جیوه



جیوه
را از زمان های بسیار قدیم در چین و هند می شناختند و آن را در گورهای مصریان که 3500 سال پیش ساخته شده پیدا کرده اند. در بعضی نقاط به صورت قطره از سنگ های معدنی ترشح می شود . سنگ معدن اصلی جیوه سولفید جیوه (HgS) معروف به سینابار است.فلز جیوه از حرارت دادن این سولفید آزاد می شود. (HgS + O2 ……..> Hg + SO2 (g

جیوه تنها فلزی است که در حرارت معمولی به حالت مایع است هر چند گالیم هم در29.8 درجه ذوب می شود. جیوه به رنگ سفید نقره و رخشنده 13.6 مرتبه از آب سنگین تر است . در حدود 39- درجه به صورت جسم محکم و شکننده ای منجمد می شودو در حدود 357 درجه به جوش می اید . جیوه در ستون الکتروشیمی عناصر خیلی پایین تر از هیدروژن قرار دارد. بنابراین بیشتر فلزها آنرا از محلول نمکش خارج می کنند (جای گزینی ). کاهنده ی بسیارضعیفی است و کاهلی و کمی استعدادش را برای ترکیب با اکسیژن و ناتوانی برای جایگزینی هیدروژن اسیدهای غیراکسیدکننده به همین حساب می گذارند. با وجود این اسید نیتریک و اسید سولفوریک گرم و غلیظ طی یک واکنش اکسیداسیون و کاهش با جیوه نیترات جیوه (II) و سولفات جیوه (II) می دهند. آلیاژ جیوه را با یک یا چند فلز دیگر را ملقمه می نامند و جیوه با بیشتر فلزها غیر از آهن و پلاتین ملقمه می دهد.ملقمه ای از قلع و نقره و روی با جیوه برای پر کردن دندان به کار میرود. این ملقمه وقتی تازه تهیه شده باشد نرم است و به راحتی می توان در سوراخ دندان فشردولی بعد از مدت کوتاهی سخت می شود.

ترکیب های جیوه: جیوه دو دسته ترکیب تشکیل می دهد که در یکی از انها حالت اکسیداسیون 1+ و در دیگری 2+ است.

کلرید جیوه(I) : جسمی است جامد و سفید با فرمول مولکولی Hg2 Cl2 در آب غیر محلول و در پزشکی به نام کالومل به عنوان ملین مصرف می شود در اثر تابش اشعه ی آفتاب کم کم به جیوه و دی کلرید جیوه (II) تغییر می یابد. Hg2 Cl2 …….> HgCl2 + Hg نیترات جیوه( I) : Hg2 ( NO3 )2 در آب کمی محلول است اگر یون کلرید به ان اضافه کنند کلرید جیوه (I) ته نشین می شودآمونیاک با این رسوبواکنش می دهد و جسم غیر محلولی به فرمول Cl-Hg-NH2 و یک اتم جیوه به صورت ذرات سیاه پراکنده می شود و مخلوط این دو جسمی خاکستری رنگ می دهد که وسیله ی شناسایی یون++Hg2 است. Hg2 Cl2 + 2NH3 ……..> H2 N_ Hg_ Cl(S) + Hg(S) + NH4 Cl احتیاط کنید : جیوه بخار جیوه و تمام نمک های محلول جیوه به شدت سمی هستند . سفیده ی تخم مرغ و شیر را می توان به عنوان پادزهر به کار برد زیرا آلبومین های تخم مرغ و شیر با جیوه البومینات جیوه می دهند که غیر محلول است. مصرف کالومل به دلیل بسیار کم محلول بودن آن به دستور پزشک خطرناک نیست.کلرید جیوه ی (II) : معمولا بی کلرید جیوه یا سوبلیمه فاسدکننده نامیده می شود.فرمول آن Hg Cl2 است بلورهای سفیدی می دهد که می توان در اثر تصعید کردن تصفیه کرد البته بسیار شدید سمی است.اکسید جیوه (II) Hg O_ به عنوان گند زدا و به نام رسوب سرخ ( Red Precipitate ) مصرف می شود.سولفور تصعید شده ی جیوه (Hg S (II به صورت جسم سرخ رنگی به نام شنگرف برای رنگ کردن کشتی ها به منظور جلوگیری از چسبیدن صدف ها به دیوار آنها به کار می رود.

جیوه
… Mercury "element" آینه چندلایه ای بار الکتریکی بنیادی لامپ مهتابی فشار جو فشار هوا بیسموت Boromin برومین سزیم کلر کیست تیروئید گالیم چگالی اونونبیوم نیم پیل و انواع آن خواص فلزات تحولات بارز در شیمی شیمی درمانی علم شیمی فیزیک ابررسانا بهره برداری از منابع آب انرژی مگنوهیدرودینامیکی همفری دیوی کاربردهای علم آتشفشان شناسی یکسو سازی جریان الکتریکی شیمیدانان نامی اسلام اثر مغناطیسی جریان الکتریکی تله موش رادرفورد اونکیت تداخل نمونه برداری از گازها اسکاندیم گستریه ژئوشیمی آینه نیروی ارشمیدس فشارسنجی الکتروگراویمتری آزمایش فرانک – هرتز لیزوزوم اسلوواکی امریکا آلایندگی زیست محیطی سرب ماده مرکب جیوه و نقش آن در آلودگی محیط زیست مواد شیمیایی آلی سمی فاضلاب شیمی عناصر واسطه پتانسیل یونیزاسیون خواص امواج ماورای صوت جابر بن حیان آملودیپین دما الکترود شاهد طیف نمایی جذبی مواد مورد نیاز در راکتورهای هسته ای اندازه گیری دما انواع دماسنج ها جامدات فلزی تشکیل زمین از دیدگاه ژئوشیمی اسفالریت محلول کلوئیدی طبقه بندی ژئوشیمیایی عناصر شیمی تجزیه میکروسکوپ نوری اصول کلی استخراج فلزات آمالگام نقره پیدایش عناصر نیروی چسبندگی تیه مانیت الکل صنعتی زرنیخ آزمایش مایکسون – مورلی هضم غذا و آنزیمهای موثر بر آن آلودگی محیط زیست کالکوزین کالومل کلرادوئیت عنصر کلسیت "سنگ کانی" نحوه نگهداری مواد شیمیایی آزمایش پلیمریزاسیون زنجیری متیل متاکریلات مایکل فارادی یکاهای دما متاسینابر لیوینگ ستونیت محیط و بیماری سود و پتاس اسلوونی آثار زیست محیطی مواد معدنی برقکار عمومی- صنعت نفت برقکار ساختمان آلودگی آب چراغهای فلورسنت اقسام مسمومیت اندازه گیری ویژگیهای خاک نفت ایران در عصر جهانی شدن گوگرد اتمسفر هالیدهای فلزی

اطلاعات اولیه
جیوه که آن را سیماب ( quicksilver ) هم می نامند عنصر شیمیایی است که در جدول تناوبی دارای نشان Hg و عدد اتمی 80 می باشد. جیوه که فلزی سبک ، نقره ای ، سمی و جزء عناصر واسطه است، یکی از دو عنصری می باشد که در دماهای معمولی اتاق حالت مایع دارند ( فلز دیگر برم است ) و در دماسنجها ، فشارسنجها و سایر وسایل علمی کاربرد دارد. جیوه عمدتا" بوسیله کاهش از ماده معدنی cinnabar ( سولفور جیوه ) بدست می آید.

تاریخچــــــــه
جیوه را چینیان و هندیهای باستان شناخته بودند و در گورهای متعلق به 1500سال قبل از میلاد یافت شده اند. تا سال 500 قبل از میلاد ، از جیوه به همراه مواد دیگر برای ساخت آمالگامها استفاده می شد. یونانیان باستان از این فلز سمی در پمادها و رومیان از آن در لوازم آرایشی استفاده می کردند. کیمیاگران تصور می کردند تمامی مواد از این ماده ساخته شده اند. همچنین می پنداشتند در صورتی که جیوه سخت شود، به طلا تبدیل خواهد شد.

در قرن 18 و قرن 19 از نیترات جیوه برای کندن موی حیوانات جهت ساختن کلاههای نمدی استفاده می کردند. این مسئله موجب بروز آسیبهای مغزی در بین کلاهدوزان شد که گفته می شود عبارت: " دیوانه مثل یک کلاهدوز " و شهرت Mad hatter آلیس در سرزمین عجایب از آنجا آمده است.

کیمیاگران نام خدای رومیان Mercury را برای این عنصر در نظر گرفتند. نماد جیوه Hg ، از واژه hydrargyrum که لاتینی شده کلمه یونانی hydrargyros می باشد، برگرفته شده که ریشه های یونانی این واژه مرکب به معنی آب و نقره بود. جیوه یکی از معدود عناصری است که دارای یک نماد کیمیاگری است.

پیدایــــــــش
جیوه که عنصری کمیاب در پوسته زمین است، یا در کانی های محلی ( کمیاب ) و یا درcinnabar , corderoite , livingstonite و دیگر مواد معدنی یافت می شود که cannibar ) HgS ) فراوان ترین سنگ معدن جیوه می باشد. تقریبـا" 50% جیوه مورد نیاز جهان از اسپانیا و ایتالیا و بیشتر 50% بقیه از یوگوسلاوی ، روسیه و شمال آمریکا تامین می شود. این فلز را با روش گرم کردن cannibar در جریان هوا و تغلیظ بخار آن استخراج می کنند.

خصوصیات قابل توجه
جیوه ، فلزی سنگین ، نقره ای رنگ ، یک ظرفیتی یا دو ظرفیتی است که هادی ضعیفی برای گرما اما هادی مناسبی برای الکتریسیته می باشد و تنها فلزی است که در دمای اتاق به حالت مایع است ( مایعی مات و درخشان ). جیوه براحتی و تقریبا" با تمامی فلزات معمولی از جمله طلا و نقره آلیاژ می سازد، ( بجز آهن ) که به هر کدام از این آلیاژها ملغمه ( amalgam ) می گویند.

نقطه انجماد جیوه 40- درجه سلسیوس معادل 40- درجه فارنهایت می باشد. این تنها دمایی است که در هر دو مقیاس برابراست. همچنین این عنصر دارای انبساط حرارتی حجمی ثابتی می باشد، واکنش پذیری آن نسبت به روی و کادمیم کمتراست و جایگزین هیدروژن اسیدها نمی شود. حالتهای عادی اکسیداسیون این عنصر عبارتند از: mercurous یا 1+ و mercuric یا 2+. نمونه های بسیار نادری هم از ترکیبات جیوه 3+ وجود دارد.
کاربردهــــــا
بیشترین کاربرد جیوه در ساخت مواد شیمیایی صنعتی و کاربردهای برقی و الکترونیکی است. علاوه بر این ها از جیوه در دماسنجها بخصوص برای حرارتهای بالا مورد استفاده قرار می گیرد.
چون به آسانی با طلا تولید آمالگام می کند، برای تهیه طلا از سنگ معدن مورد استفاده قرار می گیرد.
از جیوه علاوه بر دماسنجها در فشارسنجها ، پمپهای انتشار و بسیاری وسایل آزمایشگاهی دیگراستفاده می گردد.
نقطه سه گانه جیوه – 8344/38- درجه سانتیگراد – نقطه ثابتی است که بعنوان معیار در مقیاسهای بین المللی حرارتی ( ITS-90 ) بکار رفته است.
از جیوه گازی در لامپهای بخار جیوه و تابلوهای تبلیغاتی استفاده می شود.
کاربردهای متنوع جیوه : سویچهای جیوه ای ، حشره کشها ، آمالگامها/ داروهای دندان ، باتریهای جیوه ای برای تولید هیدروکسید سدیم و کلر ، الکترود در برخی انواع الکترولیز ، باتریها ( پیلهای جیوه ای ) و کاتالیزورها.
ترکیبات
مهمترین نمکهای آن عبارتند از:
کلرید جیوه – که بسیار خورنده ، پالایش شده و به شدت سمی است.
کلرید mercurous – کالومل بوده و هنوز هم گاهی اوقات در پزشکی کاربرد دارد.
فولمینات جیوه – یک چاشنی که در مواد انفجاری کاربرد وسیعی دارد.
سولفید جیوه که از آن در ساخت شنگرف که رنگدانه مرغوبی برای رنگسازی است، استفاده می شود.

منبع:
http://daneshnameh.roshd.ir/mavara/mavara-

6