مقاله بررسی انرژی باد توربین های بادی

مقدمه
زندگی انسان در تمام ادوار تاریخ به انرژی وابسته بوده است . زمانی که در غار زندگی می کرد فقط از نیروی بازوی خویش کمک می گرفت در آن دوران انرژی او محدود بود نیاز او را برطرف می کرد ولی امروزه در دورانی زندگی می کنیم که در آن به مقدار زیادی انرژی نیاز داریم. انسان برای حرکت ،ماشینها و دستگاهها ووسایل مختلف که در خدمت اوست به انرژی زیادی احتیاج دارد.
انرژی لازم وسایل و دستگاههای مورد نیاز زندگی انسان از مواد فسیلی نظیر زغالسنگ- نفت وگاز طبیعی تهیه می‎شود. از این رومواد فسیلی را بایستی رکن اساسی گردش چرخ صنعت در این دوران دانست دنیای امروز با بحرانهای اقتصادی که ناشی از وابستگی به انرژی فسیلی و همچنین غیر اقتصادی بودن استفاده از این گونه انرژی هاست، روبروست. از همین رو ضروری به نظر می رسد که انسان به دنبال منابع جدید برای تامین انرژی ارزان می باشد که از آن قبیل می‎توان استفاده از انرژی خورشید باد زمین گرمایی و آبی را نام برد.
استفاده از انرژی باد وزمین گرمایی در عصر حاضر مورد توجه کشورهای مختلفی قرار گرفته زیرا تقریباً هم ارزان است و هم بدون آلودگی که در این جا به نحوه تولید برق از طریق این دو انرژی می پردازیم.

انرژی باد
از انرژی های بادی جهت تولید الکتریسته و نیز پمپاژ آب از چاهها و رودخانه ها، آرد کردن غلات، کوبیدن گندم، گرمایش خانه و مواردی نظیر اینها می توان استفاده نمود.لکن هزینه غیراقتصادی استفاده از این انرژی بخصوص در ماشینهای بادی بکارگیری از این انرژی را محدود ساخته است.
استفاده از انرژی بادی در توربین های بادی که به منظور تولید الکتریسته بکار گرفته می شوند از نوع توربین های سریع محور افقی می باشند. هزینه ساخت یک توربین بادی با قطر مشخص، در صورت افزایش تعداد پره ها زیاد می شود. در مکانهائی که شبکه برق رسانی ضعیف و بارهای محلی در نزدیکی ژنراتورهای بادی موجود می باشد استفاده از این حامل انرژی کاربرد بیشتری خواهد داشت.
نطق بادخیز
ایران کشوری با باد متوسط است ولی برخی از مناطق آن باد مناسب و مداومی برای تولید برق دارد. تاکنون در راستای اهداف استفاده از انرژی های نو، مجموعاً بیش از 4 مگاوات نیروگاههای بادی در منطقه منجیل و رودبار نصب شده است. 11 واحد در منطقه منجیل و رودبار نصب شده است که قدرت سه واحد آن هر کدام 550 کیلووات و مابقی هر کدام 300 کیلووات قدرت دارد.
در جدول زیر توان قابل بهره برداری باد در چند منطقه بادخیز نشان داده شده است.
جدول : توان قابل بهره برداری باد در مناطق مختلف
طرحهای در دست اجراء جهت اسفتاده از انرژی های بادی به شرح زیر می باشند:
پروژه : 250 مگاواتی
پروژه : 60 مگاواتی ، انتقال تکنولوژی از ژاپن
انتخاب محل منابس ساخت مزرعه توربین های بادی به ظرفیت 60 مگاوات ثبت آمار لحظه ای باد در منطقه رودبار و منجیل
امکانات موجود
انرژی باد از جمله انرژیهای تجدید نظر است که به علت گستردگی، قدرت بازدهی بالا، اقتصادی بودن و اینکه در مقایسه با دیگر انرژیهای تجدید پذیر در ابعاد وسیع تری مورد بهره برداری قرار گرفته عملا از جایگاهی ویژه برخودار است.
در حال حاضر نیروگاه بادی منجیل با تعداد 24 واحد جمعا به ظرفیت 9400 کیلوودات و نیروگاه بادی رودبار با تعداد 4 واحد جمعا به ظرفیت 2150 کیلووات نصب و راه اندازی گردیده است. تولید انرژی این نیروگاه ها مجموعا حدود 36 میلیون کیلووات ساعت بود که در مقایسه با سال پیش 7/2 درصد کاهش را نشان می دهد. نیروگاه های فوق تحت نظارت سازمان انرژی اتمی قرار دارند.
در ضمن طرز کار توربین های بادی موتور استفاده به شرح زیر می باشد:
توربینهای بادی انرژی باد را توسط دو یا سه تیغه به شکل پروانه ای می گیرند این تیغه ها روی یک روتور نصب می شوند و تولید انرژی می کنند. این توربینها در بالای برجهایی در ارتفاع 100 فوت بالای سطح زمین قرار می گیرند و از بادهای نیرومند و دارای توربالانت پایین انرژی خویش را تامین می کنند.
رفتار یک تیغه بسیار شبیه بال هواپیما می باشد. هنگامی که باد می وزد، یک بسته هوای کم فشار، بر روی لبه پائینی تیغه تشکیل می شود. سپس بسته هوای کم فشار مذکور تیغه را بسوی آن می کشد، و باعث چرخیدن روتور می شود.
به عمل برا می گویند . در حقیقت نیروی برا بسیار نیرومندتر از نیروی بار مقابل لبه جلویی تیغه می باشد، که بدان پسا می گویند. برآیند دو نیروی برا و پسا باعی می شود که روتور مانند یک پروانه بگردد و چرخش شفت سبب تولید الکتریسیته توسط ژنراتور می شود.
می توان از توربینهای بادی با کارکردهای مستقل استفاده نمود؛ و یا می توان آنها را به یک شبکه قدرت تسهیلاتی وصل کرد یا حتی می توان با یک سیستم سلول خورشیدی یا فتوولتانیک ترکیب کرد.
عموماً از توربینهای مستقل برای پمپاژ آب یا ارتبطات استفاده می کنند، هر چند که در مناطق بادخیز مالکین خانه ها و کشاورزان نیز می توانند از توربینها برای تولید برق استفاده نمایند.
برای منابع مقیاس کاربردی انرژی باد، معمولاً تعداد زیادی توربین را نزدیک به یکدیگر می سازند که بدین ترتیب یک مزرعه بادگیر را تشکیل می دهند. که امروزه دارای پتانسیل بسیار بالایی می باشد و تا سال 1998، 25 واحد تولید را مطابق ذیل راه اندازی کرده است.
هشت توربین با تولید کل 4/2 مگاوات
دو توربین با تولید کل یک مگاوات
پانزده توربین با تولید کل 5/4 مگاوات
کاربرد انرژی باد
بخش عمده بادها از ارتفاع 12 کیلومتری از سطح زمین می وزد که موجب جریانهای فوق العاده سریع می شود محاسبات آماری نشان می دهد که بیش از 1% انرژی جنبشی فوق الذکر در لایه های پایین جو وجود دارد که میزان توان آنها تقریبا ‏T.W می باشد در سال 1981 میلادی انستیو بین المللی سیستم های کاربردی (IIASA) میزان پتانسیل انرژی باد که از نظر تکنیکی در دسترس وقابل استهمال می باشد در معادل STW برآورد نمود که در این برآورد بخش عمده مناطق قابل استهسال انرژی باد در سطح قاره ها می باشد.
برای به دست آوردن نیروی الکتریکی از انرژی باد بهترین راه ساخت نیروگاه ها با توربین بادی است در بررسی ساده اولیه هزینه انرژی باد را می توان با سرمایه گذاری اولیه و هزینه تولید برق محاسبه کرد. اما در دیدگاهی وسیع تر استفاده از نیروگاه بادی امتیازات زیر را نیز در پی خواهد داشت عدم استفاده دائم از منابع سوختی پایان پذیر مانند نفت، زغال سنگ و .. و ذخیره این منابع برای آیندگان بطور مثال اگر یک توربین بادی یک مقاومی که 4000 ساعت در طول سال کارکرد داشت باشد می تواند باعث ذخیره 1000 تن نفت بشود.
عدم وجود زباله و پسماند در نیروگها بادی کمک شایانی به حفظ محیط زیست خواهد کرد.
ساخت نیروگاه بادی در قدرتهای مختلف این کلان را فراهم می‎کند که برای مصرف کننده های دور افتاده از شبکه توزیع ها مانند وسعتهای کم جمعیت منابع تامین انرژی مطلوب فراهم شود.
استفاده از توربین های بادی به جای نیروگاه های سوخت باعث می شود که از تولید گازهای گلخانه ای جلوگیری شده و از تخریب لایه ازن جلوگیری به عمل آید.
در حال حاضر توسعه نیروگاه های برق بادی با موانعی نیز مواجه اند که مهخمترین آنها عوامل اقتصادی می‎باشد این موانع در کشورها با تلاش مسئولین در دست پیگیری می‎باشد که از موفقیت های بزرگ می توان به جلب نظر سرمایه گذاران خارجی و کارشناسان برای ساخت و توسعه مزارع برق بادی اشاره نمود.
مولدهای بادی
نخستین مواد بادی بزرگ به منظور تولید الکتریسیته سال 1888 در اوهایو توسط چالز براش ساخته شد ابداع مولد بادی در مقیاس وسیع درسال 1930 در روسیه با ساخت ژنراتور بادی 100 کیلوواتی آغاز شد طراحی روتورهای پیش رفته با محور عمودی در فرانسه توسط داریوس،مهمترین طرح، روری است با پرهای ایروفیل و انحنادار که از بالا و پایین به یک محور توربین داریوس مورد توجه قرار گرفته توسعه صنعت توربین بسیار سریع بوده و در حال پیشرفت است از ابتدای دهه 1980 تاکنون ظرفیت متوسط تولید توربین بادی از 15 کیلووات به 600 کیلووات ارتقا یافته امروزه مولدهای بادی با ظرفیت یک مگاودات نیز تجاری شده و مجموع ظرفیت نصب شده توربین های بادی در جهان به بیش از 25000 مگاوات بالغ می گردد.
بررسی روشهای انتخاب جایگاه برای نصب مولدهای بادی
به منظور انتخاب جایگاه مناسب جهت نصب مولدهای بادی مراحل ذیل اجرا می گردد:
الف ) بررسی اطلاعات هواشناسی
ب) تعیین جایگاه نامزد
ج ) جمع آوری اطلاعات در رابطه با شرایط زمین( همچون زبری وارتفاع و وسعت)
د ) استفاده از روشهای مدلسازی زمین (برای مولدهای بادی بزرگ)
هـ ) انجام مطالعات تکمیلی برای ارزیابی موقعیت جایگاه
و ) استفاده از نرم افزارها برای برآورد انرژی باد
ز ) انتخاب نهایی جایگاه
بررسی چگونگی انتخاب جایگاه با توجه به مطالعات هواشناسی
برگزینی منطقه ای با تداوم باد زیاد، انتخاب جایگاهی مناسب را در آن منطقه تسهیل می نماید. اگر منطقه محل نصب مولد بادی انتخاب نشده باشد هر گونه نقش و اطلاعات در ارتباط با پتانسیل بادبا ارزش خواهد بود.
این اطلعات را می‎توان از ایستگاههای هواشناسی، موسسات مطالعات جوی و فرودگاه ها بدست آورد ثبت اطلاعات باد در ایستگا ه های هواشناسی به روش رقمی با دستگاه های مدرج شده صورت می گیرد. همراه با اخذ اطلاعات خصوصیات دستگاه ثبت کننده نیز بایگانی می گردد باید به این نکته توجه نمودکه ارتفاع استاندارد نصب باد سنج 10 متری سطح زمین می باشد.
در مجموع اساسی ترین اقدام در انتخاب جایگاه پردازش اطلاعات هواشناسی برای یافتن پروفیل سرعت توزیع احتمالی باد و همچنین جمع آوری نقشه های جغرافیایی برای شناسایی پستی و بلندی های زمین می‎باشد.
زمین مناسب برای نصب مولدهای بادی را می توان به دو گروه مسطح وغیر مسطح تقسیم نمود:
الف ) زمینهای مسطح : مناطق تخت ساحی و دشتهای مسطح
ب ) زمینهای غیرمسطح: تپه های طویل، برآمدگی ها و کوه های مجزا – گذرگاه های میان کوه- دره ها – گودالها و پرتگاهها
مدل سازی زمین
مدل خطوط راهنما که توسط تیلور ولی در سال 1984 مطرح شد برآورد مطمئنی برای سرعت باد در زمین های مسطح با زبری سطح متغیر ارائه می دهد این مدل سازی برای توربین های بادی بزرگ که مستلزم سرمایه گذاری های هنگفت اولیه می باشد. لازم است در این موارد اطمینان از صحت شرایط زمین انتخابی و داشتن باد کافی، درآمد حاصل از فروش برق تولیدی و نرخ مطلوب بازگشت سرمایه را تضمین خواهد نمود.
در این روش نقشه های موضع نگاری و محاسبه شدت آشفتگی جریان هوا مورد نیاز می باشد.
اطلاعات مورد نیاز در این روش خطوط راهنما عبارتند از :
الف) سرعت باد در جهت های مختلف به منظور برآورد شدت آشفتگی
ب ) شکل زمین به منظور بدست آوردن دو ضریب مورد نیاز در روش خطوط راهنما
ج ) ارتفاع تپه وشیب سطوح مختلف که از نقشه موضوع نگاری بدست می آید.
د ) پارامتر گستردگی که برابر است با فاصله جایگاه از محلی با نصب ارتفاع جایگاه
هـ ) فاصله محل نامزد شده در جهت بالا دست وزش باد تا نقطه ای که زبری تغییر می‎کند.
با انجام محاسبات سرعت باد اطلاعات مفیدی از برش پدیده ای که در آن یک لایه هوا سرعتی متفاوت از لایه مجاور دارد ) در ارتفاع نصب مولد بدست می آید. چنانچه ارتفاع نصب مولد معلوم نباشد با رسم پروفیل سرعت میتوان ارتفاعی با حداکثر سرعت باد وحداقل برش را تعیین کرد.
روش ارزیابی انتخاب جایگاه
علاوه بر روش خطوط راهنما از روش دیگری مبتنی بر سه اصل اندازه گیری ، ایجاد ارتباط و پیش بینی می توان استفاده نمود.
این روش بر مبنای اندازه گیری در جایگاه و همچنین استفاده از محلی با اطلاعات باد دراز مدت (مثل فرودگاهها) برای برآورد پتانسیل انرژی باد در جایگاهی که اطلاعات هواشناسی برای آن وجود ندارد ، استوار است.
مطالعه تونل باد
هنگامی که جایگاه از اطراف به زمین هایی با اشکال مختلف محدود می‎شود. استفاده از تونل باد برای شبیه سازی زمین نسبت به روش های عددی ارجحیت پیدا می کند بنابراین با استفاده از تونل باد و شبیه سازی منطقه می توان میزان سرعت و آشفتگی باد رادر جهات مختلف برآورد کرد.
مطالعه اندازه گیری باد
مطالعه کوتاه مدت
مطالعه کوتاه مدت حدود 1 تا 4 هفته انجام می‎شود و راهنمای خوبی برای رسیدن به ویژگیهای زمین مورد بررسی می باشد این مطالعات بر مبنای اطلاعات 1 تا 3 ساعته باد در جهات خاص صورت می گیرد.
بهتر است فاصله بین جهات بین جهات مختلف بادسنجی بین 10 تا 20 درجه باشد.
مطالعه بلندمدت
در مطالعه بلندمدت احتیاج به اطلاعات هواشناسی می باشد در مطالعه بلندمدت مشخصه های باد هر یک ساعت برای 6 ماه یا 2 سال ثبت می گردد اگر در جایی تغییرات فصلی سرعت باد وجود دارد بهتر است داده برداری با فرکانس بیشتری انجام گیرد.
استفاده از نرم افزارهای مناسب
در نرم افزارهای win 4001 ابتدا نمودار فراوانی رسم می شود. با استفاده از روابط آماری ستون های فراوانی نسبی فراوانی تجمعی نسبی و احتمال آماری هر سرعت بدست می آید. همچنین با استفاده از فراوانی تجمعی نسبی پارامترهای y,x بدست آمده و با به کارگیری روش برگشت خطی Linear Reyression بهترین خط برای y=Ax+B بدست می آید.
در نهایت پارامترهای توزیع ویسبول با داشتن پارامترهای B,Z محاسبه می گردد در نرم افزار win 4001 پس از انجام محاسبات فوق با دقت بالا نمودارهای لازم در ارتباط با توزیع وسیبول رسم می گردد.
نتایج انجام محاسبات فوق توسط نرم افزار win 4001 عبارتند از : متوسط سرعت باد – انحراف معیار سرعت باد – محتملترین سرعت باد در منطقه – سرعت بادی متناظر ماکزیموم انرژی و پتانسیل انرژی باد منطقه
نیروگاههای بادی جهان درآستانه سال2000
در این نوشتار آخرین آمار (سپتامبر 1999) ظرفیت کل نیروگاههای بادی در 37 کشور جهان ارایه شده است. آلمان با نیروگاههای بادی به ظرفیت سه هزار و 817 مگاوات اندکی بیش از یک درصد برق مصرفی خود را از این طریق تامین می کند. و از این نظر در جایگاه نخست جهان قرار دارد. این رقم برای کشورهای ایالات متحده آمریکا و دانمارک که در جایگاه دوم وسوم قرار دارند به ترتیب دو هزار و 533 و هزار و 606 مگاوات است. تولید سرانه برق بادی در دانمارک 305 وات است و از این لحاظ از جایگاه ویژه ای در جهان برخوردار است و از صادر کننده عمده این فن آوری در جهان محسوب می شود. هر چند کشور هندوستان از لحاظ تولید برق بادی در جایگاه پنجم جهان قرار دارد ولی به علت جمعیت بسیار زیاد، تولید سرانه برق بادی آن یک ودات برای هر نفر است. در حال حاضر در مجموع در 37 کشور جهان اندکی بیش از 12 هزار و 310 مگاودات نیروگاه بادی موجود است و تنها یک سوم برق بادی جهان در آلمان تولید می شود. کشورهای جهان از نظر ظرفیت نیروگاهههای بادی در حال بهره برداری خود به چهار گروه تقسیم شده اند. گروه اول شامل پنج کشور است که هر یک بیش از یک هزار مگاودات نیروگاه بادی دارند. گروه دوم که از شش کشور تشکیل شده دارای نیروگاههای بادی با ظرفیت بین صد تا هزار مگاوات هستند. دو کشور آسیایی هند و چین به ترتیب در میان کشورهای گروه اول ودوم قرار دراند.
مقایسه آمار سالهای 1995 تا 1999 جهان نشان می دهد که ظرفیت در حال ساخت و بهره برداری از نیروگاههای بادی همواره روند صعودی داشته است و در آینده نیز در حال گسترش خواهد بود ایران با نصب یازده مگاودات نیروگاه بادی در سالهای اخیر قدمهای اولیه را در این زمینه برداشته است.
به منظور مقایسه، نسبت ظرفیتهای نیروگاههای بادی به نیروگاههای هسته ای کشور گروه اول ودوم ، درصد تامین برق مصرفی این کشورها از طریق نیروگاههای هسته ای در سال 1999 و همچنین ظرفیت سرانه نیروگاههای بادی آنها، در این نوشتار آورده شد است.
نزدیک به یک دهه است که موضوع توسعه پایدار، قبل و بعد از کنفرانس ریو (1992) مورد بحث و بررسی محافل علمی و اقتصادی کشورهای جهان قرار گرفته است و با توجه به اهمیت " محیط زیست پاک" کاربرد انرژیهای جایگزین در آستانه هزاره سوم میلادی توصیه می‎شود. بی شک توسعه و رفاه جوامع، مستلزم انرژی است و در این میان استفاده از انرژی باد در کشورهایی که مناطق بادخیزی دارند برای تولید برق به عنوان یکی از انرژیهای تجدید پذیر که اقتصادی، با صرفه و دردسترس است مورد توجه ویژه ای قرار گرفته است.
با توجه به اهیمت برق بادی در بیشتر کشورهای جهان در مقایسه با سایر انرژیهای جایگزین به دلایل گفته شده به تحلیل آمار و ارقام مربوط به روند توسعه این نیروگاهها می پردازیم.
در تامین برق مورد نیاز و کاربرد انرژیهای جایگزین،مناطق مسکونی با جمعیت پایین و روستاها در اولویت قرار می گیرند هر چند نیروگاه های بادی، قسمتی از برق شبکه سراسری را نیز می توانند تامین کنند.
آمار نیروگاههای بادی
در پنج سال گذشته کاربرد نیروگاههای بادی برای تولید برق در بیشتر کشورهای جهان به صورت قابل ملاحظه ای در حال افزایش بوده است و کشورهای جدیدی داوطلب استفاده از این نوع انرژی در تولید برق مورد نیاز شرکتهای مسکونی خود شده اند. تا پایان سپتامبر 1999 دقیقا 12 هزار و 310 مگاودات نیروگاه بادی گزارش شده است در نمودار (1) و نیز در جدول (1)آمار دقیق این نیروگاهها طی سالهای 1995 تا 1999 درج شده است براساس این آمار افزایش نسبی سالانه ظرفیت این نیروگاهها اندکی بیش از 26 درصد بوده است.
ارقام مندرج در جدول (1) نشان می دهد که در چهار سال گذشته ظرفیت کل نیروگاههای بادی بیش از دو و نیم برابر شده است. نمودار (2) روند افزایش نیروگاههای بادی را در مقایسه با نیروگاههای هسته ای نشان می دهد. طی چهار سال گذشته، این روند همواره سیر صعودی داشته است و می توان امیدوار بود که در دهه اول سال 2000 نیز به همین صورت ادامه داشته باشد، به طوری که تا سال 2010 در سراسر جهان حدود 60 هزار مگاودات نیروگاه بادی داشته باشیم ظرفیت کل نیروگاههای بادی و هسته ای جهان در جدول( 2) آمده است با توجه به اینکه نیروگاههای هسته ای تقریبا 17 درصد برق مصرفی جهان را تامین می کنند، با یک محاسبه ساده و می‎توان نتیجه گرفت که هم اکنون اندکی بیش از نیم درصد برق مصرفی از طریق نیروگاههای بادی تامین می‎شود.
بررسی چگونگی توزیع ظرفیت 12 هزار و 310 مگاواتی نیروگاههای بادی در کشورهای مختلف جهان بسیار قابل توجه است. کشورهای آلمان، آمریکا، دانمارک، اسپانیا و هندوستان از کشورهایی هستند که بیش از یک هزار مگاوات نیروگاه بادی در حال بهره برداری داشته و به ترتیب در جایگاه اول تا پنجم جهان از نظر ظرفیت مورد استفاده قرار گرفته اند.
در حالی که کشور آلمان با سه هزار و 817 مگاوات نیروگاه بادی از این نظر در جایگاه اول جهان قرار دارد، کشور دانمارک با ظرفیت سرانه بیش از 305 ودات نیز از جیاگاه ویژه ای برخوردار است.این رقم برای آلمان 6/46 وات بر هر نفر است. به استثنای دانمارک چهار کشور دیگر مندرج در جدول (3) از نیروگاههای هسته ای نیز برای تامین درصد قابل توجهی از برق مصرفی خود استفاده می کنند. با ملاحظه جمعیت کشورهای یاد شده در جدول (3) مشخص است که کشور هندوستان با جمعیت نزدیک به یک میلیارد نفرد ، در سال 1999 از نظر سرانه تولید برق بادی ، کمترین رقم یعنی یک ودات برای هر نفر را داشته است. به علاوه بر اساس محاسبات دقیق، سرمایه گذاری لازم برای هر یک ودات برق بادی در حدود یک دلار آمریکاست.
در آستانه سال 2000 میلادی آمار کشورهایی که بیش از صد مگاوات نیروگاه بادی در حال بهره برداری دارند در جدول(4) آورده شده است (6کشور) در این جدول دو نکته قابل توجه و مهم است:
1- نسبت نیروگاههای بادی به هسته ای در هلند کمی بیش از 90 درصد است. به این معنی که ظرفیت سرانه نیروگاههای بادی نزدیک به ظرفیت سرانه نیروگاههای هسته ای است( یعنی 405 وات نیروگاه بادی در مقابل 449 وات هسته ای)
2- هر چند کشور ایتالیا در مورد استفاده از نیروی اتمی از جمله کشورهایی است که پس از جنگ دوم جهانی اقدام به راه اندازی یک نیروگاه هسته ای ( به نام لاتینا Latina) در سال 1985 کرد ( که در سال 1963 به شبکه سراسری برق می داد ) ولی به دلیل حادثه غیرقابل پیش بینی در راکتور هسته ای نیروگاه ،سالهاست که دیگر در آمار سازمان جهانی انرژی اتمی (IAEA از آن یاد نمی‎شود.
رده بندی کشورها در استفاده از نیروگاه های بادی
براساس آخرین آمار سال 1999 در جهان 37 کشور از نیروگاههای بادی برای تولید برق استفاده می کنند و این در حالی است که هنوز در بسیاری از کشورها، به علل گوناگونی برای شناساندن این نیروگاهها و محاسن آنها در تولید برق تلاشی نمی‎شود. از نظر ظرفیت نیروگاه بادی ، می توان کشورها را در چهار گروه طبقه بندی کرد (جدول 5) ایران با یازده مگاوات نیروگاه بادی که در سالهای اخیر از طرف مرکز توسعه انرژیهای نو، وابسته به سازمان انرژی اتمی ایران راه اندازی شده است، در گروه سوم قرار دارد.
چنان که از نمودار (1) استنباط می شود ظرفیت نیروگاه های بادی طی چند سال اخیر روند صعودی داشته است. در مقایسه با تعداد کشورهای استفاده کننده از نیروگاه های هسته ای که منحصر به 32 کشور است ، تعداد کشورهای استفاده کننده از نیروگاه های بادی 37 کشور بوده است که در حال افزایش است.
نتیجه گیری
طی چند سال اخیر ظرفیت نیروگاههای بادی در جهان به طور امیدوار کننده ای در حال افزایش بوده و از رقم هفت هزار و 693 مگاوات در سال 1997 به رقم 12 هزار و 310 مگاوات در پایان سپتامبر 1999 رسیده است آلمان با سه هزار و 817 مگاودات نیروگاه بادی در بین کشورهای جهان در جایگاه اول قرار داشته است و دانمارک با 305 ودات سرانه تولید برق بادی در جهان از طرفداران فعال استفاده از انرژیهای تجدید شونده محسوب می شود و نزدیک به یک سوم برق بادی جهان در آلمان تولید می شود و کشور هندوستان با ظرفیت یک هزار و 32 مگاودات نیروگاه بادی در آسیا رتبه اول را دارد.
کاربردهای انرژی زمین گرمایی
کاربردهای انرژی زمین گرمایی به طور کلی به دو بخش عمده تولید برق و استفاده مستقیم از انرژی حرارتی طبقه بندی می گردد. به منظور تولید برق از انرژی زمین گرمایی ، آبهای داغ یا بخارات داغ طبیعی از درون چاهها حفر شده و سطح زمین هدایت می شوند و در جهت به چرخش درآوردن توربین مورد استفاده قرار می گیرند آبهای داغ یا بخارات داغ در نیروگاههای زمین گرمایی با گردش توربین های خاص و مولدهای مربوطه باعث تولید برق می گردد و برخلاف نیروگاههای سوخت فسیلی هیچ ماده سوختی در نیروگاههای زمین گرمایی بکار برده نمی شود.
بهره برداری از منابع انرژی زمین گرمایی به عنوان یک منبع تولید انرژی ، امروزه مورد توجه زیادی قرار گرفته است. افزایش ظرفیت تولید اقتصادی در مقیاس صدها مگاودات در تولید برق و همچنین استفاده مستقیم در طی سه دهه گذشته نشان دهنده پیشرفتهای چشمگیری در این زمینه است. تولید برق از منابع زمین گرمایی هم اکنون در 22 کشور جهان صورت می گیرد که مجموع برق تولیدی از این روش بیش از 8000 مگاودات می باشد. انرژی زمین گرمایی بر خلاف سایر انرژی های تجدید پذیر( خورشید – باد – امواج و غیره) منشا یک انرژی پایدار به شمار می آید. چنانچه به طور مداوم و به صورت 24 ساعت در روز و 365 روز در سال می توان با بار کامل از آن برق یا انرژی حرارتی تولید کرد در صورتی که سایر انرژیهای نو ، فصلی و وابسته به زمان وشرایط خاص هستند.
استفاده مستقیم از انرژی زمین گرمایی به معنی بهره برداری بدون واسطه از انرژی حرارتی درون زمین است که در این حالت انرژی زمین گرمایی به انرژی الکتریکی تبدیل نمی‎شود بلکه به طور مستقیم از انرژی حرارتی آن استفاده می گردد به طور کلی مخازن زمین گرمایی که دمای آنها 65 تا 150 درجه سانتی گراد است برای تبدیل به انرژی الکتریکی دارای توجیه اقتصادی بالایی نیستند لذا این گونه مخازن زمین گرمایی اند که برخی از این جهت بهره گیری مستقیم از انرژی حرارتی مناسب شناخته شده عبارتند از : ایجاد استخرهای شنا – مراکز استحمام – و حمام های آب درمانی و گرمایش و سرمایش ساختمانها و ..) به طور کلی درجه حرارت سیال زمین گرمایی مورد نیاز برای استفاده مستقیم به مراتب کمتر از میزان مورد نیاز برای تولید الکتریسیته است.
در حال حاضر55 کشور جهان انرژی زمین گرمایی را مستقیماً در جهت مصارف یاد شده مورد بهره برداری قرار می دهند با توجه به این آمارها این رقم به سال 1995 حدود 2 برابر شده این امر نشان دهنده توجه روز افزون بخش انرژی در کشورهای دنیا به سرمایه گذاری و بهره برداری مستقیم از منابع زمین گرمایی است.
انواع سیکلهای تولید برق در نیروگاههای زمین گرمایی
انواع سیکلهای نیروگاههای زمین گرمایی
در نیروگاههای سیکلهای زمین گرمایی فرایند تبدیل انرژی زمین گرمایی به انرژی الکتریکی به کمک سیکلهای ویژه ای صورت می گیرد. نکته قابل توجه آن است که به دلیل تعداد اندک مخازن زمین گرمایی بخار بالنده در سراسر جهان، در این نوشتار از تشریح سیکلهای تولید برق از بخار زمین گرمایی صرفنظر شده و تمامی سیکلهای مطرح شده مربوط به مخازن زمین گرمایی آب بالنده است. در نمودار (1) انواع سیکلهای تولید برق از مخازن زمین گرمایی آب بالنده ارایه شده است در ادامه شرح مختصری پیرامون هر یک از سیلکهای نمودار (1) آمده است.
1- سیکلهای تبخیر آنی
در این دسته از سیکلهای تولید برق، سیال زمین گرمایی پس از خروج از چاه، وارد یک جداکننده شده وبخار حاصل به سمت توربین و آب داغ به سمت چاههای تزریقی و برجهای خنک کننده می رود، حال برحسب اینکه عمل جدایش یا تبخیر آنتی در یکمرحله یا دو مرحله صورت گیرد و برحسب وجود یا نبود کندانسور، سه نوع سیکل تبخیر آنی مطرح می شود که عبارتند از :
الف – سیکل تبخیر آنی یک مرحله ای بدون کندانسور
دراین سیکل، بخار پس از انجام کار در توربین، در هوای آزاد رها می‎شود. این سیکل علاوه بر اینکه محیط زیست را آلوده می کند بازده کمی نیز دارد. امروزه به جای این سیکل، از انواع سیکلهای با کندانسور استفاده می شود. البته از این سیکل همچنان در نیروگاههای سرچاهی که اغلب دارای ظرفیتهای پایینی بوده و معمولاً برای آزمایش چاهها بکار می روند، نیز استفاده می شود.
انرژی زمین گرمایی، یکی از منابع انرژیهای تجدید پذیر است که در میان سایر منابع از این نوع ،سهم عمده ای از تولید برق را به خود اختصاص داده است. این انرژی از سیال ( آب گرم یا بخار ) داغی که در اعمال مختلف زمین قرار دارد بدست می آید. برای دسترسی به این انرژی در محل مخزن زمین گرمایی، چاهی نسبتاً عمیق حفر می شود که در واقع سیال خروجی از آن عامل انتقال انرژی از مخزن به سطح زمین است.
مخازن زمین گرمایی به دو دسته عمده تقسیم می شوند. مخازن آب بالنده و مخازن بخار بالنده که به ترتیب حاوی آب داغ و بخار هستند. نیروگاه زمین گرمایی در واقع مکانی است که در آن انرژی زمین گرمایی به انرژی الکتریکی تبدیل می شود. امروزه در سراسر جهان نیروگاه های زمین گرمایی متجاوز از هشت هزار مگاوات برق تولید می کنند که در مقایسه با سایر انواع انرژیهای تجدید پذیر رقم قابل توجهی است.
ب – سیکل تبخیر آنی یک مرحله ای یا کندانسور
در این سیکل، سیال زمین گرمایی پس از عبور از جدا کننده به بخار خشک اشباع تبدیل می شود. آب داغ باقی مانده در دستگاه جدا کننده به وسیله خطوط لوله، به منبع آبهای زاید منتقل شده و از آنجا به زمین تزریق می‎شود . بخار خشک، بخش کوچکی از سیال خروجی چاه است که معمولاً با فشاری کمتر از هشت بار (bar) وارد توربین شده و پس از خروج از توربین با آب خنک کن در کندانسور در تماس مستقیم، مخلوط شده و قسمتی از آن توسط پمپ کندانسور در چرخه کندانسور – برج خنک کننده گردش می‎کند و بخشی از آن نیز از طریق چاههای تزریقی به زمین تزریق می شود.
ج – سیکل تبخیر آنی دو مرحله ای
در سیکل دو مرحله ای، آب داغ و بخار طی دو مرحله ازیکدیگر جدا می شوند. (شکل 3) در این سیکل دو دستگاه جدا کننده وجود دارد. یکی فشار قوی و دیگری فشار ضعیف. توربینی که در این سیکل بکار می رود نیز دارای دو طبقه فشار قوی وفشار ضعیف است. بخار خروجی از جدا کننده اول به سمت بخش فشار قوی توربین و آب داغ خروجی به سمت جدا کننده دوم هدایت می‎شود. سپس بخار خروجی از جدا کننده دوم به همراه بخار خروجی از طبقه فشار قوی به سمت طبقه فشار ضعیف توربین هدایت می شود. در نهایت آب خروجی از جدا کننده دوم به زمین تزریق شده و بخار خروجی از توربین به سمت کندانسور هدایت می شود.
2- سیکل توربین جدا کننده چرخشی
دراین سیکل، سیال پساز خروج از چاه وارد جدا کننده می‎شود (شکل 4) بخار خروجی ازجدا کننده به یک نازل، هدایت شده و توربین را به حرکت در می آورد. از سوی دیگر آب داغ خروجی از جدا کننده به توربین جدا کننده چرخشی وارد می‎شود که در آن علاوه بر چرخش توربین ، به دلیل افت فشار، بخشی از آب داغ تبخیر شده، بخار حاصل به سمت توربین مجاور هدایت می شود که البته فشار این بخار از فشار بخار خروجی جدا کننده اول کمتر است. سرانجام آب خروجی از توربین چرخشی به سمت چاههای تزریقی هدایت می‎شود کندانسور مورد استفاده در این سیکل از نوع لوله پوسته ای است. این سیکل که مراحل تکمیلی خود را سپری می کند برای نخستین بار در نیروگاهی 9 مگاواتی در صحرای پیک (Peak) در ایالت نوادای آمریکا مورد استفاده قرار گرفت.
3- سیکل دو مداره
از این سیکل برای تولید برق از مخازن زمین گرمایی حرارت پایین استفاده می‎شود. به طور کلی حدود 50 درصد مخازن زمین گرمایی دارای درجه حرارتی بین 150 تا 200 درجه سانتی گراد هستند که اگر برای تولید برق از آنها از سیکل تبخیر آنی استفاده شود این سیکل بازده بسیار پایینی خواهد داشت. بنابراین به منظور رفع این مشکل از سیکل دو مداره استفاده می شود.
در این سیکل از سیال زمین گرمایی به عنوان منبع حرارت در یک سیکل بسته استفاده می شود که این حرارت باعث تبخیر سیال عامل می شود. مهمترین ویژگی سیال عامل، پایین بودن نقطه جوش آن است.
سیالهای عاملی که عمدتاً در نیروگاههای زمین گرمایی بکار می روند عبارتد از ایزوبوتان ( با نقطه جوش 10 تا 14 درجه سانتی گراد در فشار اتمسفر) ، فرئون 12 ( با نقطه جوش 6/21 تا 8/29 درجه سانتی گراد در فشار اتمسفر)، آمونیاک و پروپان. شکل (5) طرح شماتیک یک سیکل دو مداره را نشان می‎دهد. در این سیکل ، آب داغ خروجی از چاه پس از گرم کردن سیال عامل در میدان حرارتی به سمت چاههای تزریقی هدایت می شود. در مبدل حرارتی ،سیال عامل به بخار مافوق اشباع، تبدیل می شود که در یک سیکل بسته گردش می کند. بخار حاصل، توربین را به گردش درآورده و پس از تقطیر در کندانسور سطحی به سوی مبدل حرارتی پمپاژ می شود. از جمله مهمترین مزایای این سیکل نبود خوردگی یا رسوب گذاری توسط سیال عامل است. بنابراین در نیروگاههای دو مداره، تجهیزات مهمی مانند توربین و کندانسور از آسیبهای ناشی از خوردگی در رسوبگذاری مصون می مانند. مبدل حرارتی این سیکل از نوع "لوله- پوسته ای" است که در آن هیچ ارتباطی بین آب داغ وسیال عامل وجود ندارد.نخستین نیروگاه دو مداره در جهان در سال 1967 در کامچاتکا واقع در روسیه نصب و راه اندازی شد که قدرت خروجی آن معادل 670 کیلووات بود و در آن از گاز فرئون 12 به عنوان سیال عامل استفاده می شد.
4- سیکل تمام جریان
علی رغم افزایش تعداد مراحل جدایش آب داغ وبخار در سیکلهای تبخیر آنی، باز هم در این دسته از سیکلها، بخشی از انرژی مفید سیال زمین گرمایی به هدر می رود. از نظر اصول ترمودینامیکی، انبساط مستقیم سیال از سر چاه به شرایط کندانسور موجب تبدیل قسمت اعظم انرژی پتانسیل به کار مکانیکی می شود. بنابراین به هر سیکلی که در آن تمام جریانی که از چاه می آید تا فشار کندانسور منبسط شود، "سیکل تمام جریان" می گویند. درشکل (6) طرح شماتیک سیکل تمام جریان نمایش داده شده است. در این سیکل سیال داغ خروجی از چاه مستقیم به درون توربین هدایت می شود. سیال مربوط پس از انجام کار در تورین به سمت کندانسور هدایت شده و پس از تقطیر از طریق چاههای تزریقی به درون مخزن تزریق می شود.
سیستم هیبرید فسیلی سوپرهیتر
این سیکل درحقیقت شبیه یک سیکل تبخیر آنی دو مرحله ای است که به آن دو قسمت بازیاب و سوپرهیتر سوخت فسیلی نیز اضافه شده است(شکل7) در این سیکل ، بخار خروجی از جدا کننده اول وارد یک بازیاب شده و توسط یک بخار خروجی از توربین فشار قوی گرم می‎شود خروجی بازیاب وارد یک سوپرهیتر با سوخت فسیلی می شود خروجی توربین فشار قوی پس از گرم شدن در بازیابی با بخار خروجی از جدا کننده دوم مخلوط شده ووارد توربین فشار ضعیف می‎شود.درنهایت ، بخار وارد کندانسور شده و پس از تقطیر به زمین تزریق می شود.
سیستم هیبرید پیش گرمکن زمین گرمائی
این سیکل ترکیبی از سیکلهای متعارف تولید برق و انرژی زمین گرمایی است. به این ترتیب که در این سیکل حررات حاصل از مخزن زمین گرمایی برای گرم کردن آب تغذیه در یک نیروگاه سوخت فسیلی بکار می رود. در این حالت انرژی زمین گرمایی برحسب درجه حرارت سیال می تواند جایگزین تعدادی یا حتی تمامی هیترهای فشار ضعیف شود. در این سیکل ،سیال زمین گرمایی وارد یک هیتر بسته شده ، آب تغذیه را گرم کرده و پس از خروج به چاه تزریق می شود ، بنابراین در این سیکل نیازی به زیرکش (Extraction) توربین فشار ضعیف نیست. استفاده از مخزن زمین گرمایی به عنوان زیرکش توربین فشار ضعیف، باعث کاهش مصرف سوخت فسیلی می‎شود.

سیستمهای جانبی نیروگاههای زمین گرمایی
انرژی زمین گرمایی یکی از انواع انرژیهای نو است که از سیال داغ موجود در اعمال زمین به دست می آید. در واقع آب داغ یا بخار خروجی از زمین، عامل انتقال انرژی از مخزن زمین گرمایی به سطح است. از انرژی زمین گرمایی به دو صورت مستقیم و غیرمستقیم می توان استفاده کرد. کاربرد مستقیم، حالتی است که از انرژی حرارتی سیال به طور مستقیم استفاده می شود. حال آن که در کاربرد غیر مسقتیم از انرژی جنبشی سیال زمین گرمایی، برق تولید می شود. امروزه بیش از 20 کشور جهان از انرژی گرمایی برای تولید برق استفاده می کنند. به نحوی که میزان برق تولید شده از انرژی زمین گرمایی در سال 1997 بیش از هشت هزار مگاوات بوده است.
در نیروگاههای زمین گرمایی، انرژی جنبشی سیال داغ خروجی از زمین به انرژی الکتریکی تبدیل می شود . این فرایند توسط سیلکهای مختلفی چون تبخیر آنی یک مرحله ای ، تبخیر آنی دو مرحله ای دو مداره و … انجام می‎شود . به هر حال به دلیل مزایای کاربرد این انرژی در سالهای اخیر احداث نیروگاههای زمین گرمایی در سراسر جهان از رشد قابل ملاحظه ای برخوردار بوده است. در این نوشتار به دستگاهها و تجهیزات جانبی که در این قبیل نیروگاهها مورد استفاده قرار می گیرند، اشاره شده است.
منظور از تجهیزات جانبی که در این قبیل نیروگاهها و تجهیزات جانبی که در این قبیل نیروگاهها مورد استفاده قرار می گیرد اشاره شده است.
منظور از تجهیزات جانبی ، دستگاهها و تاسیساتی است که هر یک به نوعی در تکمیل چرخه تولید قدرت، نقشی دارند. به این معنی که در صورت وجود نداشتن آنها، چرخه تولید قدرت در نیروگاه و نیز روند تولید و انتقال بخار در میدان زمین گرمایی دچار اختلال می شود.
تجهیزات جانبی نیروگاههای زمین گرمایی
این تجهیزات عبارتند از : شیرآلات سرچاهی، جدا کننده ،صد خفه کن، تجهیزات ایمنی ،سیستم انتقال سیال و تاسیات تزریق آب به مخزن زمین گرمائی
شیرآلات سرچاهی
وظیفه این تجهیزات که در بالای چاه زمین گرمایی نصب می شوند ، کنترل فشار و دبی سیال و تثبیت کردن لوله تولید سیال زمین گرمایی ( جلوگیری از ارتعاش لوله) است. علاوه بر این در هنگام تعمیر چاه یا نیروگاه به کمک آنها می‎توان جریان سیال را متوقف یا به مسیر دیگری منحرف کرد. شیرآلات سرچاهی که در چاههای زمین گرمایی مورد استفاده قرار می گیرند بسیار شبیه به انواعی است که در چاههای استخراج نفت و گاز بکار می روند این تاسیسات شامل سرلوله، بازورهای نگهدارنده لوله، ماسوره انبساطی، شیرهای اصلی سه راهی جریان واتصال هستند.
جدا کننده
بیشتر مخازن زمین گرمایی که می توانند برق تولید کنند، از نوع مخازن با ذخیره آب بالنده هستند، به این معنی که قسمت اعظم سیال تولیدی آب داغ است. بنابراین برای تفکیک بخار چاه از آب داغ ، دستگاه جدا کننده مورد استفاده قرار می گیرد. سپس بخار حاصل برای تولید برق به توربین، هدایت شده و آب خروجی از جدا کننده به سوی دستگاههای تزریق آب به مخزن، منتقل می شود. در بیشتر جدا کننده ها این جدا شدن با استفاده از نیروی گریز از مرکز یا نیروی ثقل انجام می شود.
صدا خفه کن
این دستگاه به منظور از بین بردن صداهای ناهنجار ناشی از خروج سیال چاه بکار می رود. وقتی که سیال یک چاه به هوا رها می شود، صدای ناشی از خروج این سیال، به حدی آزار دهنده است که حتی می تواند موجب ناشنوایی افرادی شود که به طور دایم در نزدیکی چاهها کارمی کنند. هنگامی که کل سیال یک چاه از طریق شیرآلات سرچاهی تخلیه می شود ، حجم بسیار زیادی از آب داغ و بخار به هوا رها می شود. اگر این مقدار سیال بدون استفاده از صدا خفه کن به هوا رها شود، صدای فوق العاده گوشی خراشی تولید خواهد کرد. بنابراین وجود صدا خفه کن ها همواره ( چه زمانی که چاهها در حال بهره برداری هستند و چه زمانی که سیال آنها به هوا رها می شود) در میدانهای زمین گرمایی ضروری است( شکل1)
تجهیزات ایمنی
وظیفه اصلی این تجهیزات، تنظیم مداوم فشار چاه است. به این ترتیب که اگر به هر علتی فشار چاه افزایش یابد. این تجهیزات فعال شده و سیال چاه از طریق آنها خارج می شود. بنابراین با بکارگیری این وسایل از صدمه دیدن سایر تاسیسات نیروگاهی مانند سیستمهای لوله کشی، شیرآلات نیروگاهی و جلوگیری می شود. رایجترین تجهیزات ایمنی در نیروگاههای زمین گرمایی شیرهای اطمینان، دیسکهای انفجاری و شیرهای گوی دار هستند.
سیستم انتقال سیال زمین گرمایی
انتقال سیال داغ از چاه به سمت نیروگاه به عهده این سیستم است. اجزای اصلی این سیستم، لوله های انتقال بخار به انواع لوله های اصلی وفرعی تقسیم می شوند. لوله های فرعی، بخار را از سر چاه به لوله اصلی منتقل می کنند. بنابراین لوله های اصلی، کل بخار میدان زمین گرمایی رابه نیروگاه منتقل می کنند قطر لوله های اصلی و فرعی بر حسب دیس چاهها متفاوت است. برای جلوگیری از ایجاد پدیده شوک حرارتی در لوله ها (ناشی از انقباض و انبساط حرارتی) از روشهایی استفاده می‎شود که عبارتند از: زیگزاگ کردن لوله ها، خم کردن لوله ها در سطح قائم و انحنادار کردن لوله ها در سطح افق.
لوله های انتقال آب داغ یکی دیگر از اجزای سیستم انتقال سیال هستند. امروزه در نیروگاههای زمین گرمایی دارای سیکل دو مداره از آب داغ برای تولید برق استفاده می‎شود. سیستم انتقال آب داغ با سیستم انتقال بخار تفاوت دارد. از جمله مشکلات انتقال آب داغ مساله جوشش آن درلوله هاست. زیرا بخار تولید شده بر اثر جوشش ممکن است لوله ها را منجر کند. البته با پمپاژ می توان از جوشش آن در مسیر انتقال جلوگیری کرد. به این ترتیب که فشار اعمال شده به سیال پرفشار بخار غلبه کرده و مانع جوشش آب داغ می شود.
عایق بندی لوله های انتقال بخار و آب داغ
بخار و آب داغ در طول مسیر انتقال خود از سرچاه به نیروگاه، بخشی از حرارت خود را از دست می دهند. بنابراین به منظور جلوگیری از اتلاف حرارت، لوله ها، مخازن و سایر تاسیسات مربوط در نیروگاههای زمین گرمایی به وسیله مواد عایق پوشش داده می شوند. معمولاً برای عایق بندی لوله ها از منگنز و نوعی کانی رسی به نام ورمیکولیت استفاده می شود. در میادین حاوی بخار خشک، عایق بندی لوله ها باید به نحوی باشد که حرارت بخار بسیار گرم خروجی از چاه در حین انتقال به حد نقطه چگالش نرسد. از سوی دیگر اگر لوله های آب داغ نیز به بهترین وجه ممکن عایق بندی شوند، میزان افت حرارت. بسیار کمتر از یک درجه سانتیگراد به ازای هر کیلومتر طول لوله خواهد بود.
تاسیسات تزریق آب به مخزن
در میدانهای زمین گرمایی، تمام یا بخش عمده ای از سیال خروجی چاه به صورت آب مجدداً به درون مخزن تزریق می شود. در غیر این صورت پس از گذشت مدت زمانی نسبتاً کوتاه از آغاز برداشت مخزن، تمامی سیال موجود در آن تخلیه شده و از آنجا که در این زمان کوتاه، بارشهای جوی و آبهای نفوذی، قادر به تغذیه مجدد مخزن نیستند. مخزن از سیال ، تهی شده و فشار و دبی آن کاهش می یابد. تجهیزاتی که برای تزریق آب بکار می روند، عبارتند از : سیستم لوله کشی آب تزریقی، مخزن جمع آوری آب تزریقی و پمپها.
باید توجه داشت ابعاد، حجم، نوع و سایر مشخصات فیزیکی این تاسیسات تابع میزان سیالی است که از چاههای تولیدی به دست می آید. در شکل (2) طرح کلی مسیر انتقال آبهای مازاد یک نیروگاه زمین گرمایی به سمت چاههای تزریقی نشان داده شده است.
همچنین علاوه بر این تاسیسات در نیروگاههای زمین گرمایی سیستمهای جانبی دیگری ( مانند اجکتورها، برجهای خنک کننده و … ) نیز وجود دارند که چون تفاوت چندانی از نظر نوع و مکانیسم کار با انواع مشابه در نیروگاههای متعارف ندارند از ذکر آنها در نوشتار صرف نظر شد. اما اشاره نکردن به آنها دلیل بر وجود نداشتن آنها در نیروگاههای زمین گرمایی نیست.

منابع
1- مجید جمیل، نیروگاه های بادی در جهان در سال 96، مجلس و پژوهش ، شماره 26، سال ششم ، بهمن و اسفند 1377،ص 109-102
2- مجید جمیل (مترجم) ، استفاده از باد برای تولید برق در بریتانیا، اطلاعات علمی،سال دهم ،شماره 12،مهر 1375، ص 35
1- Heard C.L & et-al, "Thermody namci Analysis of the Pperation of Geothermal Electrical Power Generation Faciltiy", Geothermal Research in Mexico, 1986.
2- Rummel , F., & Kappelmeyer, "Geothermal Energy, Future Energy Source", GEC-MeB- System 1992
3- "Guide to the Geothermal Power Plant", Mitsubishi Heavy industires Ltd. (MHI), 1991.
1

32