفاوت بیش از هزار کیلوگرمی را می توان در وضعیت نیروهای پیشران این موشک دانست. طول آن ۵/۷ متر، قطرش ۵۲/۰ متر و فاصله دوسر بالچه های عقب ۰۳/۱ متر است. برد آن ۹۰ کیلومتر است و می تواند ۱۵۰ کیلوگرم کلاهک را با خود حمل کند. بیشینه سرعتی معادل ۷۵۶۰ کیلومتر در ساعت دارد که در ارتفاع ۲۵ هزارمتری پرواز می کند.
اس ۳۰۰ وی
اس-۳۰۰ وی که با نام ناتو سام-۱۲ گلادیاتور یا جیانت شناخته می شود، برخلاف مدل های دیگر در کارخانه آنتی تولید می شود. این مدل بر روی یک خودرو شنی دار نصب می شود که مشابه شاسی نفربر ام تی ال بی است. به همین دلیل قابلیت تحرک این سیستم در خارج از جاده بسیار بیشتر از انواع دیگر است. همچنین یک موشک مخصوص برای درگیری با موشک های بالستیک برای این سیستم تهیه شده است.
اس ۳۰۰ پی ام یو
این موشک از لحاظ ظاهری بسیار شبیه مدل FM است حتی وزنش با آن یکی است. طول آن ۹۸/۶ متر، قطرش ۴۵/۰ متر و فاصله دوسر بالش ۰۴/۱ متر است. در ارتفاع ۲۷ هزار متری پرواز می کند و سوختش از مواد جامد تشکیل می شود. کمترین بردش پنج کیلومتر و بیشترین برد آن ۹۰ کیلومتر است. مدل بعد در سال ۱۹۹۷ ساخته شد که در واقع یک نمونه برداری از مدل MU بود. این موشک MU-2 نام داشت که از لحاظ اندازه و ابعاد دقیقاً مانند مدل قبلی بود ولی بردش به میزان ۱۰۵ کیلومتر افزایش یافته بود یعنی برد کلی آن به ۱۹۵ کیلومتر رسید. توانایی حمل آن نیز بیشتر شده است و می تواند ۱۸۰ کیلوگرم کلاهک را با خود حمل کند. سری ساخت این موشک ها تا سال اخیر ادامه یافت.
خرید اس-۳۰۰ توسط ایران
قراردادی به ارزش ۸۰۰ میلیون دلار در سال ۲۰۰۷ برای فروش این سامانه پدافندی از سوی روسیه به ایران به امضا رسیده بود که بدون تحویل هیچگونه موشکی از سوی روس ها فسخ شد. دمیتری مدودوف رئیس جمهور روسیه در سال ۲۰۱۰ در راستای اجرای قطعنامه ۱۹۲۹ شورای امنیت دستوری را صادر کرد که به موجب آن فروش هرگونه موشک و جنگ افزارهای دیگری چون تانک های جنگی، خودروهای زرهی، ادوات توپخانه ای کالیبر بالا، کشتی ها و هواپیما و هلیکوپترهای نظامی به ایران ممنوع شده بود. وزیر دفاع ایران نیز در سال ۹۱ اعلام کرد که ایران طرح تولید موشک مشابهی را در دست دارد .
طراحی:
اس-۵۰۰ در واقع از سیستم های سامانه سام-۲۰ (اس-۴۰۰) بهره می برد ولی فقط در نقش یک سامانه ضدبالستیک عمل خواهد کرد. این سامانه قرار است تا نسبت به سامانه اس-۴۰۰ در برابر تهدیدات بالستیک بهتر عمل کرده و در عین حال ارزان تر هم باشد. این سامانه قادر خواهد بود تا تهدیدات را تا ارتفاع ۳۰ کیلومتری (۹۰ هزار پایی) منهدم سازد و بر روی یک خودرو BAZ-6909 حمل شود. به گفته سازندگان این سامانه قرار است تا در میدان رزم قابلیت حمل و نقل سریعی را داشته باشد و به صورت "hide, shoot and scoot" عمل کند. این عبارت به این معنی است که سامانه می بایست پس از هر شلیک به سرعت به نقطه دیگر نقل مکان کند تا مبادا توسط ماهواره ها و یا به هر نحوی دیگر شناسایی شده و منهدم شود.
شوروی پیش تر نیز چنینی پروژه ای را در سال ۱۹۹۵ میلادی تحت نام سامانه ضد بالستیک A-135 را مد نظر داشت. این سامانه می توانست به سرعت در سیلوهای مخصوصی بارگیری موشک کند و بر روی یک حامل مخصوص ۸X8 تحت نام MAZ-7910 حمل می شد. سامانه مذکور از دو نوع موشک بهره می برد. موشک بزرگتر که SH-11 Gorgon نام داشت از سوخت مایع استفاده می کرد و موشک های بالستیک را قبل از ورود به جو نابود می کرد. و موشک کوچکتر که SH-08 Gazelle نام داشت از سوخت جامد بهره می برد و موشک های بالستیک را درون جو منهدم می ساخت. هر چند این موشک بسیار وزن بالایی هنگام پرتاب (حدود ۳۶۰۰ کیلوگرم) داشت و در نسخه SH-08 حداقل وزن آن در هنگام پرتاب به ۱۸۰۰ کیلوگرم می رسید, ولی این موشک الگوی خوبی برای طراحان کشورهای دیگر جهت ساخت موشک های کم وزن در هنگام پرتاب شد. از بین این طرح ها می توان به موشک RIM-161A و پروژه "آرو-۳″ اشاره کرد.
با توجه به تاریخچه ای که از موشک های مختلف ذکر شد. پیش بینی می شود که با توجه به گفته های آلماز-آنتی بنابر توسعه یک موشک سریع الحمل و سبک, توسعه یک موشک با توانایی انهدام موشک های بالستیک در درون جو بسیار محتمل تر از توسعه یک موشک برای انهدام موشک ها در خارج جو باشد. به هر حال با توجه به اینکه کارخانه سازنده اطلاعات بسیار محدودی از این سامانه در حال توسعه منتشر کرده است نمی توان در رابطه با اس-۵۰۰ نظر قطعی داد.
پیش بینی می شود که وظیفه شناسایی و مدیریت موشک های بالستیک بر عهده رادار (۹۱N6A(M گذارده شود. این رادار را می توان مدل بهینه شده سری رادارهای ۶۴N6E دانست که در سامانه های فعلی اس-۳۰۰ و اس-۴۰۰ در حال استفاده است. پس می توان اس-۵۰۰ را دارای رادار آرایه فازی غیر فعال جهت جستجوی اهداف بالستیک جهت انهدام دانست. پست فرماندهی این سامانه جدید نیز ۵۵K6MA نام دارد که نمونه ارتقا یافته پست فرماندهی سامانه اس-۴۰۰ یعنی ۵۵K6E دانست. این پست های فرماندهی جدید مجهز به نمونه های جدیدی از آنتن های انتقال اطلاعات تسلکوپی هستند. از دیگر رادارهای شناسایی این مجموعه می توان به ۹۶L6-TsP اشاره کرد که نمونه مستقیم مشتق شده از رادار ۹۶L6-1 است که در سامانه اس-۴۰۰ به کار می رود. رادار انهدام این سامانه هنوز فاش نشده است ولی حدس زده می شود که این سامانه از رادار انهدام NNT6 بهره ببرد.
منابع:
> دانشنامه رشد
> سایت آجا "ارتش جمهوری اسلامی ایران"
> سایت فرهنگی تبیان
> سایت همشهری آنلاین
> وبسایت خبری تحلیلی فرارو
4