عوامل آبله
علایم زیر معمولاً در کودکان خفیف ، اما در بزرگسالان شدید هستند:
تب درد شکمی یا احساس ناخوشی عمومی که 2-1 روز طول می کشد.
بثورات پوستی که تقریباً در هر جای بدن می تواند پدید آید، از جمله روی پوست سر، آلت تناسلی ، و داخل دهان ، بینی ، گلو، یا مهبل . تاول ها ممکن است در نواحی بسیار وسیعی از پوست گسترده شده باشند، اما در دست و پا کمتر ظاهر می شوند. تاول ها در عرض 24 ساعت می ترکند و در محل آنها دلمه تشکیل می شود. هر 4-3 روز مجموعه هایی از تاول های جدید به وجود می آیند.
در بزرگسالان یک سری علایم شبیه آنفلوآنزا وجود دارد.
عوامل افزایش دهنده خطر
استفاده از داروهای سرکوب کننده دستگاه ایمنی بدن
علل
عفونت با ویروس هرپس زوستر. این ویروس از راه قطره های ریز در هوا یا تماس با ضایعات پوستی ، از فرد بیمار انتقال می یابد. دوره نهفته پیش از آغاز علایم بیماری 21-7 روز است .
اگر مادر یک نوزاد قبلاً یا در حین حاملگی آبله مرغان گرفته باشد، کودک وی تا چندین ماه در برابر آبله مرغان ایمنی دارد. اما این ایمنی در عرض 12-4 ماه پس از تولد کاهش می یابد.
پیشگیری
در حال حاضر نمی توان از آن پیشگیری به عمل آورد. سرم حاوی پادتن علیه این ویروس برای افرادی که خطر ایجاد بیماری خطرناک در آنها زیاد است (مثل کسانی که داروهای ضدسرطان یا سرکوب کننده ایمنی دریافت می کنند) استفاده می شود. اخیراً یک واکسن جدید برای این بیماری مورد تایید قرار گرفته است .
عامل یا عوامل سیاه زخم
باسیلوس آنتراسیس، باسیل هوازی غیر متحرک مولد اسپوری است که متعلق به خانواده باسیلاسه ها (Bacillaceae) میباشد و به دو شکل رویشی (Vegetative) و اسپور، وجود دارد .
اختلاف قابل توجهی بین مقاومت اشکال رویشی و اسپور باسیل سیاه زخم، وجود دارد به طوری که اشکال رویشی این باکتری در مقابل حرارت و مواد شیمیائی، مقاومت چندانی ندارند و در دمای ۵۵ درجه سانتیگراد در عرض یک ساعت، حیات خود را از دست میدهند.
در صورتی که لاشه حیوان مبتلا به سیاه زخم، در گرمای تابستان و دمای حدود ۳۰ – ۲۸ درجه سانتیگراد، به حال خود رها شود در عرض ۸۰ ساعت کلیه باسیل های سیاه زخم موجود در آن از بین خواهند رفت ولی اگر در دمای ۱۰ – ۵ درجه سانتیگراد قرار گیرد فعالیت ارگانیسم های تجزیه کننده، متوقف میگردد و اشکال رویشی باسیل سیاه زخم را تا ۴ – ۳ هفته بعد نیز میتوان در لاشه حیوان، یافت نمود.
هرگاه این باکتری ها از طریق تماس لاشه حیوان، با زمین اطراف، تماس پیداکنند و دمای محیط، در حدود ۲۰ درجه سانتیگراد یا کمتر باشد به علت کند بودن سرعت اسپور سازی آنها قبل از اینکه اسپور سازی ، صورت گیرد ممکن است بوسیله سایر ارگانیسمهای موجود در خاک ، مضمحل گردند ولی در صورت بالا بودن دمای محیط، به سرعت، اسپور ها تشکیل میشوند و به بقای خود ادامه میدهند.
اسپور باسیل سیاه زخم، برخلاف شکل رویشی آن نسبت به تمامی مواد، تا حدود زیادی مقاوم است و مثلا ماده ضدعفونی کننده ای نظیر کلرید جیوه، در برابر آن فقط دارای خاصیت باکتریوستاتیک میباشد. بطوری که کلرید جیوه ۱/۰% که زمانی به عنوان یک ماده ضدعفونی کننده قوی، به حساب می آمد تاثیر چندانی بر اسپور ها نداشته، اسپور عامل سیاه زخم، حتی در غلظت پنج درصد این محلول به مدت ۲۱ روز، زنده می ماند.
بنظر میرسد تاثیر مواد اکسیدان ، بر اسپور های باسیل سیاه زخم، بیشتر باشد. به طوری که پرمنگنات پتاسیم ۴% در عرض ۱۵ دقیقه و پراکسید هیدروژن ۴% در عرض یکساعت به حیات اسپورها خاتمه خواهند داد و فرمالدئید، نیز بر اسپور ها تاثیر نموده به منظور ضد عفونی کردن پشم و موی حیوانات در صنعت، به کار میرود.
اسپورهای باسیل سیاه زخم، معمولا در حرارت ۱۵۰ درجه سانتیگراد در عرض یکساعت از بین خواهند رفت و بطور کلی حرارت مرطوب از تاثیر بیشتری برخوردار است. به طوری که جوشاندن به مدت ۱۵ دقیقه به حیات آنها خاتمه میدهد. اسپورها در محیط های بسیار سرد، مقاومت زیادی از خود نشان میدهند و طی مطالعه ای در دمای منهای پنج تا منهای ۷۵ درجه سانتیگراد، به مدت چندین سال زنده مانده و گاهی در لام رنگ آمیزی شده آزمایشگاه تا سال ها بعد به بقای خود ادامه میدهند.
اسپورهای خشک باسیل سیاه زخم، به مدت چندین سال، زنده میمانند و در مزارع از فصلی به فصل دیگر زنده مانده تا سالها بعد باعث ایجاد بیماری و مرگ در حیواناتی که در آن محیط به چرا می پردازند، میگردند.
باسیل سیاه زخم در دمای ۳۲ درجه سانتیگراد و بالاتر، سریعا به تولید اسپور میپردازد در حالیکه در دمای کمتر از ۲۰ درجه سانتیگراد، سرعت اسپور سازی آن کند میباشد. ضمنا اسپور سازی در هوای مرطوب نیز تسریع میگردد و در چنین شرایطی Germination نیز صورت میگیرد و لذا در دلتای رودخانه های مناطق گرمسیری که در فصل تابستان، گرما و رطوبت زیادی وجود دارد Germination در باسیل ها حاصل میشود و در مناطق معتدله که گرمای تابستان، چندان شدید نمی باشد نیز در محیط گرم و مرطوب چراگاه ها ژرمینیشن ، به وقوع می پیوندد ولی اشکال رویشی باسیلها در چنین مناطقی تحت تاثیر باکتری های موجود در خاک، از بین میروندعبارتست از : ۱ ـ وجود علائم بالینی منطبق بر سیاه زخم پوستی، استنشاقی یا گوارشی باضافه مثبت بودن نمونه از نظر وجود باسیل سیاه زخم، یا ۲ ـ انطباق بالینی همراه با حداقل ۲ تست مثبت تشخیصی پشتیبان.
عبارتست از : ۱ ـ انطباق بالینی، بدون جدا کردن باسیل سیاه زخم از نمونه ها همراه با مثبت بودن یکی از تست های آزمایشگاهی پشتیبان یا ۲ ـ انطباق بالینی بیماری با سیاه زخم، همراه با شواهد اپیدمیولوژیک تماس با یک محیط آلوده ثابت شده، بدون وجود شواهد آزمایشگاهی .
این بیماری ممکن است بصورت سیاه زخم پوستی، گوارشی، ریوی و ندرتا مننژیت، تظاهر نماید ولی شایعترین چهره بالینی آنرا سیاه زخم پوستی، تشکیل میدهد.
سیاه زخم پوستی، به دنبال پشت سر گذاشتن دوره کمون ۱۰ – ۳ روزه، بصورت پاپول کوچکی در محل ورود باسیل، به پوست، تظاهر مینماید و پس از گذشت چند روز به وزیکول، تبدیل میگردد و اطراف آنرا قرمزی و ادم مختصری که گوده گذار نمیباشد فرا می گیرد. سپس در عرض چند روز ناحیه خونریزی دهنده سیاه رنگی در بخش مرکزی وزیکول، ظاهر میشود و با تخلیه مایع وزیکول، اولسر فرورفته با حدود مشخصی که در وسط آن اسکار سیاه رنگی به چشم میخورد بوجود می آید و در عرض ۳ – ۱ هفته از موضع، جدا میشود. البته گاهی سیاه زخم پوستی، با تشکیل بول، ادم منتشر، تب شدید و توکسمی، همراه است و به ادم بدخیم، موسوم میباشد. لازم به ذکر است که درمان آنتی بیوتیکی، تاثیری بر سیر ضایعه موضعی سیاه زخم پوستی ندارد و تنها میتواند از سپتیسمی و بروز عفونت ثانویه، جلوگیری نماید .
در صورتی که ضایعه در قسمت تحتانی صورت یا گردن، قرار داشته باشد ادم حاصله میتواند گردن را احاطه نموده به، تراشه، فشار آورد و حتی ناحیه حنجره نیز دچار ادم شود و به مشکلات تنفسی و خفگی، بیانجامد که برای رفع آن بایستی به تراکئوتومی ، متوسل شد.
اغلب ضایعات، بهبود می یابند و اثر ناچیزی از خود به جا میگذارند ولی ضایعات موجود بر روی فک و چشم، گاهی گانگرنه شده سرانجام، جهت ترمیم آنها بایستی به جراحی پلاستیک متوسل گردید. بیمارانی که دیر به پزشک مراجعه میکنند ممکن است دچار کلاپس گردش خون و خونریزی شدید روده و مدیاستینیت هموراژیک، بشوند ولی بیمارانی که به موقع، مراجعه مینمایند سریعا به اقدامات درمانی، پاسخ میدهند.
گرچه گاهی چند هفته طول می کشد تا اسکار، از محل خود جدا شود ولی پس از شروع درمان با پنی سیلین، باسیل سیاه زخم، در عرض۲ – ۱ روز کامل از بین میرودودر ضایعه، یافت نمیشود .
میزان مرگ ناشی از مننژیت سیاه زخم، علیرغم درمان مناسب، حدود ۱۰۰% است . ضمنا میزان مرگ ناشی از نوع ریوی، حدود ۱۰۰ـ۸۰% و نوع گوارشی ، ۷۵ – ۲۵% میباشد و سیاه زخم پوستی، در صورتی که درمان نشود در ۲۵ – ۲۰% موارد، به مرگ بیمار منجر میگردد ۰ سیاه زخم پوستی، اغلب بر روی صورت و اندام فوقانی عارض میشود مطالعه پرونده بیماران حاکی از آنست که این ضایعات در ۵۸% موارد، در صورت در ۳۲% موارد در اندام فوقانی ودر ۵% موارد در اندام تحتانی عارض گردیده و در ۵ درصد موارد به شکل گوارشی، عارض شده است .
سیاه زخم گوارشی با درد شدید شکم همراه با تب و علائم سپتی سمی، حادث می شود. این بیماری معمولا بعد از مصرف گوشت آلوده خام یا با پخت ناکافی عارض میگردد و دوره نهفتگی آن در حدود ۷ـ۱ روز میباشد. سیاه زخم گوارشی ممکن است به اشکال دهانی، حلقی و شکمی، عارض شود. گرفتاری حلق، معمولا با ضایعاتی در قاعده زبان همراه با اشکال در بلع (دیسفاژی) ، تب و تورم عقده های لنفاوی گردن، تظاهر می نماید. التهاب قسمت تحتانی روده ها مشخصا باعث تهوع، کاهش اشتها و تب همراه با درد شکم، استفراغ خونی (هماتمز) و اسهال خونی میگردد.
سیاه زخم استنشاقی، با یک دوره مقدماتی شبیه عفونت ویروسی دستگاه تنفس ، شروع می شود و سپس باعث ایجاد هیپوکسی و دیس پنه همراه با عریض شدن مدیاستن در کلیشه رادیوگرافی قفسه سینه می گردد و کشنده ترین شکل بالینی این بیماری به حساب می آید. این بیماری در اثر استنشاق ۵۰ـ۸ هزار اسپور باسیلوس آنتراسیس حاصل می گردد. دوره نهفتگی آن در انسان در حدود ۷ـ۱ روز است ولی گاهی تا ۶۰ روز نیز به طول می انجامد و عواملی نظیر فاکتورهای میزبانی، تعداد اسپور استنشاق شده و کموپروفیلاکسی، دوره کمون بیماری را تحت تاثیر، قرار می دهد.
علائم اولیه شامل تب خفیف، درد عضلانی و حالت کسالت است که ممکن است به سمت نارسائی تنفسی و شوک، پیشرفت کند و مننژیت نیز همراه با آن عارض شود.
علایم شایع طاعون
علایم زیر 5-2 روز پس از گزش کنه بروز می کند:
تب (اغلب تب بالا) همراه لرز
بثورات پوستی قرمز که از دست و پا شروع شده و به مچ دست و پا، ساق ، تنه و شکم گسترش می یابند
سردرد
درد عضلانی و ضعف ؛ سفتی پشت
تهوع و استفراغ
گیجی ؛ اغما
علل
باکتری ریکتزیا که در بدن کنه زندگی می کند. انسان از طریق گزش کنه معمولاً در فصل بهار یا تابستان مبتلا می شود.
عوامل تشدید کننده بیماری
فعالیت در زمان ابتلا به این بیماری در محیط باز در مناطق آلوده به کن
تماس با سگ ها
9