نکات آموزشی، روش تدریس و طرح درس
کتاب: هدیه های آسمان
پایـه: دوم دبستان
درس7 : مهمان کوچک
مقدمه
کودک یتیمی نزد پیامبر اکرم(ص) به مسجد می رود و با ایشان درباره خود و خانواده اش گفت وگویی می کند و پیامبر که از ادب کودک خرسند می شود به بلال می گوید که از منزل برای او مقداری خوراکی بیاورد و بلال تعداد 21 خرما می آورد و حضرت محمد(ص) با نوازش کودک یتیم خرماها را به او می دهد و کودک خوشحال به سوی خانه اش می رود.
این درس با استفاده از سیره نبوی در برخورد با کودکان، مهربانی پیامبر با کودکان (خصوصاً کودکان یتیم) را به خوبی نشان می دهد. پیامبر، هم در رفتار و اخلاق خود با این کودک مهربان بود و هم در حد توان خود به او هدیه ای داد تا دل او و خانواده اش را شاد کرده باشد.
اهداف درس
* آشنایی با رفتار مهربانانه پیامبر اکرم(ص) در برخورد با کودکان
* تقویت احساس علاقه و احترام نسبت به پیامبر اکرم(ص)
* تلاش برای آشنایی بی شتر با رفتار پیامبر اکرم(ص) در برابر کودکان
انتظارات درس
دانش آموز طی فرایند آموزش…
* برخی از مهربانی های پیامبر(ص)، نسبت به کودکان را برمی شمارد.
* با جملات ساده و کودکانه احساس علاقه خود را به پیامبر(ص) بیان می کند.
* داستان هایی را درباره رفتار پیامبر(ص) (که شنیده است) بیان می کند.
مراحل تدریس
* شیوه هایی برای شروع مناسب تدریس
* مناسب است آموزگار برای ایجاد انگیزه فضای کلاس را با بوی گلاب معطر کند و یا چند شاخه گل محمدی به کلاس بیاورد و با طرح سوالاتی توجه دانش آموزان را به عطر گل محمدی و این که چرا این گل را با این نام می خوانیم، جلب کند.
* توجه دانش آموزان را به تصویر پایان درس (گل محمدی) جلب کند.
* با توجه به ساختار داستانی این درس، بهترین شیوه برای شروع درس، ایجاد اشتیاق در دانش آموزان برای شنیدن داستان است.
* می توانید از عنوان درس و بحث و گفت وگو درباره آن بهره بگیرید.
* پیشنهادهایی برای انتخاب راهبرد تدریس
* فرصت مناسبی را به خواندن متن درس اختصاص دهید.
* متن درس را به عنوان یک قصه به آرامی بخوانید، به گونه ای که تک تک بچه ها بتوانند با آن رابطه برقرار کنند. با شیوه ای مناسب روان خوانی بچه ها را اصلاح و تقویت کنید. به یاد داشته باشید که نوع بیان شما به هنگام قرائت درس می تواند بسیار موثر باشد.
* معلم می تواند همراه با تعریف داستان درس برای جذابیت بیش تر به تعداد افراد قصه صدای خود را تغییر دهد و یا از دانش آموزان استفاده کند. اعضای بدن، لحن کلام، گرمی و سردی نگاه و خطوط چهر ه قصه گو، از قدرت تاثیر غیر قابل توصیفی برخوردارند؛ قدرتی که می تواند خیال مخاطب را در اختیار گرفته و به جایی ببرد که پیام قصه مورد نظر را بهتر در ضمیر پاک او بنشاند.
* دانش آموزان با دقت در تصویر کتاب با متن ارتباط بیشتری برقرار کنند و سپس درباره آن گفت وگو کنند.
* می توان متن را به صورت نمایشنامه (با هماهنگی قبلی) توسط چند دانش آموز در کلاس اجرا کرد.
* فعالیت های پایان درس
فکر می کنم: این بخش جهت ایجاد تفکر در بچه ها درباره مهربانی پیامبر است که دانش آموزان نیز می توانند با بیان جملاتی کوتاه با توجه به داستان دلیل مهربانی پیامبر را بیان کنند.
دوست دارم: دانش آموز به دنبال الگوگیری از رفتار پیامبر، این رفتار را به زندگی روزمره خود پیوند می دهد و مصادیقی از آن را بیان می کند.
امین و مینا: پیشنهاد می شود این قسمت دو نفره انجام شود و دانش آموزان با قرار دادن خود به جای امین و مینا جملات را کامل کنند. سپس تا جایی که فرصت دارید نظرات بچه های دیگر را نیز جویا شوید.
* جدول ارزشیابی
عناوین کارنامه
اهداف کلی
نشانه های تحقیق
سطوح عملکرد
پیامبری
آشنایی با مهربانی پیامبر اسلام(ص) با کودکان
بیان نمونه ای از
مهربانی پیامبر اسلام(ص) نسبت به کودکان
خیلی خوب
با ابراز علاقه و ادای احترام نسبت به پیامبر اسلام(ص) نمونه ای از مهربانی ایشان را با کودکان بیان می کند.
خوب
با ادای احترام نسبت به پیامبر اسلام(ص) نمونه ای از مهربانی ایشان را با کودکان بیان می کند.
قابل قبول
با ادای احترام نسبت به پیامبر اسلام (ص) نمونه ای از مهربانی ایشان را که در کتاب آمده بیان می کند.
نیازمند تلاش بیشتر
با کمک آموزگار نمونه ای از مهربانی پیامبر اسلام(ص) نسبت به کودکان را که در کتاب آمده، بیان می کند.
دانستنی های درس
نکته 1: در این درس به بیان مهربانی پیامبر با کودکان پرداخته شده است. این مهربانی را می توان با استفاده از آموخته های قبلی دانش آموزان به خوبی تبیین کرد. بدین گونه که چون پیامبران از جانب خدا آمده اند پس همچون خداوند مهربانند و انسان های دیگر را دوست دارند و به آن ها محبت می کنند.
نکته 2: در این درس توجه به یتیمان و شاد کردن دل آن ها مورد توجه قرار گرفته است، تا مخاطب بیاموزد که باید به کسانی که از داشتن نعمت پدر و یا مادر محرومند، توجه ویژ های داشته باشد و سعی در شاد کردن دل آن ها داشته باشد.
نکته 3: در این درس و نیز درس های 8 و 12 و 15 و 17 و 18 و 19 واژه مسجد به فراخور هر درس تکرار شده است. در هر کدام از این درس ها واژه مسجد با یک کار خوب و نیکو همراه بوده است. همراهی مسجد با عملی خوب باعث می شود تا مخاطب در ضمیر خود، احساس خوبی نسبت به مسجد پیدا کند و آن جا را محلی برای کارهای نیک به حساب آورد. همان گونه که در این درس، واژه مسجد با خاطره خوب توجه پیامبر به یک کودک یتیم و مهربانی وی با او همراه می شود. همچنین تکرار این واژه در شش درس، با هدف توجه دادن غیر مستقیم دانش آموز به جایگاه این مکان در دین اسلام است.
نکته 4: ادب داشتن در رفتار با دیگران در این درس، مورد تمجید قرار گرفته است. تمجید و ستایش پیامبر از رفتار مودبانه کودک، ضمیر دانش آموز را نسبت به اهمیت ادب در رفتار و گفتار آگاه می سازد. می توان از همین جمله پیامبر درباره لزوم رعایت ادب در برابر دیگران استفاده کرد.
نکته 5: بیان رفتار مهربانانه پیامبر با کودک می تواند الگویی برای داشتن رفتار پر مهر و محبت مخاطب با افراد کوچکتر از خود باشد که شامل برادر یا خواهر کوچک تر، هم مدرسه ای کوچک تر و… باشد. (این نکته در فعالیت دوست دارم مورد قرار گرفته است. )
چگونگی تدریس(طرح درس)
* هدف کلی
آشنایی با مهربانی پیامبر با کودکان
* هدف های جزئی
– آشنایی با مهربانی پیامبردر برخورد با کودکان
– تلاش برای آشنایی بیشتر با رفتار پیامبر در برابر کودکان
– تقویت احساس خوشایند و ایجاد علاقه نسبت به حضرت محمد(ص)
* هدف های رفتاری
– چند مورد از مهربانی پیامبر را نام ببرند. (دانشی)
– یک نقاشی از مهربانی کردن رسم کنند. (شناختی، ترکیب)
– دانش آموزان نسبت به شناخت حضرت محمد(ص) علاقه نشان دهند. (عاطفی)
– درس را به صورت خلاصه توضیح دهند. (درک و فهم)
– تکالیف کتاب را با مهارت انجام دهند. (روانی حرکتی)
– داستان هایی را که از پیامبر شنیده اند تعریف کنند. (دانشی)
* رفتار ورودی
– با حضرت محمد(ص) آشناست.
– داستان هایی از مهربانی پیامبر شنیده است.
* ارزشیابی تشخیصی
– چه کسی می تواند مراحل وضو را به صورت عملی نشان دهد؟
– تا حالا به کسی مهربانی کردید؟
– حضرت محمد(ص) چگونه پیامبری بود؟
* رسانه های آموزشی
کتاب هدیه های آسمانی، ابزار نمایش
* روش های یاددهی یادگیری
تلفیقی از روش های پرسش و پاسخ، ایفای نقش
* مدل چینش کلاس
به صورت ردیفی و گروهی
* فعالیت های مقدماتی
با ظاهری آراسته به همراه لبخند وارد کلاس می شوم کلاس را با نام خدا شروع می کنم پس از سلام و احوالپرسی و اطمینان از سالمتی همه و چک کردن وضعیت فیزیکی کلاس و رسیدگی به تکالیف جلسه ی قبل تدریس درس جدید را شروع می کنم.
* اجرای تدریس
برای ایجاد انگیزه با هماهنگی قبلی از دوتا دانش آموز می خواهم که نمایشی را اجرا کنند. (یک بچه ای که خیلی فقیره با لباس های کهنه میره در خونه ی اون یکی بچه را میزنه و میگه من گرسنه ام و ازش درخواست کمک میکنه اونم چند تا از لباساش و به همراه مقداری غذا بهش میده و اون خیلی خوشحال میشه)
بعد از نمایش از فراگیران می پرسم ازنمایش چه نتیجه ای می گیریم؟ تا حالا به کسی مهربونی کردین؟ اگه شما جای اون بچه بودین چه کمکی بهش میکردین؟
بعداز پاسخ گویی دانش آموزان میگم که حالا می خوام براتون یه قصه تعریف کنم با دقت گوش کنین که بعدا ازتون سوال می پرسم داستان کتاب را براشون با تغییر صدا تعریف می کنم. بعد میگم بچه ها پیامبر ما با کودکان مهربان بوده بخصوص با کودکان یتیم (با توجه به شرایط کلاس کلمه یتیم را بهشون توضیح میدم) و بهشون محبت می کرده و ما هم باید الگویمان حضرت محمد(ص) باشد و به همدیگر
محبت بکنیم.
از فراگیران می خواهم اگر داستان های دیگری در مورد مهربانی پیامبر شنیده اند تعریف کنند. گروه نمایش متن درس را به صورت نمایش و با تغییر صدا اجرا می کنند.
بعد متن درس را یک بار خودم می خوانم بعد از فراگیران می خواهم قسمت مربوط به خود را بخوانند.
در قسمت فکر کنم: فرصت می دهم تا دانش آموزان نظرات خود را بیان کنند.
درقسمت دوست دارم: از بچه ها می خواهم کارهای خوب یکدیگر را به مدت یک هفته یادداشت کنند تا ببینیم چه کسی بیشترین کار خوب را انجام داده است.
قسمت امین ومینا با کمک ماسک هایشان به صورت دو نفره باهم گفت و گو می کنند و متن ها را کامل می کنند.
در آخر درس را جمع بندی می کنم خلاصه را بیان می کنم و از بچه ها می پرسم از درس جدید چه یاد گرفتید به طور خلاصه بیان کنید
* ارزشیابی
برای ارزشیابی پایانی سوالات زیر را می پرسم.
– پیامبر خدا چگونه زندگی می کرد؟
– از درس مهمان کوچک چه نتیجه ای می گیریم؟
* تعیین تکلیف
یک نقاشی از مهربانی کردن پیامبر بکشند.
سوالات درس به همراه پاسخ
1. پیامبر و دوستش در کجا نشسته بودند؟
جواب: مسجد
2. دوست پیامبر خدا چه کسی بود؟
جواب: بلال
3. کودک پس از وارد شدن به مسجد چه کرد؟
جواب: به پیامبر(ص) و دوستش سلام کرد.
4. کودک با پیامبر درباره ی چه موضوعی صحبت کرد؟
جواب: درباره ی خود و خانواده اش
5. کودک به پیامبر (ص) گفت که با چه کسانی زندگی می کند؟
جواب: با مادر و خواهرش
6. کودک از داشتن چه نعمتی محروم بود؟
جواب: نعمت پدر
7. کودک چه کسی را خیلی دوست داشت؟
جواب: پیامبر(ص)
8. پیامبر(ص) چگونه به کودک نگاه کرد؟
جواب: با مهربانی
9. پیامبر کدام رفتار کودک را ستایش کرد؟
جواب: با ادب بودن او
10. پیامبر از چه کسی خواست برای کودک خوراکی بیاورد؟
جواب: بلال
11. بلال از کجا برای آن کودک خوراکی آورد؟
جواب: از خانه ی پیامبر(ص)
12. بلال از خانه ی پیامبر چه چیزی برای کودک آورد؟
جواب: خرما
13. در ظرف چند عدد خرما قرار داشت و پیامبر چگونه آن ها را تقسیم کرد؟
جواب: بیست و یک عدد خرما، هفت تا برای کودک، هفت تا برای خواهرش و هفت تا برای مادرش.
14. چرا پیامبران مهربان هستند؟
جواب: چون پیامبران از جانب خدا آمده اند.
15. از درس مهمان کوچک چه نتیجه ای می گیریم؟
جواب: نتیجه می گیریم که پیامبر(ص) با کودکان بسیار مهربان بود و ما هم باید مانند پیامبر با کودکان مهربان باشیم.
16. فکر کنیم: پیامبر (صلی الله علیه و آله) خیلی مهربان بود که………………………..
جواب: از آن کودک پذیرایی کرد.
17. دوست دارم: من هم مانند پیامبر که با کودکان مهربان بود…………………………..
جواب: با کودکان و برادر و خواهر کوچکم مهربانی می کنم.
18. امین و مینا: درباره ی داستان مهربانی پیامبر (ص) با یکدیگر گفت و گو می کنند. پیامبران، مردم را به چه کارهایی دعوت می کنند؟ امین: کسی که برای آن کودک خرما آورد، دوست با وفای پیامبر…………………..
جواب: بلال بود.
19. مینا: پیامبر خوب خدا حتی در مسجد…………………………
جواب: هم از کودکان پذیرایی می کرد.
20. امین: اگر من به جای آن کودک بودم…………………………
جواب: از بلال هم تشکر می کردم.
21. مینا: خدا از کمک کردن به انسان ها خیلی……………………………
جواب: خوش حال می شود.