مقدمه:
ناشنوا به کسی گفته می شود که : قادر به درک صداها از راه گوش چه با سمعک و چه بدون سمعک نمی باشد . در حالی که شخص کم شنوا کسی است که قادر به دریافت صداها از راه گوش می باشد .
این که نقایص شنوایی تا چه اندازه بر کاهش بهره هوشی اثر می گذارد ، بستگی به این دارد که ما چه برداشتی از ارتباط بین فکر و زبان داشته باشیم . برخی از نظریه پردازان فکر می کنند تفکر بر زبان محاوره ای استوار است . آنها معتقدند که افراد مبتلا به نقص شنوایی از نظر هوشی از حد متوسط پایین ترند . آنان که معتقدند افراد مبتلا به نقص شنوایی از نظر هوشی همانند افراد شنوا هستند به تئوریهای استناد می جویند که تفکر و زبان را از یکدیگر جدا می دانند . این نظر کم کم رشد می کند که زبان اشاره همچون زبان محاوره خود یک زبان واقعی است . تحقیقات مویّد این هستند که نقص شنوایی لزوماً به عقب ماندگی هوشی نمی انجامد . با استفاده از تستهای غیر کلامی هوشی به جای تستهای کلامی ، پژوهشگران بطور کلی کشف کرده اند که دانش آموزان ناشنوا و کم شنوا از نظر هوشی نرمال می باشند . و آنهایی که اغلب از نظر هوشی پایین هستند ، کسانی می باشند ، که دارای معلولیتهای دیگری مثل نابینایی هستند .
مربیان بسیار علاقمند ند که زمان شروع نقص شنوایی را بدانند . بهمین دلیل متخصصانی که با کودک مبتلا به نقص شنوایی کار می کنند ، اغلب از اصطلاحاتی نظیر : ناشنوایی مادر زادی و ناشنوایی غیر ارثی استفاده می کنند . و دو اصطلاح دیگر که اغلب در زمینه یادگیری زبان این کودکان بکار می روند عبارتند از : ناشنوایان قبل از فراگیری زبان و ناشنوایان بعد از فراگیری زبان.
آموزش زبان به ناشنوایان مطمئناً یکی از بزرگترین تلاشهای آموزشی است . کودک ناشنوا به تکلم و تربیتی خاص نیاز دارد . ما باید چشمهایش را جانشین گوشهایش بکنیم و متاسفانه چشم به اندازه گوش در فراگیری زبان موثر نیست . همچنین باید نقش والدین را در آموزش فرزندشان دوباره سازی کنیم . والدین یک کودک ناشنوا در یاری کودکشان برای فراگیری زبان نقش بسیارموثری دارند چون آنها بیشتر از هر کس دیگری به کودکشان علاقه مندند و بیش از هر کس دیگری در دسترس کودک هستند .
چگونه به کودک ناشنوا آموزش دهیم
از آنجا که نحوه ارتباط در رشد اجتماعی و شخصیتی فرد نقش حیاتی دارد ، به نظر می رسد که افراد ناشنوا و کم شنوا با مسائل بیشتری در زندگی ، از جمله زندگی اجتماعی و شغلی مواجه می باشند . اما ، عامل تعیین کننده در این که آیا افراد ناشنوا و کم شنوا ، دچار مشکلات رفتاری خواهند شد ، به این بستگی خواهد داشت که تا چه میزان اطرافیان نا توانایی او را بپذیرند یا نپذیرند . " در بین همه معلولیتهای جسمانی ، ناشنوایی تنها اختلالی است که برای اعضای خود یک جامعه طبیعی به وجود آورده است . واین تعلق به گروه است که احتمالاً نیاز اساسی افراد ناشنوا به حساب می آید و به صورتی استثنایی برایشان پر جاذبه است."
برای آموزش خردسالان ناشنوا و کم شنوا از قدیم از دو روش اساسی استفاده شده است : روش شفاهی و روش دستی . طرفداران روش شفاهی معتقد بودند که این مساله برای کودک ناشنوا اهمیت دارد تا یاد بگیرد چگونه ، باقیمانده شنوایی خود را رشد دهد ، و بیاموزد چگونه از راه زبان با دیگران ارتباط بر قرار کند . طرفداران روش دستی معتقد ند که ناشنوایان دارای چنان قدرت شنوایی که بتوانند از طریق زبان شفاهی با دیگران ارتباط بر قرار کنند ، نمی باشند . بنابراین باید بر استفاده از روشهایی نظیر زبان اشاره در مورد آنان بیشتر تاکید شود . اما امروز ، اغلب مربیان کودکان ناشنوا به این حقیقت واقف شده اند که ترکیبی از روش شفاهی و دستی که به آن " روش کلی " می گویند از نظر منطقی برای ناشنوایان مناسب ترین است .
تربیت شنوایی و گفتار خوانی دو نوع از روشهای شفاهی به حساب می آیند . تربیت شنوایی معمولاً شامل رشد آگاهی کودک بر صداها ی اطراف ، و توانایی تشخیص کلی محرکهای محیطی ، و توانایی تشخیص بین صداهای گفتاری است . در روش گفتار خوانی ، که گاه بطور نادرست به آن لب خوانی می گویند ، به کودک مبتلا به نقص شنوایی آموخته می شود تا طرز استفاده از تعدادی نشانه های بصری و نه فقط علایم مربوط به لبها را فرا گیرد . این نشانه ها ممکن است جنبه محیطی داشته باشند ، یا همراه با پیام بوده امّا قسمتی از تولید گفتار نباشند ، و یا امکان دارد که مستقیماً مربوط به صداهای گفتاری باشند .
وسایل پیشرفته متعددی به کودک ناشنوا کمک می کند تا زندگی مستقلی را شروع کند . این وسایل عبارتند از : تدریس بوسیله کامپیوتر ، تلویزیون ، تلفن و وسایل کمک شنوایی ( سمعکها ) .
تحقیقات نشان می دهد که برای موفقیت کودک ناشنوا و نیمه شنوا باید برنامه ریزی صحیحی انجام داد وروی جنبه های تحصیلی ، شناختی و مشاوره والدین تاکید کرد . وباید از ابتدای برنامه آموزشی ( پیش دبستانی ) از تکنیکهای شفاهی و دستی هر دو استفاده شود .
خواندن با کودکان ناشنوا و کم شنوا
کودکان ناشنوا در گرفتن اطلاعات به جای گوش از چشمان خود استفاده می کنند. دشواری ادای واژگان و دشواری همراه کردن نمادهای نوشتاری با صداها، کودک نا شنوا را در ارتباط گیری با متن کتاب و درک مطالب آن با مشکل رو به رو می کند. به همین سبب کودکان ناشنوا بیشتر از مهارت های کافی خواندن بی بهره اند. شماری از کارشناسان بر این باورند که حس بینایی در نبود حس شنوایی می تواند نماد های زبانی را به کودک ناشنوا منتقل کند. بنابراین شناخت این نشا نه ها نخستین زبانی است که این کودکان می آموزند ودر ضمن اساسی ترین وسیله ارتباطی آنان به شمار می رود. زبان اشاره یک زبان دیداری و حرکتی با ساختار دستوری و ریتم ویژه خود، متفاوت از زبان گفتاری است. زبان اشاره برای انتقال یک معنای دقیق به حرکت های بدنی، حالت های بیانی چهره ای و ایجاد علامت نیاز دارد. کودکان ناشنوا نیز مانند دیگر کودکان به کتاب های چاپی نیاز دارند. امروزه برای بهره مند شدن این کودکان از گونه های مختلف داستانی، در کنارمتن اصلی داستان نشانه های زبان اشاره نیز می آید. این گونه کتاب ها نه تنها سبب می شود که کودکان ناشنوا با متن کتاب بهتر ارتباط بر قرار کنند، بلکه کودکان غیر ناشنوا را نیز تشویق می کند که با آشنایی با این نشانه ها با دوستان ناشنوای خود ارتباط بهتری برقرار کنند. کتابک در این بخش کتاب هایی را که دارای زبان اشاره هستند به خانواده ها، آموزگاران و مروجان معرفی می کند، تا شوق خواندن در کودکان ناشنوا هر چه بیشتر برانگیخته شود.
چگونه با کودکان ناشنوا و کم شنوا ارتباط برقرار کنیم
* هنگام صحبت با کودکان کم شنوا و نا شنوا از واژه ها و جمله های ساده استفاده کنید. از گزافه گویی و حاشیه پردازی پرهیز کنید.
* پیش از آغاز صحبت با دست تکان دادن، ضربه زدن به میز و یا لمس کردن شانه های او به آهستگی توجه او را به خود جلب کنید.
* هنگام صحبت با کودک ناشنوا چهره خود را به سمت او نگه دارید. در صورت امکان صورتتان هم سطح صورت کودک باشد.
* تا جایی که امکان دارد از نشانه و علائم دیداری استفاده کنید. به هر آن چه درباره ی آن صحبت می کنید با دست اشاره کنید.
* برای کودک روشن کنید درباره ی چه می خواهید صحبت کنید. اگر موضوع صحبت را تغییر دادید او را آگاه کنید.
* هنگام صحبت رو به نور بایستید به گونه ای که نور چهره تان را روشن کند.
* هنگام صحبت ازجمله های کامل استفاده کنید.
* صحبت کردن گروهی برای کودکان ناشنوا مشکل است. در چنین شرایطی تلاش کنید کودکان یک به یک صحبت کنند و از صحبت کردن همزمان آن ها جلوگیری کنید.
* چنانچه مطمئن نبودید که کودک سخن شما را فهمیده است از او بخواهید که آن چه را که شما گفته اید تکرار کند.
* خیلی آهسته و یا با فریاد صحبت نکنید زیرا فرم حرکت لبتان تغییر می کند و لب خوانی را مشکل می کند.
* در هنگام صحبت کردن چهره ی خود را به اطراف نچرخانید و راه نروید.
* مکان های آرام را برای صحبت با کودک انتخاب کنید. سمعک صدای تلویزیون یا ماشین لباسشویی را نیز همراه صدای شما تقویت می کند.
* هنگام صحبت کردن با کودک ناشنوا از پوشاندن و یا قرار دادن چیزی در دهان پرهیز کنید. خوردن و یا سیگار کشیدن هنگام صحبت با این کودکان ممنوع است.
* هنگام صحبت کردن با کودکان ناشنوا پشت به پنجره نایستید زیرا سایه چهره شما را می پوشاند و لب خوانی را دشوار می کند.
* از وادار کردن کودک به لب خوانی برای طولانی مدت خوداری کنید. لب خوانی نیاز به تمرکز زیادی دارد و کودک احساس خستگی خواهد کرد.
* هرگز به بهانه ی ناتوایی کودک ناشنوا در درک مطلب صحبت را نیمه رها نکنید. تلاش کنید مطلب را به گونه ی دیگری توضیح دهید، روی کاغذ بنویسید یا اگر تلفن همراه دارید تایپ کنید.
* به یاد داشته باشید کودکان با مشکلات ناشنوایی با هم متفاوت هستند و مشکلات ناشنوایی دامنه ی گسترده ای، از کم شنوایی تا ناشنوایی مطلق دارد. برخی از کودکان با مشکل شنوایی از زبان اشاره و برخی با لب خوانی استفاده می کنند. گروهی گوش می کنند و گروهی ممکن است صحبت کنند. گروهی نیز از همه ی این روش ها برای برقراری ارتباط استفاده می کنند. همیشه از آن ها بپرسید که کدام روش را برای ارتباط ترجیح می دهند.
مشکلات عاطفی در افراد ناشنوا
افراد ناشنوا دارای مشکلات عاطفی – اجتماعی بسیاری می شوند که عبارتند از:
1)عدم فراگیری نمادهای اجتماعی 2)اختلال در برقراری ارتباط با دیگران 3) اضطراب و رفتارهای نامناسب به دلیل نداشتن اعتماد به نفس کافی 4) ترس از پذیرش از طرف دیگران 5) مقاومت و منفی گرایی 6) گوشه گیری 7) افسردگی 8) ضعف خودآگاهی ، تصور از خود منفی و حرمت – خود پایین 9) دوری از بازی های کلاسی 10 ) ترس از برخورد با افراد ناآشنا 11) دوسوگرائی عاطفی
12) ناپختگی اجتماعی
با افراد ناشنوا چگونه باید برخورد کرد؟
٭ در برخورد با افراد ناشنوا باید آرام و شمرده صحبت کرد و موقع صحبت روی خود را به سمت فرد نگه داشت تا بتواند با لب خوانی منظور ما را درک کند. صحبت با صدای بلند باعث می شود که وی نتواند منظور ما را درک کند . چون در این حالت ، لب خوانی مشکل می شود .
٭ باید ضمن درگیر نمودن آنان در فعالیتهای اجتماعی ، محیطی با کمترین محدودیت ارتباطی را برای آنان فراهم آورد . نحوه رفتار اعضای خانواده و جامعه با کودک ناشنوا در رشد عاطفی و سازگاری اجتماعی و آمادگی آموزش مهارتهای زبانی و تحصیلی بسیار مهم و تعیین کننده است . خانواده و اجتماع ضمن پذیرش واقع بینانه مشکل فرد ناشنوا باید در جهت یاری رساندن به او برای پرورش استعدادها و تواناییهایش مساعدت نمایند .
٭ بر مبنای تحقیقات انجام شده ، حضور دانش آموزان ناشنوا یا کم شنوا در کلاسهای عادی و ابراز توجه کافی از سوی معلمان و همکلاسی ها، می تواند موجب سازگاری این کودکان با افراد عادی گردد.
٭ عمده ترین مسائل ناشنوایان مشکلات ارتباطی و زبانی است ، چرا که نخستین مرحله ارتباط گفتار است . کودکان عادی به طور طبیعی در محیطی پر از زبان کلامی احاطه می گردند و با تمرین و تعمیم صدا به اشیاء و موقعیتها ، زبان را می آموزند . در کودکان ناشنوا ، فهمیدن و درک معانی از طریق دیدن حادث می شود . مشکلات ارتباطی آثار روانی و رفتاری نیز بر ناشنوایان به جا می گذارد .
٭ در تربیت کودک ناشنوا و کمک به رشد او ، وظیفه اصلی بر عهده خانواده است . باید وضعیت واقعی کودک پذیرفته شود و ضمن آنکه احساسات خود را کنترل می کنند ، بهترین اقدام را در جهت کمک به وی برگزینند. قبول ناشنوا از طرف خانواده و اجتماع و شناخت تفاوتهای او و کنار آمدن با آن نیازمند عشق و علاقه ، صبر و حوصله و برخورد منطقی است . جامعه نیز در قبال ناشنوایان مسئولیت مهم و خطیری دارد .
٭٭٭ نتیجه پژوهش در کشورمان نشان می دهد : مادران کودکان استثنایی به حمایت روانی بیشتری نیاز دارند. چند تن از محققان کشورمان اخیرا با مقایسه 78 تن از مادران کودکان استثنایی شامل کودکان کم توان ذهنی ،نابینا یا ناشنوا و 29 نفر از مادران دانش آموزان سالم متوجه شدند ، فراوانی مشکلاتی نظیر افسردگی ،اضطراب ،پرخاشگری و ترس مرضی در مادران کودکان استثنایی به مراتب بیش از دیگران است و این مادران به حمایت روانی و اجتماعی بیشتری نیاز دارند .
در حال حاضر در ابعاد روانی ، اجتماعی و آموزشی ناشنوایان ، مطالعات و تحقیقات گسترده و وسیعی صورت گرفته و یا در حال انجام است و افقهای روشنی در جهت رشد و تعالی ناشنوایان پیش روی آنان است.
طبق آمارهای موجود حدود 5/1 درصد از افراد جامعه را ناشنوایان و سخت شنوایان تشکیل می دهند و از هر ده هزار تولد ، 2 کودک دارای افت شنوایی شدید پایدار حسی و عصبی هستند .
کودک ناشنوا چه انتظارهایی از والدین خود دارد؟
اساس یک جامعه ی سالم را خانواده ی سالم می سازد. هر کودکی در خانواده ای به دنیا می آید، بزرگ می شود و تکامل می یابد. این خانواده ی سالم است که انسان سالم پرورش می دهد.
خانواده ی سالم، خانواده ای است که به نیازهای همه جانبه ی اعضای خود در گسترش حیات توجه دارد و سعی می کند به انتظارها و نیازهای کودکان به شیوه های درست پاسخ دهد. همه ی کودکان نیازهایی دارند. اما کودک استثنایی علاوه بر آن نیازها، دارای یک سری نیازهای ویژه است. خانواده، بیشتر نیازهای ویژه ی کودکان آسیب دیده ی شنوایی را به ویژه در سال های پیش از دبستان برآورده می کند. برای برآورده شدن این نیازها لازم است به نیازهای کل اعضای خانواده، فرهنگ خانواده، مذهب و پویایی های خانواده نیز توجه کامل شود. در سالهای اخیر به دنبال گسترش روز افزون غربالگری شنوایی، لازم است مداخله ی به هنگام به صورت برنامه های ویژه ای برای کودکان آسیب دیده ی شنوایی و خانواده ی آن ها صورت گیرد. مداخله ی به هنگام باید شامل برنامه هایی برای حمایت از کودک، حمایت از والدین و حمایت از ارتباطات میان کودک و والدین باشد.
بیش از ۹۰ درصد کودکان آسیب دیده ی شنوایی در خانواده های شنوا به دنیا می آیند. از این رو یکی از اساسی ترین ارکان های هر نوع برنامه ی حمایت از والدین، ارایه ی اطلاعات مناسب و مورد نیاز خانواده ها است. همچنین باید از لحاظ هیجانی و احساسی آنان را برای پذیرش واقعیت کم شنوایی فرزند آماده کرد. برنامه های مناسب مداخله و حمایت به هنگام سبب رشد شناختی، اجتماعی و سلامت عمومی کودکان کم شنوا می شود و کیفیت زندگی و تعاملات اجتماعی آنها را به میزان بسیار زیادی بهبود می بخشد . خانواده ی دارای کودک ناشنوا غالباً انتظاراتی از فرزند خود دارد اما داشتن انتظار از کودک، بدون توجه به مسئولیت ها و نقش های خانواده، انتظاری عبث و بیهوده است. در مکتب اسلام، انتظارها، تکالیف، حقوق و وظایف انسانها دو جانبه و متقابل است. از این رو شایسته است هر پدر و مادری صادقانه از خود سوال کند من چگونه پدر یا مادری هستم؟ آیا من به همه ی نیازهای فرزندم واقفم؟ آیا من می دانم فرزندم از من چه انتظاری دارد؟
ناشنوایی، این معلولیت پنهان به ویژه از لحاظ ناتوانی های ارتباطی که به همراه می آورد، نیاز به مداخله و توان بخشی ویژه ای دارد که در سال های نخست بار این مسئولیت بیش از همه بر دوش والدین است. در این مقاله سعی شده است این نیازها از زبان یک کودک آسیب دیده ی شنوایی به گونه ای ساده ارایه شود.
الف – انتظارهای کلی و اساسی
پدر ومادر عزیز، فرزند ناشنوای شما انتظار دارد:
* در ارتباط با آموزش و پرورش او احساس مسئولیت کنید.
* به نیازها و انتظارهای او توجه کنید و پاسخ مناسب دهید.
* هر چه سریعتر اقدامات توان بخشی و مداخله ای لازم را برای او آغاز کنید.
* از او در حد توانایی و وسعش انتظار داشته باشید.
* با او متناسب با سن، جنس و محدودیت هایش رفتار کنید.
* از کار با او خسته نشوید.
* او را همان گونه که هست بپذیرید.
* اعتماد به نفس او را تقویت کنید.
* توصیه های مربیان و متخصصان را در منزل و در همه ی موقعیت های زندگی در نظر بگیرید.
* به توانایی او تکیه کنید، نه به ناتوانی هایش.
* به او اعتماد کنید.
* نگران آینده ی او نباشید و به خدا توکل کنید.
* فرصت ها، امکانات و شرایط مناسب را برای رشد و شکوفایی استعدادهای بالقوه ی او فراهم کنید.
* او را زیاد در آغوش بگیرید، نوازش کنید و مورد محبت قرار دهید.
* به وضع ظاهری و لباس او توجه کنید.
* او را لوس نکنید و ادب و تربیت او را در نظر داشته باشید.
ب – انتظارهای عاطفی و روانی
* کودک ناشنوای شما انتظار دارد:
* به احساس ها و عواطف او توجه کنید و آنها را بپذیرید.
* در مورداحساس های مختلف مثل شادی، غم، حسد، کینه، محبت، تاسف، نگرانی و … با او صحبت کنید.
* سعی کنید احساس ها را به صورت نقاشی و با تصاویر به او نشان دهید.
* به او یاد بدهید بتواند احساس اش را در چهره ی خود نشان دهد.
* به او نشان دهید چگونه می تواند بدون آسیب زدن و ایجاد ناراحتی برای دیگران، احساس اش را بروز دهد.
* به او کمک کنید شیوه ای ابراز احساسات را بشناسد (بنویسد، با کسی حرف بزند، نقاشی کند، جست و خیز کند، گریه کند و ….).
* همواره به او افتخار کنید و بگویید از داشتن فرزندی مانند او احساس غرور می کنید.
* محیطی به دور از اضطراب برایش فراهم کنید.
* در حد اعتدال به او محبت کنید .
* اجازه دهید برای برخی موارد خودش تصمیم بگیرد و به تصمیم او احترام بگذارید.
* با او جر و بحث نکنید.
* او را مسخره، تحقیر یا سرزنش نکنید.
* او را با دیگران مقایسه نکنید.
* بین او و خواهرها و برادرهایش تبعیض قائل نشوید.
* هر موفقیت او را هر چند کوچک، مورد تشویق قرار دهید.
* به فرزندتان کمک کنید اشتباه ها و شکست هایش را جبران کند.
* قوانین خاصی برای منزل خود در نظر بگیرید و از او بخواهید به آنها احترام بگذارد.
* سعی کنید از سوال کردن زیاد، دستور دادن و انتقاد کردن بپرهیزید.
* در فعالیت ها و سرگرمی های فرزندتان شریک باشید.
* به فرزندتان کمک کنید خود و ناتوانی خود را هر چه بیشتر.
ج – انتظارهای مربوط به مهارت های حسی و حرکتی
* او را زیاد به گردش ، کوه، پارک، رودخانه ، و … ببرید تا طبیعت را تجربه کند.
* اجازه دهید تاب و سرسره سوار شود.
* اجازه دهید زیاد آب بازی کند و او را به شنا بفرستید.
* اجازه دهید با خاک و سنگ بازی کند و دست و پایش را در ماسه و خاک فرو کند.
* اجازه دهید بدود، بالا و پایین برود یا از جایی آویزان شود.
* او را تشویق کنید با آهنگ و سروهای کودکانه (با هر نوع وزن و آهنگی) نرمش کند.
* او را زیاد به محل بازی کودکان یا حیاط منزل ببرید و بگذارید با همسالانش بازی های پر تحرک کند.
* سعی کنید فرزندتان هر چه ممکن است کمتر تلویزیون نگاه کند و پشت رایانه بنشیند.
* او را به توپ بازی و فوتبال تشویق کنید و گاهی خودتان با او بازی کنید.
* او را تشویق کنید نقاشی بکشد و نمایش بازی کند.
* او را تشویق کنید خمیر بازی کند.
* گاهی او را ماساژ دهید، نوازش کنید و موهایش را شانه بزنید.
* معاینه ی چشم پزشکی گاه به گاه او را جدی بگیرید و مراقب وضعیت بینایی او باشید.
د – انتظارهای مربوط به مهارت های خودیاری و مستقل شدن
* به او بیاموزید مستقل زندگی کند.
* برخی از کارها را به او محلو کنید.
* او را در کارهای منزل سهیم کنید.
* استفاده از وسایل نقلیه ی شخصی، عمومی و چگونگی برخورد با غریبه ها را به او بیاموزید.
* کارهای شخصی او را به خودش واگذار کنید (حمام، تعویض لباس، مرتب کردن اتاق، برنامه ریزی برای کارهای خود و ….)
* اجازه دهید برخی خریدهای کوچک را به تنهایی انجام دهد.
* اجازه دهید کارهای بی خطر را به تنهایی تجربه کند.
* جز در مواقع ضروری، او را محدود نکنید.
* او را به مجامع عمومی، بوستان ها و مکان های تفریحی ببرید و بگذارید با کودکان دیگر ارتباط برقرارکند.
* به او فرصت دهید به قدر کافی بازی کند.
* به او کمک کنید بتواند کم شنوایی خود را به گونه ای که می پسندد به دیگران معرفی کند.
* از بودن با او لذت ببرید و به او افتخار کنید.
* با او بازی و ورزش کنید و زمان هایی را به این کار اختصاص دهید.
هـ – انتظارهای مربوط به مهارتهای ارتباطی، کلامی و شناختی
* با او دائماً صحبت کنید.
* همه ی کارها را برای او توضیح دهید.
* با نگاه و سلوک خود منتظر صحبت او شوید.
* در مورد چیزهای مورد علاقه ی او صحبت کنید.
* وقتی با شما صحبت می کند، کلام او را قطع و صحبت های او را اصلاح نکنید.
* هنگام صحبت کردن روی دو زانو، روبرو و هم سطح او بنشینید.
* شب ها برای او لالایی بخوانید (لالایی های مختلف).
* برای او زیاد قصه بگویید.
* برای او با صدای بلند کتاب بخوانید و با زبان کودکانه برایش توضیح دهید.
* برایش نوارهای موسیقی کودکان و نرم افزارهای رایانه ای مناسب تهیه کنید.
* به سوالهای او به دقت و با حوصله پاسخ دهید.
* موقع صحبت کردن از حالت های مناسب احساسی در چهره ی خود استفاد کنید.
* همیشه از ایما و اشاره ی مناسب استفاده کنید.
* به او کمک کنید راه حل مشکلاتش را خودش پیدا کند و در مورد بهترین راه حل تصمیم بگیرد.
* او را به طبیعت ببرید و بگذارید همه چیز را لمس کند و در مورد تجربه هایش با او صحبت کنید.
* او را در جریان صحبت های خانوادگی قرار دهید.
* در مهمانی ها و جمع ها او را در گفتگو داخل کنید.
* به دیگران بیاموزید چگونه با او ارتباط برقرار کنند.
* به او بیاموزید محیط را طوری تغییر دهد که بتواند به خوبی متوجه صحبت های افراد شود (لب خوانی، دیدن چهره ی دیگران، رو به روی آنها بودن، نور کافی و ….)
* به جای او صحبت نکنید (مترجم او نباشید)
* به او فرصت دهید خودش منظورش را بیان کند.
* خلاقیت هایش را تشویق کنید.
* در مورد احساس هایش با او صحبت کنید و بگذارید احساس های دیگران را نیز حس کند.
* رفتارها و واکنش های درست را به او بیاموزید.
* او را در جمع کودکان و همسالان شنوا و کم شنوا ببرید و بگذارید با آنها بازی کند.
* به او بیاموزید به ارزش های جمع احترام بگذارد.
* بگذارید عشق شما را نسبت به خودش با همه ی وجود درک کند.
و – انتظارهای مربوط به مهارت های اجتماعی
* او را به مهد کودک یا کودکستان بفرستید.
* موقعیت هایی فراهم کنید تا دوستان شنوا و کم شنوایی برای خودش پیدا کند.
* اجازه دهید در جمع خویشان و مهمانی ها شرکت کند (عروسی ها، مراسم ختم یا عزاداری، مهمانی ها و …)
* قوانین، آداب و رسوم اجتماعی (مثل سلام کردن، احترام به بزرگترها، اداب و …) را به زبان ساده و روشن به او بیاموزید.
* خودتان الگوی خوبی برای او باشید.
* ترتیبی دهید که دوستانش را به منزل دعوت کند.
* به او احترام بگذارید تا دیگران هم ادب و احترام را رعایت کنند.
* مودبانه صحبت کردن را به او بیاموزید (تعارف های مرسوم).
* به او بیاموزید به حقوق دیگران احترام بگذارد.
* سنت ها و آداب و رسوم ملی و مذهبی مان را به او بیاموزید (مراسم مختلف، اعیاد،عزاداری ها، سفره، نذری و …)
* به او ترحم نکیند و او را مثل دیگر فرزندان خود تربیت کنید.
* او را به پارک ، سینما، نماز جمعه، امامزاده ها، بازار و … ببرید.
* به او خرید کردن و محاسبه ی پول (پس گرفتن باقی پول و ….) را بیاموزید و اجازه دهید خریدهای کوچک را خودش انجام دهد.
* هر پیشرفت او را هر چند کوچک، تقدیر کنید و به او اعتماد به نفس دهید.
* به او بیاموزید نه بگذارید حقش پایمال شودو نه پرخاشگری کند، بلکه با صراحت بیان و قاطعیت به خواسته هایش برسد.
* بگذارید فرزندتان از زندگی اش و از بودن با شما و دیگران لذت ببرد.
با توجه به این که بیشتر والدین دارای فرزند آسیب دیده ی شنوایی، فرزندشان نختسین فرد آسیب دیده ی شنوایی است که در زندگی با او برخورد کرده اند، لزوم آموزش های تخصصی و ارایه ی نکات ویژه و کلیدی به خانواده برای پرورش چنین کودکی هر چه بیشتر روشن می شود خانواده و به ویژه والدین کودک آسیب دیده ی شنوایی مسئولیتی دو چندان بر دوش دارند، چرا که همه ی مسئولیت ها و وظایف والدین و دیگر مسئولیت های رو به رو شدن با آسیب شنوایی فرزندشان بر عهده ی آنها است. اما همانگونه که در قبال این بار مسئولیت انتظارهایی از فرزندان خود دارند، فرزندانشان نیز متقابلاً انتظارهایی از والدین خود دارند. یک کودک آسیب دیده ی شنوایی پیش از اینکه دچار آسیب شنوایی باشد، کودکی است با همه ی ویژگی های دیگر کودکان و انتظارهایی از والدین خود دارد که باید برآورده شود.
منبع :
کتاب کودکان استثنایی
تالیف : دانیل پی . هالا هان ، جمیزام . کافمن، ترجمه : مجتبی جوادیان جوادیان
14