موضوع : خورشید گرفتگی و ماه گرفتگی
استاد:
دانشجو:
خورشید گرفتگی
خورشیدگرفتگی یا کُسوف (به [Solar eclipse] Error: {{Lang-xx}}: متن دارای نشانه گذاری ایتالیک است (راهنما)) هنگامی رخ می دهد که سایه ماه بر بخشی از زمین بیفتد و در نتیجه در قسمت هایی از کره زمین، قرص ماه قسمتی از قرص خورشید یا تمامی آن را از دید ناظر زمینی بپوشاند.
مفهوم
برای ارائه تعریف دقیق خورشیدگرفتگی، باید به تعاریف زیر توجه نمود:
* گذر (ستاره شناسی): هرگاه از دید یک ناظر، یک جسم آسمانی که در ظاهر کوچکتر است از مقابل یک جسم آسمانی که در ظاهر بزرگتر است عبور نماید، گذر جسم اول (از مقابل جسم دوم) رخ داده است.
* اختفاء (ستاره شناسی): هرگاه از دید یک ناظر، یک جسم آسمانی که در ظاهر بزرگتر است از مقابل یک جسم آسمانی که در ظاهر کوچکتر است عبور نماید، اختفاء جسم دوم (توسط جسم اول) رخ داده است.
* گرفت (ستاره شناسی): هرگاه یک جسم آسمانی از خلال سایه یک جسم آسمانی دیگر عبور کند، گرفت جسم اول (توسط جسم دوم) رخ داده است.
بر اساس این تعاریف نجومی، هرگاه ماه از میان زمین و خورشید عبور نماید و سایه ماه روی قسمتی از زمین بیفتد هم اختفاء خورشید توسط ماه و هم گرفت زمین توسط ماه رخ داده است. با وجود این، چنان که از قدیم به رخ دادن این پدیده خورشیدگرفتگی گفته می شده است، هنوز هم از این نام استفاده می شود.
خورشیدگرفتگی ۲۰ مرداد ۱۳۷۸ (۱۱ اوت ۱۹۹۹م) به عنوان آخرین خورشیدگرفتگی کامل در سده بیستم میلادی بود. منطقه خورگرفت کامل، ناحیه سیاه بسیار کوچکی که در مرکز خورشیدگرفتگی جزئی در تصویر مشخص است از ایران نیز می گذرد.
هندسه مداری
زمین در گردش به دور خورشید و ماه در گردش به دور زمین در مدارهای بیضی شکل اما نزدیک به دایره حرکت می کنند. شعاع مدار گردش زمین به دور خورشید (تقریباً ۱۵۰ میلیون کیلومتر) حدود ۴۰۰ برابر بزرگتر از شعاع مدار گردش ماه به دور زمین (تقریباً ۳۸۰ هزار کیلومتر) است و این در حالی است که اندازه واقعی قطر خورشید نیز حدود ۴۰۰ برابر بزرگتر از اندازه واقعی قطر ماه است. این وضعیت باعث شده است که اندازه ظاهری ماه و خورشید از دید ناظر زمینی تقریباً یکسان دیده شود.
بیضی بودن مدارها، باعث می شود که فاصله زمین تا خورشید در طول سال در حدود ۱٫۶ ٪ و فاصله ماه تا زمین در طول زمان تا حد ۵٫۴ ٪ کم یا زیاد شود. این مطلب موجب شده است که در زمان های مختلف، اندازه ظاهری ماه و خورشید کمی تغییر کند و در نتیجه ماه گاهی کوچکتر، گاهی هم اندازه و گاهی اندکی بزرگتر از خورشید دیده شود. از سطح کره زمین، اندازه ظاهری ماه از ۲۹٫۳ تا ۳۴٫۱ دقیقه قوس و اندازه ظاهری خورشید از ۳۱٫۶ تا ۳۲٫۷ دقیقه قوس در تغییر است.
صفحه مدار گردش ماه به دور زمین (دائرهالبروج)، نسبت به صفحه مدار گردش زمین به دور خورشید ۵٫۱۴۵ درجه، زاویه دارد. این عامل باعث می شود که در زمان مقارنه ماه، در بیشتر موارد از خط واصل بین زمین و خورشید فاصله داشته باشد و تنها در بعضی از دفعات ماه نو این سه جرم آسمانی تقریباً در یک خط راست قرار بگیرند.
ویژگی های مداری ذکر شده در بالا، موجب شده است که پدیده خورشیدگرفتگی در کره زمین از ویژگی های منحصربه فردی در بین سیارات منظومه خورشیدی برخوردار باشد و پیچیدگی ها و زیبایی های خاصی به شرح زیر در آن دیده شود.
خورشیدگرفتگی در صبحگاه ۳۱ تیر ۱۳۸۸ در مسیر مشهد به تهران
دفعات
حدود ۳۰ روز طول می کشد تا ماه یک گردش کامل به دور زمین انجام دهد و در هر بار گردش، یک بار ماه نو رخ خواهد داد.
اگر صفحه مداری گردش ماه به دور زمین همان صفحه مداری گردش زمین به دور خورشید می بود، در هر ماه یک بار خورشید گرفتگی رخ می داد. اما وجود ۵ درجه انحراف زاویه ای بین این دو صفحه، باعث می شود که در بسیاری از ماه ها، ماه از بالا یا پایین قرص خورشید بگذرد.
بنابرین تنها دو یا سه بار در هر سال، ماه در هنگام عبور از فاصله میان زمین و خورشید به اندازه کافی به خط واصل بین زمین و خورشید نزدیک می شود و در این هنگام گرفتگی خورشید رخ می دهد.
سایه ماه بر روی ترکیه و قبرس از دید ایستگاه فضایی بین المللی در هنگام خورشیدگرفتگی ۹ فروردین ۱۳۸۵
گونه ها
حلقوی
این نوع از خورشیدگرفتگی، هنگامی رخ می دهد که از سطح زمین اندازه ظاهری ماه کوچکتر از اندازه ظاهری خورشید دیده شود. در این وضعیت، در مکان هایی از کره زمین که به خط واصل مرکز خورشید و مرکز کره ماه خیلی نزدیک هستند، تنها حلقه پرنوری از خورشید دیده می شود و درون حلقه (که روی تاریک ماه است) کاملاً تاریک دیده می شود.
کلی
این نوع از خورشیدگرفتگی، هنگامی رخ می دهد که از سطح زمین اندازه ظاهری ماه اندکی بزرگتر از اندازه ظاهری خورشید دیده شود. در این وضعیت، در مکان هایی از کره زمین که به خط واصل مرکز خورشید و مرکز کره ماه خیلی نزدیک هستند، تمام سطح خورشید توسط روی تاریک ماه پوشانده می شود. در خورشیدگرفتگی کلی (کسوف کامل) زمین، ماه و خورشید در یک راستا قرار می گیرند، در این حالت کل قرص خورشید در پشت ماه پنهان می شود. سایه ماه فقط چند کیلومتر از سطح زمین را در بر می گیرد و به موازات حرکت ماه در مدار خود، یک مسیر طولانی منحنی شکل در روی زمین می پیماید. تنها کسانی می توانند گرفتگی خورشید را ببینند که در جایی از این مسیر باریک و طولانی واقع باشند.
در هر نقطه، مدت گرفتگی کامل، بیشتر از دو تا پنج دقیقه طول نمی کشد. هر چه گرفتگی کامل نزدیکتر می شود، آسمان تاریکتر می شود و ستارگان بیشتری پدیدار می شوند. هنگامی که قرص خورشید کاملاً پوشانده می شود، هاله سفید رنگ درخشانی در اطراف ماه می درخشد. این همان تاج خورشیدی است که به صورت هاله ای از گازهای رقیق و داغ از خورشید جریان دارند. در کناره های قرص سیاه ماه، حلقه باریک و سرخ رنگی از گازهای خورشید به چشم می خورد که فام سپهر نام دارد.
خورشیدگرفتگی حلقوی در کاشیما ژاپن.
جزئی
هرگاه خورشیدگرفتگی اتفاق می افتد، در مکان هایی از سطح کره زمین که از خط واصل مرکز خورشید و مرکز کره ماه دور هستند، امکان تماشای گرفت کلی یا گرفت حلقوی وجود ندارد. در چنین نقاطی – که شامل مساحت بیشتری از زمین می شود – دو قرص خورشید و ماه هم مرکز دیده نمی شوند و در نتیجه روی تاریک ماه، تنها قسمتی از قرص خورشید را می پوشاند که به این حالت گرفت جزئی گفته می شود.
مرکب
در بعضی از خورشیدگرفتگی ها، از سطح زمین اندازه ظاهری ماه و خورشید خیلی به یکدیگر نزدیک است. در این وضعیت که خیلی به ندرت رخ می دهد، ممکن است در نقاطی از سطح زمین خورشیدگرفتگی کلی و در نقاط دیگری خورشیدگرفتگی حلقوی دیده شود که به این حالت خورشیدگرفتگی مرکب گفته می شود. در این حالت نیز در دیگر نقاط سطح زمین، خورشیدگرفتگی جزئی دیده خواهد شد.
ارتباط گونهٔ گرفتگی با سایه ماه
برای هر جسم کروی تاریک مانند ماه که در نزدیکی جسم کروی نورانی مانند خورشید قرار بگیرد، سایه ای تشکیل می شود که می توان در آن قسمت های زیر را تشخیص داد:
A کسوف کلی در قسمت سایه
B کسوف حلقوی در پشت سایه (ضد سایه)
C کسوف جزئی در قسمت نیم سایه
* سایه که جسم نورانی در آن دیده نمی شود و کاملاً تاریک است.
* نیم سایه که تنها یک سمت از جسم نورانی در آن دیده می شود، در قسمت بیرونی سایه قرار دارد و نیمه تاریک است.
* ضد سایه که قسمت های میانی جسم نورانی در آن دیده نمی شود، در قسمت عقب سایه قرار دارد و نیمه تاریک است.
اگر وضعیت مداری ماه در هنگام ماه نو به گونه ای باشد که هیچ کدام از سه قسمت سایه ماه با سطح زمین تلاقی نکند، خورشیدگرفتگی اتفاق نخواهد افتاد. در غیر این صورت، یکی از حالت های زیر رخ خواهد داد:
1. اگر فاصله ماه و زمین در هنگام ماه نو به میزانی (کم) باشد که بخش سایه ماه با سطح زمین تلاقی پیدا کند، در آن قسمت از زمین خورشیدگرفتگی کلی قابل رویت خواهد بود. (قسمت A در شکل مقابل)
2. اگر فاصله ماه و زمین در هنگام ماه نو به میزانی (زیاد) باشد که بخش سایه ماه با سطح زمین تلاقی پیدا نکند، در آن صورت ضد سایه با سطح زمین برخورد می کند و در چنین قسمت هایی از زمین خورشیدگرفتگی حلقوی قابل رویت خواهد بود. (قسمت B در شکل مقابل)
3. ممکن است در حالت های خاص بعضی نقاط زمین از بخش سایه و بعضی نقاط دیگر از بخش ضد سایه عبور کنند، که در این وضعیت خورشیدگرفتگی مرکب (در بعضی نقاط کلی و در بعضی نقاط حلقوی) خواهد بود. خورشیدگرفتگی فروردین ماه ۱۳۸۴ (آوریل ۲۰۰۵) در آمریکای جنوبی از این دسته بوده است.
4. در هر سه حالت فوق، قسمت های زیادی از سطح زمین از قسمت نیم سایه عبور خواهند کرد و در این نقاط خورشیدگرفتگی جزئی رویت می شود. (قسمت C در شکل مقابل)
5. ممکن است در شرایطی تنها نیم سایه با سطح زمین برخورد نماید. در این حالت بعضی نقاط سطح زمین خورشیدگرفتگی جزئی را تجربه خواهد کرد بدون اینکه در جایی خورشیدگرفتگی کلی یا حلقوی رخ داده باشد. خورشیدگرفتگی انتهای اسفندماه ۱۳۸۵ (مارس ۲۰۰۷) و خورشیدگرفتگی شهریورماه ۱۳۸۶ (سپتامبر ۲۰۰۷) از این گونه بوده اند.
مسیر
در خلال گرفتگی، بر اثر حرکت ماه و چرخش زمین، سایه ماه زمین را از غرب به شرق طی می کند که به این سیر حرکتی سیر گرفتگی کلی می گویند. هر کسی که در این مسیر باشد خورشید را در حالت گرفت کلی خواهد دید، این مسیر در بیشترین حالت به ۳۲۰ کیلومتر می رسد و حدود نیم درصد سطح زمین را می پوشاند.
تصویر نزدیکتر خورشیدگرفتگی در صبحگاه ۳۱ تیر ۱۳۸۸ در مسیر مشهد به تهران
در زمین و دیگر سیارات
اندازه ظاهری ماه و خورشید از دید اهالی کره زمین تقریباً یکسان و به دلیل بیضوی بودن مدارها تا حدودی دارای نوسان هستند. این مطلب موجب شده که پدیده خورشیدگرفتگی در کره زمین از ویژگی های منحصربه فردی در بین سیارات سامانه خورشیدی برخوردار باشد و پیچیدگی ها و زیبایی های خاصی در آن دیده شود.
در دیگر سیارات منظومه خورشیدی هم پدیده خورشیدگرفتگی روی می دهد، اما زیبایی های مربوط به خورشیدگرفتگی در کره زمین در دیگر سیاره ها دیده نمی شود. در سیاره مشتری، به دلیل تعدد ماه ها، خورشیدگرفتگی های متعددی رخ می دهد. در پلوتون نیز خورشیدگرفتگی وجود دارد اما این پدیده به صورت دوره ای و در فواصل بیش از ۱۰۰ سال رخ می دهد.
خورشیدگرفتگی کلی – ۱۹۹۹ میلادی
در طول تاریخ
باورهای پیشین
در طول تاریخ این پدیده همواره مورد توجه اقوام و ملل مختلف بوده است. اغلب تمدن های کهن خورشید گرفتگی را پدیده ای شوم می پنداشتند و دربارهٔ آن اعتقادات خرافی داشتند. مردم در زمان های قدیم از گرفتگی خورشید می ترسیدند، چرا که در ابتدا علت گرفتگی را نمی دانستند و خیال می کردند که ممکن است خورشید برای همیشه ناپدید شود و به طور معمول این پدیده را به مسائل فراطبیعی و خدایان ارتباط می دادند و ناپدید شدن خورشید را ناشی از خشم خدایان می پنداشتند.
مردم چین عقیده داشتند که هنگام خورشید گرفتگی اژدهایی خورشید را می بلعد. در بسیاری از فرهنگ ها خورشید گرفتگی بلایی آسمانی پنداشته می شده است. مردم هند در خلال گرفتگی خود را تا گردن در آب فرومی کردند و اعتقاد داشتند که با این کار به خورشید و ماه کمک می کنند تا در برابر اژدها از خود دفاع کنند.
باستان
نخستین خورشیدگرفتگی که در تاریخ بشر ثبت شده به تاریخ ۱۱ اکتبر سال ۲۱۳۴ پیش از میلاد توسط دو ستاره شناس چینی انجام شده است. البته آن ها موفق به پیش بینی آن نشده بودند.[۲]
بر اساس پژوهش های ناسا مردم تمدن بابل چگونگی پیش بینی ماه گرفتگی را می دانستند. آن ها همچنین نخستین پیش بینی خورشیدگرفتگی در تاریخ سوم مه سال ۱۳۷۵ پیش از میلاد را پیش بینی و ثبت کردند. گمان می رود که بابلی ها از چرخه ساروس آگاه بودند. توجه شود پیش بینی خورشیدگرفتگی بسیار دشوارتر است زیرا سایه قابل مشاهده خورشیدگرفتگی روی زمین فقط چند ده کیلومتر است و به محاسبات دقیق در مقیاس دقیقه قوس نیاز دارد.[۲]
به نظر می آید که تالس در سال ۶۱۰ پیش از میلاد خورشیدگرفتگی را بر اساس خورشیدگرفتگی پیش از آن و استفاده از چرخه ساروس (۱۸ سال و ۱۱ روز) پیش بینی کرده است. با گذشت یک چرخه ساروس پس از خورشیدگرفتگی، خورشید و ماه و زمین تقریباً به همان موقعیت در فضا برمی گردند که یک خط تقریباً راست است؛ بنابراین او توانست سال وقوع خورشیدگرفتگی را پیش بینی کند اما توانایی پیش بینی ماه و روز وقوع آن نداشت.[۲]
در سده دوم پیش از میلاد و زمان بطلمیوس پیش بینی خورشیدگرفتگی دقیق تر شد.[۲]
امروز
امروزه جنبه علمی این پدیده به خوبی شناخته شده است و به همین خاطر به غیر از تماشای زیبایی ظاهری آن، استفاده های علمی هم از این پدیده صورت می پذیرد.
نگاره ای از خورشیدگرفتگی سال ۱۵۷۱ در اروپا
در زمان خورشیدگرفتگی و به خصوص در خورشیدگرفتگی کلی، امکان انجام بررسی های علمی خاصی روی بعضی از مسائل علمی فراهم می شود که در مواقع دیگر عملاً غیرممکن است و همین مطلب ارزش علمی این پدیده را بالا می برد.
مدتها پیش از آنکه گرفتگی رخ دهد. برنامه ریزی دقیقی صورت می گیرد تا چندین گروه در مسیر گرفت مستقر شوند. ستاره شناسان تلاش می کنند تا محل هایی را انتخاب کنند که در مدت کوتاهی، ابرگرفتگی نباشد. طی چند دقیقه قابل استفاده، دوربین ها و دستگاه ها، هم زمان به عکسبرداری و آزمایش های مختلف مشغول می شوند. حتی برخی از گروه های پژوهش گر در حالی که دستگاه ها را در هواپیما جای می دهند مطالعات خود را هنگام پرواز انجام می دهند. آن ها با این روش می توانند از مزاحمت ابرها به دور باشند و نیز با پرواز هواپیما، مسیر سایه ماه را دنبال کنند. از اینرو به مدت مشاهده گرفتگی چندین دقیقه افزوده می شود.
وقتی ماه قرص خورشید را می پوشانَد، لایه های خارجی جو خورشید را می توان رصد کرد. با پدیدار شدن ستاره ها می توان انحنای فضازمان را اندازه گیری کرد با محاسبه زمان تماس اول ماه با خورشید می توان به جزئیاتی در حرکت مداری ماه و زمین پی برد. می توان ستارگان دنباله داری را که در حضیض هستند بررسی کرد. در سده اخیر مهم ترین سنجش های خورشید گرفتگی اندازه گیری مکان ستاره های قابل روئیت در اطراف خورشید و تایید تجربی نسبیت عام آلبرت اینشتین است. نسبیت عام پایه کیهان شناسی نوین است. امروزه گرفتگی کامل، برای اخترشناسان فرصت گرانبهایی است تا بخش های کم نورتر تاج خورشید و نیز لایه فام سپهر را مطالعه کنند.
تماشای خورشیدگرفتگی
نگاه کردن به خورشیدگرفتگی با چشم غیر مسلح، خسارت های جبران ناپذیری به چشم انسان وارد می کند.[۲]
برای تماشای خورشیدگرفتگی می توان از عینک های ویژه ای که به این منظور ساخته شده اند استفاده کرد. فیلتر مورد استفاده در این عینک ها باید با استاندارد جهانی ایزو ۲-۱۲۳۱۲ منطبق باشد.[۲]
عینک ویژه تماشای خورشیدگرفتگی
حیوانات
در هنگام خورشیدگرفتگی کامل خیلی از حیوانات هراسان شده یا رفتار آن ها عوض می شود. برخی از آن ها فکر می کنند
ماه گرفتگی
ماه گرفتگی
مقدمه
انسان از دیرباز توجه بسیاری به آسمان داشت و به فراخور زمان و با توجه به رشد و پیشرفت در سطوح مختلف علمی توجه بشر به آسمان این فضای بی کران دوچندان گشت . کره ی ماه تنها قمر زمین د ر میان سایر اجرام سماوی توجه انسان را به شکلی شگرف به خود جلب کرد. زیرا این قمر زیبا از یک سو اسطوره ی ذهن و فکر بشر بود و از سوی دیگر تاثیرات آن بر زمین انکار نشدنی است. سمفونی حرکت ماه و زمین در مدارهای خود ،پدیده هایی زیبا و کم نظیر را خلق می کند که بی شک دلیلی بر عظمت و دقت آفرینش گیتی می باشد.
همه ی ما می دانیم که ماه بدر بسیار رمانتیک و جذاب است. ماه بدر در هنگام غروب خورشید طلوع می کند و در تمام طول شب قابل رویت است. و در پایان شب درست هنگام طلوع آفتاب غروب می کند. هیچ کدام از سایر فازهای ماه دارای چنین ویژگی نیستند. این پدیده به این دلیل روی می دهد که ماه دقیقا در بخش مخالف موقعیت خورشید در آسمان، قراردارد. ماه کامل به خاطر پدیده ی خسوف یا ماه گرفتگی نیز دارای اهمیت ویژه ای است.
ماه گرفتگی
ماه گرفتگی یا خسوف زمانی اتفاق می افتد که ماه در فاز کامل و در حال عبور از بخشی از سایه ی زمین باشد. سایه ی زمین در واقع از دو ساختمان مخروطی شکل درست شده است که یکی در داخل دیگری قرار دارد. بخش خارجی یا نیم سایه ای منطقه ای است که زمین فقط قسمتی از پرتو های خورشید را مسدود می کند و مانع از رسیدن آنها به ماه می شود.در مقابل بخش درونی یا قسمت سایه، ناحیه ای است که زمین مانع از رسیدن تمام پرتو هایی می شود که از خورشید به ماه می رسد قاعده ی این مخروط مقطع زمین و طول متوسط آن 0 138000 کیلومتر است، طول این سایه بر اثر تغییر فاصله ی زمین از خورشید تا حدود 40000 کیلومتر تغییر می کند.
انواع ماه گرفتگی
خسوف نیم سایه ای :
ماه از قسمت نیم سایه ی زمین عبور می کند.
پژوهش در زمینه ی این رویداد ویژه ی انجمن های علمی و تخصصی است و رصد آن پیچیده می باشد.
خسوف جزیی:
بخشی از ماه از سایه ی زمین عبور می کند.
رصد این رویداد حتی بدون استفاده از ابزار اپتیکی نیز ساده است.
خسوف کلی:
تمام ماه از داخل سایه ی زمین عبور می کند.
این رویداد به خاطر رنگ های گوناگون و مرتعشی که ماه در لحظه ی گرفت کامل در سطح خود دارد بسیار برجسته و مورد توجه است.
ماه در مدت 21222/27 (ماه گره ای) یک دور کامل به دور مدار خود می گردد اما در این مدت خورشید در آسمان زمین تقریبا به اندازه 30درجه جابجا شده است و ماه ناچار است که دو روز دیگر وقت صرف کند تا به خورشید برسد. پس این مدت به طور متوسط برابربا 53056/29 (ماه هلالی) است.
با توجه به آنچه گفته شد ممکن است این سوال در ذهن شما ایجاد شود که " اگر ماه هر 5/29 روز به دور زمین می گردد و خسوف تنها در زمان ماه کامل رخ دهد پس چرا در هر ماه سال یک کسوف به وقوع نمی پیوندد؟" پاسخ به این سوال نیازمند توجه بیشتر به مدارها است.
مدار ماه به گرد زمین در حدود 5 درجه نسبت به مدار زمین انحراف دارد.این امر بدان معنی است که ماه در اغلب اوقات درسطح پایین تر و یا در سطح بالاتر از مدار زمین قرار دارد. صفحه ی مدار زمین به دور خورشید با اهمیت است زیرا سایه ی زمین دقیقا در همین صفحه قرار دارد. در طی ماه کامل ، قمر طبیعی زمین می تواند تا بیش از 32000 کیلومتر از بالا یا پایین سایه ی زمین عبور کند بنابراین خسوفی رخ نخواهد داد.این پدیده دقیقا زمانی به وقوع می پیوندد که ماه در یکی از دو مکان برخورد مدارها (گره ها) قرار داشته باشد.
با توجه به آنچه گفته شد شرط وقوع خسوف را در دو مورد می توان خلاصه کرد:
1) ماه و خورشید و زمین در یک راستا یا خط مستقیم قرار گیرند به طوری که زمین بین ماه و خورشید قرار داشته باشد. به عبارت دیگر ماه در حالت بدر از زمین دیده شود.
2) ماه در حرکت مداری خود به دور زمین در یکی از گره ها قرار داشته باشد.
در هر سال ماه از بخشی از سایه یا نیم سایه ی زمین عبور می کند و یکی از سه نوع خسوف ذکر شده روی می دهد . در هنگام خسوف هر کسی که در قسمت تاریک کره زمین قرار داشته باشد می تواند آن را ببیند. حدود 35% از خسوف ها از نوع نیم سایه ای است که تشخیص آن حتی به کمک تلسکوپ بسیار دشوار است. در حدود 30% خسوف ها نیز جزیی می باشد که با چشم مسلح به راحتی قابل رویت است. و درنهایت 35% خسوف ها نیز کلی است که رویدادی بسیار برجسته برای رصد می باشد.
در طی یک گرفت کامل زمین مانع رسیدن نور خورشید به ماه می شود. درآن هنگام اگر ناظری در سطح ماه باشد متوجه خواهند شد که زمین جلوی خورشید را گرفته است. آنها هاله ای به رنگ قرمز روشن را مشاهده می کنند که دور تا دور زمین را فراگرفته است.
هنگامی که ماه به طور کامل درون سایه ی زمین قرار می گیرد باز هم شعاع های نوری غیر مستقیمی از خورشید به آن می رسند و ماه را پرفروغ می کنند .در ابتدا نور آفتاب باید از عمق ک زمین عبور کند .این فیلتر اکثر طیف های آبی پرتو های خورشید را جذب می کند و مابقی نور که به رنگ قرمز پررنگ و یا نارنجی است و به مراتب تیره تر از نور سفید آفتاب می باشد در درون ک دچار شکست شده و سپس منعکس می گردد تا اینکه کسر کوچکی از آن به سطح ماه می رسد و آن را پرفروغ می کند.
گرفت کامل در هنگام خسوف بسیار هیجان انگیز و زیبا است که مسبب آن تاثیرات فیلترینگ و انکسار پرتو های خورشید در اتمسفر زمین است. اگر زمین اتمسفری نداشت ماه در طی یک گرفت کامل کاملا سیاه به نظر می رسید. در حالی که اکنون ماه می تواند رنگ های زیادی از قهوهای و قرمز تیره گرفته تا نارنجی و زرد روشن ، بر سطح خود داشته باشد.
گرفت های کلی بعد از فوران های عظیم آتشفشانی بسیار تاریک به نظر می رسند چون فوران ها مقادیر عظیمی از خاکسترهای آتش فشانی را وارد اتمسفر زمین می کند .به عنوان مثال در طی یک خسوف کلی در دسامبر 1992 خاکستر های ناشی از کوه میناتوبو باعث شدند که ماه تقریبا غیر قابل رویت گردد.
مدت زمان خسوف
چنانچه ماه از مرکز مخروط زمین عبور کند مدت زمان خسوف طولانی است. زیرا در حدود 1 ساعت طول می کشد تا ماه کاملا وارد سایه ی زمین شود حداکثر حدود 2 ساعت طول می کشد تا ماه سایه زمین را طی کند. و برای خروج کامل از سایه نیز 1 ساعت زمان نیاز دارد.
رصد ماه گرفتگی
بر خلاف خورشید گرفتگی ( کسوف)، رصد ماه گرفتگی کاملا بی خطر است و شما به هیچ فیلتر محافظی نیاز ندارید .حتی برای رصد این پدیده نیازی به استفاده از تلسکوپ نیست .شما می توانید ماه گرفتگی را با چشمان خود نیز رصد کنید اگر دوربین دوچشمی دارید بکارگیری آن سبب می شود که چشم انداز بزرگ تری داشته و نیز زمینه ی رنگی سطح ماه پرفروغ تر گردد. یک دوربین دوچشمی 35*7 و یا 50*7 می تواند کارآیی خوبی داشته باشد .
منجمان آماتور می توانند در طی یک خسوف رصدهای مفیدی انجام دهند؛ پیش بینی میزان تاریکی ماه در هنگام گرفت کلی امری غیر ممکن است رنگ ماه می تواند از خاکستری تیره یا قهوه ای تا رنگهای قرمز روشن و نارنجی روشن تغییر کند. رنگ و درخشندگی ماه بستگی به میزان گرد و غباری دارد که در طی خسوف در اتمسفر زمین وجود دارد. با استفاده از" میزان درخشندگی دانژون" برای ماه گرفتگی ، منجمان آماتور می توانند رنگ و درخشندگی ماه را طبقه بندی کنند. یک خسوف سوژه ی بسیار جذابی برای عکاسی است خوشبختانه عکاسی از خسوف آسان است به شرط آنکه امکانات مناسبی داشته باشید و از آن به خوبی استفاده کنید.
آخرین ماه گرفتگی کلی در تاریخ 28-27 اکتبر 2004 رخ داده است . خسوف کلی بعد در تاریخ 4-3 مارس 2007 در شمال و جنوب آمریکا و اروپا و آفریقا و اغلب قسمت های آسیا قابل رویت خواهد بود.
پایان
فهرست مطالب
خورشید گرفتگی 3
مفهوم 3
هندسه مداری 4
دفعات 5
گونه ها 6
حلقوی 6
کلی 6
جزئی 7
مرکب 7
ارتباط گونهٔ گرفتگی با سایه ماه 8
مسیر 10
در زمین و دیگر سیارات 10
در طول تاریخ 11
باورهای پیشین 11
باستان 11
امروز 12
تماشای خورشیدگرفتگی 14
حیوانات 14
ماه گرفتگی 15
ماه گرفتگی 15
مقدمه 15
ماه گرفتگی 16
انواع ماه گرفتگی 16
خسوف نیم سایه ای : 16
خسوف جزیی: 16
خسوف کلی: 17
مدت زمان خسوف 19
رصد ماه گرفتگی 19
21